Համաշխարհային կինոն ու մեր «ոչխարները»
«ՀԵՂԻՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ» ԱԶԱՏՎԵԼՈՒ ԺԱՄԱՆԱԿԸ
Տոնինիո Գուերան պատմում էր, թե ինչպես Միքելանջելո Անտոնիոնին սրտի կաթվածից հետո շատ երկար ժամանակ կոմայի մեջ է լինում: Մի քանի ամիս հետո կոմայից դուրս է գալիս, կանչում է Տոնինիոյին եւ ասում, որ ինքը ուզում է կինո նկարել, որը կկոչվի «Ամպերից այն կողմ»: Ասում է, որ ինքը ուզում է այդ կինոյում ցույց տալ այն, ինչ ինքը տեսավ մի քանի ամսում` կոմայում եղած ժամանակ: Տոնինիոն մտածում է, որ պատահածը հրաշք է` ե՛ւ վարպետի փրկությունը, ե՛ւ կինոյի մտահղացումը: Սակայն Տոնինիո Գուերան 3 տարի չէր կարողանում գումար հայթայթել Միքելանջելո Անտոնիոնիի ֆիլմի համար: Բոլոր պրոդյուսերները վախեցել էին գումար ներդնել այդ նախագծի համար` մտածելով, որ Անտոնիոնին առողջական խնդիրներ ունի, համարյա մահամերձ է, եւ հնարավոր է, որ չհասցնի ավարտել ֆիլմը:
Սա աշխարհի կինոարտադրության կանոններն են` կոպիտ, բայց կոմերցիոն տեսակետից միանգամայն հասկանալի:
Հիմա դառնանք մեր «ոչխարներին»:
Երեկ Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի տնօրեն Գեւորգ Գեւորգյանը լրագրողներին ներկայացրեց իրենց գործունեության տարեվերջյան արդյունքները: Մենք չենք ներկայացնի, թե ինչ ասաց Գեւորգյանը մեր կինոարտադրության ֆիլմերի` փառատոներում ստացած մրցանակների մասին, եւ ոչ էլ կրկին կանդրադառնանք այն փաստին, որ այդ ֆիլմերից եւ ոչ մեկը չվաճառվեց Կաննի կինոշուկայում: Դրա պատճառների մասին խոսել ենք «ՉԻ» համարներում: Մենք ուղղակի ճշտեցինք, թե որ ֆիլմին որքան գումար է հատկացրել Կինոկենտրոնը, այսինքն` որ ռեժիսորը որքանով է օգտվել սեփական երկրի աղքատիկ բյուջեից եւ որքանով է կարողացել շահագրգիռ լինել իր ֆիլմով միջազգային կինոարտադրողների համար: Եվ այսպես.
Հովհաննես Գալստյանի «Խճճված զուգահեռներ» ֆիլմի ողջ բյուջեն 215.5 միլիոն դրամ է կազմել, որից 87 միլիոնը ներդրել է Կինոկենտրոնը, 128.5 միլիոնը` նորվեգացիներն ու ֆրանսիացիները:
Սուրեն Բաբայանի «Մի նայիր հայելուն» ֆիլմի ընդհանուր բյուջեն` 224 միլիոն դրամ է, 194 միլիոնը ներդրել է Կինոկենտրոնը, 30 միլիոնը` ամերիկացիները: Վիգեն Չալդրանյանի «Մաեստրո»-ն արժեցել է 201 միլիոն դրամ, որից 20 միլիոնը ներդրել է Կինոկենտրոնը, 181 միլիոնը` «ՎիվաՍել ՄՏՍ»-ն ու «Chaldranyan prodaction»-ը:
Հարություն Խաչատրյանի «Սահման» ֆիլմի ընդհանուր բյուջեն 192 միլիոն դրամ է, Կինոկենտրոնը ներդրել էր 96 միլիոնը, հոլանդացիները` մնացած 96 միլիոնը:
Ալբերտ Մկրտչյանի «Տխուր փողոցի լուսաբացը» ֆիլմի ընդհանուր բյուջեն 214 միլիոն դրամ է, Կինոկենտրոնը ներդրել է 154 միլիոն դրամ, 60 միլիոնը` «FCF» ստուդիան:
Փաստորեն, պետական միջոցներից ամենաշատ օգտվել են Սուրեն Բաբայանը (194 միլիոն դրամ: Ի դեպ, այս ֆիլմի սցենարը գրվել է Պերճ Զեյթունցյանի համանուն վիպակի հիման վրա: Իսկ Պերճ Զեյթունցյանը, ինչպես հայտնի է, Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի գեղխորհրդի անդամ է - Մ.Բ.), Ալբերտ Մկրտչյանը (154 միլիոն դրամ) եւ Հարություն Խաչատրյանը (96 միլիոն դրամ):
