Համշեններ: Հայե՞ր, թե՞...

[urartu]

Համշենները, դա հայկական էթնոսի մի մասն է, որը բնակություն է հաստաատել Սեվծովյան ափամերձ շրջաններում, Վրաստան, Աբխազիա, Թուրքիա, Ռուսաստան: Վրաստանից, 1944թ-ին բռնի տեղահանությունից հետո նրանց մեծ մասը բնակություն հաստատեց Ղազախստանում: Համշենների ընդհանուր թիվը ըստ պաշտոնական տվյալների կազմում է մոտ 400 հազ. իսկ ոչ պաշտոնական տվալներով մոտ 4մլն Նրանց մեծ մասը բնակվում է Թուրքիայում, դավանում են սունի մահմեդականություն, և խոսում թուրքահայերեն խառը բարբառով իսկ շատ փոքր մասն էլ շարունակում են դավանել քրիստոնեությունը:
Ըստ Լեոնիդաս Բյուզանդացու դարում, հայկական իշխաններ Համամ եվ Շապուհ Արծրունիները, Պոնտոսի լեղնաշխթայի բարձրադիր շրջաններում հիմնադրում են Դամփուր քաղաքը, որը հետագայում վերակոչվում է, եվ դառնում Համշեն: Սկզբնական շրջանում համշենները դավանում են քրիստոնեություն, հետագայում թուրքերի կողմից նվաճվելուց հետո դավանափոխ են լինում եվ դառնում մահմեդական, այն մասը որը շարունակում է հավատարիմ մնալ քրիստոնեությանը, ենթարկվում է հալածանքների եվ ստիպված գաղթում է Օսմանյան կայսրության տարբեր մասեր, եվ Ռուսական կայսուրություն:
Չնայած իրենց մահմեդական լինելու փաստին, համշենները շարունակում են պահպանել ազգային, մշակութային առանձնահատկությունները:
Բերեմ մի քանի օրինակ իրենց բարբառից
բան-բոն տանձ-դոնձ
քամի-քոմի կամաց-գոմաց
առանց-ճրոնց բանալ-պոնուշ
բերան-բերոն տանջել-դոնջուշ
մարդ-մաշտ
արտ-այդ
հարս հայս
ցուրտ-ցույդ եվ այլն
1980-ականներին Ղազախստանի համշենները, դիմել են խորհրդային ղեկավարությանը, իրենց Հայաստանում բնակեցնելու համար, բայց մերժում են ստացել, պատճառաբանելով, թե դա կարող է հանգեցնել ազգամիջյան բախումների: Նաեվ նման նամակով դիմել են Կարեն Դեմիրչյանին, բայց կրկին մերժում ստացել:

Այստեղ քննարկում ենք այս էթնոսը, դրա առանձնահատկությունները եվ հայտնում ենք մեր կարծիքը համշենների մասին:

[Ambrosine]

Ես իրենց պարերն էլ եմ դիտել, նմանություն կա հայկականի հետ: Իսկ խոսելուց բան չեմ հասկացել... Արցախի բարբառից անհասկանալի է:

[urartu]

իսկ դու նրանց հայ համարում ես

[Ambrosine]

իսկ դու նրանց հայ համարում ես

Իրենք էլ են համարում

[urartu]

Իրենք էլ են համարում

կներես, բայց չհասկացա

[Elmo]

Իրանք մեզնից էլ ավելի հայ են:

[Ambrosine]

կներես, բայց չհասկացա

Վանաձորցին պատասխանել է. նկատի ունեի, որ հենց իրենք էլ իրենց հայ են համարում, բայց խուսափում են թուրքերի մոտ բարձրաձայնել, այդ պատճառով էլ լեռնային շրջաններում են բնակվում, հիմնականում

[Հակոբ Գեւորգյան]

...
Բերեմ մի քանի օրինակ իրենց բարբառից
բան-բոն տանձ-դոնձ
քամի-քոմի կամաց-գոմաց
առանց-ճրոնց բանալ-պոնուշ
բերան-բերոն տանջել-դոնջուշ
մարդ-մաշտ
արտ-այդ
հարս հայս
ցուրտ-ցույդ եվ այլն
...

ուրարտու–արարատ

Ես չեմ կարծում թե համշենացիներին, կամ որեւե այլ վայրում ապրող մարդկանց, ում լեզվում, կամ արտաքին դիմագծերում գոյություն ունի հայկական տարր, պետք է համարել Հայ. ես Ամերիկյան հնդիկ եմ տեսել, որն ասես Հայ լիներ. ու իրենց ցեղին էլ ասում էին «լակոտա». եւ եթե ես լինեյի աշխարհի մարդկանց հայություն շնորհող, ապա կասեյի որ իրենց ցեղը «լակոտենց» ցեղից է։

Իսկ ընդհանրապես այսպիսի հարցերում իմ դիրքորոշումն այն է, որ բոլոր ազգերը, ժողովուրդները, փախստականները, գնչուները եւ սուբյեկտները մարդիկ են. իմ եւ ձեր նման մարդ։

[Շինարար]

ուրարտու–արարատ

Ես չեմ կարծում թե համշենացիներին, կամ որեւե այլ վայրում ապրող մարդկանց, ում լեզվում, կամ արտաքին դիմագծերում գոյություն ունի հայկական տարր, պետք է համարել Հայ. ես Ամերիկյան հնդիկ եմ տեսել, որն ասես Հայ լիներ. ու իրենց ցեղին էլ ասում էին «լակոտա». եւ եթե ես լինեյի աշխարհի մարդկանց հայություն շնորհող, ապա կասեյի որ իրենց ցեղը «լակոտենց» ցեղից է։

Իսկ ընդհանրապես այսպիսի հարցերում իմ դիրքորոշումն այն է, որ բոլոր ազգերը, ժողովուրդները, փախստականները, գնչուները եւ սուբյեկտները մարդիկ են. իմ եւ ձեր նման մարդ։

Հակոբ ջան, խնդիրը այն է, որ սա այն դեպքն ա, երբ լեզվական նմանություններ պետք էլ չի փնտրել, որովհետև լեզուն նույնն է, համշենցիները հայեր են, ինչպես լոռեցիները կամ ղարաբաղցիները, ուղղակի մուսուլման են, չնայած կան նաև քրիստոնյան համշենցիներ: Արտաքին դիմագիծը ընդհանրապես կապ չունի, մենք չենք նմանացնում, չենք ասում հայերից են ծագել, սուտ տեսություններ առաջ չենք քաշում, համշենները հայերից չեն ծագել, իրենք հայ են:

[Lion]

Ըստ Լեոնիդաս Բյուզանդացու դարում, հայկական իշխաններ Համամ եվ Շապուհ Արծրունիները, Պոնտոսի լեղնաշխթայի բարձրադիր շրջաններում հիմնադրում են Դամփուր քաղաքը, որը հետագայում վերակոչվում է, եվ դառնում Համշեն:

Խոսքը կարծես թե Ղևոնդի մասին է

(Հայցում եմ մոդեռների ներողամտությունը` Ղևոնդի երկի հայերեն թվային տարբերակ գոյություն չունի)

...На другой год по прибытии Овбедлы, бедствия еще более усилились, и после того уже никто не был хозяином своего имущества; все брали в добычу. Многие добровольно покидали стада и табуны свои и укрывались в бегстве, не вынося более тяжкого бедствия, а неприятели брали и уводили их стада, и уносили имущества. Лишившись всего имущества, голые, босые, голодные, нуждающиеся в пище, хотя уже и поздно, они решили перейти в страну греческую. Число их, говорят, было до 12,000 мужей с женами и детьми. Предводителями их были Шапух, из рода Аматуни, Хамам, сын его и другие из вельмож армянских и их всадников. Немилосердые неприятели погнались за ними и настигли их на пределах Иверии, в области Ког; но были разбиты и обращены в 6егство; а сами они перешли реку Акампсис, которая, протекая по стране тайской на северо-запад через Егерию, впадает в Понт. По переходе их через реку, слух о них скоро дошел до императора Константина, который призвал их к себе, наградил почестями вельмож и их всадников; а остальной народ поселил в плодоносной и богатой стране...

[urartu]

Խոսքը կարծես թե Ղևոնդի մասին է

(Հայցում եմ մոդեռների ներողամտությունը` Ղևոնդի երկի հայերեն թվային տարբերակ գոյություն չունի)

...На другой год по прибытии Овбедлы, бедствия еще более усилились, и после того уже никто не был хозяином своего имущества; все брали в добычу. Многие добровольно покидали стада и табуны свои и укрывались в бегстве, не вынося более тяжкого бедствия, а неприятели брали и уводили их стада, и уносили имущества. Лишившись всего имущества, голые, босые, голодные, нуждающиеся в пище, хотя уже и поздно, они решили перейти в страну греческую. Число их, говорят, было до 12,000 мужей с женами и детьми. Предводителями их были Шапух, из рода Аматуни, Хамам, сын его и другие из вельмож армянских и их всадников. Немилосердые неприятели погнались за ними и настигли их на пределах Иверии, в области Ког; но были разбиты и обращены в 6егство; а сами они перешли реку Акампсис, которая, протекая по стране тайской на северо-запад через Егерию, впадает в Понт. По переходе их через реку, слух о них скоро дошел до императора Константина, который призвал их к себе, наградил почестями вельмож и их всадников; а остальной народ поселил в плодоносной и богатой стране...

Ղեվոնդ Ալիշանը սրա հետ կապ չունի , Լեոնտիուս Բյուզանդացին, ապրել է 6րդ դարում, իսկ Ալիշանը ապրել է 19րդ դարում, ու էտ փաստերը վերցրել է նրանից

[Lion]

Էհհ, այ ախպեր - ես լավ գիտեմ, ով է Ղևոնդ Ալիշանը, ով է պատմիչ Ղևոնդը և ով է Վարդանանց պատերազմին մասնակցած Ղևոնդը

Խոսքը հենց պատմիչ Ղևոնդի, այլ ոչ թե Ղևոնդ Ալիշանի կամ Վարդանանց Ղևոնդի մասին է: Ի դեպ - կարծես պատմիչ Ղևոնդը իրոք շփոթվել է Լեոնտիոս Բյուզանդացու հետ... Համենայն դեպս ուրախ կլինեի, եթե սխալվում եմ, ինձ ասեին, թե ով է Լեոնտիոս Բյուզանդացին և ինչ աշխատանք է գրել...

[Yeghoyan]

Համշենները, դա հայկական էթնոսի մի մասն է, որը բնակություն է հաստաատել Սեվծովյան ափամերձ շրջաններում, Վրաստան, Աբխազիա, Թուրքիա, Ռուսաստան: Վրաստանից, 1944թ-ին բռնի տեղահանությունից հետո նրանց մեծ մասը բնակություն հաստատեց Ղազախստանում: Նրանց մեծ մասը բնակվում է Թուրքիայում, դավանում են սունի մահմեդականություն, և խոսում թուրքահայերեն խառը բարբառով իսկ շատ փոքր մասն էլ շարունակում են դավանել քրիստոնեությունը:
Չնայած իրենց մահմեդական լինելու փաստին, համշենները շարունակում են պահպանել ազգային, մշակութային առանձնահատկությունները:

իրանք ոչ մի բան չունեն հայ համարվելու համար

Հ.Գ. սաղ ուզում են հայ լինեն, ինչի՞

[Արիացի]

իրանք ոչ մի բան չունեն հայ համարվելու համար

Ո՞նց թե
Բա բարբառը, բա մշակութային նմանությունները, բա պատմությունը?

Հ.Գ. սաղ ուզում են հայ լինեն, ինչի՞

Սաղ, ուզած, չուզած հայ են, ուղղակի որոշները գիտեն էդ մասին, իսկ որոշները` դեռ ոչ

[Yeghoyan]

Ո՞նց թե
Բա բարբառը, բա մշակութային նմանությունները, բա պատմությունը?

Սաղ, ուզած, չուզած հայ են, ուղղակի որոշները գիտեն էդ մասին, իսկ որոշները` դեռ ոչ

չգիտեի

հարևանիս տղեն էլ ինձա նման, դա չի նշանակում մի տանից ենք