Ալան Ֆրոմ․ «Այբուբեն ծնողների համար»

[Cassiopeia]

Թեմայում կտեղադրեմ հատվածներ հայտնի հոգեբան, մանկավարժ Ալան Ֆրոմի «Այբուբեն ծնողների համար» աշխատությունից։ Թեման նախատեսված չէ քննարկման համար։ Քննարկումների համար բացված է հատուկ թեմա՝ «Քննարկումներ Ալան Ֆրոմի «Այբուբեն ծնողների համար» աշխատության վերաբերյալ»։

[Cassiopeia]

Հղիություն

Յուրաքանչյուր ապագա մայր, անկասկած, որոշ պատկերացում ունի երեխաների մասին, բայց այդ պատկերացումը սովորաբար կամ սխալ է, կամ շատ անորոշ։ Երիտասարդ կինն ինքն է որոշում, որ ծննդատունը գնալ, ինքն է փոքրիկի համար հագուստներ գնում, բայց եթե նա ուրիշի երեխաներ խնամելու փորձ բոլորովին չունի, ապա, սովորաբար, նույնիսկ վստահ չի լինում, որ կարող է ձեռքերի վրա պահել երեխային։ Հղիության ընթացքում նա սկսում է կասկածել կկարողանա՞ արդյոք գլուխ հանել իր նոր պարտականություններից, բայց ձգտում է սփոփվել նրանով, որ այդ մասին մտահոգվելը դեռ վաղ է, հիմա պետք է թեթևացնել իր վիճակի հետ կապված դժվարությունները։ Այդ մտքին հանգելով՝ նա սկսում է եռանդուն կերպով հոգ տանել իր մասին, մի հանգամանք, որին նպաստում են նաև ամուսնու, ծնողների և բաոեկամների, նույնիսկ բժիշկ-մանկաբարձի հավանությունը։
Բայց իրեն այդպես պահող կինն իր անձը կրկնակի վտանգի է ենթարկում։ Նախ և առաջ, հղիության ավարտից հետո նրա համար արդեն սովորական դարձած հոգեբանական վիճակը չի փոխվում։ Կինն իսկապես երջանիկ է, որ ի վերջո երեխա ծնեց, և ավարտվեց անհարմար ու ծանր հղիության շրջանը։ Բայց նրան ուժեղ տագնապ է պատճառում իր շրջապատի մարդկանց վերաբերմունքի կտրուկ փոփոխությունը։ Թվում է, թե այժմ բոլորն սպասում են, որ ինքն այլևս իրենով չի զբաղվի և ողջ ուշադրությունը կնվիրի նորածնին։ Ահա թե ինչու արժե , արդյոք, զարմանալ, որ երիտասարդ կինը կարող է նույնիսկ թաքուն թշնամանք տածել իր երեխայի նկատմամբ։ Բացատրելու կարիք չկա՝ ոչ մի մայր ոչ մի գնով չի խոստովանի, որ իրեն պատիվ չբերող այդպիսի զգացմունք ունի։ Նա կամ իր այդ զգացմունքին կստիպի լռել, կամ բոլոր ուժերով կաշխատի ապացուցել իրեն ու աշխարհին, թե ինչքան մեծ ու ազնիվ է նորածնի նկատմամբ իր սերը։ Բայց ո՛չ մեկը, ոչ մյուսը այդպիսի կնոջ մայրությանը երջանկություն չեն ավելացնի։ Առաջին դեպքում նա դյուրագրգիռ ու նյարդային կդառնա, իսկ երկրորդ դեպքում նոր հոգեբանական իրադրությունը ավելի դժվարին կլինի։ Ոչ մեկը և ոչ էլ մյուսը, հասկանալի է, օգուտ չեն տա երեխային։
Բազմաթիվ կանանց համար մինչև հղիությունն ու դրանից հետո առաջ եկող այս միտումները հաղթահարելը հեշտ չէ, բայց արժե փորձել։ Իհարկե, նման վիճակը լավագույնս կարելի է հաղթահարել հավասարակշռված բնավորության և երջանիկ ամուսնության շնորհիվ։ Դրանից խուսափելու մյուս արոյունավետ եղանակն այն է, որ պետք է ձգտել ամուսնու հետ ավելի հաճախակի զվարճանալ ուրիշ տեղերում։ Եթե ընտանեկան կյանքում զվարճությունները հազվադեպ են, այնուամենայնիվ, դա ավելի նախընտրելի է, քան այն կասկածելի հաճույքը, որ տալիս են ամենօրյա անիմաստ վեճերը։ Սեփական երջանկությամբ ուրա¬խանալու համար բոլորովին պարտադիր չէ լինել հավասարակշռվածության տիպար կամ ունենալ ամենալավ ընտանիքը աշխարհում։ Եթե հղիության հետ կապված կենսաբանական դժվարությունները շատ ծանր չեն, ապա երեխայի աշխարհ գալուն սպասելու շրջանը միանգամայն հնարավոր է երջանիկ դարձնել։ Ծանոթներին և բարեկամներին այցելության գնալը, ամենատարբեր զվարճանքները, նպաստում են լավ տրամադրությանը։ Միջոցների այդպիսի օգտագործումը կարող է դառնալ երեխայի ծնվելու հետ կապված ծախսերի էական մասերից մեկը։ Խոսքը գլխավորապես այն մասին է, որ կինը պետք է ձգտի իր անձի մասին չափազանցված հոգատարությունը փոխարինել հանգիստ հանդուրժողականությամբ։ Երկրորդը առաջինից ավելի կարևոր է։
Մյուս դժվարությունն այն է, որ երիտասարդ կինը երեխայի ծնվելուց անմիջապես հետո պատրաստ չի լինում խնամել նրան, ընդ որում ոչ միայն հոգեբանորեն, այլև անհրաժեշտ գիտելիքների և հմտությունների ցածր մակարդակով։ Հղիության ընթացքում նա ինքն իրենով այնքան էր զբաղված, որ այժմ գրեթե ոչինչ չի կարողանամ անել, դրա համար էլ իրեն ավելի անփորձ ու անօգնական է զգում։ Նման վիճակը կանխելը շատ հեշտ է։ Հղիության շրջանը իդեալական ժամանակահատված է, երբ կարելի է սովորել այն ամենը, ինչ երիտասարդ մայրը պետք է իմանա կրծքի երեխային խնամելու համար։ Այդ նպատակով անհրաժեշտ է կարդալ հատուկ գրականություն, մասնակցել դասընթացների և դասախոսություններ լսել, իսկ ավելի լավ է այցի գնալ այն ընկերուհիներին, ովքեր արդեն երեխաներ ունեն։ Հնարավորին չափ շատ հարցեր տվեք այն ամենի մասին, ինչ կապված է երեխայի հետ և, ամենագլխավորն է, ուշադրությամբ հետևեք հենց իրենց՝ երեխաներին։ Լավ կլինի, եթէ ընկերուհիները թույլ տան, որ օգնեք իրենց։ Որքան ավելի հաճախ այդպես վարվեք, այնքան ավելի մեծ փորձ ու հմտություն ձեռք կբերեք երեխաներին խնամելու գործում։
Եթե ապագա մայրն արդեն մեկ, երկու կամ երեք երեխա ունի, ապա չափազանց կարևոր Է այնպես անել, որ հղիությունն անցնի հանգիստ և հաճելի պայմաններում։ Հակառակ դեպքում կինն անզուսպ ու նյարդային կդառնա, իսկ դա կազդի և առաջին, և մյուս երեխանեոի վրա։ Այդ շրջանում նրանց կարող է թվալ, թե իրենք խանգարում ու զայրացնում են մորը, թե նա իրենցով զբաղվելու ժամանակ չունի, իսկ դա նախադրյալներ է ստեղծում ապագա եղբոր կամ քրոջ նկատմամբ խանդոտ վերաբերմունք ունենալու։ Ահա թե ինչու ձեր նոր հղիության մասին երեխաներին պատմեցեք ամենադրական լույսի ներքո։ Նոր հղիության մասին երեխաներին պատմեք բեղմնավորումից 3-4 ամիս անց։ Այնուհետև կարող եք թույլ տալ, որ նրանք զգան զարգացող էակի առաջին ցնցումները՝ դրանով իսկ նրանց հաղորդակից դարձնելով սպասվող իրադարձությանը։ Հաճախ ծնողները կարող են տեսնել, թե ինչպես իրենց աղջիկը կամ տղան հայտնում է բոլորին, որ երեխայի է սպասում։ Նման խոր հուզական մասնակցությունը կարող է լավ օրինակ ծառայել ծնողների համար։

[Cassiopeia]

Արհեստական սնուցում

Ինչպե՞ս կերակրել նորածնին՝ կրծքո՞վ, թե ամզուկով։ Որո՞նք են այդ երկու եղանակների առավելություններն ու թերությունները։ Իսկապե՞ս դա շատ կարևոր հարց է։
Երեխային կերակրելը դժվարին հարց է դարձել ոչ միայն այն պատճառով, որ կարելի է ընտրել այդ երկու ուղիներից մեկը, այլև այն պատճառով, որ այսօր հայտնի է՝ տվյալ դեպքում ինչ էլ անենք, հետագայում մեծ նշանաություն է ունենալու երեխայի ինքնավստահության գարգացման համար։ Մենք միշտ պետք է հիշենք, որ երեխաներն անպաշտպան են և գրեթե ամեն ինչում կախված են մեզանից։ Այդ պատճառով էլ փոքրիկին պարզապես կերակրելը, սնունդ տալը քիչ է։ Նրան իսկապես օգնելու իմաստով բացառիկ կարևորություն ունի այն, թե ինչպես ենք դա անում։ Այլ կերպ ասած պետք է հիշեք, որ երեխան ուշադիր է ոչ միայն սննդի, այլև մեր՝ ծնողներիս նկատմամբ։ Դյուրագրգիռ և անհամբեր մայրը նույնպես կարող է փչացնել երեխայի ախորժակն ու մարսողությունը, ինչպես և անորակ սնունդը։
Այգ պատճառով էլ հարցն այն չէ թե ինչպես պետք է կերակրել կրծքո՞վ, թե ամզուկով (թարգմանիչը նկատի ունի ծծակով շիշը)։ Ո՛չ մեկը և ոչ էլ մյուսը խնդիրը չեն լուծում։ Ամենակարևորն այն Է, որ երեխայի նկատմամբ մեր վերաբերմունքը նույնքան բուժիչ հատկություններ ունենա, ինչպես և այն սնունդը, որ մենք առաջարկում ենք։ Կրծքով կերակրելու օգտին և նրա դեմ մի շարք փաստարկներ են բերվում։ Ծանոթացեք դրանց և ինքներդ որոշեք, թե ինչպես պետք Է վարվել.
1. Կրծքով կերակրելը ամենաբնական և, ուրեմն, լավագույն եղանակն Է։ Միևնույն ժամանակ չի կարելի մոռանալ, որ եթե մայրը կեսարյան հատում Է տարել կամ ծննդաբերելիս աքցաններ են օգտագործվել, ապա նա շատ թույլ Է լինում և հանգստի ու խնամքի կարիք Է զգում։
2. Մոր համար կրծքով կերակրելը մեծ նշանակություն ունի, և նա նման փորձ ձեռք բերելու հնարավորությունից իրեն չպիտի զրկի։ Սակայն պետք է հաշվի առնել, որ շատ կանայք դրանից հաճույք չեն ստանում, իսկ դա նշանկում է, որ այդ անհաճո գործը կատարելու հետևանքով նրանց մայրական զգացմունքները, որքան էլ սկզբում ուժեղ լինեն, կարող են թուլանալ։ Բացի այդ եթե մայրը երեխային, հակառակ իր կամքի, կրծքով է կերակրում, ապա նման սնուցումը որևէ օգուտ տալ չի կարող։
3. Մոր կաթը լավագույն սնունդն է և մեծացնում է երեխայի դիմադրողականությունը շատ հիվանդությունների նկատմամբ։ Բայց չպետք է մոռանալ, որ այս հարցի վերաբերյալ բժիշկների տեսակետները տարբեր են։ Ոմանք միանգամայն հակադիր կարծիքներ են պաշտպանում։
4. Այն կինը, որը չի ցանկանամ կրծքով կերակրել երեխային, դրանով իսկ հրաժարվում է իր մայրական պարտականությունը կատարելուց։
5. Արհեստական սնուցման օգտին բերվող բոլոր փաստարկներից միայն մեկն է ուշադրության արժանի, այդ եղանակի միակ և անվիճելի առավելությունը, որը վերջին հաշվով այնքան էլ էական չէ, այն է, որ մանկիկին կարող է կերակրել նաև հայրը։ Դա մորը կազատի շատ հոգսերից ե կբարելավի հոր ու երեխայի փոխհարաբերությունները։ Դա տեղի կունենա հենց այն բանի շնորհիվ, որ հայրը կմասնակցի կերակրելու կարևոր գործին։
Սակայն, ցանկացած դեպքում, ինչ եղանակով էլ կերակրեք ձեր երեխային՝ կրծքով թե ամզուկով, կարևոր է, որ դուք դա կատարեք սիրով ու քնքշությամբ, առանց ստիպելու, ամեն կերպ ձգտելով հասկանալ, թե մանկիկը երբ է ցանկանում ուտել, հարմարվելով նրա պահանջին։ Մի՛ օգտագործեք այնպիսի ամզուկներ, որոնք այնպես են հորինված, որ փոքրիկը յոլա գնա առանց ձեր օգնության։ Երեխային մի սովորեցրեք ինքնուրույնաբար օգտվել ամզուկից։ Եվ ամենագլխավորը, երեխային տրվող սնունդը լրացնեք ամենանուրբ քնքշանքով։ Կերակրելու ժամանակը փոքրիկի նկատմամբ ձեր սիրո դրսևորման ժամանակն է։

[Cassiopeia]

Ծծապտուկ

Ծծապտուկը արհեստական պտուկի է նման։ Սովորաբար այն պատրաստվում է ռեզինից և հիմքի մոտ կլոր շրջանակ է ունենում, որպեսզի երեխան կուլ չտա։ Երեխային ծծապտուկ են տալիս, երբ ցանկանում են հանգստացնել նրան. ծծել սկսելով, նա այլևս լաց չի լինում, կամակորություն չի անում։ Թեև ծծապտուկները հատկապես տարածված էին մի քանի տասնամյակ առաջ, այսօր էլ պակաս ժողովրդականություն չեն վայելում։ Սակայն առավել գիտակ մասնագետները վճռականորեն դեմ են ծծապտուկների օգտագործմանը։ Եվ ահա թե ինչու.
1. Ծծելը պետք է կապված լինի միայն ու միայն սնվելու հետ։ Սնվելիս երեխան այնքան պետք է ծծի, որպեսզի հետո այդ գործը շարունակելու ցանկություն այլևս չունենա։
2. Ծծապտուկ օգտագործելու մեջ կարող է թաքնված լինել երեխայի այն պահանջը, որպեսզի իրեն երես տան, զվարճացնեն, հագեցնեն իր ծարավն ու քաղցը։
3. Ծուռտիկ ատամներն ու սնունդը վատ ծամելու սովորությունը վաղ մանկության տարիքում երկար ժամանակ ծծապտուկ գործածելու հետևանքներ կարող են լինել։
4. Երեխաները հաճախ այնքան են սովորում ծծապտուկին, որ նույնիսկ նրանից կտրելուց հետո երկար ժամանակ անց կրկին պահանջում են այն։ Դա նշանակում է, որ ծծելու պահանջմունքը նրանց մեջ պահպանվում է նույնիսկ այն ժամանակ, երբ նրանք կարող են յոլա գնալ առանց դրա։ Իսկ քանի որ մանկության ոչ մի ախտանիշ միայնակ չի վերադառնում, ապա երեխան, հավանաբար, մանկական այլ սովորություն էլ կունենա, որը առաջին հայացքից ծծապտուկի օգտագործման հետ կարծես ոչ մի կապ չունի։
5. Ծծապտուկին սովոր երեխաները, երբ նրանցից խլում են այն, հաճախ ծծապտակը փոխարինում են բութ մատով։
Այն մայրերը, ովքեր հանուն սեփական անդորրի, երեխային ավելի երկար են ծծապտուկ տալիս, քան պետք է, սովորաբար թեթեամտորեն են վերաբերվում նաև երեխայի զարգացման հետ կապված մյուս խնդիրներին։
Օրինակ, տիկին Մ.-ն ծծապտուկի օգնությամբ ավելի երկարտաև դարձրեց իր տղայի մանկությունը, բայց դրա հետ միասին տանջեց նրան, պահանջելով, որ դեռևս ինչպես հարկն է նստել չկարողացող փոքրիկը մեծի նման բավարարի իր բնական պահանջները։ Իրար հակադիր այդ գործողությունները ժամանակի ընթացքում անխուսափելիորեն ազդում են նաև երեխայի վարքի այլ կողմերի վրա։
Այսպիսով, ծծապտուկն, ըստ էության, հաճախ փոխարինում է ծնողներին։ Բայց դա ճիշտ մոտեցում չէ, քանի որ երեխայի մորը լոկ ժամանակավոր է առավելություններ տալիս։ Հետագայում նրա երեխան ավելի պահանջկոտ կդառնա, ծծապտուկը նրան արդեն բոլորովին չի բավարարի, և մայրը ստիպված կլինի ավելի մեծ ուշադրություն նվիրել երեխային։

[Cassiopeia]

Արցունքներ

Երեխաները լաց են լինում է այն էլ ինչպես Լացում են նույնիսկ հիանալի առողջություն ունեցողները։ Եթե որևէ մայր ձեզ ասում է, թե իբր իր երեխան երբեք լաց չի լինում. նա ճիշտ չի ասում կամ գուցե այդ երեխան հիվանդ է։ Ծնվելուց հետո պետք է մի քանի տարի անցնի, մինչև երեխան ձեզ կկաբորանա պարգևել առանց արցունքների օր։
Եթե մանկական լացը ձեզ զայրացնում է, ապա, որքան էլ ցանկանաք, հազիվ թե կարողանաք լավ ծնող դառնալ։ Լացին պետք է վերաբերվել ինչպես երթևեկաթյան միջոցների կամ անձրևի աղմուկին, ինչ-որ մեկի ձանձրալի խոսակցությանը։ Եթե դուք չկարողանաք հանգիստ նայել արցունքներին, ապա այնքան բռնկվող կոառնաք. որ կկորցնեք չափի զգացումը։ Նկատի ունեցեք, արցունքները բոլորովին Էլ վնասակար չեն երեխայի համար և որքան քիչ են զայրացնում ձեզ, այնքան լավ նրա համար։ Երեխաները լաց են լինում երկու հիմնական պատճառով։ Նախ՝ որովհետև աշխարհ գալու պահից սկսած նրանք ունենում են տարբեր պահանջմունքներ, որոնց վերահսկել չեն կարողանում։ Երկրորդ, որովհետև աշխարհին իրենց դժբախտության, տառապանքների ու հուսախաբաթյունների մասին հարցնելու այլ եղանակ նրանք չգիտեն և իրենց բողոքը այլ կերպ արտահայտել չեն կարող։ Այդ պատճառով էլ մանկական արցունքները միանգամայն բնական երևույթ են։
Այնուամենայնիվ, շատ դժվար է լսել, թե մեր երեխաներն ինչպես են լաց լինում։ Ի՞նչ անել։ Եթե փոքրիկը առողջ է, ավելի լավ է կյանքի առաջին 5 կամ 6 ամիսներին նրա հետ վարվել քնքշաթյամբ, բայց վճռականորեն։ Սակայն շատերը առաջին երեխային դաստիարակելիս սխալ են թույլ տալիս, երբ ոչ մի քայլ նրանցից չեն հեռանում, որի հետևանքով մոր բոլոր հույզերն ու ապրումները փոքրիկի համար ակնհայտ են դառնում։
Այն մայրը, որը շունչը պահած կռանում է լսելու, թե շնչո՞ւմ է արդյոք իր քնած փոքրիկը, գուցե ժամանակի ընթացքում սկսի տառապել այն բանից, որ իր երեխան քնում է ոչ այնքան խորը քնով։ Ճիշտ նույն կերպ, եթե մայրը վախենում է, որ չի կարող ճիշտ գրկել երեխային և անընդհատ դնում ու բարձրացնում է նրան, ապա նրա երեխան կարող է շատ դյուրագրգիռ դառնալ։ Եթե փոքրիկին այնպես է կերակրում, կարծես մեռնող մանկանն արյուն է ներարկում, երեխան սնվելու հարցում շատ կամակոր կլինի։
Իսկ այն մայրը, որ երեխայի խնամքի հետ կապված ամենապարզ արարողություններն այնպես է կատարում, կարծես բուժքույր դառնալու համար քննություններ է հանձնում, այնպիսի գրգռվածության կհասցնի իր զավակին, որ վերջնականապես կփչացնի նրա բնավորությունը։
Եթե մենք սկսենք երեխաներին զվարճալի գազանիկներ համարել, որոնք իբր ստեղծված են մեզ ուրախություն, այլ ոչ թե հոգսեր պատճառելու համար, ապա անմիջապես ճակատամարտի կեսը կշահենք։ Այլ կերպ ասած որքան քիչ ապրումներ ունենանք, որքան ավելի ճկուն լինենք, սիրալիր ու ինքնավստահ, այնքան երեխան ավելի կցանկանա հազվադեպ լաց լինել։ Բայց նույնիսկ այդ դեպքում հնարավոր չի լինի նրա արցունքներից լիովին խուսափել։ Լացը դադարեցնելու համար բոլոր հնարքներն ընդունե¬լի են, կարևորը լոկ այն է, որ դրանք սովորական չդառնան։ Ես հատկապես նկատի ունեմ երեխային դայակություն անելու վնասակար սովորաթյունը. լաց լինելիս նրան թեթևակի ապտակելը կամ սենյակում ձեռքերի վրա ման տալը։ Որոշ ծնողներ լուրջ սխալ են թույլ տալիս, երբ երեխային մահճակալից վերցնում ու գրկում են միայն այն ժամանակ, երբ նա լաց Է լինում։ Երեխան արագ կհասկանա, որ լացը պարգևատրվում է ծնողական սիրով և ավելի մեծ հաճույքով կհանձնվի լացի տարերքին։ Իհարկե, չի կարելի ուշադրություն չդարձնել երեխայի արցունքներին, բայց ավելի իմաստուն կլինենք, եթե նրան ավելի շատ սիրենք այն ժամանակ, երբ արցունքներ չկան։
Բոլորը, ովքեր առիթ են ունեցել շփվելու երեխաների հետ, գիտեն, թե երբեմն նրանք որքա՜ն սրտակեղեք են լացում, սակայն մեկ րոպե անց կարող են ուրախ ծիծաղել։ Երեխաները ծայրահեղականներ են, հատկապես արցունքների հարցում։ Այդ մասին չի կարելի մոռանալ և պետք է հանգիստ վերաբերվել նրանց լացին։ Երբ փոքրիկները սկսում են քայլել, արցունքները կարելի է դադարեցնել՝ ուշադրությունը որևէ բանի վրա շեղելով։ Երեխան, որը սայթաքել-ընկել է կամ այնպիսի իր է խնդրում, որը դուք նրան չեք կարող տալ, լաց կլինի, քանի դեռ նրա ուշադրությունը որեէ այլ բանի վրա չեք տեղափոխել։ Իսկ եթե դա կարողանաք շատ արագ անել և, որ ավելի լավ է եթե լացի սպառնալիքի վիճակներում կարողանաք ժամանակին կատակել, ապա երեխան կսովորի յոլա գնալ առանց արցունքների, և կյանքը ձեզ համար նույնպես հաճելի կդառնա։ Ամենավատ բանը, որ կարող եք անել, լացող երեխային 10-20 րոպե շարունակ անուշադրության մատնելն է։ Եթե հաճախ այդպես վարվեք՝ կսովորեցնեք, որ նա ամեն անգամ, երբ իրեն ինչ-որ բան է պետք, լաց լինի։ Բայց տարիների ընթացքում երեխայի աճի հետ միասին, բնականաբար, անհրաժեշտ է ավելի ու ավելի քիչ ուշադրություն դարձնել նրա արցունքներին։ Սակայն կարող եք չկասկածել՝ կյանքի առաջին 2 կամ 3 տարիների ընթացքում նա հաճախակի և շատ բարձր է լաց լինելու, և դուք նրան հանգստացնելու համար պետք է բավական մեծ ջանքեր գործադրեք։
Սակայն հիշեք՝ մանկիկը այդ արումով մեզնից ոչնչով չի տարբերվում։ Մենք ձեզ հետ միսին շատ ավելի հաճախակի ենք լաց լինում, քան թվում է, միայն այն տարբերությամբ, որ մեր դառնությունները մեր ներսում ենք պահում։ Երեխան դեռևս այդպես վարվելու ընդունակություն չունի, և դեռ ծատ տարիներ պետք է անցնեն, մինչև որ սովորի։

[Cassiopeia]

Մաստուրբացիա

Բոլոր երեխաները զբաղվում են մաստուրբացիայով, և լավ է, որ զբաղվում են.
Նախ՝ դա միանգամայն բնական է։ Երկրորդ՝ նրանց թույլ է տալիս ծանոթանալ իրենց մարմնի զգայուն մասերին, որոնք հետագայում նրանք պետք է օգտագործեն հաճույք ստանալու նպատակով։ Երրորդ՝ դա պարզապես հաճելի զբաղմունք է։ Ինչ էլ այդ մասին ասեն կեղծ բարեպաշտներն ու պառաված կույսերը , մաստուրբացիան երեխայի զարգացմանը ոչ ֆիզիկական և ոչ էլ բարոյական որևէ վնաս չի տալիս։
Միանգամայն բնական է, որ 3 կամ 4 տարեկան փոքրիկը խաղում է իր սեռական օրգանների հետ, ճիշտ այնպես, ինչպես մինչ այդ նա զվարճանում էր իր տոտիկների և թաթիկների մատներով կամ այն զանգուլակով, որ դուք կախել էիք նրա օրորոցին։ Հետաքրքրասիրությունը մարդկային բնածին հատկության է և երեխային թույլ է տալիս իր համար հետաքրքիր շատ երևույթներ հայտնաբերել: Այդ հատկությունն ամենից առաջ դրսևորվում է նրանով, որ փոքրիկը ամեն ինչ բերանն է տանում կամ ձգտում է շոշափել։ Երեխայի համար հետազոտության ամենաառաջին և մատչելի առարկաներից մեկը սեփական մարմինն է։ Իսկապես, այն հանգամանքը, որ իր սեռական օրգանները զգայուն են. երեխան հայտնաբերում է մինչև 3 կամ 4 տարեկան դառնալը։ Բայց առաջ նա դրանցից ոչ մի հաճույք ստանալ չէր կարողանում, քանի որ խանձարուրի և նման այլ արգելքների պատճառով գործնականում մատչելի չէին իրեն։ Հենց որ երեխան սկսում է օգտվել զուգարանից, արգելքները վերանում են, և նա սեփական մարմնի՝ իրեն մինչ այդ անհայտ մասերը հետազոտելու ավելի մեծ հնարավորություններ է ստանում։ Չնայած մաստուրբացիայով գործնականում զբաղվում են բոլոր երեխաները, ծնողները միշտ անվերապահորեն ժխտում են այդ հանգամանքը։
Բայց չէ՞ որ երեխայի համար կարևոր է իմանալ, թե մարմնի այդ մասում ինչպիսի հաճելի զգայություններ են առաջանում, դա կարևոր է ապագա սեռական կյանքի համար: Ցավոք մենք բոլորս աչքի ենք ընկնում սեռական օրգանների նկատմամբ անառողջ վերաբերմունքով։ Եվ իսկապես, արվեստում մարդու մարմնի բոլոր մասերն այս կամ այն կերպ իդեալականացվել են. բացի սեռական օրգաններից։ Քանի որ մենք դրանք միշտ կապում ենք մարմինը մաքրելու հետ առնչվող կենսաբանական գործընթացների հետ, ապա դժվար է սեռական օրգանները դիտել գեղագիտական տեսակետից։ Բացի այդ, մեզ հաճախ չափից ավելի խորն են ամոթխածություն ներարկում, իսկ դա ավելի ուշ սիրո ֆիզիկական դրսևորման ճանապարհին լուրջ խոչընդոտ է դառնում։ Մարմնի այդ մասի ընձեռած հաճույքի հայտնաբերումը երեխայի կյանքում կարող է յուրահատուկ հակաթույն լինել՝ կանխելու համար հոգեբանական բնույթի դժվարությունները։
Երբ երեխան մաստուրբացիայից հաճույք է ստանում, դա նրա համար ավելի շուտ բարիք է. քան չարիք։ Եվ իսկապես, մենք երեխաներին պետք է սովորեցնենք հաճույք ստանալ իրենց մարմնից։ Երբ երեխան ուտում է, վազում, մագլցում ինչ-որ բանի վրա, հանգստանում է, երգում կամ պարում, այդ բոլոր զբաղմունքները նրան հաճույք, ֆիզիկական բավականություն են պատճառում։ Կյանքի առաջին տարիներին մաստուրբացիան նույնպես այդ զբաղմունքներից է։
Այդ դեպքում մենք ինչո՞ւ ենք աշխատում երեխաների մեջ դրա նկատմամբ զզվանք առաջ բերել։ Ի տարբերություն շատ այլ սովորությունների, մաստարբացիան կարող է առաջ բերել երեխայի ծայրահեղ ինտրովերսիա` ինքնամփոփության։ Եթե փոքրիկը, չնայած մաստուրբացիայով զբաղվելուն, հաճույքով է խաղում իր տարեկիցների հետ, ապա որևէ խնդիր չկա։ Իսկ եթե նա, ընդհակառակը, իրեն նրանցից հեռու է պահում, ապա նման զբաղմունքը նրան կարող է ավելի հեռացնել տարեկիցներից և նպաստել իրականությունից փախչելուն։ Երեխան ինքնաբերաբար կձգտի փակվել ինքն իր մեջ ու մեկուսանալ, որպեսզի խուսափի հուսախաբություններից և գոնե ինչ-որ հաճույք ստանա։
Ցավոք, մենք չենք կարող վստահել մաստուրբացիայի մասին տարբեր մարդկանց կարծիքներին։ Միանգամայն հնարավոր է, որ նրանց մտքերը կարող են ցնցող տպավորություն գործել մեզ վրա։ Ավելին՝ նրանց խորհուրդները նույնիսկ կարող են մեզ դրդել, որպեսզի պատժենք երեխային։ Երեխաներին նման անառողջ հակազդումներից ազատելու համար ավելի լավ կլինի, որպեսզի մենք ինքներս միջոցներ ձեռնարկենք։
Ի՞նչ կարելի է անել որոշ հնարավոր ծայրահեղություններ կանխելու կամ մեղմացնելու համար։
1. Երեխային լողացնելիս շատ փութաջան մի եղեք, սեռական օրգանները լավ լվացեք, բայց՝ արագ։ Եթե լողացնելը ձգձգեք, երեխան կարող է խիստ գրգռված վիճակում հայտնվել: Նրա մարմնի այդ մասի նկատմամբ հատուկ հետաքրքրություն հանդես մի բերեք, այլապես ինքը նույնպես կսկսի ավելի ու ավելի մեծ հետաքրքրություն դրսևորել։
2. Եթե նկատում եք, որ ձեր երեխան զբաղվում է մաստուրբացիայով, մի հեռացրեք նրա ձեռքը, մի սպառնացեք և մի պատժեք նրան։ Ավելի լավ է, ձևացնել, թե իբր այդ զբաղմունքը ձեզ բոլորովին չի հետաքրքրում, և անպայման այնպես արեք, որ նա իրեն մեղավոր չզգա։ Մեղավորության բարդույթը, որը կարող է առաջանալ, շատ վտանգավոր է և մեծ չափով խանգարում է նրա հետագա սեռական զարգացմանը։
3. Փորձեք հասկանալ, թե ձեր վարքի հատկապես որ կողմերը ներքին լարվածություն առաջացրին երեխայի մեջ։ Շատ երեխաներ մաստուրբացիայից կարճատև հաճույք և վայրկյանական թուլություն են զգում, որի շնորհիվ, առանց բացահայտ բողոքելու, կարող են դիմադրել ծնողների պահանջներին։ Նման դեպքերում մաստուրբացիան երեխայի համար դառնում է հաճույք ստանալու միակ հնարավորությունը։ Ընդհակառակը, այն փոքրիկը, որն ունի իր զգացմունքներն ու ցանկությունները դրսևորելու բազմաթիվ հնարավորություններ և մեծաթիվ հետաքրքրություններ, սովորաբար, ամբողջ օրը զբաղված է լինում և քիչ հավանական է, որ մաստուրբացիայով զբաղվելու սովորությանը նրա մեջ ամրապնդվի։
4. Նման սովորությունից երեխային հեռու պահելու լավագույն միջոցը նրա ուշադրությունը շեղելն Է։ Բերենք մի բնորոշ օրինակ։
5 տարեկան, շատ հավասարակշռված աղջնակ սկսեց մանկապարտեզ հաճախել։ Որոշ
ժամանակ անց դաստիարակչուհին նկատեց,
որ հանգստի ժամին փոքրիկը զբաղվում Է
մաստուրբացիայով։ Այդ մասին նա հայտնեց երեխայի մորը։ Վերջինս ոչ մի տագնապ չդրսևորեց և դրանով իսկ հանգստացրեց դաստիարակչուհան։ Մեկ–երկու օր անց աղջկա հետ մանկապարտեզի մասին զրուցելիս, մայրը հարցրեց, թե իրեն դո՞ւր է գալիս հանգստի ժամը։
-Առաջ ես այդ ժամը չէի սիրում,– պատասխանեց աղջիկը,– իսկ հիմա սիրում եմ։
-Իսկապե՞ս։ Եվ ի՞նչ ես անում այդ ժամին,– հետաքրքրվեց մայրը։
Աղջիկը բացատրեց.
-Օ՛, ես ձգված պառկում եմ մահճակալին և թեթևակիորեն խուտուտ եմ տալիս ինձ։
-Ինչո՞ւ։[
-Հաճելի է։
-Դու ճիշտ ես,– հանգիստ ասաց մայրը և խոսակցության թեման շեղեց։
Աղջնակի ազնիվ պատասխանը արժանի չէր հանդիմանության։ Այդ դեպքը ցույց տվեց, որ ծնողների և դստեր միջև հիանալի հարաբերություններ են հաստատվել, և մայրը շատ իմաստուն վարվեց, երբ չշարունակեց խոսակցությունը և չպահանջեց, որպեսզի աղջիկն այլևս մաստուրբացիայով զբաղվի։ Եթե նա այլ կերպ վարվեր, աղջկա և մոր հարաբերությունների անկեղծությունից հետք անգամ չէր մնա։ Սակայն հաջորդ օրը մայրը գնաց խանութ և մի քանի խաղալիք բերեց։ Առավոտյան, դստրիկին մանկապարտեզ ուղարկելիս, նրան մի խաղալիք տվեց և ասաց.
- Ահա՛, վերցրու և այս տիկնիկով խաղա հանգստի ժամին, եթե չես կարողանում քնել։ Կտեսնես, որ չես ձանձրանա։
Աղջկա համար հաճելի անակնկալ էր. որ հանգստի ժամն այլևս ձանձրալի չէր. նա ոչ միայն դադարեցրեց մաստարբացիայով զբաղվելը, այլև նոր հետաքրքրություններ ունեցավ։ Խաղալիքներից նա անցավ փաթեթների վրայի տառերին, սկսեց դրանցով բառեր կազմել և. որքան էլ անհավատալի թվա, ինքնուրույն կարդալ սովորեց։
Այս իրական պատմության մեջ ես ինձ թույլ եմ տալիս ընդգծել երկու հանգամանք։ Աոաջինը՝ ինչքան հեշտ է անել այն, ինչ պետք է անել։ Երկրորդ՝ եթե ճիշտ ես վարվում, ոչ թե միայն իրադրությունն է փոխվում ցանկալի ուղղությամբ, այլև ձեռք են բերվում այլ, չնախատեսված դրական արդյունքներ։