Գեւորգ Գեւորգյանի բացատրությամբ` ոչ թե նստում, որոշում են, որ այս ռեժիսորին պետք է ավելի շատ օգնել, քան մյուսին, այլ որքանով է կարողանում տվյալ ֆիլմի ռեժիսորը կամ պրոդյուսերը գումար բերել այլ ֆոնդերից: Ասել է թե` որքանով է այդ ֆիլմը հետաքրքիր, մրցունակ կամ շահավետ լինում այլոց համար:
Թվում է` եթե Կինոկենտրոնը գումարներ չի խնայել վերոհիշյալ ֆիլմերի համար, ապա դրանք պետք է փայլուն, չափազանց հետաքրքիր, համարյա հանճարեղ մի բան լինեին, որ, ավաղ, չհասկացան կամ չգնահատեցին միջազգային կինոարտադրողները: Ֆիլմերը դիտողները կարող են վկայել, որ դրանք սյուժեի եւ ռեժիսորական այլ լուծումների տեսակետից միջինից վատ որակի ֆիլմեր են, բացառությամբ` «Սահմանը» ֆիլմի, որ միջին որակի կինո է:
Թե ինչի՞ց, ո՞ր հանգամանքից ելնելով եւ ի՞նչ հաշվարկով է Կինոկենտրոնը այդչափ աջակցել այս ռեժիսորների ֆիլմերին, այլ հարց է: Այստեղ խնդիրը այն «միֆերն» են, որոնցից պետք է «ազատագրվի» Կինոկենտրոնը` հօգուտ իր իսկ շահերի, եւ, վերջապես, հայկական կինոարտադրության: «Միֆերը» այն «հեղինակավոր» ռեժիսորներն են, որոնք Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնի գեղխորհրդի քննարկումների ժամանակ ավելի շահավետ պայմաններում են, ինչը պայմանավորված է ոչ միայն նրանց` գեղխորհրդի կազմում ընդգրված լինելու փաստով, այլեւ հեղինակություն համարվելու հանգամանքով: Սա հակատրամաբանակ է ոչ միայն աշխարհում գործող կինոարտադրության կոպիտ, բայց եւ կոմերցիոն տեսակետից հասկանալի կանոնների տեսակետից, այլեւ այն հանգամանքից, որ երիտասարդ կինոգործիչը, ի տարբերություն «հեղինակավոր» ռեժիսորի, պիտի որ ավելի փայփայված լիներ:
Հենց նրանք` հեղինակավոր համարվող ռեժիսորները արդեն վաղուց պետք է կախված չլինեին պետության «փեշից», հրաժարվեին պետության միջոցներից, վերցնեին ընդամենը սիմվոլիկ գումար, որպեսզի իր պետությունը իր ֆիլմում մասնակցություն ունենա: Ընդ որում, ինչպես հեղինակավոր ռեժիսորի երկիրը, այդպես էլ ցանկացած կինոարտադրությամբ զբաղվող ֆոնդ շահագրգիռ կլինի իր մասնակցությունը ունենալ մեծ վարպետի կինոյի ստեղծման գործում: Սա, ցավոք, չի գործում մեր «հեղինակավոր» համարվող ռեժիսորների դեպքում. պարզորեն վկայում են Կինոկենտրոնի հատկացրած միջոցները եւ այդ հարցում միջազգային ֆոնդերի մասնակցության սակավությունը նրանց ֆիլմերում:
Մնում է հուսալ, որ երիտասարդ ռեժիսորները իրենց մտահղացումներով, նախագծերով եւ աշխատանքով այլեւս կառչած չեն լինի պետական միջոցներից: Մանավանդ փաստերը վկայում են, որ երիտասարդ ռեժիսորներից ոմանք` ինչպես Հովհաննես Գալստյանի դեպքում է, կարողանում են այդ խնդիրը լուծել:
Հ.Գ. Քանի որ հիշեցինք Միքելանջելո Անտոնիոնիի պատմությունը, ապա զուգահեռներ անցկացնելով իտալացի մեծ վարպետի եւ մեր «հեղինակությունների» միջեւ` արժե նկատել, որ եթե վարպետը, կոմայից դուրս գալով, հրաշալի պատկերներ էր տեսել եւ ուզում էր դրանք կինո դարձնել, ապա մերոնց դեպքում, ցավոք, վիճակը անհուսալի է: Քանի որ ստեղծագործական «կոման» սրտի անբավարար աշխատանքի հետ չէ կապված. դա մտքի, հոգու, սրտի եւ աչքի այլեւս ու արդեն վաղուց անբավարար աշխատանքի արդյունք է:
Մարինա Բաղդագուլյան
Մեջբերել
Eta Pegasi-ի խոսքերից
De gustibus et coloribus non est disputandum.
Էջանիշներ