Հայկական ավանդական հարսանիք

[dvgray]

Հա, ոնց անում ես ահագին մարդ ա հավաքվում, պետք ա կամ չանես, կամ էլ շատով անես:

հայկական ծայրահեղություն …
պետք ա ընդամենը մարդկանց պետք եղած ժամանակ ասել "հա", պետք եղած ժամանակ "չէ"

[Yeghoyan]

հայկական ծայրահեղություն …
պետք ա ընդամենը մարդկանց պետք եղած ժամանակ ասել "հա", պետք եղած ժամանակ "չէ"

ինչպե՞ս կարող ես մի քեռուդ ասես ,,հա,, մյուսին ,,չէ,,
հային բնորոշ չի սա, ոչ ոք էլ չի անի, կամ հրավիրում ես բոլորին, կամ ոչ մեկին, որ հետո բամբասելուց իրանք էլ իրանց վատ չզգան, իրանցից էլ ոչ մեկ վատամարդ չլինի, սրտանց խոսան

[Elmo]

հայկական ծայրահեղություն …
պետք ա ընդամենը մարդկանց պետք եղած ժամանակ ասել "հա", պետք եղած ժամանակ "չէ"

Դէ հա, բայց ամենասեղմ տարբերակով արեցինքմերը, բայց էլի մի 150 մարդ հավաքվեց:

[dvgray]

ինչպե՞ս կարող ես մի քեռուդ ասես ,,հա,, մյուսին ,,չէ,,
հային բնորոշ չի սա, ոչ ոք էլ չի անի, կամ հրավիրում ես բոլորին, կամ ոչ մեկին, որ հետո բամբասելուց իրանք էլ իրանց վատ չզգան, իրանցից էլ ոչ մեկ վատամարդ չլինի, սրտանց խոսան

ուրեմն քո ասելով սաղ արտասահմանցի հայերը հայ չեն հա՞

[dvgray]

Դէ հա, բայց ամենասեղմ տարբերակով արեցինքմերը, բայց էլի մի 150 մարդ հավաքվեց:

մերն էլ
սկզբից ասում էինք մի քանի կիլո միս առնենք , խորովենք ուտենք
հետո 200 հոգնոց հարսանիք արինք

[Yeghoyan]

ուրեմն քո ասելով սաղ արտասահմանցի հայերը հայ չեն հա՞

Արտասահմանցի հայերը չեն ապրում Հայաստանում, ու իրանց մռթոշած բարեկամների երեսը չեն տեսնում թեկուզ ամիսը մեկ: Հայաստանում ապրելով մարդիկ ստիպված են հաշվի նստել հարևանի, բարեկամի, ընկերների կարծիքի հետ, իսկ արտասահմանում ամեն ինչ այլ է: Այնտեղ եթե որոշես հարսանիքդ անում ես 10 հագով, քեզ ոչ մեկ չի ասի ինչի, ամեն ինչ նորմալ կանցնի, իսկ այստեղ ոչ միայն կհարցնեն, այլ մի հատ էլ բացատրություն կպահանջեն բա ինչի տենց որոշեցիր, բա ինչի Պողոսին կանչեցիր, բա ինչի Պետրոսին չկանչեցիր: Դրա համար էլ/ու ոչ միայն դրա համար, շատ պատճառներ կան/ ընտրում են ծայրահեղությունը կամ անում են 200 հոգով, կամ 4 հոգով՝ շառից հեռու:

[Askalaf]

Ընդհանրապես դեմ եմ հայկական ավանդական «ճո՜խ» հարսանիք անելուն, ավելի լավա էտ փողով նորապսակներին ուղարկեն մեղրամիս անելու ։
.
Իհարկե կարելի է անել ավանդական հայկական հարսանիք, բայց էդ դեպքում գոնե պետք ա տարրական գիտելիքներ ունենալ թե ինչ ասել է ավանդական հարսանիքը, այլ ոչ թե էն ինչ հիմա անում են

[tikopx]

Ընդհանրապես դեմ եմ հայկական ավանդական «ճո՜խ» հարսանիք անելուն, ավելի լավա էտ փողով նորապսակներին ուղարկեն մեղրամիս անելու ։
.
Իհարկե կարելի է անել ավանդական հայկական հարսանիք, բայց էդ դեպքում գոնե պետք ա տարրական գիտելիքներ ունենալ թե ինչ ասել է ավանդական հարսանիքը, այլ ոչ թե էն ինչ հիմա անում են

համաձայն եմ քեզ հետ շատ ճիշտ ես ասել

[harevik85]

