Հայրը

[ars83]

Անդրեան քնցնում էր սպորտային խանութի մոտով, որի ցուցափեղկերից սպորտային հագուստ և տարբեր պարագաներ էին երևում...

- Այդպես չէ՛, Անջելո, մյո՛ւս ոտքով, ա՛յ այդպես, ապրե՛ս:
- Քեզ ո՞վ է սովորացրել ֆուտբոլ խաղալ, պապ,- հարցրեց Անջելոն:
- Չեմ հիշում, ընկերներիցս եմ երևի սովորել:
- Լավ է՞իր խաղում:
- Վատ չէի խաղում, բայց ամենալավ խաղացողը չէի:
- Ե՞ս եմ ավելի լավ խաղում, թե՞ դու իմ տարիքում:
- Դո՛ւ, տղաս, դո՛ւ,- ժպտաց հայրը և համբուրեց որդու գլուխը:

Որպեսզի չտեսնի ֆուտբոլի գնդակը, անցավ փողոցի մյուս կողմը և շուտ թեքվեց հատող փողոց՝ մեջքով շրջվելով սպորտային խանութին:

*******

Մագդալենան սովորում էր իր պարտիտուրան: Մեկ ամսից նա պետք է քաղաքի գլխավոր եկեղեցում երգեր նախազատկական մեծ մեսսայի ժամանակ: Նրանք երգչախումբը պատրաստվում էր կատարել Հայդնի «Թերեզյան» մեսսան, և Մագդալենային հասել էր մենակատար սոպրանոյի պարտիտուրան: Նրա ձայնը հրաշալի կերպով սազում էր այդ մեսսային: Դիրիժորը հատկապես զմայլվում էր, երբ նրա մաքուր, զրնգուն ձայնը հիացական-հաղթական խոստովանությունն էր հնչեցնում մեսսայի երրորդ հատվածում՝ Domine, Domine Fili unigenite, Jesu Christe: Մագդալենան ժամերով պարապում էր, առանց որևէ ջանք խնայելու, քանի որ գիտեր, որ ամեն լավ բան, ինչին հասնում են մարդիկ, միայն տանջանքի և քրտինքի միջոցով է տրվում: Իսկ անբանների, վատնողների և մարդասպանների տեղը բանտն է: Վերջիններին հիշելիս նրա մարմարյա սպիտակ ճակատին հազիվ նկատելի խորշոմ հայտնվեց, որն իսկույն կորավ, և նա շարունակեց երգել:

[ars83]

Անդրեան հեռվից լսեց մեծ եկեղեցու տաճարի զանգերի ձայնը, որոնք անցորդներին կանչում էին առավոտյան ժամերգության: Լսելով զանգերի ղողանջը՝ հանեց գլխարկը և բռնեց այն ձեռքում:
- Մտնեմ եկեղեցի, մի քանի րոպե կանգնեմ,- մտածեց նա:
Մոտեցավ երեղեցու դռանը, խաչակնքվեց, ներս մտավ: Ժամերգությունն արդեն սկսել էր: Գնաց, կանգնեց հեռավոր պատերից մեկի մոտ: Մի քիչ կանգնեց, ապա որոշեց գնալ այնտեղ, որտեղ մոմերն էին այրվում, ինքն էլ մոմ վառեր: Մոտեցավ մոմավաճառին:
- Մոմ տվեք, խնդրեմ:
- Քանի՞ հատ:
- Հինգ,- առանց մտածելու պատասխանեց նա և ձեռքը տարավ գրպանը:
- Խնդրեմ,- մոմերը մեկնեց կինը:
- Շնորհակալություն,- ասաց Անդրեան և մանրը մեկնելով կնոջը, պատրաստվում էր հեռանալ, երբ կինը ձայն տվեց.
- Ներեցե՛ք, պարոն, այստեղ չորս մոմի գումար է:
- Ի՞նչ,- զարմացած հարցրեց Անդրեան՝ առանց հասկանալու կնոջ հարցը:
- Մեկ մոմի համար չեք վճարել, ներեցե՛ք,- կրկնեց կինը:
- Ո՛հ, ներեցեք,- խառնվեց Անդրեան և շտապով դրամապանակից հանեց առաջին պատահած խոշոր թղթադրամը:
- Ո՛հ, ներեցեք, պարոն, այդքան մանր դժվար թե գտնվի ինձ մոտ,- շփոթվեց կինը:
- Թող մնա եկեղեցու կարիքների համար,- պատասխանեց Անդրեան:
- Աստված օրհնե,- ժպտաց կինը:

Մոտեցավ մոմասեղաններին, որոնցից յուրաքանչյուրը դրված էր մի սրբանկարի առջև: Սկսեց աղոթք մրմնջալ: Իր մեղքերի թողության համար: Վառեց առաջին մոմը ս. Պետրոսի նկարի առաջ և անցավ մյուս սեղանին: Սկսեց աղոթել կնոջ համար: Կինն իր մտերիմ և շատ սիրված ընկերն էր: Չգիտեր՝ ինչպես կկարողանար դիմանալ բոլոր իր վրա եկած հարվածներին, եթե կինը չլիներ: «Պահպանեա՛, Տեր, և ողորմեա՛»,- շշնջաց և վառեց մոմը: «Սրբերիդ բարեխոսությամբ»,- ավելացրեց և բարձրացնելով գլուխը հանդիպելով ս. Հովհաննեսի պայծառ հայացքին:
Խաղաղված անցավ սեղանի մյուս կողմը:
«Որդուս պահպանի՛ր, Տե՛ր, ողորմեա՛»,- մրմնջաց և վառած մոմը խրեց ավազի մեջ: «Ամրացրու խոսքովդ ու գործերը հաջողի՛ր,- խնդրեց,- սրբերի՛դ բարեխոսությամբ», և հայացքը հանդիպես ս. Պողոսի վճռական հայացքին, որը կանգնած էր՝ ձեռքում բռնած Ավետարանը:
Վառեց հաջորդ մոմը և մոտեցավ մյուս պատի դիմաց դրված սեղանին:
«Իմ փոքրիկին պահպանի՛ր, Տե՛ր, աղաչո՛ւմ եմ,- խնդրեց, սեղմելով մոմը ձեռքում,- Մագդալենայիս դու ես ինձ պարգևել. խնդրո՛ւմ եմ, ողորմեա՛»: Աչքերն արցունքով լցվեցին գորովանքից, և կամաց շշնջաց՝ «սրբերիդ բարեխոսությամբ»: Հայացքը պարզելով դիմացի նկարին՝ տեսավ Մարիամ Մագդաղեացուն՝ խոնարհված Քրիստոսի առջև:
Մի առ ժամանակ նայեց նկարին, ապա, ձեռքում պտտելով մնացած մոմը, շարժվեց դեպի սենյակի խորքը:
«Տե՛ր, ողորմեա՛...»,- մեքենաբար արտասանեցին շուրթերը և քարացան: Ո՞ւմ՝ հնչեց ուղեղում: Մի՞թե որևէ մեկին մոռացել է: Արագ շրջվեց և հայացքն անցկացրեց նկարների վրայով: Ոչ, ահա բոլոր սրբապատկերները, որոնց առջև աղոթել է և մեկական մոմ վառել: Այս ի՞նչ մոմ է այս դեպքում՝ զարմացավ և նայեց մնացած մոմին, որը պահել էր ձեռքում: «Ինչո՞ւ եմ ավելորդ մոմ գնել»,- մտածեց և թոթվեց ուսերը: «Լավ, սա էլ վառեմ հանգուցյալների հիշատակի համար»,- անցավ մտքով և մեքենաբար ասաց «սրբերիդ բարեխոսու...»: Խոսքը կիսատ մնաց, երբ գլուխը բարձրացրեց սրբապատկերին: Սրբապատկերից անծայր կարեկցանքով ու աղերսալից հայացքով իրեն էր նայում Աստվածամայրը՝ գրկում բռնած Մանուկին: Երկու կողքերին կանգնած էին հրեշտակները, որոնց անունները գրված էին ներքևում: «Arcangelo Gabriele»,- կարդաց նա և ցնցվեց: Չվառած մոմն այրեց մատների ծայրերը:
Դեմքն այլայլվեց, շնչառությունն արագացավ: Առանց վառելու ձեռքի մեջ ճմրթեց-ջարդեց մոմը և թաղեց ավազի մեջ: Կտրուկ շրջվելով՝ դուրս վազեց եկեղեցուց:

[ars83]

Ճակատն այրվում էր, դեմքը կարմրել էր:
-Ինչպե՞ս կարողացար այդպես վարվել,- հարցնում էր խիղճը:
- Պետք է վառե՞ի, ինչ է: Այն էլ նրա համա՞ր,- պատասխանում էր միտքը:
- Գոնե որպես մեռածի համար վառեիր,- աղերսեց խիղճը:
- Ո՛չ մի դեպքում, նրան այլևս չկա ներում,- վրա բերեց միտքը:
- Իսկ ինչո՞ւ ես գնում նրա մոտ,- լռեցրեց մտքին խիղճը:

Անդրեան կանգ առավ: Իսկապես, ինչո՞ւ է գնում: Առավոտյան տանից դուրս էր եկել, որպեսզի գնա բանտ՝ Անջելոյին տեսնելու: Արդեն մեկ շաբաթ է տատանվում էր՝ գնա՞, թե չգնա: Համոզել էր իրեն, որ կփորձի, համենայն դեպս: Միգուցե նրան չթողնեն բանտ մտնել: Այդ դեպքում կարող է հանգիստ տուն վերադառնալ: Հանգի՞ստ... մի՞թե այդ բառը չի վերացել իր ընտանիքի կյանքից: Անգամ կնոջը խաբեց. մի բան, որ երբեք չէր արել: Այն էլ ո՞ւմ պատճառով... Բարկանալով ինքն իր վրա՝ քայլերն ուղղեց դեպի տուն: Մի քիչ քայլելուց հետո նորից կանգնեց:

Հիշողությունները վիթխարի հորձանքով գլորվեցին իր վրա: Հիշեց անձրևոտ մռայլ օրը իրեն, կնոջը և երեխաներին՝ կանգնած գերեզմանոցի ծայրում: Ինքն անծածկ գլխով, Նիկոլոն՝ անձրևանոցը պահած մոր և քրոջ վրա: Հիշեց դագաղում պառկած երիտասարդ աղջկան, որի դեմքով մեկ անցնում էր չորացած արյան բիծը: Ահա բռնաբարված և սպանված աղջկա մայրը՝ հեկեկանքներից խեղդվող, կորացած, անուժ ձեռքերը պարզած միակ զավակին: Ամուսինը փորձեց է կնոջը գրկել, բայց ծնկները ծալվեցին և եթե կողքի կանգնած երիտասարդները չբռնեին, կընկներ: Հիշեց իր սեփական ծնկները ծալող սրտանց կարեկցանքը այդ դժբախտ մարդկանց հանդեպ, Մարիայի անձայն հեկեկոցը: Հիշեց, ինչպես կայծակի նման հարվածեց այն միտքը, որ այդ միամորիկ աղջկան ծնողներից խլողն իր որդին է: Անտանելի, անընդունելի, անողոք միտքը: Իր որդին... մի՞թե դա հնարավոր է: Անջելոն: Իր Անջելոն: Ոչ թե պարզապես Անջելոն, այլ իր Անջելոն:

Սիրտն ուժգին ծակեց, հենվեց պատին, որպեսզի չընկնի: Իր Անջելոն էր գործել ոճիրը, դրանում ոչ մի կասկած չկար՝ դատարանն ամեն ինչ հաստատել էր, և Անջելոն էր խոստովանել էր իր մեղքն ու դատապարտվել:

Նրանց մոտեցավ մի երիտասարդ և կտրուկ, հուզված ձայնով հրամայեց.
- Հեռացե՛ք այստեղից: Ինչպե՞ս եք համարձակվել գալ այստեղ: Գայլերիդ ոհմակը հավաքած՝ եկել եք վայելելու ձեր լակոտի սխրա՞նքը:
Մագդալենան վախեցած նայեց եղբորը:
- Լսի՛ր, դո՛ւ...- առաջ նետվեց Նիկոլոն:
Հայրը ձեռքով ետ մղեց նրան:
- Ներեցքե՛ք, դուք ճիշտ եք ասում, ես ներողություն եմ խնդրում... մենք ներողություն ենք խնդրում...
- Այո, մենք ներողություն ենք խնդրում,- կրկնեց Մարիան, և նրանք հեռացան գերեզմանոցից:

- Այդ շան համար պիտի այսքան թուք ու մուր ուտենք,- չդիմացավ Նիկոլոն և ոտքով ուժգին խփեց գետնին, երբ նրանք հեռացան:
Մնացածները լուռ էին:


«Գնում եմ»,- առաջ մղեց Անդրեային բարկությունը, և նա քայլեց դեպի բանտը:

[ars83]

Մարիայի մատի արյունահոսությունը կտրվեց: Նայեց ժամացույցին՝ կեսօրն անց էր: «Այքան երկար ի՞նչ է փնտրում»,- անցավ մտքով: Նայեց պատուհանից՝ պարտեզում իրոք կոտրված բահ էր ընկած: «Բայց ամուր էլ բահ էր,- մտածեց Մարիան,- տեսնես՝ ինչպե՞ս է կոտրվել»: Ընդամենը մի քանի օր առաջ ամուսնու խնդրանքով հանել էր բահը պահոցից և տվել իրեն, որպեսզի հողը փխրեցնի: Նայեց մեծ խնձորի ծառին. դեռ տերևներ չկային վրան: «Տարօրինակ է, ինչո՞ւ էր հիմա փխրեցնում հողը, դեռ ժամանակը չէ»: Դա այն ծառն էր, որի տակ լցրել էին Անջելոյի այրած լուսանկարների մոխիրը: «Գոնե որպես պարարտանյութ օգուտ տա»,- ասել էր Նիկոլոն, իսկ հայրը գլխով համաձայնության նշան էր արել:
Մարիան լավ հիշում էր իր բոլոր երեխաների իրերը: Դրանցից երկուսն աչքով չէին ընկել մաքրման ժամանակ. մեկը փոքրիկ արծաթյա խաչն էր, որ Անջելոյի ծննդյան օրը նրան էր նվիրել տատը, մյուսը՝ մի հին լուսանկար, անձնագրի լուսանկարի չափ:
Երկար ժամանակ չէր համարձակվում հարցնել դրանց մասին ամուսնուն, բայց մի օր հարցրեց:
- Շպրտել ենք՝ գնացել են,- պատասխանեց ամուսինը: - Լավ չես նայել:

[ars83]

- Դուք ո՞վ եք, բանտարկյալի բարեկա՞մն եք,- հարցրեց պահակը:
- Այո, ես... բարեկամ եմ,- պատասխանեց Անդրեան:
- Ի՞նչ բարեկամ եք:
- Հայրն եմ,- մի կերպ արտաբերեց Անդրեան:
Պահակը կասկածանքով նայեց նրան: Երեք տարի է, ինչ այդ բանտարկյալը բանտում էր, դեռ որևէ բարեկամ ցանկություն չէր հայտնել նրան տեսնելու: Ասենք՝ ի՞ն չ տեսնելու բան էր, բռնաբարող-մարդասպան:
- Ո՛չ, չի՛ կարելի, պետք է նախօրոք տեղեկացնեիք բանտապետին:
- Ես... երկար ժամանակով չեմ եկել:
- Միևնույն է:
- Բայց...
- Ի՞նչ է պատահել,- լսվեց բանտապետի ձայնը:
- Այս մարդն ասում է, որ այն՝ պահակը աչքով արեց բանտախցերի կողմը, լակոտի հայրն է, ուզում է տեսնել դրան:
- Իսկապե՞ս,- քմծիծաղ տվեց բանտապետը: - Եկեք ինձ մոտ:

Բանտապետը նույնպես ասաց Անդրեային, որ չի կարող նրան թողնել Անջելոյի մոտ, քանի որ կարգն արգելում է:
- Բայց...- մի աչքը փակեց նա և մատներն իրար քսեց:
«Հիմա էլ կաշա՞ռք վճարել նրա համար: Ո՛չ, սա արդեն չափից դուրս է»,- մտածեց Անդրեան և պատրաստվեց հրաժեշտ տալ բանտապետին: Բայց փոխարենը, ինքն էլ չիմացավ ինչպես, գրպանից հանեց թղթապանակը և մի խոշոր թղթադրամ մեկնեց բանտապետին:
- Սպասեք այստեղ, մինչև կարգադրեմ,- ասաց բանտապետը և դուրս եկավ սենյակից:

[ars83]

Բանտախցին մոտենալիս Անդրեան գործադրեց բոլոր ճիգերը՝ առավելապես սառը և անտարբեր երևալու համար:
- Հա՛յրդ,- լսեց նա բանտապահի ձայնը, որը դիմացը կանգնած՝ բացում էր դուռը:
-Ո՞վ,- լսեց նա մի խռպոտ ձայն, որի մեջ միայն մի փոքր ծանոթ նշույլ կար:
- Տաս րոպե,- ասաց բանտապահը:

Անդրեան կանգ առավ դռան մոտ: Դիմացը մի անծանոթ մարդ էր կանգնած՝ երկար, իրար կպած մազերով, ճղճղված շորերով, բոկոտն: Անդրեան հայացքն անցկացրեց այդ տղամարդու ոտքերից դեպի գլուխը և երկու սև կրակոտ աչքերի զույք գամեց նրա հայացքը դիմացինի դեմքին: Անջելոյի աչքերն էին:
Նույն գույնի և ձևի երկու զույգ աչք անթարթ նայում էին մեկմեկու: Առաջինը հայացքը հեռացրեց Անջելոն: Կարծես ամաչելով իր թուլությունից, ընդհանրապես մեջքով շրջվեց հորը, ապա դեմքին արհամարհական ժպիտ ձևավորելով գնաց, նստեց պատի տակ և սկսեց այնտեղից նայել հորը՝ անհոգ փորելով ատամները:
Անդրեան հետևում էր որդու ամեն շարժմանը: «Ինչքա՜ն է նիհարել: Ի՜նչ կեղտոտ է: Ոտքերին էլ կապտուկներ են»:
Անցավ մի քանի րոպե:
- Ինչո՞ւ ես որոշել գալ,- հարցրեց Անջելոն:
«Ինչ խռպոտ ձայն ունի, ասես՝ թոքախտավոր լինի»,- անցավ Անդրեայի մտքով:
- Ի՞նչ ես պապանձվել: Քսան տարվա մեջ վա՞տ ես ուսումնասիրել ծնածդ արարածին:
«Մատնե՞րն ինչու են այսքան սպիոտ»,- մտածեց Անդրեան:
- Խոսի՛ր, չե՞ս կարողանում: Թե՞ եկել ես մնջախաղ խաղալու,- բարկացավ Անջելոն և տեղից վեր կացավ:
«Կաղում է,- նկատեց Անդրեան: -Ի՞նչ են այստեղ արել նրա հետ»:
- Լսի՛ր, խոսելո՞ւ ես, թե՞ չէ,- կատաղեց տղան և հանկարծակի բռնեց հոր օձիգից: - Խոսի՛ր,- պահանջեց նա՝ քաշելով հորը դեպի իր կողմը:
Անդրեան չդիմադրեց: «Մի աչքն էլ արյունով է լցված»,- մոտիկից նկատեց Անդրեան:
- Քեզ հետ չե՞մ,- հուներից դուրս եկավ Անջելոն և ամբողջ ուժով խփեց հորը բանտախցի ճաղերին:
Անդրեան ընկավ հատակին, քիթը սկսեց արնահոսել:
- Ի՞նչ ես անում, ա՛յ շան ծնունդ,- լսվեց բանտապահի ձայնը, դուռը բացվեց և երկու հոգի, ներս վազելով, տապալեցին Անջելոյին գետնին և սկսեցին հարվածել: Անջելոն սեղմեց ատամները և կծկվեց, մինչդեռ բանտապահները հարվածում էին նրան:
Երրորդ բանտապահը մոտեցավ Անդրեային և սկսեց վեր քաշել՝ բարձրացնելու համար:
Անդրեան ոչինչ չէր զգում: Միայն սարսափով լցված հայացքը հառել էր որդուն, որին ծանր կոշիկներով հարվածում էին բանտապահները: Ամեն հարվածի հետ Անդրեան կծկվում էր՝ ասես ցավից:
- Մի՛, մի՛... - սարսափահար շշնջաց նա, մատով ցույց տվեց որդուն երրորդ բանտապահին և փորձեց առաջ գնալ:
- Գնացի՛նք, գնացի՛նք,- ասաց սա և քարշ տվեց Անդրեային: - Էդ շունը սովոր է:

Անդրեան չնկատեց՝ ինչպես հայտնվեց դրսում:
«Ծեծում են նրան»,- պտտվում էր նրա մտքում:

[ars83]

- Վերջապե՛ս,- ասաց Մարիան, անհանգիստ վազելով ամուսնուն ընդառաջ: - Ի՞նչ էիր անում այսքան ժամանակ:
Հայացքն ընկավ արնոտ թաշկինակին, որով Անդրեան փակել էր քիթը: Կինը սարսափեց.
- Ի՞նչ է պատահել:
- Ընկել եմ:
- Ո՞րտեղ:
- Հանգիստ թող ինձ:

Մարիան նստացրեց ամուսնուն բազմոցին և, զգուշորեն վերցնելով թաշկինակը, սկսեց սրբել արյունը: Ապա նորը բերեց և թրջոց դրեց:
- Պետք է... պետք է պառկես,- անհամարձակորեն ասաց նա:
Անդրեան, զարմանալիորեն հեշտությամբ հնազանդվեց և պառկելով՝ փակեց աչքերը:


*******

Երեկոյան հյուր եկան երեխաները: Սկսեցին հետաքրքրվել՝ ինչ է պատահել: Անդրեան նույն բանն էր ասում բոլորին՝ վատ է զգացել փողոցում, ընկել է:
- Իսկ այդքան երկար ի՞նչ էիր անում դրսում,- հարցրեց Նիկոլոն:
- Բահն էի փնտրում:
- Այդքան երկա՞ր,- ունքերը վեր քաշեց Նիկոլոն:
Անդրեան բարկացած նայեց որդուն.
- Այո, այդքան երկար:
Որդին չհամարձակվեց շարունակել:


*******

Մարիան արթնացավ աչքերին ընկնող լույսից: Ամուսինը սենյակում չէր:
«Այդ լո՞ւյսն ով է վառած թողել»,- մտածեց նա և գնաց դեպի հյուրասենյակը:
Հյուրասենյակի դուռը մի փոքր բացվել էր և Մարիան անցքից ներս նայեց:
Անդրեան ծնկել էր Աստվածամոր սրբապատկերի առաջ և ինչ-որ բան էր շշնջում:
«Այդ ի՞նչ է ձեռքին»,- մտածեց կինը՝ տեսնելով, որ Անդրեան ինչ-որ բան է պարզել դեպի սրբապատկերը: Մի փոքր ավելի բացեց դուռը:
Աղոթքով տարված՝ Անդրեան չնկատեց, թե ինչպես կինը ներս մտավ:
- Ողորմեա՛, Տիրամա՛յր, բարեխոսի՛ր երեխայիս համար,- կրկնում էր Անդրեան և արցունքները գլորվում էին աչքերից:
- Գիտեմ, որ մեղավոր է, Աստված, բայց ողորմի՛ր, խնդրում եմ: Ի՛նձ պատժիր նրա փոխարեն, երեխաս մատաղ է, թո՛ղ ապրի, ողորմի՛ր,- աղերսում էր Անդրեան:
Կինը երերաց և, որպեսզի չընկնի, բռնվեց պատից:
Բարձրացած աղմուկի վրա Անդրեան շուռ եկավ և տեսավ կնոջը:

Վախեցած վեր թռավ և ձեռքը մտցրեց գրպանը:
- Ինչո՞ւ չես քնած,- հարցրեց՝ դեմքը լուսից շրջելով:
- Չեմ կարողանում, լույսն ընկել էր աչքերիս:
- Ների՛ր, եթ դուռը փակել էի:

Մարիայի սիրտը ուժգին բաբապում էր:
- Անդրեա...
- Ի՞նչ:
- Ո՞ւմ համար էիր աղոթում:
- Մարի՛ա, գնա՛ քնիր,- պատասխանեց Անդրեան:
- Անդրե՛ա...
- Գնա՛,- հրամայեց ամուսինը:

Կինը չդիմացավ: Արցունքները սկսեցին հոսել նրա աչքերից և նա ճայթեց.
- Անջելոյի համա՞ր էիր աղոթում: Ախր ես գիտեմ՝ նրա համար էիր աղոթում:
- Վերջացրո՛ւ,- առնաց ամուսինը և նետվեց դեպի կինը:
Այդ պահին նրա գրպանից զրնգալով գետնին ընկավ փոքիր արծաթե խաչը և Անջելոյի փոքր նկարը:
- Անջե՛լո,- բղավեց կինը և նետվեց, որպեսզի բարձրացնի ընկած առարկաները:
- Թո՛ղ,- մռնչաց Անդրեան և հարվածեց կնոջ դեմքին:
Կինը ձեռքը սեղմեց դեմքին և ապշահար նստեց հատակին:
- Ո՛չ մի Անջելո, բավակա՛ն է: Այդ պիղծի անունն այլևս չի՛ լսվելու այս տանը: Ես երկու երեխա ունեմ, երկո՛ւ,- գոռաց նա և հատակից բարձրացրեց խաչն ու լուսանկարը:
- Անդրե՛ա,- աղաչեց կինը՝ ձեռքը մեկնելով դեպի ամուսինը:
- Ո՛չ, ասացի քեզ՝ երկո՛ւ, երկո՛ւ, դոռաց Անդրեան և ձեռքի կտրուկ շարժումով պատռեց որդու նկարը: Մինչ նա ճղրտում էր նկարը, կինը սարսափահար շարժումներ էր անում ձեռքով:
- Ո՛չ մի բան չի՛ մնալու նրանից, ո՛չ մի բան:
Նա շպրտեց լուսանկարի պատառիկները հատակին, և դարձավ դեպի Աստվածամոր պատկերը:
- Ո՛չ մի բան,- բղավեց նա և կոտրելով արծաթե խաչը, գցեց այն գետնին ու տրորեց: - Ո՛չ:

[ars83]

Մարիան ոչինչ չպատմեց երեխաներին, չնայած այլևս ոչ մի խոսք չփոխանակեցին Անդրեայի հետ: Չէր ուզում ցավ պատճառել սիրելիին:

Անցավ մոտ մեկ ամիս:

- Ո՞ւր ես գնում,- հարցրեց Մարիան ամուսնուն: - Այսօր Մագդալենայի պրեմիերան է, մեկ ժամից պետք է եկեղեցի գնանք:
- Կարճ ժամանակով եմ գնում,- պատասխանեց Անդրեան,- կհասցնենք: Եթե հանկարծ չհասցնեմ, դու գնա, ես կգամ:
- Առանց քեզ ոչ մի տեղ չեմ գնա,- առարկեց կինը:
- Լավ, կհասցնենք,- պատասխանեց ամուսինն ու դուրս եկավ:

Նորից անցնում էր սպորտային խանութի և եկեղեցու մոտով: Աչքի առաջ Անջելոյին հարվածող բանտապահներն էին. այդ տեսարանը նրան տանջել էր այս մեկ ամսվա ընթացքում:

- Կանչեք բանտապետի՛ն,- ասաց նա բանտապահին:
- Ի՞նչ հարցող եք եկել,- հարցրեց բանտապահը: - Ա՜, դուք այն...
Բանտապահը չհասցրեց խոսքն ավարտել: Աղմուկ լսվեց, սկսեցին մարդիկ վազել և գոռգոռալ:

- Շո՛ւտ, շտապ. օգնություն կանչի՛ր,- դուրս վազեց սփրթնած բանտապահը: - Միայն սա՛ էր ինձ պակասում, որ իմ բանտում ինքնասպանություն լինի:
Բոլորը ցրվեցին, Անդրեան մնաց մենակ: Անվստահ մի քանի քայլ արեց բանտախցերի ուղղությամբ:
-Ո՞րտեղից դանակ այդ շան մոտ,- լսեց բանտապետի կատաղած ձայնը:
- Չգիտենք,- պատասխանեցին երկու անվստահ ձայներ:
- Բա դուք ի՞նչ գիտեք,- բղավեց բանտապետը և սկսեց հիշոցներ արձակել:
- Ինչպե՞ս է իրեն սատկեցրել:
- Բանտարկյալներից մեկն ասում է, որ մի ձեռքի երակներն է կտրել, ապա սրտով ընկել դանակի վրա,- լսվեց պատասխանը:
- Ինչ-որ ասել է, որ այդ ձեռքը պետք է կենդանի վառեր, այլ ոչ՝ կտրեր, որովհետև հորն է հարվածել դրանով:

Անդրեան ցնցվեց: Լսվեց շտապ.օգնության մեքենայի ոռնոցը: Մի քանի մարդ ներս վազեց և մի քանի րոպե անց պատվարի վրա պառկած դուրս բերեցին արնոտ Անջելոյին:
Մեքենան հեռացավ: Անդրեան վազեց նրա հետևից, հետո, տեսնելով, որ չի հասնում, սկսեց պտտվել և նայել շուրջը: Մի տաքսի մոտեցավ:
- Տաքսի՞ եք փնտրում:
- Այո՛:
- Նստեք, ո՞ւր ենք գնում:
- Շտապօգնության մեքենայի ետևից:

*******

Մարիան նայեց ժամացույցին: Արդեն եկեղեցի գնալու ժամանակն էր: Անդրեան չկար: Կինը սկսեց անհանգիստ քայլել սենյակով՝ նայելով ժամացույցին:

*******
Մագդալենան կանգնած էր մենակատարների շարքում և լսում էր, թե ինչպես է շաղակրատում տենոր Մարկոն: Մարկոն անտարբեր չէր Մագդալենայի նկատմամբ, և աղջիկը գիտեր այդ: Մերթ ընդ մերթ Մագդալենան նայում էր առաջին շարքին, որտեղ պետք է նստած լինեին ծնողներն ու եղբայրը, բայց այնտեղ միայն եղբայրն էր: Աչքով արեց նրան, թե ո՞ւր են ծնողները: Ի պատասխան եղբայրը թոթվեց ուսերը և գրպանից հանեց բջջային հեռախոսը:

*******
- Ես հայրն եմ,- չորրորդ անգամ կրկնեց Անդրեան,- թողե՛ք ինձ ներս, խնդրում եմ:
- Չի՛ կարելի, նրան զննում են:
- Ես ոչինչ չեմ անի, միայն սենյակում կկանգնեմ, խնդրո՛ւմ եմ: Կարող եմ վճարել,- և նա ձեռքը տարավ գրպանը:
- Ի՞նչ եք խոսում,- վրդովվեց սանիտարը:

Սենյակից դուրս եկավ բժիշկը: Սանիտարը հարցական հայացքն ուղղեց նրան: Բժիշկը գլխով բացասական շարժում արեց:
- Կարող եք ներս մտնել,- ասաց սանիտարը Անդրեային:

*******
Մարիան կանգնած պատի մոտ՝ ձեռքին բռնած Աստվածամոր սրբապատկերը: Ինչ-որ սև անհանգստություն էր ծակում նրա սիրտը: Հնչեց հեռախոսազանգ: «Ահա, Անդրեան է»,- մտածեց նա և ուզեց վազել դեպի հեռախոսը, բայց ոտքերը չենթարկվեցին: Մարիան ավելի ուժեղ սեղմեց Աստվածամոր սրբապատկերը:

*******
Մենակատարներն ու երգչախումբը զբաղեցրին իրենց տեղերը: Մագդալենան վերջին անգամ նայեց եղբորը, որը նորից թոթվեց ուսերը և, անջատելով հեռախոսը, դրեց գրպանը: Ապա հուսադրող ժպտաց քրոջը՝ ամեն ինչ նորմալ է, պարզապես ուշացել են:
Քույրը ժպտաց ի պատասխան և բարձրացրեց գեղեցիկ գլուխը դեպի Քրիստոսի խաչելությունը պատկերող նկարը: Դիրիժորն ազդարարեց մեսսայի սկիզբը:

*******
Անդրեան ներս մտավ սենյակ: Բժիշկները հեռացան մահճակալից՝ ճանապարհ տալով նրան:
Հայրը ստիպեց իրեն մի քանի քայլ էլ անել, ոտքերը չէին ենթարկվում: Մոտենալով՝ երերացող ձեռքով ետ քաշեց որդու մարմինը ծածկող սավանը: Անջելոյի սրտի մոտակայքի արնոտ վերքը բացվեց և Անդրեան զգաց մակարդվող արյան հոտը: Անմիջապես վերքի տակ ինչ-որ կապույտ բան կար: Անդրեան մոտեցրեց գլուխը և տեսավ, որ դաջվացք է. իրար տակ դաջված էին չորս անուններ՝ Անդրեա, Մարիա, Նիկոլո և Մագդալենա: Անդրեան ինքնաբերաբար բացեց մյուս ձեռքի ափը, որից զրնգալով հատակին ընկավ արծաթե խաչի կեսը և լուսանկարի մի պատառիկ: Անդրեայի աչքերի առջև հառնեց երիտասարդ աղջկա սպիտակ դեմքը՝ այլանդակված կարմիր սպիով, երկու հեկեկացող ծերունիներ, Անդրեան զգաց թաց հողի հոտը: Առանց որևէ խոսք ասելու ծերունին ցամաքած շուրթերն ամուր հպեց որդու վերքին:

*******
- Սրտի կաթված,- հայտնեց բժիշկը՝ ծածկելով Անդրեայի դեմքը:

*******
Մարիայի սիրտն ուժեղ ծակեց և Աստվածամոր սրբապատկերը, սահելով անուժ ձեռքերից, ընկավ հատակին և փշրվեց:

*******
Նիկոլոն անհանգիստ շրջվեց դեպի եկեղեցու դուռը: Ծնողները չկային:

*******
Նվագախումբը նվագեց մեսսայի երրորդ մասի եզրափակիչ ակկորդներից՝ նախապատրաստելով մենակատարների եզրափակիչ քառաձայն պարտիան: Տենոր Մարկոն և բաս Մայքլը ձայնեցին՝ Miserere: Մագդալենայի ձայնը խզվեց: Ապշահար դիրիժորը և Նիկոլոն գլուխները դարձրին դեպի նա:

*******
Մի քանի տասնյակ ձայնանանոց երգչախումբը գոչեց՝ Miserere nobis...


Ավարտ:

[Monk]

Արսենիոս, նստած էս ժամին հուշերս եմ կարդում (ոչ այնքան ուրախ էջեր), մեկումեջ էլ, գործիդ հերթական մասը հայտնվելուն պես, կարդում այն: Մեկը մեկին լավ լրացրին, սիրտս ահավոր ծանրացել է: Ապրես, ծերուկ, դաժան էր, բայց հրաշալի:

[Mark Pauler]

Լավ ես գրում:
Եթե ամենահասարակ, կենցաղում հաճախ հանդիպող երևույթը, զգացմունքներ արտահայտող պատմվածք ես դարձնում, փորձի մի քիչ ավելի սուր թեմա ընտրես: Համոզված եմ շատ ավելի հետաքրքիր կստացվի քո մոտ:

[Գալաթեա]

Արս, դու քո արածից գոհ ե՞ս...
Ճիշտ արեցի, որ գիշերը չկարդացի:

[Ջուզեպե Բալզամո]

Բավական լավ էր: Ապրես…

[Ռուֆուս]

Շատ լավն էր, սկզբից մինչև վերջ հետաքրքրությամբ կարդում էի, վերջը անսպասելի էր ու տխուր

[lili-4]

Տպավորիչ էր գրված, ամեն մեկը ճիշտ իր տեղում էր, կարծես էս պատմությունը գրված էր հենց էս պահի համար, որ զուգահեռներ տանեմ վերջերս կատարված նմանատիպ դեքրի հետ, միայն մի տարբերությամբ, երբ կատավել էր եղբայրասպանություն, ու էլի նույն չափի մեջ դաստիարակված ու մեծացած երեխա ու նորից հոր կողմից անհանդուրժողականություն, մերժում; Սա էն ահավոր պահերից է, երբ ճանաչում ես և զոհին և մարդասպանին ու.... այստեղ արդեն խոսում է խիղճը....
Ցավալի իրականություն, որտեղ ոչինչ փոխել չես կարող....

[KiLa]

Ոճը ինձ դուր է գալիս: Շատ դուր եկավ նախորդ պատմվածքը: Հիշեցրեց Անրի Վեռնոյի ,,փուլովերի" մասին ,,Մայրիկը" վիպակում: Թեման շատ լայն սպեկտր ունի, բայց դա չխանգարեց ինձ հուզվել: Մտածում եմ, որ ստացվել էր:

Դժվար է կյանքում ծնողի դերը
Եթե չի տեսնում զավակի ,,խերը",
Ետ չի ստանում զավակի սերը,
Գոնե` տրվածի փոքրիկ մասերը...

Եվ ո?ւմ համար է, որ պատրաստ է մարդ`,
Մոռանալով իր ամեն նպատակ,
Անդունդը նետվել առանց երկմտանք... < մեջբերումներ պոեմից...>