Քայլ առ քայլ՝ դարից դար
Խենթ եմ
Եթե առողջ քննադատություն է, դեմ չեմ. ես շատ ազատական եմ ինձ քննադատելու և դրանք ուրիշներից ընդունելու հարցում. ընդունում եմ ցանկացած քննադատություն. բայց վատին վատ ասելու ավելի կիրթ ձևեր կան. <ոչնչից ստեղծեցին պատմվածք>-ը մի քիչ վիրավորական է, հավատա, հոգյակ:
Մի ուրիշ բան էլ հիշեցի, Սուրբ Գրիգոր Տաթևացին է ասել. <Եթե չղջիկը արեգակի լույսը չի տեսնում, ապա դա դեռ ոչինչ չի նշանակում արևի ու պարզ տեսնողների համար>:
Մի քիչ մանրամասնեմ գրածս. ուղղակի ես Բարեկամի ստեղծագործության նման (մտորումներով, դատողություններով, հեղինակի խոսքով հարուստ) գործերը հիմնականում գերադասում եմ երկխոսություններով ու մաքուր «գործողությամբ» հարուստ ստեղծագործություններից: Մասամբ նաև այդ էր պատճառը, որ առաջին մասը կարդալուց հետո շարունակելու ցանկությունս կորավ. ես երկխոսություն գրողը չէի: Harcaser-ի գրած սկիզբը բավականին աղոտ էր և հատկապես, չվախենամ ասելուց, կարճ: Կարճ էր. տեքստը չէր հասցնում զարգանալ մինչև պատմվածքի մակարդակի: Չէր զգացվում, թե ինչ ուղղությամբ է հեղինակը նախատեսել, որ այն ծավալվի, ինչ ոճ է ընտրել, ինչ վերջ է պատկերացրել գրելիս, ինչ սյուժետային շրջադարձեր է սաղմնավորել պատմվածքի առաջին մեկ երրորդում (որ իրականում, թերևս, մեկ հինգերորդ է): Բարեկամը, կարծես թե, ցանկացել է զարգացնել ոչ թե սյուժետային, այլ կերպարների գիծը. ցույց տալ նրանց մտքերը, հույզերը, ներկայացնել նրանց որպես մարդ և ոչ՝ որպես գործող անձ: Այս առումով պատմվածքի երկրորդ մասը ինչ-որ չափով առանձնանում է կամ դուրս է մնում մյուս երկու մասերից. Kuk-ի գրած ավարտը նույնպես բավականին հարուստ էր գործողություններով: Սակայն եթե Բարեկամը բաց տեքստով ցույց է տվել, թե այդ պահին ինչ էր կատարվում կերպարների ներսում, ապա Kuk-ը (ով անշուշտ հստակ պատկերացրել է այդ ներքին ապրումներն ու մտածմունքները) դա հասկանալը թողել է ընթերցողին՝ պարզապես առաջարկելով դրան հասնելու բանալին: Այսինքն՝ առաջին մասի դեպքում ունենք գործողություն, երկրորդ մասում՝ հույզեր ու մտքեր, երկրորդում՝ հույզեր ու մտքեր՝ քողարկված գործողությամբ: Ամեն դեպքում, ինչպես արդեն ասացի, ես սուբյեկտիվորեն գերադասում եմ երկորդ մասի ոճի ստեղծագործությունները (ժամանակին, ընդհակառակը, երկարաշունչ, երկխոսություններից ու գործողություններից զուրկ հատվածները դժվարությամբ, հաճախ նաև՝ թռնելով էի կարդում): Չեմ կարող, սակայն, չընդգծել Kuk-ի՝ ոչնչից սյուժե ու հանգուցալուծում ստեղծելու հմտությունը: Harcaser-ի գրած հատվածը, ամեն դեպքում, ինձ համար մութ մնաց. գուցե իմաստ ուներ չսահմանափակվել մի քանի նախադասությամբ, այլ գոնե մեկ-երկու էջ գրել: Հարգանքներով՝ ճիշտ պահին ստրատեգիական դիպուկ նահանջի դիմած Հայկօ
:
DIXIcarpe noctem
Harcaser (08.02.2010)