Ես անկեղծ եմ ասում շատ մեծ ցավ ապրեցի այս թեմայի գրառումներն ընթերցելով: Համոզված եմ ոչ մի նույնիսկ թուրքական ֆորումում չէինք գտնի այսքան թույնով լի մտքեր ու արտահայտություններ հայկական ավանդույթների վերաբերյալ: Ես ամաչում եմ, որ ձեզ հետ միասին պատկանում եմ նույն ազգին: Յուրաքանչյուր անձ իրավունք ունի որոշելու թե ինչպես անցկացնի սեփական հարսանյաց տոնակատարությունը և որևէ մեկը իրավունք չունի նրան ասել այսպես արա կամ այնպես: Բայց դնել ֆորումում հայկական ավանդույթները մտցնել ցեխը հանել.............................: Մեկը գրել էրլ որ չալարի բոլոր իսկական ավանդույթները կգրի, շատ եմ խնդրում մի ալարեք և արեք դա հանուն ձեր ազգի: Նույնիսկ եթե բոլոր ադաթները չէ որ պահպանված են կամ որոշներն էլ աղավաղված են, դա բոլորովին չի նշանակում որ պետք է մոռացության տալ ամեն գեղեցիկ ավանդույթ և, ինչպես ֆորումի անդամներից մեկն էր գրել, սկսել ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ձևով ամուսնանալ: Կարծում եմ յուրաքանչյուրիս պարտքն է փորձել պահպանել այն ինչ հայկական է և հպարտանալ նրանով ինչ ունենք, փոխարենը գողանալ ուրիշ ազգերից և անունը դնել ժամանակակից: Հայկական հարսանիքը ամենաղեղեցիկ ու աշխույժն է աշխարհում, և եթե չեք ուզում ձեր հարսանիքը ռաբիզ լինի կարելի է ռաբիզ երաժիշտների փոխարեն հրավիրել մաքուր ժողովրդական նվագող երաժիշտներ: Ձեր կարծիքով դուք թույն մոդայիկ դեմքեր եք, բայց իրականում հենց ձեր նմանների շնորհիվ է, որ հիմա քարտեզի վրա մեր երկիրը կարելի ցույց տալ միայն ասեղի սուր մասով....

[Լուսաբեր]

Մեկը գրել էր որ չալարի բոլոր իսկական ավանդույթները կգրի, շատ եմ խնդրում մի ալարեք

Ես էի կարծեմ ասել

Հին հայկական ավանդական հարսանիք

Հարսանեկան պատրաստություններ.
Հնում հայկական հարսանիքներն ընդհանրապես սկսվում էին աշնան ամիսներին (որոշ շրջաններում Նավասարդից` օգոստոսի 11-ից սկսած) և ավարտվում Բարեկենդանի վերջին:Մեծ պասից մինչև հաջորդ աշուն հարսանիք չէր լինում;
Որոշ վայրերում հարսանիքների շրջանն ավարտվում էր Տըրընդեզին, այսինքն` այդ ժամանակ ավելի հստակ էր. Տեառնընդառաջից հետո հարսանիք չէին անում, թեպետ եկեղեցին թույլ էր տալիս;
Դե, իսկ բուն հարսանիքին հարկավոր էր լուրջ նախապատրաստվել, քանի որ այն ներառում էր բավական ծախսատար ու ժամանակատար հետևյալ քայլերը.
. Հարսնացուի հարսանեկան շորերը տղայի կողմն էր պատրաստում;
Տղայի կողմն էր տանում նաև հարսի քողը ը կարմիր ոտնամանները, ուստի հարսանիքիննախորդող օրերից մեկում տղայի տանն էին հավաքվում նրա բարեկամ կանայք ը կատարում «բոյչափեքի» ծեսը.
.Եթե փեսացուի ազգականներից կամ դրացիներից մեկը սգավոր էր լինում, հայրը, հայրը պարտադիր գնում էր նրանց տուն ը հարսանիքը նաղարա-զուռնայով անցկացնելու թույլտվություն էր խնդրում:
.Բուն արարողությունից երկու օր առաջ փեսացուի տանը «տաշտադրեքի» ծեսն էր լինում, որի ժամանակ հարսանիքի հացն էին թխում:
.Հաց թխելու հաջորդ առավոտյան տեղի էր ունենում «եզմորթեքի» ծեսը:Այդ ընթացքում փեսացուիի տնից մարդ էին ուղարկվում՝ բարեկամներին և ծանոթներիննույն օրվա երեկոյանհարսանիքին հրավիրվելու:Իսկ հրավերը յուրաքանչյուր շրջանում իր առանձնահատկություններն ուներ:
.Այդ օրը փեսացուն իր մի քանի ընկերների հետ գնում էր գերեզմանատուն, իրեն հին ու նոր ննջեցյալների հոգուն արքայություն բարեմաղթում և վերադառնում:
.Երբ հարսանքավորների մեծ մասը եկած էր լինում, մի ծերունի և մի խումբ երիտասարդներ, մի-մի վառած մեղրամոմ ձեռներին, նաղարա-զուռնայի և մի երկու շամլի (ջահ բռնողներ) առաջնորդությամբ գնում էին քավորին բերելու:
.Քավորը կրում էր սպիտակ, կանաչ, կարմիր գույների ժապավեններով ուսկապ:Երբ նա նաղարայի դղրդոցով մտնում էր հարսանքատուն, բոլորը ոտքի էին կանգնում:
.Մինչև հարսանիքը հատուկ արարողակարգով ընտրվում էր չամուսնացած երիտասարդներից կազմված ազաբների խումբ: Դրա ղեկավարը՝ ազաբ-բաշին, միշտ պիտի փեսայի կողքին լիներ, իսկ ազաբները՝ շարունակ շրջապատեին և պաշտպանեին ամուսնացող զույգին:
. Ազաբները ը ազաբ-բաշին ընտրելուց կամ նշանակելուց հետո տեղի էր ունենում հինատանենքը, որը խորհուրդներով լի և բավականին գեղեցիկ ծես էր:
. Հինա տանելուց հետո տեղի էր ունենում փեսացուի շնորօրհնեքի, սափրման և թագադրման՝ բավականին գունեղ ծեսերը:

[Լուսաբեր]

հին ավնադականի և հիմիկվա կատարվող հարսանիքների տարբերությունը

Հնի և նորի խաչմերուկում

Մեր օրերում
Ժամանակակից հարսանիքներն արվում են տարվա ցանկացած եղանակին, տոնին և ամսին, բացի մայիսից, որը ժողովրդի մոտ ընդունված է որպես նոր ընտանիքների ստեղծման համար ոչ լավ ժամանակահատված: Հետաքրքիրն այն է, որ նույն մոտեցումն ունեն նաև անգլիացիները, ֆրանսիացիները, իտալացիները, իսպանացիները, չեխերը, սլավոնները, ռուսները, հավանաբար շատ այլ ազգեր, որոնց մասին տեղեկությունները դեռևս ճշտված չեն:ի դեպ, ոչ մի քրիստոնեական եկեղեցի չի ընդունում այս մտավախությունը:
Հասկանալի է, որ մայիս ամսվա հետ կապված այդ արգելքը շատ ավելի հին է, և որպես այդպիսին հանդիսանում է բնության երևույթների վերաիմաստավորված փոխառություն: Այն հասկանալու համար կարելի է բերել հնուց հայտնի ժողովրդական հետևյալ իմաստությունը.

«Մարտին ցանիս՝ մարդ իս,
ապրիլին ցանիս՝ կապրիս,
մայիսին ցանիս՝ վա՜յ իս,
չցանիս՝ վա՜յ իս»

Այսինքն՝ ժողովուրդը հավատացած էր, որ եթե մայիսին կատարված ցանքը երբեք արդյունք չի տա, ապա այդ նույն ամսում սկզբնավորված ցանկացած գործ, այդ թվում և ամուսնությունը, դատապարտված է անհաջողության:
Ինչ վերաբերում է հարսանեկան ժամանակակից պատրաստություններին՝ այն ևս բաժանվում է երկու մասի: Այսպես.
Մինչև հարսանիքի օրը

. Հրավիրում են քավորին և ազաբ-բաշուն:

. Տղայի կողմը աղջկա հետ ընտրում և պատրաստում է հարսի հագուստը, տարոսիկները (սրտիկներ, կոնֆետներով ամանիկներ, փոքրիկ ծաղկեփնջեր և այլն, որոնք հարսանիքի ժամանակ հարսը բաժանում է չամուսնացածներին), ձեռքի ծաղկեփունջը և զամբյուղները սկուտեղների փոխարեն:

. Հրավիրատոմսեր են ուղարկում հարսնևորներին:

Հարսանիքի օրը

. Ձևավորում են հարսի հագուստի, մրգերի, քաղցրեղենի, տարոսիկների և վարդի թերթիկների զամբյուղները:

. Փեսացուն, նրա հայրը և մի քանի մոտ հարազատներ՝ մի մրգի զամբյուղ վերցրած՝ երաժիշտների ուղեկցությամբ կամ առանց՝ գնում են և բերում են քավորին: Վերջինս էլ իր կողմից հարսի տուն տանելու համար զամբյուղ է պատրաստոած լինում:

. Քավորը հարսնքատուն գալիս է իր կողմից հրավիրված հյուրերի հետ: Նրանց հանդիսավոր դիմավորում են, սեղան նստեցնում և մի-մի բաժակով բարի գալուստը խմում:

.Փեսացուի , քավորի և ազաբ-բաշու հագուստներին ամրացնում են թաշկինակ կամ ծաղիկ, որոնք հիմնականում սպիտակ են լինում:

. Հայաստանի որոշ շրջաններում քույրը կամ քավորը փեսայի ուսից կապում են կանաչ ժապավեն, որի համար նրանից նվեր է ստանում:

. Որոշ վայրերում փեսայի կողմը ազաբ-բաշուն պարտադիր թուր է տալիս, որի ծայրին՝ մեջը մետաղյա դրամ խրած , խնձոր են դնում, մինչև կոթը կանաչ, կարմիր թելեր կապում, իսկ դրանց ծայրերին կոնֆետներ: Վերջիններս հարսանիքի վերջում, որպես տարոս, բաժանվում են չամուսնացած տղաներին: Ես այսպիսի բան հարսանիքներից մեկի ժամանակ տեսել եմ , շատ գեղեցիկ էր

Ազաբ-բաշին մինչև հարսանիքի վերջը՝ անգամ պարելիս չի բաժանվում իր թրից (կորցնելն անպատվաբեր է համարվում), որն էլ ի վերջո, դառնում է նրա սեփականությունը:

Ծիսախորհուրդ հուշումներ

1. Հնում հարսի շորը կարելու ողջ ընթացքն ուղեկցվում էր գեղեցիկ և խորհրդանիշերով լի արարողություններով: Հասկանալի է, որ այսօր դրա կարիքը չկա. հարսնացուի հետ խանութներում շոր ընտրելը շատ ավելի հարմար տարբերակ է: Սակայն , եթե ոչ ամբողջությամբ , ապա հագուստի մի մասը պապենական կարգով կարելը ավելի գունագեղ և նպատակային կդարձնի այն:

2. Հայտնի է, որ եզմուրթեքի ծեսը Հայաստանի որոշ շրջաններում շարունակվում է իրականացվել: Հաշվի առնելով դրանում առկա խորհուրդների ողջ ասպեկտը՝ որտեղ հնարավոր է, անհրաժեշտ է րականացնել: Նույնը վերաբերում է տաշտադրեքին և սափրելու ծեսին:

3. Այսօր հարսին հագցնելու ողջ ընթացքը հիմնականում պահպանել է ավանդական հիմքը և գեղեցկությունը:
Նույնը չի կարելի ասել փեսային հագցնելու մասին: Թագ ու պսակի պատրաստումը, թագադրումը, կանաչ ուսկապի կապելը ( որը ամբողջացվում է հարսի տանը կարմիր ուսկապով ) և դրանց ուղեկցող արարողությունները ժամանակակից հարսանիքում կարող են դառնալ փեսայի տանը կատարվող պատրաստությունների կիզակետը:

4. Հնում մեծ տեղ էր տրվում Ազաբ-բաշու և ազաբների ընտրությանը, քանի որ հարսանիքում նրանց կատարած դերը և մեծ էր, և պատասխանատու: Այսօր այդ ամենը մոռացության է տրվել, իսկ մեկ ազաբի առկայությունը պարզապես նեղացրել է և սահմանափակել է հարսանեկան այդ պաշտոնների կարևոր նշանակությունը:
Այս հարցում ևս ժամանակն է հիշելու ավանդույթները:

5. Ուշադրության արժանի է քավորին ուսակապով (սպիտակ, կանաչ կարմիր ) առանձնացնելը:

6. Հարսին, իսկ որոշ տեղերում նաև փեսային հինա դնելը տարածված է եղել հայկական բոլոր շրջաններում: Դա նշանակում է, որ այն բավական համահունչ է եղել մեր հոգեկերտվածքին:

[*e}|{uka*]

Ես անկեղծ եմ ասում շատ մեծ ցավ ապրեցի այս թեմայի գրառումներն ընթերցելով: Համոզված եմ ոչ մի նույնիսկ թուրքական ֆորումում չէինք գտնի այսքան թույնով լի մտքեր ու արտահայտություններ հայկական ավանդույթների վերաբերյալ: Ես ամաչում եմ, որ ձեզ հետ միասին պատկանում եմ նույն ազգին: Յուրաքանչյուր անձ իրավունք ունի որոշելու թե ինչպես անցկացնի սեփական հարսանյաց տոնակատարությունը և որևէ մեկը իրավունք չունի նրան ասել այսպես արա կամ այնպես: Բայց դնել ֆորումում հայկական ավանդույթները մտցնել ցեխը հանել.............................: Մեկը գրել էրլ որ չալարի բոլոր իսկական ավանդույթները կգրի, շատ եմ խնդրում մի ալարեք և արեք դա հանուն ձեր ազգի: Նույնիսկ եթե բոլոր ադաթները չէ որ պահպանված են կամ որոշներն էլ աղավաղված են, դա բոլորովին չի նշանակում որ պետք է մոռացության տալ ամեն գեղեցիկ ավանդույթ և, ինչպես ֆորումի անդամներից մեկն էր գրել, սկսել ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ձևով ամուսնանալ: Կարծում եմ յուրաքանչյուրիս պարտքն է փորձել պահպանել այն ինչ հայկական է և հպարտանալ նրանով ինչ ունենք, փոխարենը գողանալ ուրիշ ազգերից և անունը դնել ժամանակակից: Հայկական հարսանիքը ամենաղեղեցիկ ու աշխույժն է աշխարհում, և եթե չեք ուզում ձեր հարսանիքը ռաբիզ լինի կարելի է ռաբիզ երաժիշտների փոխարեն հրավիրել մաքուր ժողովրդական նվագող երաժիշտներ: Ձեր կարծիքով դուք թույն մոդայիկ դեմքեր եք, բայց իրականում հենց ձեր նմանների շնորհիվ է, որ հիմա քարտեզի վրա մեր երկիրը կարելի ցույց տալ միայն ասեղի սուր մասով....

Այնպես համոզված եք գրում, կարծեք թուրքական ֆորումների մշտական այցելուն եք: Հլը մի հատ էլ համեմատում եք մեր և դրանց թույնով մտքերը:

Պա՞րտք, ի՞նչ պարտք, փաստորեն ով չի ամուսնանում նա պա՞րտք է մնում, ավանդույթները պահպանենք,հպարտանանք մեր ունեցած- չունեցածով հանկարծ ազգի ամբողջականությունը չխախտվի, որ մեր երկիրը քարտեզի վրա ասեղի սուր մասը չէ, էն մյուսով ցույց տան: Ավանդույթները կախենք դոշներիցս ման գանք, հանկարծ պարտք չլինենք:

Յուրաքանչյուր մարդ իրավունք ունի իր հարսանիքը անել այնպես ինչպես ուզում է, իրավունք ունի խոսել ավանդույթներից այնպես ինչպես ուզում է, յուրաքանչյուր մարդ իրավունք ունի փոխառնել եվրոպական մոդայիկ ձևերը այնպես ինչպես ուզում է: Ու այդ ամենը իրավունք չի տալիս որևէ մեկին ասել, որ ինքը հայ չէ, քանի որ ....

[harevik85]

Դուք ԲՈԼՈՐՈՎԻՆ չեք հասկացել ինչ եմ գրել.............. ու պետք չէ խոսքերից կախվել: Ամբողջ իմաստը նա է, որ արեք ինչ ուզում եք, բայց մի համարձակվեք հայկական ավանդական կամ ժողովրդականը ոտնակոխ անել: Որովհետև մենք արդեն շատ բան ենք կորցրել և եթե շարունակենք չպահպանել մերը և վերցնել ուրիշներից, մենք վերջնականապես կկործանվենք (խոսքը միայն հարսանիքների մասին չէ):

[Elmo]

Ես ամաչում եմ, որ ձեզ հետ միասին պատկանում եմ նույն ազգին:

Ինչո՞վ օգնենք: Ազգությունը փոխելը ինձ թվում ա դժվար գործ չի: Կարող ես սկսել, որ չամաչես:

[Elmo]

Յուրաքանչյուր մարդ իրավունք ունի իր հարսանիքը անել այնպես ինչպես ուզում է

Ի՜ ո՞նց թե իրավունք ունի: Տենց բան չկա, անպայման պիտի եզմորթեքի արարողությունը անեք, թե չէ մարդիկ կամաչեն, որ ձեր հետ միասին նույն ազգից են: Տենաս քա՞նի հոգի Հայաստանում եզ ունի ու ըստ հին հայկական ավանդույթի եզմորթեքի արարողություն ա անում: