Ինչպե՞ս սովորեցնել երեխային օգտվել զուգարանից
Փոքրիկները պետք է սովորեն այդ, նրանք պետք է հասկանան, որ աղիքներն ու միզապարկը պետք է դատարկել զուգարանում։ Շատ ծնողների համար այդ խնդիրը, ինչպես պարզվում է, շատ ավելի դժվար է, քան կարող է թվալ։ Այստեղ կարող է երկու պատճառ լինել՝ կամ նրանք զզվում են վատ հոտից և կեղտոտ խանձարուրի տեսքից, կամ չեն ցանկանում, որ իր երեխան զարգա¬ցումով հետ մնա մյուս երեխաներից։ Սովորաբար մեր ինքնասիրությունը վիրավորվում է, երբ հետ ենք մնում այնտեղ, որտեղ ուրիշներն արդեն հաջողության են հասել։
Մեզնից ոմանք իրենց անհաջողությունը բացատրում են փոքրիկի անփութությամբ, ամեն ինչ հակառակն անելու նրա հակումով։
Երեխային զուգարան են տանում, իսկ այնտեղ ոչինչ տեղի չի ունենում։ Բայց հենց որ նրան հագցնում են, խնդրե՜մ, շալվարիկն արդեն լիքն է։ Նման վարքն, անշուշտ, մեզ կարող է հուսահատեցնել, և շատ դժվար է երեխային չկշտամբելը, բայց նկատողությունները միայն մի արդյունք են տալիս, փչացնում են երեխայի հետ մեր ունեցած հարաբերությունները։
Ահա թե ինչու զուգարանից օգտվելու սովորությունը այդքան կարևոր է։ Բայց բանն այստեղ արդյունքը չէ. վաղ թե ուշ երեխան ամեն ինչ կսովորի անկախ այն բանից՝ մենք դրան սովորեցնում ենք, թե ոչ։ Բոլորս էլ նույն ճանապարհն ենք անցել։ Ավելի կարևոր է ուշադրություն դարձնել հարցի այլ կողմի վրա. երեխայի վրա ինչպե՞ս են ազդում մեր խրատները։ Կարճ ասած, այն եղանակը, որով մեր երեխաներին սովորեցնում ենք օգտվել զուգարանից, սերտորեն կապված է անձի զարգացման հետ։
Կարող է տարօրինակ թվալ, բայց փորձով բազմիցս ստուգված փաստ Է, որ մինչև որոշակի տարիք երեխաներին իրենց թաց շալվարիկները բոլորովին Էլ չեն անհանգստացնում –. Այն երեխան, որը մոտենում Է մեզ և հայտնում, թե իր հետ ինչ Է պատահել, այնքան Էլ նորմալ երեխա չէ։ Երեխաների մեծ մասը շարունակում է իր զբաղմունքը, նույնիսկ չնկատելով այդ «դժբախտությանը»։ Երեխաները սովորաբար հետաքրքրասիրություն են հանդես բերում այդ գործի նկատմամբ, հետազոտում են այն և նույնիսկ առանց զզվանքի կարող են ձեռք տալ իրենց կղկղանքին։
Իսկ երբ մենք նրանց ստիպում ենք զուգարան գնալ, այսինքն օգտվել որոշակի տեղից և անոթից, ապա, ուշադրություն դարձրեք, նրանց վզին ենք փաթաթում մեր տեսակետը։ Ամենից առաջ այդ մենք ենք մտահոգված, որ երեխան չկեղտոտվի, այլ ոչ թե ինքը։ Հենց այս հանգամանքն էլ սովորեցնելու գործը դժվար է դարձնում։ Բացի այդ, մինչև երեխայի մեկ տարեկան - մեկ տարեկան երկու ամսական դառնալը, փոքրիկի անալային (հետանցքի) մկանները շատ թույլ են լինում և նա ի վիճակի չէ կառավարել դրանց շարժումները։ Այնպես որ, այդ տարիքում երեխաներին զուգարանից օգտվել սովորեցնելը ոչ միայն դժվար է, այլև պարզապես անհնարին։ Անկասկած, դուք լսել եք որոշ մայրերի պատմություններն այն մասին, թե իրենց երեխաներն արդեն 10 ամսականից սովորել են այդպես վարվել։ Բայց նման դեպքերում արդյունքը միայն մոր շնորհիվ է ձեոք բերվել, նա քիչ ուժեր ու ժամանակ չի ծախսել, որպեսզի սովորի անհրաժեշտ պահին բռնել փոքրիկին։ Որպես կանոն, այդպիսի մայրերն իրենց երեխաներին այլ առումներով ևս ժամանակից շուտ հաջողություններ են ակնկալում։ Քանի որ երեխան նկատելի արդյունքի է հասել այնպիսի կարևոր հարցում, ինչպիսին իր աղիքների աշխատանքը հսկելն է, ապա մայրը սկսում է արագ հաջողությունների սպասել նաև փոքրիկի վարքի զարգացման մեջ։ Եվ արդյունքում նա կսկսի փոքրիկին մեղադրել մի բանում, ինչում նա մեղավոր չէ։
Ի՞նչ է տեղի ունենում, երբ փորձում ենք զուգարանից օգտվել սովորեցնել այնպիսի մի փոքրիկի, որը ֆիզիկապես և գիտակցության զարգացման աստիճանով դեռ պատրաստ չէ դրան։ Ամենից առաջ մենք զզվեցնում ենք նրան։ Երբ մենք լրջորեն սկսում ենք կրկնել ու պարտադրել մեր փորձերը, երեխան զայրանում է, իսկ երբ նա չի լսում մեզ, մենք կորցնում ենք ինքնատիրապետումը.– Մեր հարաբերությունները լարված են դառնում, ճիշտ այնպես, ինչպես և մնացած դեպքերում, երբ մենք մի բան ենք ցանկանում, իսկ նա՝ այլ բան։ Բանն այն է, որ նստեցնելով գիշերանոթին, զուգարանում ավելի երկար պահելով, քան ինքն է ուզում, անընդհատ հիշեցնելով երեխային, որ պետք է նստել գիշերանոթին, և չթողնելով, որ նա որևէ այլ գործով զբաղվի, մենք վարվում ենք ճիշտ այնպես, ինչպես և մնացած դեպքերում, երբ սովորեցնում ենք անվերապահորեն հնազանդվել մեզ։ Բայց այստեղ ևս երեխան չի հասկանում, թե մենք ինչու ենք մեզ այդպես պահում։ Տվյալ իրադրության մեջ վարքի այդ եղանակը սխալ է՝ անկախ նրա տված արդյունքից։ Մենք կոնֆլիկտային վիճակ ենք ստեղծում և փչացնում ենք երեխայի հետ մեր փոխհարաբերությունները, իսկ նա միայն մի բան է հասկանում, մենք բոլորովին հաշվի չենք առնում իր ցանկությունները։ Եվ ստացվամ է այնպես, որ մենք ոչ այնքան սովորեցնում ենք նրան մեր ցանկություններն իրենը դարձնել, որքան՝ վարվել այնպես, ինչպես մենք ենք հրամայում։
Երեխայի գիշերանոթին նստեցնելը շատ ավելի շուտ, քան պետք է, նույնպես սխալ է։ Չի կարելի չափազանցության մեջ ընկնել, ավելի լավ Է ձգտել ճիշտ հասկանալ, թե նա արդյոք ժամանակին Է ցանկանում նստել գիշերանոթին, թե ոչ։ Ինչպես ասացինք, երբեմն ծնողների համառությունն ու խստությանը պայմանավորված են կեղտի նկատմամբ զզվանքով։ Նման վերաբերմունքը, հատկապես երբ այն դրսևորվում Է գրգրվածությամբ ու անհամբերությամբ, երբեք չի կարող հասկանալի լինել երեխայի համար։
Կարևոր Է նկատի ունենալ, որ կղկղանքների նկատմամբ վերաբերմունքը վաղ թե ուշ տեղափոխվելու Է այլ առարկաների վրա։ Այդպիսին Է մեր հոգեկանի առանձնահատկությունը –. Բոլորին լավ հայտնի Է բոլոր մարդկանց հատուկ այդ առանձնահատկությունը՝ որևէ երևույթի նկատմամբ վերաբերմունքի կայունությունը, զգացմունքների տևականությունը։ Պատահական չէ. որ մենք մեր ծանոթների մասին ասում ենք. «Նա ամեն ինչում այդպիսին է» կամ «նա միշտ այդպես է վարվում»։ Ահա թե ինչու այն երեխան. որին սկսել են շատ վաղ տարիքից դաստիարակել, սովորաբար գերդաստիարակված է լինում։ Տվյալ դեպքում դա նշանակում է, որ փոքրիկին մենք սովորեցնում ենք ճիշտ վերաբերմունք ունենալ ոչ միայն աղիքներն ազատելու, այլև ուրիշ երևույթների նկատմամբ։ Հենց որ երեխան սովորում է օգտվել զուգարանից և մաքրասեր է դառնում, նա կարող է չափից ավելի ճշտապահ, նույնիսկ մանրախնդիր դառնալ նաև հարյուրավոր այլ գործերում։ Իսկ դա, իր հերթին, կարող է չափազանցված ձևեր ընդունել, որի հետևանքով լարվածությունն ավելի կուժեղանա և ծնողների առջև լրացուցիչ դժվարություններ կծագեն։ Տունը կառավարելն անհամեմատ ավելի դժվար է, եթե այնտեղ ամեն մի մոխրաման միշտ պետք է փայլի, կարծես նոր գնված լինի։ Այստեղ նույնպես շատ ավելի մեծ ջանքեր կպահանջվեն, մինչև մենք ամեն ինչում իդեալական կարգ ու կանոն կստեղծենք։
Սակայն չի կարելի կարծել, թե իբր միայն զուգարանից օգտվելու հմտություններ սովորեցնելը լրիվ կանխորոշում է երեխայի վարքի բնույթը։ Բայց այն կարող է ելման կետ ծառայել մի շարք միտումների համար, որոնք արդեն նկատվում են այլ հարցերում։ Այլ կերպ ասած, թեև զուգարանից օգտվել սովորեցնելը միայն վարքի որոշակի ուղղության ձևավորման սկիզբն է, այլ իրադարձություններ կարող են ամրապնդել այդ գիծը և ժամանակի ընթացքում շատ ամուր դարձնել։ |
Ի՞նչ կարելի է անել այս կապակ¬ցությամբ։ Ամենից առաջ պետք է նկատի ունենալ, որ քանի դեռ երեխան 13-14 ամսական չի դարձել, նրան հնարավոր չէ զուգարանից օգտվել սովորեցնել։ Իսկ եթե ցանկանում ենք համոզվել, որ նա կարողանում է կառավարել իր ցանկությունները, ևս մի փոքր պետք է սպասենք՝ մինչև նրա 17-18 ամսական դառնալը։ Միզապարկը վերահսկելը մի փոքր ավելի ուշ է սկսվում, ուրեմն այդ մասին պետք է անհանգստանալ ավելի ուշ –. Քանի որ զուգարանից օգտվել սովորելու փուլում երեխան արդեն քայլելու է, ապա այլևս գիշերանոթ օգտագործելու կարիք չկա։ Սովորական զուգարանակոնքիի վրա դրված հատուկ նստատեղը այդ հմտության ամրապնդման գործին ավելի շատ օգուտ կբերի։
Ամեն դեպքում երեխային զուգարանում շատ երկար պահել չի կարելի. 10 րոպեն միանգամայն բավական է։ Բացի այդ, օգտակար է այդ զբաղմունքը խաղի վերածել։ Երբ ամեն ինչ հաջող է ավարտվում, արժե նույնիսկ մի քիչ ծափահարել։ Իսկ եթե ոչ, ապա քնքշանքով թփթփացրեք փոքրիկի ուսին և ասացեք, որ նա մեզ կուրախացնի հաջորդ անգամ։ Եթե երեխայի հետ մեր հարաբերությունները առաջվա նման բարեկամական մնան, ապա վաղ թե ուշ նա կհասկանա, թե ինչի ենք ձգտում մենք, և կջանա մեզ հաճույք պատճառել։ Մեր ցանկությունը կդառնա նաև իր ցանկությունը, և նա գոհ կլինի, որ արեց այնպես, ինչպես ցանկանում էինք միաժամանակ և՛ մենք, և՛ ինքը։ Այդ ամենի համար կարող է որոշ ժամանակ պա¬հանջվել։ Եվ այստեղ ամենագլխավորը համբերությունն է, ինչպես նաև բնական կարիքներին չափից ավելի մեծ նշանակություն չտալը:
Իհարկե հեշտությամբ կարելի է նաև վհատվել։ Օրինակ, տիկին Ս.-ն իր երեխային սկսեց զուգարանից օգտվել սովորեցնել, երբ նա հազիվ 1տ. 2 ամսական էր դարձել։ Տասն ամիս անց նա դեռևս ծանր պատերազմ էր մղում երեխայի դեմ։ Այդ կինը պետք է իմանար. որ երեխային զուգարանից օգտվել պետք է սովորեցնել 2-ից 3 տարեկանի միջև ընկած ժամանակահատվածում, այլ ոչ թե մեկ կամ մեկուկես տարեկանում։
Այս գործում մի փոքր հետ մնալը սովորաբար հոգեբանական ոչ մի խնդիր չի ստեղծում։ Դա այն հարցն է, որի լուծմանը ավելի լավ է ձեռնամուխ լինել ուշացումով, քան վաղաժամ։
Մեջբերել
Էջանիշներ