Դե լավ, որ էդպես ա, մի բան էլ ասեմ. Հարցասերի սկիզբը ինձ հիշեցրեց` երբ շարադրության թեմա են տալիս. ընդամենը: Տեղ ստեղծագործություն չկար, միայն թեմա` կարճ շարադրմամբ. "նախկին հանցագործը մի օր որոշում է գնալ եկեղեցի ու այնտեղ հանդիպում է իր բանտային ընկերջը": Ու ինչպես Չուկը նկատեց` կամ գրում ես էդ թեմայով շարադրություն կամ չէ, կամ ինչպես Հայկօ-ն ա ասում` կամ դուրս ես թռնում ճիշտ ստրատեգիական պահին, կամ մնում ես ու մի բան անում: Դե հիմա ես մտածեցի` լավ, թեման էդ ա, գրենք շարադրությունը: Ու որպես շարադրություն էլ գրել եմ. սրտիցս գրած ստեղծագործություն չի իհարկե: Բայց ի պատասխան Հայկօյի վերլուծությանը ասեմ, որ թեև իմ մասում մտքերի ու հույզերի շարադրանք էր, բայց տեղ նաև բուն գործողությունն էր, որովհետև էդ մասում ա որոշվել հենց բուն գործողությունը` որ էլի գողություն ա արվելու, ինչը, տպավորություն էր, որ բոլորն ընդունեցին, թե հենց այդպես էլ լինելու էլ, ասես այլ ընթացք հնարավոր չէր: Էս` ի պաշտպանություն ու ի վերլուծություն իմ մասիԻնչ վերաբերում է մյուս երկու մասերին, Հարցասերի մասի մասին արդեն ասեցի, միայն ավելացնեմ, որ ամենաանտեղին ռեալ մարդուն /նկատի ունեմ կոնկրետ անուն-ազգանունով սրբազանին/ որպես հերոս ներմուծելն էր: Կուկի մասի հետ կապված` իմ կարծիքով ինքն էլ առանձնապես հաճույքով չի գրել, այլ ուղղակի հանձն է առել փրկել սիտուացիան ` կանխել անավարտ մնալու վտանգը: Նա էլ շարունակել է իր պատկերացումներով` ստեղծված իրավիճակի մասին, ու իմ կարծիքով` Հակոբի ընկերոջ վերաբերմունքը հենց իր վերաբերմունքն էր էդ իրավիճակին: Թեև իրավիճակն ընդհանուր առմամբ դուրս եկավ բավական սարքովի ու արհեստական, ինչը բնականաբար այդպես էլ լինելու էր, երբ համատեղ փորձում են գրել երեք լրիվ տարբեր աշխարհահայացքով մարդիկ:
Եթե պատմվածքը պիտի ուրիշը շարունակի, ապա բացառված չէ, որ ինքը լրիվ փոխի ընթացքը, օրինակ կտրուկ փոխելով սյուժեն ու գլխավոր անձ սարքելով սրբազանին, ով նույնպես նախկինում դատապարտված է եղել: Իմ կարծիքով այս նախագծում ստեղծագործողները պիտի ստեղծագործական ազատություն պետք է ունենան, մինչդեռ իրական կերպարի ներմուծումը «բարոյական պատնեշ» է դնում մյուս մասնակիցների առաջ ու այդ առումով լրիվ համաձայն եմ Բարեկամի հետ: Ստեղծագործողն ինքը պետք է կարողանա որոշել ստեղծագործության միջի ցանկացած անձի բարոյական կերպարը:
Քայլ առ քայլ՝ դարից դար
Խենթ եմ
Ariadna (15.02.2010)
Չուկ. երեք բան եմ քեզ և մյուսներին ասելու:
1. Նախ` սրբազանը դատապարտված չի եղել երբեք (քո ենթադրություններում զգույշ եղիր):
Եթե այնուամենայնիվ, ծարավի ես հանցագործների մասին գրելու, խոսելու, կարդալու կամ լսելու, բարի եղիր տվյալ դեպքում գործածել նորին մեծություն <ենթադրենք>, <ենթադրաբար>, <ըստ իս> /ոչ թե` ըստ ինձ, ինչպես դու ես գրում/ և նման շատ ուրիշ բառեր:
2. Երկրորդ` ոչ ոք չի բռնանում իմ շարունակողներին, այնպես որ հարկ չկա մարդու իրավունքների, անմեղության կանխավարկածի, անարատ հղության կամ էլ նման գեղեցիկ ու քաղցր երևույթների մասին <թույլտվություն տալ> ուրիշներին:
3. Երրորդը չեմ ասում, ԱՆ-ով կուղարկեմ:
Բարեկամս, առաջին կետդ հակասեց երկրորդ կետին:
Սրբազանի մասին (իրական կերպարի) ես չեմ ասել, որ դատապարտված է: Թեև դատապարտված եպիսկոպոսի՝ այլ անուն-ազգանունով, անձամբ եմ ճանաչում: Ես ընդամենը քեզ բացատրում էի, որ իրական կերպարի ներմուծումով դու բարոյական պատնեշ ես դնում նման իմպրովիզների համար: Եթե դու չհասկացար, ապա, Օ՜, ցավում եմ:
Երկրորդ կետում դու ասում ես, որ «չես բռնանում», մոռանալով որ առաջին կետում «բռնացար», ասելով «սրբազանը դատապարտված չի եղել երբեք (քո ենթադրություններում զգույշ եղիր)»:
Ես ֆիզիկ եմ բարեկամս, ես անտրամաբանական խոսք չեմ սիրում:
հ.գ. ստորագրությանդ մասին. չի հաջողվի![]()
Քայլ առ քայլ՝ դարից դար
Խենթ եմ
Մաս առաջին
Շատ խոսք` շատ բացթողում
Կարծում եմ, որ քո խոսքն էլ մի քիչ (մեղմ ասած) անորոշ տրամաբանություն ունի:
Նախ այս դեպքում չպետք է ասել <առաջինը հակասում է երկրորդին>, քանի որ հակառակն ավելի տրամաբանական կլիներ` <երկրորդը հակասում է առաջինին>*, քանի որ ժամանակային հերթականությունը հետևյալն է` առաջին, երկրորդ, երրորդ: Մի բան գրում են, հետո մի ուրիշը, ապա այդ ուրիշը կամ համընկնում է առաջինի հետ կամ հակասում նրան: Լավ, այստեղ չեն ընդարձակում ասելիքս:
Երկրորդ` < բարոյական պատնեշ ես դնում>-ը չհասկացա. երևի ուզում ես ասել` <ստեղծագործական մտքի սահմանափակում> կամ <թեմատիկայի սահմանափակում> ևն:
Երրորդ` ես չեմ բռնացել` փաստելով, որ սրբազանը դատապարտած չի եղել երբեք: Ուրեմն քո կարծիքով` սրբազանի դատապարտված լինելը նույնքան ճշմարիտ է, որքան չդատապարտվա՞ծ լինելը: Ինչ-որ տարօրինակ տրամաբանություն է: Եվ հետո` նորից եմ ասում` սրբազանի կերպարը սպասարկու իրողություն է` ֆոն:
Մի բան էլ ասեմ. սա բոլորին է վերաբերում:
Երբ հերթականությունը որոշվում է` հեղինակ 1, հեղինակ 2, հեղինակ 3, - հեղինակ 1-ի հետ <համագործակցել> ցանկացողները լիովին համաձայն են լինում, ըստ իս, շարունակելու առաջին հեղինակի գրածը ցանկացած թեմայով, ցանկացած ծավալով:
Ուրեմն բոլորովին ավելորդ է աղաղակել, թե <իմպրովիզների տեղ չկա>, <կաշկանդված են(ք)> և այլն, այլ սուսուփուս հարկավոր է .... պարզապես գրել: Ինչ ուզում է` թող ստացվի:
Եթե ես լինեի երկրորդ կամ երրորդ հեղինակը, ապա ուղղակի կգրեի` առանց դժգոհելու. չէ՞ որ ես ինքս եմ ընդունել ընդհանուր պայմանները:
* խիստ եմ կասկածում այս դրույթին:
Մաս երկրորդ
Ճիշտն ասած` Բարեկամի հետևյալ ասածը շատ էր դուրս եկել, բայց չէի բարձրաձայնում, իսկ այսօր այդ մասին համարձակ ուզում եմ ասել. խոսքը սրա մասին է. <Միայն մի բան այդպես էլ չիմացավ. որտեղ է վերջանում կիրքը ու սկսվում մարդը, ու ով է մարդը կրքից անջատ>:
Այո, իմ հատվածի գաղափարական խտացումը հենց այդ հարցումն էր և գաղափարը, որը Բարեկամն զգաց իսկական արհեստավարժի պես: Ուզում եմ շնորհակալությունս հայտնել քեզ, Բարեկամ:
Կուկի գրածի մասին էլ մոռացել եմ ասել, որ գեղեցիկ ու մի փոքր խորհրդավոր ավարտի ֆոնին նկատելի է երկու ընկերների սակավ-ինչ սառնության հստակ գաղափարը: Այո, ես էլ եմ այս երկու ընկերների միջև սառնություն տեսել: Եվ մեր երեքի ընդհանուր մտածողության դրսևորումներից է ընկերոջ անունը չհիշատակելը, քանի որ այդ մի տեսակ հեռավորությունը թույլ չի տալիս ընկերներին հարազատի պես լինել: Ահա ասածիս հաստատումը. <բաժանվեցին վաղեմի ընկերները՝ երկուսն էլ համոզված լինելով, որ հաջորդ անգամ եթե հանդիպեն, կրկին պատահական են հանդիպելու>
Վերջին խմբագրող՝ Harcaser: 14.02.2010, 06:52:
Շինարար (14.02.2010)
Հարցասեր, համաձայն լինելով դիտողություններիդ մի մասին՝ այնուամենայնիվ, մի քանի դիտողություն էլ ես անեմ։ Նախ ասեմ, որ հհամաձայն եմ Չուկի ու Բարեկամի հետ նրանում, որ պատմվածքի մեջ իրական անուն–ազգանունով սրբազանի ներմուծումը ինչ–որ չափով կաշկանդում ու սահմանափակում է ստեղծագործողին. դրա փոխարեն կարող էիր շատ հանգիստ յոլա գնալ առանց անուն–ազգանվան։ Ճիշտ է, գուցե սցենարի քո նախատեսած տարբերակում սրբազանը պիտի մնար որպես երկրորդական կամ տասներորդական հերոս՝ պահպանելով իր օրինակելի կերպարը, դրանով որևէ ազդեցություն չունենալով հետագա գործողությունների վրա ու այդպիսով չխանգարելով սցենարի ազատ զարգացմանը, բայց գուցե մեկ ուրիշի համար այն լուրջ սահմանափակում է, քանի որ ինքը, օրինակ, մտադիր էր սրբազանի կերպարը զարգացնել ու դարձնել գլխավոր հերոսներից մեկը, ընդ որում՝ գուցե բնավ ոչ դրական։ Բայց, փաստորեն, դու վրդովվում ես նույնիսկ այն հանգամանքից, որ ինչ–որ մեկի մտքով կարող է անցնել սրբազանին նախկինում դատապարտվածի կերպար տալ («Ենթադրություններումդ զգույշ եղիր»)։ Մի՞թե դա չի նշանակում, որ իրականում գոյություն ունեցող սրբազանին պատմվածք ներմուծելով՝ դու իրոք սահմանափակում ես պատմվածքը շարունակողների աշխատանքը։ Իմիջիայլոց, ասեմ, որ ենթադրությունը հենց նրանով է ենթադրություն, որ ազատ ու անկախ է, և ենթադրություն անելիս մարդը զգույշ լինելու կարիք չունի՝ անկախ նրանից, թե ինչի մասին է այն ու ինչպիսին։ Դրանով էլ ենթադրությունը տարբերվում է պնդումից։ Հետևաբար քո նշած երկու կետերն իսկապես հակասում էին իրար, ու, իմ կարծիքով, դու դա ինքդ էլ ես հասկանում։ Ընդհանրապես եթե սխալվել ես, ավելի լավ է՝ սխալն ընդունել ու անցնել առաջ, ոչ թե վրեժխնդրությունից դրդված՝ սխալդ քեզ ցույց տվողի գրածը փորփրել ու տվյալ քննարկման համար անէական մանր–մունր տեխնիկական սխալներ ու վրիպակներ պեղել՝ ցույց տալու համար, որ ինքն էլ կարող է սխալ անել։ Ի դեպ, ես էլ սխալներ նկատելու շատ մեծ տաղանդ ունեմ (թող մեծամիտ չհնչի, ուղղակի այդպես է), ու եթե մտքիս դնեմ, համարյա ցանկացած գրառման մեջ կարող եմ սխալներ կամ գոնե վրիպակներ գտնել։ Դրանից հեշտ գործ ինձ համար չկա։ Բայց դրա իմաստը ո՞րն է։ Սխալներ ուղղելն էլ պիտի տեղին լինի, հակառակ դեպքում դա նմանվում է կեղտ բռնելուն։
Բացի դրանից, նկատենք, որ Չուկը քեզ չէր քննադատել նրա համար, որ քո գրած սկիզբն իրեն դուր չէր գալիս, ու որ ինքը չէր ուզենա նման սկզբի հիման վրա շարունակություն գրել։ Դա ընդամենը նրա կարծիքն էր, հնարավոր է՝ սուբյեկտիվ, ինչի իրավունքը, բնականաբար, ուներ։ Որքան նկատեցի, քեզ ուղղված միակ քննադատությունն այս թեմայում իրական անուն–ազգանունով ու քո կողմից անձեռնմխելիությամբ օժտված սրբազանի ներմուծումն էր, որն արդեն օբյետկիվ դիտողություն էր, ու եթե ընդունեիր, կարծում եմ, հեղինակությունդ բնավ անկում չէր ապրի դրանից։
Երջանկությունը ճամփորդելու ձև է, ոչ թե նպատակակետ։
Ռոյ Գուդման
Ուլուանա, երկու դիտարկում միայն.
1. Ես համաձայն չեմ, որ մեր լավ բարեկամ Հարցասերը իմ գրառումում վրիպակ է պեղել, նրա այդ դիտարկումները առ ոչինչ էին, ընդամենը չհասկացության արդյունք, թեև գրառումներումս, անշուշտ, վրիպակներ շատ կան:
2. Ես Հարցասերին քննադատել եմ ոչ միայն իրական կերպարի ներմուծման համար, այլև քանի որ համարում եմ, որ իր սկիզբը պատվածքի սկիզբ չէր, այլ, ինչպես ճիշտ նկատեց Բարեկամը, նմանվում էր շարադրության թեմա հանձնարարելու: Իհարկե ցանկացած պատմվածք կարող է այդպես սկսվել, բայց եթե խոսքը գնում է այս եռապատումների մասին, կարծում եմ, որ բոլոր երեք հատվածներն էլ պետք է ասելիք, լուրջ գեղարվեստական խոսք ունենան:
Քայլ առ քայլ՝ դարից դար
Խենթ եմ
Մի բան էլ ես ասեմ էլի,մարդիկ, էսա ես էլ եմ մասնակցելու էս նախագծին, ու որքան հասկանում եմ՝ յուրաքանչյուրը հեղինակներից ազատ ա պատմվածքը շարունակել այնպես, ոնց ինքը ուզում ա, նույնիսկ եթե առաջին հեղինակը ներմուծել է ինչ-որ հերոսի, որը կոնկրետ գոյություն ունեցող անձ ա, հաջորդը իրավունք ունի նույն անուն ազգանունով վերացական կերպար տեսնել այդ հերոսի մեջ, որի անուն ազգանունը պարզապես զուգադիպում ա իրական գոյություն ունեցող, նույն գործունեության տեսակը ունեցող, նմանատիպ արտաքինով և նույն տարիքն ունեցող անձնավորության հետ… Ի վերջո շարունակողը կարող է՝ ենթադրել, որ սկիզբը ընդամենը գիրք է, որ կարդում էր իր հերոսը և երկրորդ մասում պատմվածքի հերոսը փակեր այդ գիրքը և սկսվեր իսկական պատմությունը, իհարկե այս ամենը պետք ա լինի տրամաբանության շրջանակներում, մի խոսքով, հարցասեր ջան, քեզ չեմ հասկանում, չեն հավանել քո մասը, հեչ էլ, կարևորը դու հավանում ես, շարունակությունը լավը չի, ոչինչ, չմասնակցեիր այս նախագծին, այսքան սրտամոտ մի ընդունեք….
Այսօր կարճ կխոսեմ. մի երկու շաբաթից շատ երկար կպատասխանեմ:
... Ոչ
Ըմմմմմմ.Կարճ ասեմ` ոչ, չեն հակասում: Դրանք տարբեր հարթությունում են, չեն կարող համեմատվել (երկար պատասխանումս կասեմ, թե ինչ հարթություններ են):
Երևի ուզում եք ասել` ոչ էական, այլ ոչ թե անէական:
Ես անձեռնմխելիությամբ չեմ օժտել սրբազանին. գտեք պատմվածքի այն հատվածը, որտեղից երևում է ինչ-որ անձեռնմխելիություն: Ազնիվ խոսք, ես ունեմ մի քանի դրամ, և եթե որևէ մեկը գտնի անձեռնմխելիության մասին ինչ-որ հիշատակություն իմ գրած մասում, ապա ես կվճարեմ նրան այդ դրամը, չեմ ափսոսա:
Դե գործի անցեք:
Հ.Գ.
Ուլուանա, Ձեր պատասխանին վաղուց սպասում էի, բայց հիասթափեցրիք: Ոչինչ չեք գրել պատմվածքի մասին: Ձեր գրածի մեջ <չուկային> ինչ-որ բան կար: Նորից եմ ասում` ես նման գրառում չէի սպասում Ձեզանից:
Լավ մնացեք:
Վերջին խմբագրող՝ Harcaser: 15.02.2010, 00:31:
Այս պահին թեմայում են 1 հոգի. (0 անդամ և 1 հյուր)
Էջանիշներ