Այս զրույցի ընթացքում դու արդեն մի անգամ համաձայնել ես սոցիալական արդարությունը դա “Ով աշխատի նա կուտի” ասացվածքն է:Դե քանի որ ստիպում ես ասեմ
Իսկ ահա այս միտքը`
սխալ է: Բոլոր մարդկանց տրված է այդ հնարավորություններըը, հատկությունները, սակայն յուրաքանչյուրի մոտ այն արտահայտվում է տարբեր մաքսիմումներով: Եվ բնական է, որ մեկը ավելի շատ կարող է աշխատել, քան մյուսը, բայց արդյունքները տարբեր կլինեն: Այսպես, այդ մյուսը իրականում ավելի շատ է ճգնել, դե բայց ինչ արած իրա մաքսիմումն էլ էդ ա, ու ինքը կտեսնի, որ իրանից ֆիզիկապես ուժեղը մի ժամում բոստանը կբահի ու իրա բոստանը ավելի լավ բերք կտա, բայց ինքը ամբողջ օր կչարչարվի, ու ավելի քիչ բերք կստանա: Դե հիմա արի էս մարդուն համոզի, որ դա արդար է: ( Ընդ որում գեղեցիկն այն է, որ և ուժեղությունը և թուլությունը շատ հաճախ կրում են գենետիկական բնույթ: )Իսկ կոնկրետ մարդու դեպքում, բոլոր ազգության մարդիկ էլ նույնն են իրենց հնարավորություններով ու ֆիզիոլոգիական հատկություններով:
Այ էն ժամանակ խնդիր չի լինի, երբ երկուսն էլ ֆիզիկապես և թե մտավոր համարյա նույնը կլինեն:
Եվ վերջապես, ինչպես դու կարող ես ասել, որ Հայ ազգը և թուրք ազգը նույնն են? Միթե բոլորիս հայտնի չէ, որ մենք որակական առումով շատ բարձր էինք և ենք թուրքերից: Միթե դա չէր պատճառը, որ նրանք ցանկանում էին հայերից գողանալ հայկական գեները և վերջը տեսանք ինչքան են հեռացել իրենց մոնղոլոիդի իրական ակունքներց:
Միթե Հայերի շատ բարձր ու վեհ լինելը նրանց մոտ նախանձ չէր հարուցում; իսկ հայ ազգն այքան վեհ էր և է իր դիրքով, որ չէր էլ նկատում այդ կամ չնկատելի էր տալիս: Օրինակս բերեցի հենց հայերի համեմատությամբ, բայց այն կարելի է բերել ամենուրեք: Նույնիսկ հայ ազգի մեջ կան ներազգային որակական տարբերություններ: Դա ունի և գենետիկ հիմք և նաև առկա է բնաշխարհի ազդեցությունը:
Իսկ հոդվածը ոչ թե արդարացնում է, այլ նշում է տիրող իրավիճակը: Սա է… պետք է հաշտվենք այդ մտքի հետ: Ինչպես որ պետք է հաշտվենք, որ մի օր չենք լինելու:
Բնությանն արդարացնելու կարիք չկա, բնությունը հասկանալ է պետք:
Բնականաբար ոչ: Մենք, հայերս, հասել ենք այդ մակարդակին: Մեր բոլոր առասպելները և պատումները վկայում են հենց այդ: Քաջը քաջին չի ոչընչացնում: Երբ Սասունցի Դավիթը տապալում է Մսրա Մելիքին, նա անխնա չի կոտորում նրա զորքին, այլ ասում է, գնացեք և քաշեք ձեր հոգսերը:Ու այն միտքը, թե այս պայքարը այնքան կշարունակվի, մինչև մնան միայն ուժեղները, նույնն է թե ասես. "Մարդիկ իրար այնքան կկոտորեն, մինչև մնա ընդամենը մեկ մարդ";
Մեջբերեմ նաև մի նկատում Վ. Վահրադյանից`
Հայերը կարծես թե անցել են այդ իդեալական արժեհամակարգի ձևավորման վիթխարի ճանապարհ և դա հենց այն պատճառով, որ ոպես ազգ, մենք շատ հին ենք, եթե ոչ ամենահինը:Եվս մեկ բնորոշ գիծ: Հ. Թումանյանը նկարագրելով ժողովրդական տոնախմ-բությունները և, մասնավորապես, մարզական կոխ մենամարտը, բերում է հե-տաքրքիր մի մանրամասնություն, որը չի նկատվել ազգագրագետների կողմից:
Ադաթ կար սակայն էն մութ ձորերում
ըղ միշտ հնազանդ հնոց ադաթին
Ամբոխի առաջ իգիթն իր օրում
Գետնին չէր զարկի ընկեր իգիթին:
Հոգու ինչպիսի վեհություն կա այս ադաթի մեջ: Ինչպիսի ասպետական վե-րաբերմունք ընկերության հանդեպ: Արդյո±ք այս ադաթը չէր դրված պյութա-գորասականների դպրոցում ընկերության հասկացության աստվածացման և բարոյա-էթիկական պատճառներով մենամարտերի արքելման հիմքում: Այնուամենայնիվ բարոյականության ինչպիսի խորություն:
Իսկ այսօր քանի որ կրկին սկսեցին ձևավորվել նոր ազգեր ու նորից ձևավորվում են, հին ազգերին ստիպում են ամեն ինչով վերադառնալ զրոյական մակարդակին կամ իրենց մակարդակին: Ավելին, նույնիսկ այդ նորեկները հին ազգերին նախանձում են և վախենում են նրանց վեհ և ճշմարիտ արժեհամակարգից: Այդպիսի նախանձի արտահայտում կարելի է օրինակ տեսնել Արաբացու հոդվածներում: Մի ճանապարհն էլ փաստորեն նրանցից ազատվելն է, դե չկարացին…
Երևէլի է, որ սոցիալական անարդարությունը ավելի խիստ արտահայտված է այդ նոր ազգերում: Նրանց դեռ ձևավորվող արժեհամակարգերի մեջ արտահայտված է խիստ նյութապաշտությունը, խիստ է արտահայտված էքսպանսիաները /Թուրքերը, մուսումանաան շատ ազգեր, ամերիկացիներ և այլն և այլն/ ստիպում են հին կամ թույլ ժողովուրդներին ենթարկվել իրենց: Նրանք դեռ նոր նոր փորձում են հասկանալ մարդկային փոխհարաբերությունների օգտակար կանոնները և այլն:
Հավատա, հիմա հայ ազգի պայքարը նախ իրեն ոտքի հանելն է, որպես ազգ ուժեղանալը, այնուհետև կսպասվի դաժան կռիվ ողջ աշխարհի դեմ: Կամ պետք է համաձայնվենք և սկսենք զրոյական մակարդակից, կամ էլ պետք է նրանց օրինակ ծառայենք: Իսկ քո առաջարկածը նշանակում է ամեն բան սկսել նորից:
Մարդը ինքը բնության տարր է, բնության արգասիք, և նրա պայքարը բնության դեմ ներառում է նաև մարդու պայքար մարդու դեմ: Եվ այո, մարդիկ սովորաբար օգտագործում են մարդկանց:Մյուս կողմից, եթե մի քիչ խիստ նայենք, մարդկային պատմությունը մարդու պայքարն է բնության դեմ: Մարդը միշտ փորձել է պարզել ու հասկանալ բնությունը, այն իր համար օգտագործելու համար:
Այո, բայց մասնավորապես, մարդկանց պայքարը մարդկանց դեմ, առջևում կմնան միմիայն ուժեղ տեսակները: Եթե մենք թույլ ենք, ապա նորեկները կհոշոտեն մեզ, ինչպես որ մի անգամ ականատես եղանք դրան:Ու քանի որ բնությունը անվերջ է` թե դեպի վեր, թե դեպի վար, ապա մարդու պայքարը բնության դեմ երբեք չի ավարտվի:
Սխալ է այն պնդումը, թե երբևէ ազգերը կվերանան, ճիշտ է այն պնդումը, որ նրանք կկատարելագործվեն: Դա է բնականը, դա է ասում բնությունը:ՈՒ հետևաբար սխալ է այն պնդումը, թե ազգերի վերացմամբ մարդկային պայքարը կվերանա ու մարդկությունը առաջ գնալու մոտիվներ չի ունենա:
Դե հիմա կան հին ազգեր, որ անցել են ահագին ճանապարհ, թե հիմա իրանք վերանան ընկնեն էդ լակոտ ազգերի խելքին, նորից պիտի զրոյից սկսեն էդ երկար ճանապարհը:
Հա նկատենք նաև մի նրբություն: Ազգերի ձևավորման համար նաև կարևոր դեր է կատարում ինֆորմացիան: Այսօր մենք ապրում ենք ինֆորմացիոն հոսքերի դարում և ականատեսն ենք լինում տարբեր ազգերի ձևավորումներին նրանց խիստ ցածր արժեհամակարգերին: Այդ տեսակետից, մարդիկ գաղափարական արժեհամակարգային տեսակետից նույնանում են, որը իմիտացիա է ստեղծում ազգերի գաղափարական նույնացումներին: Տպավորությունն այնպիսինն է, որ Երկրում գաղափարական տեսակետից ձևավորվում է մի ազգություն, ներկայումս տարածված տերմին, գլոբալիզացիա: Սակայն վերջինիս արժեհամակարգային մակարդակը շատ ցածր է, քանզի այն դեռ մանուկ է: Նկատելի է նաև, որ որոշ ձևավորվող ազգություններ այդ ինֆորմացիոն հոսքը փորձում են ծառայեցնել մարդկությանը ստրկացնելու համար և իրենց շահերի համար: Ու հետաքրքիր է որ ներազգային պայքար կա նաև ինֆորմացիոն ոլորտում: Յուրաքանչյուրը փորձում է առաջ տալ իր արժեհամակարգը: Էքսպանսիայի երևույթը պայքարի նոր միջավայր է դուրս եկել: Բայց վստահ եմ, որ մարդկությունը շուտով կձանձրանա այդ ինֆորմացիայի ահռելի քանակից, այդ արհեստականությունից, և ամեն բան նորից կստանա բնական ընթացք:
Իսկ ազգի ձևավորման համար բացի ինֆորմացիայից շատ կարևոր է շրջակա միջավայրը: Սա նշանակում է, որ եթե նույնսիկ, մարդկությունը փորձի միազգայնություն ստեղծել, այն մարդիկ, ովքեր կգերադասեն նստակյացությունը, նրանք դանդաղորեն կսկեն տարբերվել և ավելի ուժեղանալ քան նրանք, ովքեր կլինեն ոչ նստակյաց: Նստակյացությունը, կարծում եմ ծնունդն է ընտանիքի և ազգության: Եվ ամեն բան նորից, կսկսվի նորից:
Ինչևէ, մենք հայերս ուզում ենք ամեն բան սկսել նորից, թե պատրաստ ենք պատռել այդ ծանր պատնեշը: Այժմ մեզանում տիրող քաոսը, աններդաշնակությունը ծնունդն են հենց այդ նոր արժեհամակարգերի ներխուժմանը մեր մեջ:
Հա էս ասածիդ վրա մի երգ հիշեցիՄարդկանց` միմյանց դեմ պայքարի ևս մեկ բացասական կետ, որի վրա ուղղակի կուզեի քո ուշադրությունը հրավիրել: Մի անգամ նշել եմ ակումբում էլի ասեմ: Պատկերացնենք աշխարհի բոլոր երկրները վերացնեն իրենց ռազմական ծախսերը ու դրանք ուղղեն աղքատության վերացմանը: Միանգամից աշխարհում աղքատ մարդ չի մնա:
Հայ գյուղացին, դարուց ի վեր. սուր զենք չէր տեսած;
Դաշտեր թողած, սուր հրացան, բահի տեղ առավ:
Ու հիշեցի Սասունցի Ֆադեին, որն ասում էր, որ աշխարհի ամենաուժեղ զենքն իր ձեռքում է` բահը:
Իսկ հիմա կան ազգեր, որոնք դա դեռ չեն հասկանում, նրանք կարծում են, որ ամենաուժեղ զենքը դա մարդ սպանելու զենքն է, որով նրանք կարող են ստրկացնել այլոց, սպառնալով նրանց:
Առանց Կյութան, աշխարհն ինչ է…
Եթե դու խոսում ես սոցիալական արդարության մասին, առանց հաշվի առնելով, որ կան ուժեղներ և թույլեր, ապա դա պարապ մի խոսակցություն է, որովհետև ցանկացած լավ բան կշահագործվի ուժեղների կողմից թույլերին ստրկացնելու, շահագործելու համար: Իսկ շահագործումը չի լինի, քանի բնությունը չհասնի այն կատարելագործման, երբ բոլորը լինեն ուժեղներ և հարգեն միմյանց:Երևի կարողացա համոզել, որ Նժդեհի հոդվածը ոչ մի կապ չունի սոցիալական արդարության հետ: Իսկ եթե դու արդարացնում ես մարդկանց տարանջատումը ուժեղի ու թույլի, ապա իմաստ չունի քեզ հետ խոսել սոցիալական արդարության մասին, քանի որ դու արդարացնում ես անարդարությունը
Հիշենք, որ Քրիստոսը նույնպես մարդկանց առաջարկեց իդեալական հասարակարգի մոդել: Բայց տեսանք, թե ինչպես այն օգտագործեցին:
Այսպիսով, եթե ցանկանում ես տեսնել իդեալական հասարակարգի մոդելը, ապա նայիր մեր պատմությանը և պարզիր, թե որ պահից մենք սկսեցինք գահավիժել մեր արժեքահամակարգից և որոնք էին դրանց պատճառները, ոչ թե շտապիր կատարել հերթական վայրեջքը: Ճշմարտության բանալին մեր մեջ է:
Մեջբերել
Լեռնցի-ի խոսքերից
Քանի որ այսքանը իմ համար արդեն ակնհայտ է ու հուսով եմ քո համար նույնպես, մենք կարող ենք մեր զրույցը տեղափոխել մի քայլ առաջ: Այդ քայլ առաջը գրառմանս վերջում կձևակերպեմ:
Էջանիշներ