Սերժ Սարգսյանի ուղևորությունը

[REAL_ist]

Հայաստանը ճանաչում է այլ երկրների տարածային ամբողջականությունը՝ իսկ այլ երկրների մեջ մտնում է նաև Ադրբեջանը

Իսկ ովա ասել, որ Հայաստանը ներկա դրությամբ չի ճանաչում այլ երկրների տարածքային ամբողջականությունը?
Հայաստանը պարզապես Ղարաբաղյան հակամարտությունը դիտարկում է ազգերի ինքնորոշման սկզբունքից ելնելով: Դա ոչ մի դեպքում չի նշանակում, որ Հայաստանը չի հարգում տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Նույն կերպ Ադրբեջանը հարգումա ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը, սակայն պնդումա, որ այն ներկա իրավիճակում և նման ձևով չի կարող կիրառվել:

[Վիշապ]

Չարաչար սխալվում ես, Վիշապ ջան: Ցեղասպանության ճանաչման դեպքում պատասխանատվության և վնասների հատուցման հարցը լուծվելու է Թուրքիայի հետ համաձայնության միջոցով: Եթե նման համաձայնությունը ներառի տարածքների վերադարձ, ապա որևի տեսակի սահմանների ճանաչումը դրան ոչ մի կերպ չի կարող խոչընդոտել: Թուրքիայի ներկայիս սահմանները արդեն իսկ պահպանվում են և անձեռնմխելի են միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքների` տարածքային ամբողջականության և սահմանների անխախտելիություն սկզբունքների ուժով: Դրանց համաձայն Թուրքիաի ներկայիս սահմանները պաշտպանվում են անկախ ՀՀ կամքից և ճանաչումից:

Դե իհարկե, հրես, Թուրքիան ակտիվորեն մեզ հետ կքննարկի պատմությունը, մեզնից շտապ կպահանջի բոլոր փաստերն ու ապացույցները, ու համոզվելով, որ ինքը ցեղասպանություն է արել, կասի՝ վայ, բա սահմանը սխալ եք ճանաչել, ա՛յ Մուշ–Ալաշկերտ–Արդահանով պիտի անցնի մեր սահմանը, իսկ մնացածը ձերն ա, այ ախպեր, թե չէ որ ստորագրեցիք, որ ճանաչում եք սահմանը, մենք էլ շշկռվեցինք, ամոթ էլ ա… առեք–առեք…
Ինչ–ինչ, բայց հայերս կարող ենք ինչքան ասես հարիֆ ու դեբիլ լինել, որը մեր կարծիքով իհարկե ազնվություն ու քաջություն է, բայց թուրքերը չեն կարող, որը մեր հարիֆ կարծիքով իհարկե վախկոտություն է, իսկ իրականում՝ շուստրիություն։
Կարճ կասեմ՝ սա անշուշտ նահանջ ու զիջում է Հայաստանի կողմից, ուրիշ բան, որ Հայաստանը այլ բան անել արդեն չի կարող, որովհետև վաղուց է ցանել էն, ինչ հիմա հնձում է։ Բեսամթ «դիվանագետ» կառավարություններ ունենալու պատճառով է։

[Tyler]

Մի քիչ սառը նայեք ժողովուրդ, ոնցոր առաջին անգամ եք հանդիպում մեր հեռուստաընկերությունների «օբյեկտիվ տեղեկատբության» հետ: Նորմալ երևույթ ա, Հայաստանի համար: Իսկ Սերժն էլ սենց բաներից հետո դժվար լրջորեն իր կարծիքը փոխի, իրա համար կարևորը հող շատ չտալն ա, թե չէ սահմանը եթե լավ պայմաններով կարանա բացի առանց ոչ մեկին նայելու կբացի:

[Վիշապ]

Իսկ ովա ասել, որ Հայաստանը ներկա դրությամբ չի ճանաչում այլ երկրների տարածքային ամբողջականությունը?
Հայաստանը պարզապես Ղարաբաղյան հակամարտությունը դիտարկում է ազգերի ինքնորոշման սկզբունքից ելնելով: Դա ոչ մի դեպքում չի նշանակում, որ Հայաստանը չի հարգում տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Նույն կերպ Ադրբեջանը հարգումա ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը, սակայն պնդումա, որ այն ներկա իրավիճակում և նման ձևով չի կարող կիրառվել:

Հենց բանն այն է, որ ոչ մեկ էլ չի ասել։ Բայց ոչ մեկ էլ չի ասել, որ ճանաչում է։ Բայց այս արձանագրություններով շեշտելը, որ ճանաչում է, արդեն նշանակում է՝ որ ճանաչում է։
Եթե մի տեղ տարածքների կոնֆլիկտ կա, ապա նման կոպիտ «ճանաչողական» արտահայտություններ երրորդ երկրի հետ չեն անում։ Կոնֆլիկտը լուծելուց հետո նոր՝ պայմանագրով հաստատում են։ Հակառակ պարագայում լրիվ անհեթեթություն է միջազգային իրավունքի նորմը խցկել Թուրքիայի սահմանը բացելու հետ կապված արձանագրություններում։ Սա քաղաքական տուկատություն է առնվազն։

[REAL_ist]

Բայց ոչ մեկ էլ չի ասել, որ ճանաչում է։

Նորից սխալվում ես: ՀՀ Սահմանադրությունն է "ասել": Սահմանադրության 9-րդ հոդվածի համաձայն ՀՀ-ն իր արտաքին քաղաքականությունը իրականացնում միջազգային իրավունքի սկզբունքներին և նորմերին համապատասխան: Տարածքային ամբողջականությունը միջազգային իրավունքի հանրաճանաչ սկզբունքներից է:
Բացի դրանից Հայաստանը բազմաթիվ բազմակողմ և երկկողմ պայմանագրերով ճանաչում է և պարտավորվում է հարգել տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Թուրքիայի հետ այս պայմանագիրը առաջինը չի այդ հարցում

[REAL_ist]

կասի՝ վայ, բա սահմանը սխալ եք ճանաչել

Նորից եմ կրկնում, տարածքների վերադարձ հնարավորա միայն հենց Թուրքիայի այս կամ այն ձևով արտահայտված համաձայնությամբ, իսկ նման սցենարը քիչ հավանական է: Նույնիսկ նման դեպքում ոչ մի իրավական նշանակություն չի ունենա ներկայիս սահմանների ճանաչումը:

[Վիշապ]

Նորից սխալվում ես: ՀՀ Սահմանադրությունն է "ասել": Սահմանադրության 9-րդ հոդվածի համաձայն ՀՀ-ն իր արտաքին քաղաքականությունը իրականացնում միջազգային իրավունքի սկզբունքներին և նորմերին համապատասխան: Տարածքային ամբողջականությունը միջազգային իրավունքի հանրաճանաչ սկզբունքներից է:
Բացի դրանից Հայաստանը բազմաթիվ բազմակողմ և երկկողմ պայմանագրերով ճանաչում է և պարտավորվում է հարգել տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Թուրքիայի հետ այս պայմանագիրը առաջինը չի այդ հարցում

Հարգելիս, ի սեր Աստծո, արի դեմագոգիայով չզբաղվենք։ Մեր Սահմանդրության մեջ շատ բան է ասվում, բայց չի ասվում թե Հայաստանը ի՞նչ է անում տարածքային ամբողջականության սկզբունքի հետ պատերազմի ժամանակ, երբ իր տարածքը ռմբակոծում են։ Իհարկե պիտի գրված լիներ փաթաթում է այդ սկզբունքը և հնարավորինս խրում է հակառակորդին։ Իսկ այ երբ դեռ հակամարտությունը չի լուծվել, ու տարածքային ամբողջականության սկզբունքի հարգանքի մասին Հայաստանը արձանագրում է երրորդ երկրի հետ, այ դա դիվանագիտական խայտառակություն է։ Այդ նույն պարագայում ինչու՞ այդ արձանագրություններում չի գրվել, որ կողմերը նաև հարգում են ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը։

[Վիշապ]

Նորից եմ կրկնում, տարածքների վերադարձ հնարավորա միայն հենց Թուրքիայի այս կամ այն ձևով արտահայտված համաձայնությամբ, իսկ նման սցենարը քիչ հավանական է: Նույնիսկ նման դեպքում ոչ մի իրավական նշանակություն չի ունենա ներկայիս սահմանների ճանաչումը:

Ամբողջ խնդիրն էլ հենց այն է, որ Հայաստանի կողմից ներկայիս սահմանի ճանաչմամբ արդեն ընդհանրապես բացառվում է Հայաստանի կողմից Թուրքիայի հետ տարածքների հարցի քննարկումը թեկուզ և ցեղասպանության ճանաչման գործընթացում։ Պատկերացրու, մեկը քեզ ծեծել, փողը ձեռքիցդ առել է։ Հետո դու համաձայնվում ես, որ այդ փողը իրենն է։ Ու դրանից հետո նստում ես իր հետ քննարկում ես թե ու՞մն է այդ փողը, շատ շատ կարող ես քննարկել թե ով ում է ծեծել, իսկ փողը որ իրենն է, դու արդեն համաձայնվել ես։ Հակառակ դեպքում ծաղրի է նման, իսկ մենք վաղուց էդքան թափ չունենք Թուրքիային ծաղրելու համար։

[REAL_ist]

Երբ իր տարածքը ռմբակոծում են յուրաքանչյուր պետություն ունի ինքնապաշտպանության անօտարելի իրավունք Ինքնապաշտպանությունը ուժի իրավաչափ կիրառման բացառիկ դեպքերից է:
Արձանագրության մեջ գրվել են այն սկզբունքները, որոնք վերաբերվում են ՀՀ-ին և Թուրքիայի երկկողմ հարաբերություններին: ՀՀ-ի և Թուրքիայի միջև ազգերի ինքնորոշմանը վերաբերվող ոչ մի խնդիր չկա: Բացի դրանից այդ սկզբունքը պայմանագրում վերահաստատվում է կապված հենց կոնկրետ Թուրքիայի և Հայաստանի միջև հարաբերություններին: Պայմանագրում նշված չի հարգում են այլ պետությունների տարածքային ամբողջականությունը, ինչը չնայած հանրահայտ փաստ է: Վերջ ի վերջո պետքա հասկանալ, որ հնարավոր չի Թուրքիային ստիպել մեր ուզած ձևով կազմված պայմանագիր ստորագրել: Իհարկե ավելի լավ տարբերակներ հնարավոր են, սակայն այս տարբերակը լիովին ընդունելի է Հայաստանի համարՄիակ անցանկալի դրույթը պատմաբանների հանձնաժողովն է:

[Rammstein]

Էսօր ռադիոյով ականջիս ծայրին հասավ, որ Արամ կաթողիկոսը, ՍՍ-ի հետ ինչ-որ հանդիպումից, թե ինչից 10 րոպե հետո թողել դուրս ա եկել, ի նշան բողոքի: Այս մասին ուրիշ ի՞նչ տեղեկություն կա, հետաքրքիր է:

[REAL_ist]

Ամբողջ խնդիրն էլ հենց այն է, որ Հայաստանի կողմից ներկայիս սահմանի ճանաչմամբ արդեն ընդհանրապես բացառվում է Հայաստանի կողմից Թուրքիայի հետ տարածքների հարցի քննարկումը թեկուզ և ցեղասպանության ճանաչման գործընթացում։

Հիմա սա քո անձնական կարծիքնա, թե հանրահայտ դրույթա, որը տարօրինակ կերպով հայտնի չի միջազգային իրավունքին?

[Վիշապ]

Երբ իր տարածքը ռմբակոծում են յուրաքանչյուր պետություն ունի ինքնապաշտպանության անօտարելի իրավունք Ինքնապաշտպանությունը ուժի իրավաչափ կիրառման բացառիկ դեպքերից է:
Արձանագրության մեջ գրվել են այն սկզբունքները, որոնք վերաբերվում են ՀՀ-ին և Թուրքիայի երկկողմ հարաբերություններին: ՀՀ-ի և Թուրքիայի միջև ազգերի ինքնորոշմանը վերաբերվող ոչ մի խնդիր չկա: Բացի դրանից այդ սկզբունքը պայմանագրում վերահաստատվում է կապված հենց կոնկրետ Թուրքիայի և Հայաստանի միջև հարաբերություններին: Պայմանագրում նշված չի հարգում են այլ պետությունների տարածքային ամբողջականությունը, ինչը չնայած հանրահայտ փաստ է: Վերջ ի վերջո պետքա հասկանալ, որ հնարավոր չի Թուրքիային ստիպել մեր ուզած ձևով կազմված պայմանագիր ստորագրել: Իհարկե ավելի լավ տարբերակներ հնարավոր են, սակայն այս տարբերակը լիովին ընդունելի է Հայաստանի համարՄիակ անցանկալի դրույթը պատմաբանների հանձնաժողովն է:

Ես քեզ պարզապես կխնդրեմ ևս մեկ անգամ ուշադիր կարդալ այդ արձանագրությունները, մասնավորապես սա.

Վերահաստատելով հավասարության, ինքնիշխանության, այլ պետությունների ներքին գործերին չմիջամտելու, տարածքային ամբողջականության և սահմանների անխախտելիության սկզբունքները հարգելու իրենց երկկողմ և բազմակողմ պարտավորությունները,

Արի համաձայնվիր, որ սա այդքան էլ երկկողմ հարաբերությունների մասին չի էլի, պատկերացրու Գուգուշն ու Լենդրուշը իրար հետ ուզում են հաշտվել, բայց պարտավորվում են էլ ոչ մեկի խաթրին չկպնել։ Ուշադրություն դարձրու «այլ պետությունների», «բազմակողմ»…։ Մանրու՞ք է։ Այս սենց մանրուքները հետո գիտե՞ս ուր են կոխում։

[Վիշապ]

Հիմա սա քո անձնական կարծիքնա, թե հանրահայտ դրույթա, որը տարօրինակ կերպով հայտնի չի միջազգային իրավունքին?

Հարգելիս, ես իրավաբան չեմ, որպեսզի դրույթներ մեջբերեմ այստեղ։ Սա պարզապես տրամաբանություն է, որը ես կարծում եմ պարզ տրամաբանություն է, օրինակը բերել եմ, ու չեմ կարծում որ միջազգային իրավունքի նորմերում կամ սկզբունքներում գործում են անտրամաբանական դրույթներ։

[REAL_ist]

Վիշապ, այս վերահաստատելով ոչ մի բան չի փոխվում, այդ սկզբունքները վաղուց արդեն հաստատված են: Իմ ասածը հենց դա է: Վերահաստատել են այն սկզբունքները, որոնք ավելի քան մնացածները վերաբերվում են երկկողմ հարաբերություններին: Իսկ "այլ պետությունների" բառակապակցությունը սկզբունքի անվանման մասն է կազմում, քանի որ յուրաքանչյու պետություն պարտավոր է հարգելու այլ պետությունների տարածքային ամբողջականությունը:

Հարգելիս, ես իրավաբան չեմ, որպեսզի դրույթներ մեջբերեմ այստեղ։ Սա պարզապես տրամաբանություն է, որը ես կարծում եմ պարզ տրամաբանություն է, օրինակը բերել եմ, ու չեմ կարծում որ միջազգային իրավունքի նորմերում կամ սկզբունքներում գործում են անտրամաբանական դրույթներ։

Դրույթները անտրամաբանական չեն; Անտրամաբանական կլիներ առանց սահմանների ճանաչման դրանց բացումը և դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը: Ի դեպ, ԵԱՀԿ-ին մասնակցելով ՀՀ-ն արդեն ճանաչում է Թուրքիային ներկայիս սահմանները և քո տրամաբանությամբ շարժվելով` արդեն իսկ չի կարող որևէ տարածքային պահանջ դնել Թուրքիայի առջև:

Նորից եմ կրկնում, Թուրքիան վնասների հատուցումը տալու է իր իսկ կամքով, այսինքն ինքը ճանաչելու է Ցեղասպանությունը և հատուցելու է վնասները: Եթե Թուրքիան համաձայնվի տարածքները վերադարձնել, ապա ներկայիս սահմանների ճանաչումը ոչ մի կերպ չի խոչընդոտի դրան:
Կամ ՄԱԿ-ի դատարանի կողմից պատասխանատվության ձևը սահմանելու դեպքում, դատարանը նույնպես կաշկանդված չի լինելու այս սահմանների ճանաչմամբ:

[Վիշապ]

Վիշապ, այս վերահաստատելով ոչ մի բան չի փոխվում, այդ սկզբունքները վաղուց արդեն հաստատված են: Իմ ասածը հենց դա է: Վերահաստատել են այն սկզբունքները, որոնք ավելի քան մնացածները վերաբերվում են երկկողմ հարաբերություններին: Իսկ "այլ պետությունների" բառակապակցությունը սկզբունքի անվանման մասն է կազմում, քանի որ յուրաքանչյու պետություն պարտավոր է հարգելու այլ պետությունների տարածքային ամբողջականությունը:
Դրույթները անտրամաբանական չեն; Անտրամաբանական կլիներ առանց սահմանների ճանաչման դրանց բացումը և դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը: Ի դեպ, ԵԱՀԿ-ին մասնակցելով ՀՀ-ն արդեն ճանաչում է Թուրքիային ներկայիս սահմանները և քո տրամաբանությամբ շարժվելով` արդեն իսկ չի կարող որևէ տարածքային պահանջ դնել Թուրքիայի առջև:

Նորից եմ կրկնում, Թուրքիան վնասների հատուցումը տալու է իր իսկ կամքով, այսինքն ինքը ճանաչելու է Ցեղասպանությունը և հատուցելու է վնասները:

Ես քեզ պարզապես կխնդրեմ նվաստիս բացատրել. Ինչու՞ են վերահաստատում վաղուց արդեն հաստատվածը։ Մի՞թե պետք է դա ավելորդ անգամ նշել։ Իսկ քո տրամաբանությամբ Հայաստանը ճանաչում է նաև Ադրբեջանի սահմանները, և այդ պարագայում պարզապես Ղարաբաղի անկախության խնդիր չի կարող լինել։

Եթե Թուրքիան համաձայնվի տարածքները վերադարձնել, ապա ներկայիս սահմանների ճանաչումը ոչ մի կերպ չի խոչընդոտի դրան:

Ճիշտ հակառակը՝ Թուրքիան այլևս ոչ մի կերպ չի համաձայնվի տարածքներ վերադարձնել, եթե նույնիսկ ճանաչի ցեղասպանությունը, որովհետև Հայաստանը ճանաչել է Թուրքիայի ներկայիս սահմանը։ Թուրքիան իր կամքով ոչ մի բան էլ չի համաձայնվելու հենց այնպես անել, դրա համար նախ քննարկում ու վիճաբանություն պիտի լինի, իսկ վիճաբանության առարկաներից մեկը Հայաստանը հանում է արանքից։ Իհարկե գուցե առաջին հայացքից այս ամենը միայն տեսականորեն է, բայց պատմական փաստերը քննարկելիս Հայաստանի կողմից սահմանի ճանաչումը արդեն կարող է գործոն դառնալ, ինչքան էլ որ դու հակառակը պնդես։ Ցանկալին իրականություն տեսնելու միտումներ եմ նկատում։