ՄԵՐ ՎԵՐԱԴԱՐՁԸ ՄԵԶ
Արվեստը տարբեր հարթություններ է ունենում:Երեկվա հարցերին պետք էր երեկ պատասխանել:
Երբ ուզում ես չափանիշ ունենալ, մտածիր չափանիշի չափանիշի մասին:
Ինչո՞ւ եւ ե՞րբ են մարդիկ փշրում հայելիները:
Դուք սիրո՞ւմ եք ձեր քաղաքը:
Իսկ դուք պատրա՞ստ եք ճշմարտության: Ոչ ապրիորի: Ոչ համամարդկային: Ոչ անբեկանելի: Պարզապես ճշմարտության:
Պարբերաբար որեւէ արվեստագետ հավաքում է իր մեջ իր ժողովրդի անցած ժամանակների ու ապրած օրերի ամբողջ անելքությունը, անօգնականությունը, հզորությունն ու խելառությունը, պատուպատ խփվելով իմաստի ու նպատակի որոնումները, տեր լինելու ու ապրելով ապրելու երազները, հավաքում է, զտում հարդը ցորենից, որոմը հացից ու ամալգամ դարձրած ծեփում է օրերի ապակուն՝ նայեք, տեսեք ձեզ ու ձեզ:
Պարբերաբար գտնվում է մեկը հազարներից, որ հերքում է հանուրի օրենքները, փոխելով հարթությունը՝ հատում է զուգահեռները, հայտնագործում է Ա եւ Բ կետերը միացնող ոչ ամենակարճ, այլ՝ ամենաճիշտ ճանապարհը, հանկարծ սկսում է անուններ տալ իրերին ու երեւույթներին, ու պարզվում է, որ մենք բոլորս մոռացել էինք նրանց նախնական տեսքը, ձեւը, համը, էությունը: Նրանց չեն հասկանում, որովհետեւ ավելի հեշտ է ճշմարտությունը չհասկանալ, քան՝ ընդունել: Նրանց արագ ու հեշտ հասկանում են օտարները, որովհետեւ օտարները նրանց ճշմարտությունը տեսնում են առանց ցավի, տեսնում են իբրեւ օտար՝ չեն ապրումակցում, գնահատում են, եւ նրանց համար դժվար չէ տեսանելին տեսնել, որովհետեւ աչքի ու տեսնելիքի միջեւ չունեն ազգային ընկալման նախապատմությունը:
Ես կունենամ հնարավորություն Վիգեն Չալդրանյանին հարցնելու՝ ինչո՞ւ, «Մաեստրո», եւ ինչ էլ նա պատասխանի, չեմ թաքցնի իմ վերնագիրը՝ «Վերադարձ»: Վերադարձ, որովհետեւ «Մաեստրոն» ֆիլմ է, որ ինձ վերադարձնում է ինձ: Անկախացածիս, թույլիս ու ուժեղիս, ժամանակի հարցերի ու ժամանակի պատասխանների մեջ շփոթվածիս, հաղթողիս ու պարտվողիս, կրակողիս ու կրակի տակ զոհվողիս վերադարձնում է իմ բնական պատկերը, ինձ՝ չափանիշ որոնողիս ցույց է տալիս չափանիշի չափանիշը: Վերադարձ, որովհետեւ վերջապես պիտի գտնվեր ինչ-որ մեկը, որ իմ առաջ պիտի հայելի դներ: Այո, ես իմ թուլությունից ու իմ անորոշ շփոթահարությունից կարող եմ ջարդել այդ հայելին, բայց փշրված ապակուց բացի՝ կա ամալգամը, որ այլեւս իմ ներսում է: Վերադարձ, որովհետեւ միայն այդպես ես կարող եմ հաղթահարել իմ այսօրվա երկատվածությունը: Եթե քաղաքական գործիչները որոնում են մարտի 1-ի էջը փակելու ձեւը, հնարն ու ժամանակն ու նույնիսկ երեսպաշտորեն կամ ինքնախաբեությամբ համարում են, որ փակել են, արվեստը բերում է իսկապես փակելու հնարավորությունը՝ ցավը պետք է ապրել ու հաղթահարել: Փոսը քողարկելով՝ որոգայթից չես խուսափի: Ոչ էլ շրջանցելով: Ոչ էլ ձեւացնելով, թե մոռացել ես նրա գոյությունը, ուրեմն՝ նա այլեւս չկա:
Ֆիլմի քաղաքական եւ ֆիլմի գեղագիտական հարթությունները շատ անհավասար են թվում առաջին հայացքից, փաստավավերագրական քաղաքականը ավելի ակնհայտ է, գեղագիտականը անորսալի է, նուրբ ու ֆիլմով չի ավարտվում: Գնահատելին գեղագիտական հարթությունն է, որովհետեւ այդ տարածքում են մարդկային փոխհարաբերությունները երեւակվում նաեւ իրենց ներմարդկային ու ներժամանակային էությամբ, այդ հարթության մեջ է, ի սկզբանե եւ ի վերջո նաեւ քաղաքականը, որը մենք չենք ընկալում, որովհետեւ թույլ ենք տվել մեզ համոզել ու հակված ենք կարծել, որ մենք ոչինչ չենք որոշում ու մեզնից ոչինչ կախված չէ:
Անկախության անցած տասնամյակներում մենք անընդհատ մեղադրում էինք արվեստագետներին՝ գրողներին, ռեժիսորներին, որ արվեստի փաստ չեն դարձնում ժողովրդի ու պետության կյանքում կատարված արմատական փոփոխությունը: Մեր ապրած կյանքը հասցրել էր մեզ տասնյակ հարցեր առաջադրել, պատասխանների մեր տարբերակը նրանցով հաստատել կամ հերքել էինք ուզում, իսկ նրանք, եզակի բացառություններով, կամ իրենք էին այդ պատասխանները պահանջում, կամ օմերտայի օրենքով լռում էին: Երկար էին լռում: Մոռանալով իրենց գործը՝ շատերը մեզ հետ խոսում էին քաղաքականության լեզվով: Ապարդյուն ջանալով նոր հարթության մեջ ունենալ նախկին տեղն ու դերը: Այդպես ազգն ու իր մտավորականը օտարացան միմյանց: Բարեբախտաբար՝ ոչ բոլորը: Դարձյալ բարեբախտաբար՝ շատերը: Որովհետեւ նրանց հեռանալով առավել հստակ դարձավ՝ ինչի ու ում կարիքն ունենք բոլորս: Ինչպես ապացուցված է՝ սուրբ տեղը թափուր չի մնում: Համենայնդեպս՝ երկար:
ԱՆԱՀԻՏ ԱԴԱՄՅԱՆ
հոդվածն ամբողջությամբ՝
http://aravot.am/am/articles/guidepark/74233/view
Մեջբերել
Էջանիշներ