Համշեններ: Հայե՞ր, թե՞...

[urartu]

Համշենները, դա հայկական էթնոսի մի մասն է, որը բնակություն է հաստաատել Սեվծովյան ափամերձ շրջաններում, Վրաստան, Աբխազիա, Թուրքիա, Ռուսաստան: Վրաստանից, 1944թ-ին բռնի տեղահանությունից հետո նրանց մեծ մասը բնակություն հաստատեց Ղազախստանում: Համշենների ընդհանուր թիվը ըստ պաշտոնական տվյալների կազմում է մոտ 400 հազ. իսկ ոչ պաշտոնական տվալներով մոտ 4մլն Նրանց մեծ մասը բնակվում է Թուրքիայում, դավանում են սունի մահմեդականություն, և խոսում թուրքահայերեն խառը բարբառով իսկ շատ փոքր մասն էլ շարունակում են դավանել քրիստոնեությունը:
Ըստ Լեոնիդաս Բյուզանդացու դարում, հայկական իշխաններ Համամ եվ Շապուհ Արծրունիները, Պոնտոսի լեղնաշխթայի բարձրադիր շրջաններում հիմնադրում են Դամփուր քաղաքը, որը հետագայում վերակոչվում է, եվ դառնում Համշեն: Սկզբնական շրջանում համշենները դավանում են քրիստոնեություն, հետագայում թուրքերի կողմից նվաճվելուց հետո դավանափոխ են լինում եվ դառնում մահմեդական, այն մասը որը շարունակում է հավատարիմ մնալ քրիստոնեությանը, ենթարկվում է հալածանքների եվ ստիպված գաղթում է Օսմանյան կայսրության տարբեր մասեր, եվ Ռուսական կայսուրություն:
Չնայած իրենց մահմեդական լինելու փաստին, համշենները շարունակում են պահպանել ազգային, մշակութային առանձնահատկությունները:
Բերեմ մի քանի օրինակ իրենց բարբառից
բան-բոն տանձ-դոնձ
քամի-քոմի կամաց-գոմաց
առանց-ճրոնց բանալ-պոնուշ
բերան-բերոն տանջել-դոնջուշ
մարդ-մաշտ
արտ-այդ
հարս հայս
ցուրտ-ցույդ եվ այլն
1980-ականներին Ղազախստանի համշենները, դիմել են խորհրդային ղեկավարությանը, իրենց Հայաստանում բնակեցնելու համար, բայց մերժում են ստացել, պատճառաբանելով, թե դա կարող է հանգեցնել ազգամիջյան բախումների: Նաեվ նման նամակով դիմել են Կարեն Դեմիրչյանին, բայց կրկին մերժում ստացել:

Այստեղ քննարկում ենք այս էթնոսը, դրա առանձնահատկությունները եվ հայտնում ենք մեր կարծիքը համշենների մասին:

[Ambrosine]

Ես իրենց պարերն էլ եմ դիտել, նմանություն կա հայկականի հետ: Իսկ խոսելուց բան չեմ հասկացել... Արցախի բարբառից անհասկանալի է:

[urartu]

իսկ դու նրանց հայ համարում ես

[Ambrosine]

իսկ դու նրանց հայ համարում ես

Իրենք էլ են համարում

[urartu]

Իրենք էլ են համարում

կներես, բայց չհասկացա

[Elmo]

Իրանք մեզնից էլ ավելի հայ են:

[Շինարար]

Եթե իրենք, իրենց հայ են համարում, ուրեմն հայ են, ու որքան գիտեմ համարում են:

[Քամի]

Սա էլ նրանց բառբարից մի երգի հատված է

Քա քու հագուդ գաբան մերակլի գյադա,
Բազի բիր քալեսկու օգնի վեր պադա,
Ասա սեվդամ ասա քու դարդդ շատա,
Բազի բիր քալեսկու արդնի վեռ պադա:

Դուն ինձի կոլեթսեր դուն ալ ա տեսար,
ժոմեին օգնի վեր լալով քալեթսար,
Ալի աշուն կուգա քալող չէս տա,
Մանգաղը ափդ առնող խոտ քաղող չէս տա:

Թուրքիայի հարավում, դժվարանցանելի գյուղերում, մաքուր հիասքանչ բնության մեջ ապրում են հազարավոր Համշենահայեր, որոնք մինչև հիմա պահպանել են իրենց գեղեցիկ բառբարը, յուրահատուկ մշակույթը և խոհանոցը:

[urartu]

այսօր ոչ պաշտոնական տվյալներով, Թուրքիայում բնակվում է մոտ 4 մլն դավանափոխ հայեր, որոնք էթնո առումով չեն համարվու համշեններ, բայց քանի որ նրանց պես մահմեդական են ու թուրքքահայերեն խառը բարբառով են խոսում, նրանց ընդհանուր համշեն են ասում
իմ ուսուցիչը Աղանյան Գրիքոր, որի մոտ պատմություն եմ պարապել, մասնակցել է <կորուսյալ հայրենիք>խ նախագծի նկարահանումներին, պատմում է, որ Վանում, երբ լսում էիր թուրքերի խոսակցությունը, շատ հաճախ կարելի էր հայկական բառեր լսել, իսկ որոշներն էլ երբ իրենց հետ մենակ էին զրուցում, բավականին լավ հայերեն են խոսում բայց թուրքերի ու քրդերի մոտ, ինչ ուզում ես հարցրու կամ քֆուր տուր իրանց շլանգի տեղ էին դնում իբր չեն հասկանում, հետքրքիր է

[may]

Շատ հարցերի պատասխաններ տալիս է այս ֆիլմը.

http://video.google.com/videoplay?do...8149177114325#

[Տատ]

այսօր ոչ պաշտոնական տվյալներով, Թուրքիայում բնակվում է մոտ 4 մլն դավանափոխ հայեր, որոնք էթնո առումով չեն համարվու համշեններ, բայց քանի որ նրանց պես մահմեդական են ու թուրքքահայերեն խառը բարբառով են խոսում, նրանց ընդհանուր համշեն են ասում

Հետաքրքիր է, ինչու՞մն է տարբերությունը՝ համշեն կամ մահմեդական հայ: Միթե՞ այդքան տարբեր է էթնոս ասածը: Ես կարծում էի՝ նույնն է: Գուցե այն տարբերությամբ, որ համշեններն ավելի վաղ են փոխել հավատքը, քան դարի սկզբի փոխածները:


Սիրուն տղա է Լրիվ ՝հայ:

[may]

[may]

[urartu]

սիրուն մշո աղջկա տիպար, բայց հետաքրքիր է օրինա կ ջավախքում պապիս գյուղում, որը ձեվավորվել են Մուշից գաղթողները, բնակչության 80 տկոսը կապույտաչյա է, էն կողմի ժողովուրդը մի քիչ ուրիշ սորտիա

[Ambrosine]

կներես, բայց չհասկացա

Վանաձորցին պատասխանել է. նկատի ունեի, որ հենց իրենք էլ իրենց հայ են համարում, բայց խուսափում են թուրքերի մոտ բարձրաձայնել, այդ պատճառով էլ լեռնային շրջաններում են բնակվում, հիմնականում