Մեր դպրոցական դասագրքերում ներկայացված պատմությունը...

[Norton]

Համաձայն չեմ - Տիգրանը մի այնպիսի լիցք հաղորդեց Մեծ Հայքի թագավորությանը, որ դա հերիքեց հետագա ծանր փորձություններով լի ժամանակաշրջանին ավելի քան հարյուր տարով...

Էդ թափը երևի հռոմեացիներից կախման մեջ գցելն էր 100 տարով, ապրի ինքը ծափ-ծափ:
Վասակ Սյունու պահով ձեզ մեջից հազար կես եք անում, նայց այդպես էլ ոչ մի նորմալ հիմնավորում չի բերվում, թե ինչու է նա դավաճան:

[Lion]

Էդ թափը, ի դեպ, այն էր, որ Պոնտոսի թագավորությունը Միհրդատից հետո գործնականում սատկեց, իսկ Մեծ Հայքի թագավորությունը պահպանեց իր հզորությունը Տիգրանից հետո էլ դեռ մի քանի տասնամյակ, իսկ Վաղանցիկ արքաների խառը ժամանակներից էլ դուրս եկավ առանց լուրջ կորուստների - այնպես որ հայոց այդ մեծ արքան հաստատ չարժե քո հեգնական "ծափ-ծափ"-ին, այլ արժե իրական ծափահարության...

Մերը մշտապես փնովելու տարածված մարմաջը իրոք որ երբեմն շատ ուժեղ է...

[Norton]

Էդ թափը, ի դեպ, այն էր, որ Պոնտոսի թագավորությունը Միհրդատից հետո գործնականում սատկեց, իսկ մեծ Հայքի թագավորությունը պահպանեց իր հզորությունը Տիգրանից հետո էլ դեռ մի քանի տասնամյակ, իսկ Վաղանցիկ արքաների խառը ժամանակներից էլ դուրս եկավ առանց լուրջ կորուստների - այնպես որ հայոց այդ մեծ արքան հաստատ չարժե քո հեգնական "ծափ-ծափ"-ին, այլ արժե իրական ծափահարության...

Մերը մշտապես փնովելու տարածված մարմաջը իրոք որ երբեմն շատ ուժեղ է...

Իհարկե Տիգրան Մեծին կարելի է գովերգել, որպես մեծ նվաճող, չնայած դա էլ ա հարց:
Շատ թույլ, քաղաքականապես կարճատես, դիավանագիտապես 0 թագավավոր, որը պետք է առնվազն դասվի միջակ թագավորների շարքին: Ոչ մի պետական մտածողություն, ոչինչ չստեղծելով ստացավ իր փառավոր պապի ժառանգությունը ու հայդա գետնին հավասարեցրեց, ապլի ինքը:
Լիոն մեկ-մեկ պետքա ռեալին նայես, որ նույնը չկրկնես:

[Lion]

Իհարկե Տիգրան Մեծին կարելի է գովերգել, որպես մեծ նվաճող, չնայած դա էլ ա հարց:
Շատ թույլ, քաղաքականապես կարճատես, դիավանագիտապես 0 թագավավոր, որը պետք է առնվազն դասվի միջակ թագավորների շարքին: Ոչ մի պետական մտածողություն, ոչինչ չստեղծելով ստացավ իր փառավոր պապի ժառանգությունը ու հայդա գետնին հավասարեցրեց, ապլի ինքը:

Դեհ ինչ - քո կարծիքը պարզ է - Տիգրան Մեծը 0 թագավոր է, որը պետք է առնվազն դասվի միջակ թագավորների շարքին: Նա չուներ ոչ մի պետական մտածողություն, ոչինչ չստեղծելով ստացավ իր փառավոր պապի ժառանգությունը ու հայդա գետնին հավասարեցրեց, Ասեմ - թուրքերն ու ադրբեջանցիներն էլ են այդ կարծիքին... բայց մի փոքրիկ տարբերությամբ - նրանք Տիգրանի պապին փառավոր չեն համարում

Լիոն մեկ-մեկ պետքա ռեալին նայես, որ նույնը չկրկնես:

Մերսի խորհրդի համար, բայց խորհուրդ կտայի հենց քեզ կիրառել այն

Վասակ Սյունին կարգին դիվանագիտական քայլեր էր ուզում ձեռնարկել:

Վասակը, այն ժամանակ, երբ սպարապետը իր բանակով գտնվում էր Աղվանքում, կեղծ զորաշարժով ցույց տվեց, թե իբր պատրաստվում է շարժվել Վարդանին օգնության, բայց իրականում գրավեց և ավերեց այն բերդերը, որոնք չէր կարող պահել իր ձեռքում:

Բացի այդ

ա) ոչ մի ջանք չխնայեց հայ-բյուզանդական հնարավոր և հայ-վիրա-աղվանյան կայացած դաշինքը վիժեցնելու ուղղությամբ (Ավարայրի ճակատամարտից մի քանի շաբաթ առաջ տեղեկացրեց Վիրք, Աղվանք և Բյուզանդիա, թե իբր պարսիկները հրաժարվել են իրենց նպատակներից և այլևս կարիք չկա օգնության հասնել հայերին) և ի վերջո հասավ իր նպատակին (սակայն Գուգարքը, որը մինչ այդ միացվել էր Վրաստանին, մասնակցեց ապստամբությանը, քանի որ Տաշիրը և Աշոցքը, ըստ սկզբնաղբյուրների, ներկա էին):
բ) նույն ձևով խոչնդոտեց նաև Խաղկտիքից, Տմորիքից, Աղձնիքից, Կորդույքից եկող հնարավոր օգնությանը (Աղձնիքը Արշակունյաց Հայաստանի ամենահզոր բդեշխություններից էր և նրա զինական ուժը շատ կօգներ Ավարայրում, իսկ Կորդույքը հզոր նախարարություն էր (1.000 հեծյալ) և հատկապես փառաբանված իր նետաձիգներով): Վասակը փորձեց խոչնդոտել նաև Արցախից եկող օգնությանը, սակայն քանի որ Արցախը ավելի սերտ կապերի մեջ էր Վարդանանց հետ, Վասակի քայլը չհաջողվեց և, ըստ Ստեփանոս Օրբելյանի մի տեղեկության, Արցախի Առանշահիկների և նրանց հետ էլ, նաև ՈՒտիքի ու Գարդմանքի հեծելագնդերը և ժողովրդական աշխարհազորերը, որպես Առանշահիկների կրտսեր և քաղաքական ազդեցության ոլորտում գտնվող նախարարներ, մասնակցել են Ավարայրի ճակատամարտին:
գ) Սյունյաց գնդով Ավարայրի ճակատամարտի ժամանակ հանդես եկավ հայերի դեմ՝ գտնվելով Պարսից բանակի աջ թևում :
դ) Ավարայրի ճակատամարտից անմիջապես առաջ մի քանի անգամ ներկայացավ Փայտակարանում գտնվող Միհրներսեհին և տեղեկություններ հայտնեց հայոց բանակի քանակի, զորքի տեսակի և զինվածության մասին:
ե) Վարդանի Աղվանք գնալուց հետո գերեց որոշ առաջատար նախարարների երեխաների՝ Պարսկաստան ուղարկելու համար :
զ) հավաքագրեց լեռնային և դաշտային որոշ վայրենի ցեղեր (օր.՝ Լփնաց, Ճղբաց, և այլն՝ թվով 11 ) , որոնք հետագայում հանդես եկան հայեր դեմ:
է) պարսկական զորամասերով փակեց հյուսիսից Աղվանք մտնող կիրճերը և արգելեց հոների մուտքը Պարսկաստան, որը բավականին կհեշտացներ հայերի վիճակը Ավարայրում՝ շեղելով պարսից բանակի մի մասը :

Հիանալի, կարգին դիվանագիտական քայլեր են, խոսք չկա Իսկ իրականում պատերազմական դրության մեջ այս արարքներից թեկուզ մեկը իրեն թույլ տված անձը միանշանակ ենթակա է գնդակահարության ռազմադաշտային դատարանի վճռով: Նման մարդուն պետք շան պես շանսատակ անել

Բայց հայկական գոռոզամտությունն ու քյարթ մտածելակերպը ցանկացած առողջ մտածող մարդուն դավաճան են համարում:

Ցանկացած մարդ, որն արել է թեկուզ մեկը վերը թվարկված արարքներից, ստոր մի դավաճան է, որին պետք է շան նման սատկացնել... ու թող իմ մտածելակեպրը քյառթ լինի, ես էլ գոռոզամիտ:

Պետք ա ազգովի գնաինք փղի տակ ընկնեինք, զոհվեինք, որ համոզվեինք պարսիկների հզորության մեջ:

Կյանքը ցույց տվեց, որ նրանց հզորությունը այդքան էլ մծ չէր և մենք հիմնովին ջնջխեցինք այն

Ի՞նչ ստացանք մենք Ավարայրի Ճակատամարտում:

Տակտիկական, ստրատեգիական և գլոբալ Հաղթանակ - այդ ճակատամարտի արդյունքում Հայ ժողովորւդը կա

Բայց ես համոզված չեմ, որ պարսիկները մի հատ էլ փղերով բանակ ուղարկեին, էլի մարդ էր մնացել, որ դեմներն առներ:

Դե թող ուղարկեին է... Բայց չէ, տղերքը ընենց չէին խմել պարսիկի արյունը, որ սա կարողանար նոր բանակ ուղարկեր:

Պարզապես անհայտ պատճառներով դա չեղավ:

Իսկ իրականում պատճառները հայտնի էին - Ամենախոշոր ու հզոր բանակներից մեկը, որը Սասանյանները երբևէ մարտի դաշտ էին հանել, ծանր պարտություն էր կրել: Նրանք արդեն ի վիճակի չէին շարունակել ռազմական գործողությունները, մանավանդ, որ Ավարայրին հաջորդած բազում մարտերում զգալի կորուստներ էին կրել: Ահա դրանցից հայտնիները -

1. 451 մայիսի 29-31 – Անգղ ամրոցի ճ-մ (Արարատ, Ծաղկոտն գավառ, Արածանի գետի ափին): Բակ իշխանի գլխավորած Հայկական բանակը (700) ետ մղեց ամրոցը պաշարած Պարսից թագավորության բանակի (մոտ 5.000) գրոհները, սակայն պարենի անբավարարության պատճառով չկարողանալով շարունակել պաշտպանությունը, գիշերով ճեղքեց թշնամու պաշարման օղակը և հեռացավ: Հայերը կորցրին մոտ 50 սպանված և վիրավոր, 213 գերի, որոնցից շատերը հետագայում սպանվեցին, թշնամին՝ մոտ 600 զինվոր:
2. 451 հունիսի սկիզբ – Փայտակարանը ու Ատրպատականը հոները (մոտ 150.000) ասպատակեցին և նահանջեցին:

3. 451 հունիսի սկիզբ – Սյունիքի ճ-մ

Առանշահիկների (մոտ 700), Ուտիների (մոտ 700) և Գարդմանցիների (մոտ 700) միացյալ գնդերը Սյունիքի վրայով ուղղություն վերցրեցին դեպի Արցախ: Պարսից թագավորության բանակը (մոտ 15.000), տեղեկանալով վերջիններիս շարժման ուղղության մասին, սկսեց հետապնդել Հայկական գնդերին:
I փուլ – Անգեղ ձորում (Վայոց ձոր) Պարսից թագավորության բանակը շրջապատեց Հայկական բանակին, սակայն վերջինս ճեղքեց շրջապատման օղակը և հեռացավ:
II փուլ – Եղեգիս գյուղում (Վայոց ձոր) հետապնդում իրականացնող Պարսից թագավորության բանակը կրկին շրջապատեց Հայկական բանակին, սակայն այս անգամ ևս վերջինիս հաջողվեց ճեղքել թշնամու շարքերը և հեռանալ:
III փուլ – Մարտերով Մարանդ գավառի ուղղությամբ շարժվող Հայկական բանակին ի վերջո հաջողվեց պոկվել թշնամուց և նահանջել:
Հայերը կորցրին մոտ 500, թշնամին՝ մոտ 1.000 զինվոր: Պարսից թագավորության բանակը չհամարձակվեց մտնել Արցախ և Ուտիք, որտեղ շուտով կազմավորվեց Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը:

4. 451 հունիսի – Կապույտ ամրոցի ճ-մ: Հայկական բանակը (մոտ 3.000) հաղթեց ամրոցը պաշարած և գրոհի անցած Պարսից թագավորության բանակին (մոտ 7.000): Հայերը կորցրին մոտ 500, թշնամին՝ մոտ 4.000 զինվոր:
5. 451 հունիս կես – Հյուսիսային Միջագետքը Տմորիքից հարձակված Հայկական բանակը (մոտ 5.000) ասպատակեց և նահանջեց:
6. 451 հունիսի վերջ – Արմազիի ճ-մ: Վախթանգ I Գորգասալի գլխավորությամբ ամուր դիրքեր գրաված Իբերիայի թագավորության (մոտ 10.000) և Հայկական (մոտ 5.000) բանակը ետ մղեց Պարսից թագավորության բանակի (մոտ 20.000) հարձակումը, որը ի վերջո նահանջեց: Հայերը կորցրին մոտ 2.000, դաշնակիցը՝ մոտ 4.000, թշնամին՝ մոտ 7.000 զինվոր:

7. 451 հունիսի վերջ – Որջնհաղի ճ-մ (Տայք, Արսյաց Փոր գավառ)

Տայք մտած Պարսից թագավորության բանակը (մոտ 15.000) սկսեց ասպատակել հայկական գյուղերը: Միաժամանակ թշնամու մի խոշոր ջոկատ (մոտ 5.000) էլ մոտեցավ Հմայակ Մամիկոնյանի, Արտեն Գաբեղյանի և Վարազշապուհ Պալունու գլխավորությամբ ճամբարած Հայկական բանակին (մոտ 3.000)` փորձելով անակնկալի բերել նրան:
I փուլ – Պարսից թագավորության բանակը անցավ հարձակման, սակայն Հայ ռազմիկները անակնկալի չեկան և, հեծնելով ձիերը, իրենք գրոհեցին հակառակորդի վրա:
II փուլ – Պարսից թագավորության բանակը անակնկալի եկավ, մատնվեց խուճապի և, կրելով ծանր կորուստներ, դիմեց փախուստի:
III փուլ – Հայկական բանակը հետապնդեց և անխնա ոչնչացրեց թշնամուն, սակայն այդ ընթացքում Հմայակը զոհվեց:
IV փուլ – Հայկական բանակը հարձակվեց գյուղերն ասպատակել փորձող թշնամու ջոկատների վրա և ոչնչացրեց ու հալածեց նրանց:
Հայերը կորցրին մոտ 1.000, թշնամին՝ մոտ 8.000 զինվոր:

Չնայած նրանց սկի պետք էլ չէր մեզ կրոնափոխ անել ամեն գնով: Մեկ ա վասալ էինք էլի:

Որ պետք չլիներ, չէին փորձի անել...

[Norton]

Դեհ ինչ - քո կարծիքը պարզ է - Տիգրան Մեծը 0 թագավոր է, որը պետք է առնվազն դասվի միջակ թագավորների շարքին: Նա չուներ ոչ մի պետական մտածողություն, ոչինչ չստեղծելով ստացավ իր փառավոր պապի ժառանգությունը ու հայդա գետնին հավասարեցրեց, Ասեմ - թուրքերն ու ադրբեջանցիներն էլ են այդ կարծիքին... բայց մի փոքրիկ տարբերությամբ - նրանք Տիգրանի պապին փառավոր չեն համարում

Ինչպես միշտ քո ավաղաղման պրոցեսին անցար Լիոն
Ես նշել եմ դիվանագիտապես 0 ու հետն էլ ահագին մեծ զրո, իսկ միջակ որքան գիտես չի նշանակում զրո
Իսկ մնացածը ինչ կմտածեն ինձ մեծ հաշվով չի հետաքրքրում, մանավանդ վայ պատմաբաններին, որոնց պակաս Հայաստանը ցավոք չի զգում:
Ինչ վերաբերվումա Արտաշես Մեծին, իրոք Հայաստանի թագավորների շարքում շատ հզոր դեմք, ափսոս թոռը իրա տաղանդի 10 տոկոսն էլ չքաշեց

Մերսի խորհրդի համար, բայց խորհուրդ կտայի հենց քեզ կիրառել այն

Այդ ինչպես, ռեալին նայել փղերի մասին հեքիաթներ գրելո՞վ, չէ շնորհակալ եմ, լավ ա սենց ռոմատիկ լինել
Փաստորեն այս թեման էլ վերածվեց Լիոնի գրքերի տեղադրման կայանատեղի, իսկ ես սպասում էի քննարկումներ, ոչ թե գրքի հերթական գովազդ

[ministr]

Լավ, գիտենք որ մեր դասագրքերը ազգային կոմպլեքսների զարգացման ընտիր շտեմարան են և աղավաղված փաստերի հավաքածու: ՈՒ? Ելք տեսնող կա?

[Ambrosine]

Լավ, գիտենք որ մեր դասագրքերը ազգային կոմպլեքսների զարգացման ընտիր շտեմարան են և աղավաղված փաստերի հավաքածու: ՈՒ? Ելք տեսնող կա?

Ելքը նորմալ մանկավարժներ ունենալն է: Իմ բախտը բերել է այնքանով, որ ինձ դպրոցում էլ դասախոսներ են դասավանդել, գիտնականներ, ակադեմիկոսներ... Այնպես որ ես մինչ համալսարանն էլ պատմությունը սովորում էի առանց ազգային բարդույթների ու սխալ կարծիքների: Ու մեզ պատմությանը ծանոթացնում էին ոչ միայն պատմության դասախոսները: Նույնիսկ ապրիլի 24-ին մենք պարտադիր դաս էինք անում, այդ օրվա բացակաները հատուկ խիստ պատժվում էին. մեզ սովորեցնում էին չլացել, այլ երեխա ժամանակվանից պետական մտածողություն էին սերմանում: Իմ դասախոսը սկզբում Էմմա Կոստանդյանն էր /Խրիմյան հայրիկի գծով մասնագետը/, ապա՝ Վլադիմիր Ղազախեցյանը /8-րդ դասարանի դասագրքի հեղինակը և հիմնականում 1-ին հանրապետության ու 37 թվի մասնագետը/, եթե ինչ-որ մեկը ճանաչում է:

Նույնիսկ երբ շատ դպրոցների դասատուներ գաղափար էլ չունեին, թե ինչ է ԱՍԱԼԱ-ն, մենք օլիմպիական խմբակում 9-րդ դասարանից ԱՍԱԼԱ-յի մասին գիտեինք ամեն ինչ: Նույնիսկ երբ եղբորս ռեֆերատ էր պետք ռուսերենից, ինձ դիմեց, ես առանց մտածելու ԱՍԱԼԱ-յի մասին նյութը տպեցի. տարել էր կուրսում դասախոսներից բռնած մինչև վերջին անգրագետը զարմացած էին մնացել՝ ի՞նչ ԱՍԱԼԱ, ի՞նչ գաղտնի բանակ

Այ էսպիսի պատմություններ:

[Lion]

Ինչպես միշտ քո ավաղաղման պրոցեսին անցար Լիոն
Ես նշել եմ դիվանագիտապես 0 ու հետն էլ ահագին մեծ զրո, իսկ միջակ որքան գիտես չի նշանակում զրո

Ըստ իս, եթե որևէ արքա դիվանագիտապես 0 է, ուրեմն նա ըըստ էության 0 է Բայց եթե քեզ թեթևություն կբերի, խնդրեմ -

Դեհ ինչ - քո կարծիքը պարզ է - Տիգրան Մեծը դիվանագիտապես 0 ու հետն էլ ահագին մեծ զրո թագավոր է: Նա չուներ ոչ մի պետական մտածողություն, ոչինչ չստեղծելով ստացավ իր փառավոր պապի ժառանգությունը ու հայդա գետնին հավասարեցրեց: Ասեմ - թուրքերն ու ադրբեջանցիներն էլ են այդ կարծիքին... բայց մի փոքրիկ տարբերությամբ - նրանք Տիգրանի պապին փառավոր չեն համարում

Իսկ մնացածը ինչ կմտածեն ինձ մեծ հաշվով չի հետաքրքրում, մանավանդ վայ պատմաբաններին, որոնց պակաս Հայաստանը ցավոք չի զգում:

Պատկերացրու ինձ էլ է քիչ հետաքրքրում չկայացած դիվանագետների կարծիքը, մանավանդ Հայաստանում, որտեղ ինչն է շատ, միջազգայինի գծով մասնագետները...

Այդ ինչպես, ռեալին նայել փղերի մասին հեքիաթներ գրելո՞վ, չէ շնորհակալ եմ, լավ ա սենց ռոմատիկ լինել

Վատ չի - ուղղակի հիշեցնեմ, որ "փղերի մասին հեքիաթներ"-ը ձերդ դիվանագիտական մեծությունը այդպես էլ չկարողացավ հերքել

Փաստորեն այս թեման էլ վերածվեց Լիոնի գրքերի տեղադրման կայանատեղի, իսկ ես սպասում էի քննարկումներ, ոչ թե գրքի հերթական գովազդ

Փաստորեն հույսերդ չարդարաացան - ստացվում է

Արի ու տես, որ դպրոցում ինչպես էլ ներկայացվի, բոլոր նորմալ դատող մարդիկ կարողանում են ճիշտ եզրահանգում անել և նրան դավաճան չեն համարում, այնպես որ դասագրքերը այնքան էլ չեն խանգարում, եթե մարդը կարողանում է ինքնուրույն մտածել:

Վանաձորցի

Շատ կներես, բայց չեմ կարող չհարցնել - դու քեզ թույլ կտայիր պատերազմող երկրում կատարել այնպիսի քայլեր, ինչպիսին արեց Վասակը?

[Norton]

Ըստ իս, եթե որևէ արքա դիվանագիտապես 0 է, ուրեմն նա ըըստ էության 0 է Բայց եթե քեզ թեթևություն կբերի, խնդրեմ -

Դեհ ինչ - քո կարծիքը պարզ է - Տիգրան Մեծը դիվանագիտապես 0 ու հետն էլ ահագին մեծ զրո թագավոր է: Նա չուներ ոչ մի պետական մտածողություն, ոչինչ չստեղծելով ստացավ իր փառավոր պապի ժառանգությունը ու հայդա գետնին հավասարեցրեց: Ասեմ - թուրքերն ու ադրբեջանցիներն էլ են այդ կարծիքին... բայց մի փոքրիկ տարբերությամբ - նրանք Տիգրանի պապին փառավոր չեն համարում

Նույնը պոստը հազար անգամ դնելը կայֆ ա տալի Լիոն՞
Ոչ սխալվում ես, ղեկավարը կարող է դիվանագիտական առումով 0 լինել, բայց ներքին գործերում լավ քաղաքականություն վարել, եթե չգիտես քեզ ի գիտություն:
Իսկ մնացածը քո երեևակայության արդյունք:

Պատկերացրու ինձ էլ է քիչ հետաքրքրում չկայացած դիվանագետների կարծիքը, մանավանդ Հայաստանում, որտեղ ինչն է շատ, միջազգայինի գծով մասնագետները...

Լիոն ջան սխալվում ես երկրում լիքը չկայացած փղագետ-իրավաբաններ, ովքեր լոքշից պատմության վերաբերյալ բրոշյուրներ են գրում:
Ի դեպ, եթե պատմաբանի մասին հատվածը սրտին մոտ ես ընդունել թեթև տար, քանզի քեզ պատմաբան այս աշխարհում միայն դու ես համարում

Վատ չի - ուղղակի հիշեցնեմ, որ "փղերի մասին հեքիաթներ"-ը ձերդ դիվանագիտական մեծությունը այդպես էլ չկարողացավ հերքել

Ի դեպ դիվանագետի կոչում տալիս է երկրի նախագահը, կարող ես փղերով գնալ իրանց հետ կռիվ տալու

Վատ չի - ուղղակի հիշեցնեմ, որ "փղերի մասին հեքիաթներ"-ը ձերդ դիվանագիտական մեծությունը այդպես էլ չկարողացավ հերքել

Լիոն , էդ նույնա պահաջես Կարմիր գլխարկի հեքիաթը հերքեմ
Ի դեպ, ընդհանրապես հերքվում են այն, որ գոնե թեկուզ և սխալ բայց հիմավորում ունի

[Շինարար]

.
Վանաձորցի

Շատ կներես, բայց չեմ կարող չհարցնել - դու քեզ թույլ կտայիր պատերազմող երկրում կատարել այնպիսի քայլեր, ինչպիսին արեց Վասակը?

Հարգելիս, ես այն կարծիքին եմ, որ ամեն մարդ պետք է զբաղվի իր գործով. ես քաղաքագետ չեմ: Չգիտեմ, կոնկրետ որ քայլը քեզ դուր չի եկել, բայց ամեն դեպքում նույնիսկ եթե դա քաղաքական սխալ է եղել, չի կարելի դա դավաճանություն որակել: Իսրայել Օրին, օրինակ մեծ երազող էր, բանականության սահմաններից դուրս քայլեր էր անում, ռուսներին ցույց տվեց դեպի Հայաստան ճանապարհը, ու հայտնի չէ, թե դա լավ էր մեզ համար, թե վատ: Բայց ո՞վ կարող է ասել, թե նա դավաճան էր: Վասակը լիովին այլ պատմություն է, բայց գանք մեր օրերին ավելի մոտ շրջան, այսօրվա մասին չեմ ուզում խոսել, քանի որ թեման քաղաքական քննարկումների կվերածվի… Դաշնակները քսան թվին դավաճաննե՞ր էին, իսկ կոմունիստ հայե՞րը, Շահումյանը դավաճա՞ն էր, Մյասնիկյանը դավաճա՞ն էր, ութսունականների վերջ՝ ԼՏՊ_ն, Վազգեն Մանուկյանը, Վանոն դավաճաննե՞ր էին, իսկ Հայրիկյա՞նը, եթե ոչ, ուրեմն Կարեն ԴեմիրՃյանը, Ա. Գեղամյանը կամ Ֆ. Սարգսյա՞նն էին դավաճաններ: Վասակը այլ կարծիք ուներ, Վարդանը՝ այլ, անցավ Վարդանի կարծիքը, ինչի՞ հասավ նա, և ի՞նչ, եթե չլիներ Եղիշեի գիրքը, այսօր թերևս նա դավաճան համարվե՞ր, իսկ պարտված առաջնորդին դավաճան համարելը ճի՞շտ կլիներ, Վասակն էլ պարտվեց քաղաքական դաշտում ընդ որում այն թեվին, որը հետագայում արտաքին պայքարում պարտություն կրեց հարբած փղերի կողմից, որքանո՞վ է ճիշտ նրան դավաճան համարելը: Այստեղ ես հակասական վերաբերմունք տեսա նաև Տիգրան Մեծի հանդեպ, նա չուզեց հին աշխարհի այլ առաջնորդների նման անվերջ Հռոմի դեմ պատերազմներ մղել, քանի որ պատմության մեջ մտնելուց ավելի կարևոր բաներ կային նրա համար, իր ժողովրդի խաղաղ կյանքը, պարթև Միհրդատը թքած ուներ հույն պոնտացիների վրա: Հանիբալը դրանից առաջ թքած ուներ կարթագենցիների վրա, իսկ Տիգրանը այլ նպատակներ ուներ… Մի խոսքով, մեր դասագրքերի սխալն այն է, որ պատմությունը դասավանդում են նման ղուրանական հայտնությունների, իրականում պետք է տեղ թողնել աշակերտին մտածելու, ճիշտը սխալից տարբերելու, ճիշտը սխալից, բայց ոչ երբեք ճիշտը համարել հայրենասեր, իսկ սխալը՝ դավաճան:

[Elmo]

Վասակ Սյունու պահով ձեզ մեջից հազար կես եք անում, նայց այդպես էլ ոչ մի նորմալ հիմնավորում չի բերվում, թե ինչու է նա դավաճան:

Վասակ Սյունին կարգին դիվանագիտական քայլեր էր ուզում ձեռնարկել: Բայց հայկական գոռոզամտությունն ու քյարթ մտածելակերպը ցանկացած առողջ մտածող մարդուն դավաճան են համարում:
Պետք ա ազգովի գնաինք փղի տակ ընկնեինք, զոհվեինք, որ համոզվեինք պարսիկների հզորության մեջ: Ի՞նչ ստացանք մենք Ավարայրի Ճակատամարտում: Շատերն ասում են բարոյական հաղթանակ, շատերը ասում են ինքնուրույնություն, կրոնական ու ազգային անկախություն: Բայց ես համոզված չեմ, որ պարսիկները մի հատ էլ փղերով բանակ ուղարկեին, էլի մարդ էր մնացել, որ դեմներն առներ: Պարզապես անհայտ պատճառներով դա չեղավ: Չնայած նրանց սկի պետք էլ չէր մեզ կրոնափոխ անել ամեն գնով: Մեկ ա վասալ էինք էլի:

[Շինարար]

Էդ թափը երևի հռոմեացիներից կախման մեջ գցելն էր 100 տարով, ապրի ինքը ծափ-ծափ:
Վասակ Սյունու պահով ձեզ մեջից հազար կես եք անում, նայց այդպես էլ ոչ մի նորմալ հիմնավորում չի բերվում, թե ինչու է նա դավաճան:

Արի ու տես, որ դպրոցում ինչպես էլ ներկայացվի, բոլոր նորմալ դատող մարդիկ կարողանում են ճիշտ եզրահանգում անել և նրան դավաճան չեն համարում, այնպես որ դասագրքերը այնքան էլ չեն խանգարում, եթե մարդը կարողանում է ինքնուրույն մտածել: