Հայաստանի և Թուրքիայի միջև երկկողմ հարաբերությունների զարգացման մասին արձանագրություն

[Marduk]

«7օր»-ի խմբագրություն էր այցելել «Ազգային պահպանողական շարժում» հ/կ վանաձորյան գրասենյակի ղեկավար Մանվել Կոստանդյանը, ով քաղաքից չբացակայելու ստորագրությամբ բաց էր թողնվել ոստիկանությունից։

Մանվել Կոստանդյանը ոստիկանության Վանաձորի բաժանմունք է տարվել «հակաթուրքական արտահայտություններ անելու, ժողովրդի մեջ թշնամանք սերմանելու համար»։

-Առգրավվել են գրասենյակի բանալիները։ Կիրակի օրը լրագրողների ներկայությամբ մեզ հանձնեցին բանալիները, բայց անձնագրերն իրենց մոտ են,-«7օր»-ի թղթակցին հաղորդել է Մ. Կոստանդյանը՝ տեղեկացնելով, որ իր նկատմամբ որևէ հոդված չի առաջադրվել։

Մ. Կոստանդյանը պաշտպան է վարձել.

-Սահմանադրության 5-6 կետ է խախտվել։ ՀՀ գլխավոր դատախազին նամակ ենք հանձնել ծառայողական քննություն անցկացնելու և քրեական գործ հարուցելու համար,-ասել է Մանվել Կոստանդյանը,-այս ամենն անօրինական է արվել, որովհետև քրեական գործ չի հարուցվել։

Ձերբակալման պահին երիտասարդների մոտ եղել են Էնվեր և Թալեաթ փաշաների նկարներով թռուցիկներ, որոնց վրա գրված է եղել. «Այսօր տեղի կունենա Թալեաթ և Էնվեր փաշաների մահվան տարելիցը», իսկ ներքևում՝ «Թույլ չտանք, որ դա տեղի ունենա»։

Ոստիկանությունում Մանվել Կոստանդյանն ասել է, որ թուրքերի հանդեպ թշնամանքը դեռևս իր պապերից է եկել, իսկ ոստիկանության աշխատակիցներին ասել են, թե ժամանակները փոխվել են. «Դու ներկա գործընթացներին խանգարում ես»։

Մ. Կոստանդյանը պատմել է, որ իրեն թուղթ են տվել ստորագրելու, որ եթե թուրքի սպանություն լինի, ինքը պատասխանատու է լինելու դրա համար։ Կոստանդյանը չի ստորագրել այդ թղթի տակ։

Վանաձորի ոստիկանապետը հրաժարվել է պատասխանել կիրակի օրը ոստիկանության բաժանմունք այցելած լրագրողներին։ Վերջիններիս դուրս են հրավիրել բաժանմունքից՝ ասելով, թե այդ տեղն իրենց համար մամլո ակումբ չի։

7or.am

Կենացները թանկանում են
Փաստորեն էն գլխից արդեն մարդկանց ուզում են մեղավոր հանեն։ այն էլ սպանություն մեղադրանքով։

[ministr]

Կամ էլ էդ մարդկանց համար իմիջ են ստեղծում:

[Marduk]

Կամ էլ էդ մարդկանց համար իմիջ են ստեղծում:

Եթե այդպես է իմիջ ստեղծվում թող ՀՀ ամբողջ ղեկավարությունը ստորագրի որ եթե վաղը հայ կամ հայեր սպանվեն իրենց վարած քաղաքականության պատճառով ապա մեղքը իրենցը վրա։

Դե թող անեն հանուն իմիջի, ինչի՞ չեն անում։

[urartu]

անկեղծ ասած էս վերջի դեպքերից հետո Սեռժի մասին իմ կարծիքը բավականին փոխվեց դեպի լավ , բայց այսօր ես համոզվեցի, որ ապրում եմ ավազակապետությունում , ու դաժե արդեն ամչում եմ, որ ես երկրի քաղաքացի եմ, եսօր էտ միամսյակի կապակցությամբ 3 հատ ներքին զորքերի 3 ուազ ավտո եկան մեր քաղաքի կենտրոնական Սայաթ Նովա փողոց, իջան ավտոից մե քանիմ հատ եզեր, ու սկսեցին կամայականորեն մեքենաները կայնացնել, իբր թե զենք էին ստուգում, կայնացնելը մի քիչ մեղմ է ասած, մեքանան կայնացնում են, վարորդը իջնում է, մեքենայից, թեվերը օլօրում են, քցում կապոտի վրա ու զենք են ստուգում, հլը փորձի մի հատ ձեն հանես ան քեզ երկիր, ես զարմանում եմ Սեռժը, չի մտածում, որ էս քայլերով միայն ատելություն է առաջացնում, ով է տեսել երկրի զորքը, իր քաղաքացուն անմեղ տեղը կայնացնի, ու փողոցի մեջտեղը հավի պես թեվերը օլօրելով, զենք ստուգի, այ քեզի բան, չնայած ինչի եմ դժգոհում, քանի դեռ էս ազգի մեջ կա ստրկակական մտածելակերպ միշտ էլ սենց է լինելու

[murmushka]

ով է տեսել երկրի զորքը, իր քաղաքացուն անմեղ տեղը կայնացնի, ու փողոցի մեջտեղը հավի պես թեվերը օլօրելով, զենք ստուգի, այ քեզի բան

հա էլի, մի հատ ասեք ո՞վ է նման բան տեսել, երկրի զորքը կակ մինիմում կարա փողոցի մեջտեղը իր քաղաքացուն սպանի ու վերջ, այ քեզ բարձիթողի վիճակ
ու ընդհանրապես երիրի զորքը քաղաքում ինչ գործ ունի՞

[Kuk]

հա էլի, մի հատ ասեք ո՞վ է նման բան տեսել, երկրի զորքը կակ մինիմում կարա փողոցի մեջտեղը իր քաղաքացուն սպանի ու վերջ, այ քեզ բարձիթողի վիճակ
ու ընդհանրապես երիրի զորքը քաղաքում ինչ գործ ունի՞

Չէ, Արմիշ ջան, եթե ներքին զորքեր ա, ուրեմն իրավունք ունի քաղաքի մեջտեղում լինելու

[Rammer]

Հայը, ինչպես եւ նորմալ որեւէ այլ ժողովուրդ, չի կարող թշնամի ունենալ: Թշնամին թուլացնելու, հիվանդացնելու համար ստեղծված իռացիոնալ դրույթ է: Ժողովուրդների եւ դրանով ազգերի գոյության պայքարի ձևերը հաճախ են ընդունում բարբարոսական բնույթ. հաղթում են, գոյատևման իրավունք են ստանում պայքարի մեջ առավել կենսունակները: Ըստ այդմ թուրքերը եւ բոլոր ժողովուրդները մեզ և միմյանց համար ոչ թե թշնամի, այլ մրցակիցներ են: Նույնիսկ պայքարի և հաղթանակի տրամաբանությունը չի հանդուրժում թշնամի կամ բարեկամ կատեգորիաները. նման ձևակերպումներն արդարացվում են միայն սեփական շահին ծառայեցնելու դիրքերից ժամանակի փոքր կտրվածքում (պատերազմների ընթացքում և այլն): Չկա թշնամի կա մրցակից, չկա բարեկամ կա դաշնակից: Եվ սրանցից ոչ մեկը հավիտենական լինել չի կարող: Պատմության ընթացքում բազմիցս թշնամու կարգավիճակում հանդես եկած պարսիկներն այսօր մեր բարեկամն են, հույները, ասորիները ևս, իսկ մեր թշնամիներից շատերը`խեթեր, մարեր, քուշաններ եւ այլն, այսօր չկան, և մենք նրանց չենք ատում: Կնշանակի պատմության ընթացքը սերը կամ ատելությունը չեն առաջնորդում, այլ շահը: Շահում են նրանք, ովքեր լուրջ չեն ընդունում եւ ընդամենը խաղարկում են այդ բաժանումները, ովքեր ժամանակին եւ ճիշտ են կատարում մրցակցային եւ դաշնակցային վերադասավորումները: 1915-ը պատմության դաժան, միեւնույն ժամանակ օրինաչափ ապտակն էր իմունոհամակարգի խեղում ապրող հայությանը, իսկ խեղումը հասուն քաղաքական համակարգային մտքի եւ կազմակերպված հասարակության բացակայությունն էր: Պետություն ունեցող որեւէ ժողովուրդ առ այսօր ցեղասպանության չի ենթարկվել. ցեղասպանություն իրականացվում է բացառապես պետություն չունեցող ժողովուրդների հանդեպ: Պետություն ունեցող ժողովուրդները վատթարագույն դեպքում պատերազմում են միմյանց դեմ, իսկ պետություն չունեցող ժողովուրդների համար պատերազմն էլ է շռայլություն համարվում` նրանց պարզապես ցեղասպանում են (սպիտակ թե կարմիր` էական չէ): Մեծ եղեռնը մեր ազգային ողբերգությունն է, և չի կարելի թույլ տալ, որ այն մանրադրամ դառնա ուրիշների առևտուրներում:

Մ.Հ.

[dvgray]

անկեղծ ասած էս վերջի դեպքերից հետո Սեռժի մասին իմ կարծիքը բավականին փոխվեց դեպի լավ , բայց այսօր ես համոզվեցի, որ ապրում եմ ավազակապետությունում , ու դաժե արդեն ամչում եմ, որ ես երկրի քաղաքացի եմ, եսօր էտ միամսյակի կապակցությամբ 3 հատ ներքին զորքերի 3 ուազ ավտո եկան մեր քաղաքի կենտրոնական Սայաթ Նովա փողոց, իջան ավտոից մե քանիմ հատ եզեր, ու սկսեցին կամայականորեն մեքենաները կայնացնել, իբր թե զենք էին ստուգում, կայնացնելը մի քիչ մեղմ է ասած, մեքանան կայնացնում են, վարորդը իջնում է, մեքենայից, թեվերը օլօրում են, քցում կապոտի վրա ու զենք են ստուգում, հլը փորձի մի հատ ձեն հանես ան քեզ երկիր, ես զարմանում եմ Սեռժը, չի մտածում, որ էս քայլերով միայն ատելություն է առաջացնում, ով է տեսել երկրի զորքը, իր քաղաքացուն անմեղ տեղը կայնացնի, ու փողոցի մեջտեղը հավի պես թեվերը օլօրելով, զենք ստուգի, այ քեզի բան, չնայած ինչի եմ դժգոհում, քանի դեռ էս ազգի մեջ կա ստրկակական մտածելակերպ միշտ էլ սենց է լինելու

սա դեռ նախերգանքի վերջին տակտերն են գնում հլա դեռ բուն օպեռան չի սկսել

ով է տեսել երկրի զորքը, իր քաղաքացուն անմեղ տեղը կայնացնի, ու փողոցի մեջտեղը հավի պես թեվերը օլօրելով, զենք ստուգի, այ քեզի բան, չնայած ինչի եմ դժգոհում, քանի դեռ էս ազգի մեջ կա ստրկակական մտածելակերպ միշտ էլ սենց է լինելու

լիքը մարդիկ են դա տեսել, բայց քո պես երկար ժամանակ իրանց աչքերին չէին հավատում, կամ էլ ասում էին, որ ճիշտ են անում… միչև ուղտը իրանց դռանն էլ չէր չոքում: ես խոսում եմ այսպես կոչված ստալինյան դարաշրջանի մասին: Մի նկատառում միայն ու մնացածը թողնում եմ քո հայացողությանը: Ստալինը ու Սերժը՝ երկուսն էլ եղել են սոսկալի լղոզ, սոսկալի վախկոտ ու սոսկալի դունդուկ անձնավորություններ:

[zanazan]

Ստալինը ու Սերժը՝ երկուսն էլ եղել են սոսկալի լղոզ, սոսկալի վախկոտ ու սոսկալի դունդուկ անձնավորություններ:

Եղել են? Սեռժը ել չկա? դզեց...

[ministr]

Եթե այդպես է իմիջ ստեղծվում թող ՀՀ ամբողջ ղեկավարությունը ստորագրի որ եթե վաղը հայ կամ հայեր սպանվեն իրենց վարած քաղաքականության պատճառով ապա մեղքը իրենցը վրա։

Դե թող անեն հանուն իմիջի, ինչի՞ չեն անում։

ՀՀ ղեկավարությունը կարիք չունի հայտնի դառնալու, կադրի մեջ ընկնելու և այլն...

Իսկ էս "պրոյեկտը" նման է ՄԻԱԿ-ի "պրոյեկտին", նրանք էլ էին ինչ որ շատ կրեատիվ սիրուն նկարներ նկարել ու էլեկտրոնային փոստով տարածել: Օրինակ, մեկը գնում էր զինկոմիսարիատ, ու այնտեղ հարցնում էին, ուզում ես ծառայել, եթե չես ուզում կարող ես չծառայել ...

[Rammer]

ՉՈՒԺՈՅ ՊԱԽՄԵԼ

Հայաստանը շարունակում է ապրել «թռիչքներ երազում եւ հարթմնի» ռեժիմով:

Կարեւոր քաղաքական իրադարձությունները գալիս ու գնում են, ոչ այն է` բնական աղետների, ոչ այն է` Ջիվանու երգած «ձախորդ օրերու» նման: Ապրում ենք չբացատրված, չհասկացված իրականության մեջ, բզբզում ենք մակերեսը, իսկ պատմությունն անցնում է մեր կողքով: Եւ ամենազարմանալին այն է, որ չբացատրված իրադարձությունների այս շղթային, դեմքի լուրջ արտահայտությամբ, կողմ կամ դեմ ենք արտահայտվում: Բայց թե հատկապես ինչի՛ն ենք կողմ կամ դեմ` մենք էլ չգիտենք: Սա Հայաստանում կոչվում է քաղաքական դիրքորոշում` կողմ կամ դեմ լինել բնական տարերքի պես անկանխատեսելի հերթական մի իրադարձության, որը, հենց չբացատրված լինելու պատճառով, աղետի վերածվելու հատկություն ունի (եւ կարծես` չբացատրված տարերքին կարելի է կողմ կամ դեմ լինել): «Նայում է հայը աշխարհին, նայում է ու չի հասկանում». գրում էր Գ. Նժդեհը: Այս երկրում հոկտեմբերի 27 եղավ, մարտի 1 եղավ, ապրիլի 23 ու հոկտեմբերի 10 եղավ, ու միաժամանակ` բան չեղավ: Այդ բոլորը մեզ հետ չեղավ, որովհետեւ շարունակեցինք քնի մեջ մնալ ու խորը քնից մեր կողմն ու դեմն արտահայտել (եւ ինչի՞ պիտի լրջանայինք, եթե նույնիսկ 1915-ի Ցեղասպանությունը մեզանում մինչ այժմ չիմաստավորված, անհասկանալի իրողություն է մնում, որը մեզ չփոխեց): Մեզ հետ տեղի ունեցողը միայն անվերջ երազ է, ընդ որում` լուրջ կասկածանքներ կան առ այն, որ երազն էլ մերը չէ` ուրիշինն է (հայերեն ասած` չուժոյ պախմել):

Հայ-թուրքական հարաբերությունների «կարգավորումը» եկավ հասավ հերթական բնական արհավիրքի պես, եւ բոլորը շտապեցին դիրքավորվել, կողմնորոշում հայտնել: Կարծես` կարող է լինել հայ-թուրքական հարաբերություն ընդհանրապես` համատեքստից դուրս` ժամանակից ու տարածությունից կտրված: Ինչի՞ն ենք կողմ կամ դեմ` հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմա՞նը. Ե՞րբ` 12-րդ դարում Մարս մոլորակի վրա՞, 1918-ի հունիսի՞ն, թե՞ 2009-ի հոկտեմբերի կոնկրետ պայմաններում: Մի՞թե դիրքորոշումը կախված չէ կոնկրետ պայմաններից: Թե՞ քաղաքականությունը շփոթում ենք կրոնական անփոփոխ դրույթների հետ: Հասարակության առաջ կոնկրետ մարտահրավեր է ծառացել, բայց մեր «կողմ»-երը մոռացել են, թե հանուն ինչի՛ են իրենք կողմ, իսկ «դեմ»-երը` հանուն ինչի՛ են դեմ, եւ իներցիայով կրկնում են հազար տարվա սովորածը, յուրաքանչյուրն` ըստ իր նախօրոք նախապատրաստված դերի. ազատականը պետք է կողմ լինի, ազգայնականը` դեմ: Մոռացեք ձեր սովորած դերերը, ձեր կայացած-քարացած աշխարհայացքները, ձեր պապիս թվի «համոզմունքները», ձեր փիլիսոփայությունը, մի պատմեք ձեր կյանքերը: Դա ոչ մեկին պետք չէ: Տվեք նախ տեղի ունեցածի համոզիչ, անհակասական բացատրությունը:

չհասկացա, ապեր, անունդ Սե՞րժ էր, թե՞ սվերխսկարաստնոյ իստրեբիտել

Հիմա` ավելի առարկայական: Հայ-թուրքական ավելի քան մեկամյա գործընթացի նկատմամբ ցանկացած դիրքորոշում, իմ կարծիքով, անլուրջ պետք է համարվի, եթե այն նախ չի տալիս գործընթացի` դրա ակունքների, պատճառահետեւանքային կապերի, զարգացման եւ հնարավոր հետեւանքների համապարփակ, համոզիչ, ներքուստ հետեւողական ու տրամաբանական բացատրությունը` վերլուծական վարկածի բոլոր կանոններին համապատասխան (այսինքն` պետք է փաստարկված պատասխան տրվի երեւույթի հետ կապված բոլոր` առաջին հայացքից անբացատրելի տարրերին, տրվի գործընթացի ամբողջական ու անհակասական բացատրությունը, հերքվեն հնարավոր հակափաստարկները): Այս բացատրությունը տալուց հետո միայն որեւէ դիրքորոշում կարող է համարվել բառիս բուն իմաստով քաղաքական, վերլուծական եւ ուղղակի` բանական: Ավելի կոնկրետ: Բոլոր «դիրքավորվողները» պետք է պարտադիր պատասխանեն հետեւյալ հարցին. ինչպե՞ս ստացվեց, որ Սերժ Սարգսյանը, բոլորի համար անսպասելի, «նախաձեռնեց» հայ-թուրքական հաշտեցման գործընթացը: Սա հարցերի հարցն է, որի «պոչից կպնելով»` պետք է սկսվի ցանկացած վերլուծություն: Պետք է համոզիչ կերպով բացատրվի, թե ինչպիսի՛ ընդհանուր եւ մասնավոր գործոններ կարող էին ստիպել ոչընտրին` գնալ նման քայլի: Ողջ գործընթացը պետք է տեղադրվի իր կոնկրետ, ինչպես նաեւ ավելի լայն` միջազգային, ու նաեւ` պատմական համատեքստի մեջ: Նրանց, ովքեր ոչ մի զարմանալի բան չեն տեսնում Ս. Սարգսյանի «նախաձեռնության» մեջ, հիշեցնեմ մի քանի հանգամանք: Ս. Սարգսյանը իր նախորդ գործունեության շրջանում երբեք որեւէ կերպ` ո՛չ բացահայտ, ո՛չ էլ թեկուզ ակնարկով իմաց չի տվել, որ ինքը նման դիրքորոշումներ ունի հայ-թուրքական հարցի շուրջ: Նա այդ չի արել նաեւ իր նախընտրական քարոզարշավի շրջանում: Ավելին` քարոզարշավը կառուցել է իր հիմնական հակառակորդի «թուրքասիրության» մեղադրանքների վրա եւ եթե անկեղծ ձայներ է հավաքել, ապա շնորհիվ հենց «ազգայնականների» «լեւոնատյացության»: Բայց սա էլ դեռ ոչինչ: Ենթադրենք, որ Ս. Սարգսյանը խնամքով թաքցրել է իր հայացքներն, ավելին` շարունակ կեղծել է դրանք (ինչը մասամբ, թերեւս, հնարավոր է պատկերացնել եւ բացատրել, բայց միայն` մասամբ): Սակայն միեւնույն է, այդ դեպքում պետք է բացատրվի, թե ինչու է Ս. Սարգսյանը «նախաձեռնում» իր «բուռն գործունեությունը» այսպիսի շտապողականությամբ եւ ներքին այսպիսի աննպաստ պայմաններում: Հիշենք. հայ-թուրքական գործընթացը ոչընտրի կողմից սկզբնավորվեց 2008-ի հունիսի վերջին, երբ նա դեռ չէր բոլորել իր նախագահության կես տարին իսկ. ներքաղաքական շարունակվող անկայունության, ընդդիմության չմարող բողոքների պայմաններում, իշխանության ներսում սեփական դիրքերը դեռ վերջնականապես չամրապնդած եւ այլն: Նախաձեռնելով հայ-թուրքական գործընթացը` Ս. Սարգսյանն, իհարկե, որոշ չափով ամրապնդեց իր արտաքին դիրքերը, սակայն մեծ ռիսկի գնաց առանց այդ էլ խախուտ ներքին դիրքերի առումով: Բացի այդ, Ս. Սարգսյանը ոչ միայն «նախաձեռնեց», այլեւ գերարագ տեմպերով, կարելի է ասել` գլխակորույս նետվեց այս գործընթացի հորձանուտը, ինչը հանգեցրեց հայկական կողմի աննախադեպ զիջումների: Ենթադրենք` ի սկզբանե ուզում էր կարգավորել` ի՞նչ է, աշխարհի վե՞րջն էր, չէ՞ր կարելի այս բարդագույն գործընթացը ավելի զգույշ եւ դանդաղ տեմպով տանել առաջ: Արդ, ի՞նչը պետք է ստիպեր ոչընտրին` գնալ նման ռազմավարության որդեգրմանը: Ո՞րն է, վերջապես, այն իքս գործոնը, որը պետք է ամբողջացնի մեզ հետ տեղի ունեցողի բացատրությունը: Իմ համոզմամբ, բացարձակ անարդյունավետ զբաղմունք է` այս ամենը բացատրել զուտ սուբյեկտիվ գործոններով` Ս. Սարգսյանին վերագրվող իրական կամ անիրական հոգեբանական բարդույթներով եւ այլն: Այս ամենը, իհարկե, կա, բայց եթե սա է մեր հիմնական բացատրությունը, ապա մենք ոչնչով չենք տարբերվի այն անմեղսունակներից, որոնք 2008-ի շարժումը բացատրում էին մեկ քաղաքական գործչի «չար կամքով», «ատելությամբ» եւ բաբոյի այլ հեքիաթներով: Չեն կարող քաղաքական եւ հասարակական գործընթացները միայն սուբյեկտիվ գործոններով բացատրվել` սա հակապատմական, վիպական, ֆեոդալական մոտեցում է, որի դեմ ինչքան էլ պայքարեցին հայ լուսավորիչները` սկսած դեռ 5-րդ դարից, միեւնույն է, նախաքրիստոնեական շրջանից ժառանգած այդ ընկալումը գերակայող մնաց մեր ժողովրդի, այդ թվում` մտավորականության մոտ:

հայ-թուրքականը աչքիդ ա էրեւում, ցավդ տանեմ. էսի սարքում են մեր գլխին

Իհարկե, քաղաքական դաշտում ներկայացված ուժերի մի մասը մասնակի պատասխաններ տվել է այս հարցերին: Հատկապես ՀԱԿ-ը եւ «Ժառանգությունը» բազմիցս շեշտել են, որ ոչընտրի «նախաձեռնողականությունը» կապված է նրա լեգիտիմության պակասի, մարտի 1-ի դեպքերի, ներքին հենարան չունենալու հետ: Այս ամենը ճիշտ է, եւ այս ամենի մասին շատ անգամ գրել եմ նաեւ ես: Բայց սա ամբողջական բացատրություն չէ: Լեգիտիմության պակասը եւ հարակից հանգամանքները կարող են ստեղծել եւ անկասկած ստեղծել են ընդհանուր բարենպաստ ֆոն ազգային դավաճանության (իրերն իրենց անունով կոչենք)` գլխապտույտ առաջացնող դրամայի ծավալման համար, սակայն բարենպաստ ֆոնը դեռ քիչ է: Պետք է գտնվի նաեւ ավելի կոնկրետ դրդապատճառ, առիթ, որը կբացատրեր դեպքերի սրընթաց զարգացումը եւ դրա ուղղությունը: ՀԱԿ-ի եւ «Ժառանգության» դիրքորոշման մեջ հատկապես պակասում է փաստարկման այն մասը, ուր խոսքը գնում է Արեւմուտքի գործոնի մասին: Պարզ է, որ լեգիտիմության խնդիրը նախ Արեւմուտքի ձեռքին է ճնշման գործիք: Բայց ակնհայտ է նաեւ (եւ սա մանրամասն կապացուցեմ այս նյութի շարունակության մեջ` հաջորդ շաբաթ), որ հայ-թուրքական գործընթացում ամենաակտիվ կերպով ներգրավված է Ռուսաստանը: Ավելին ասեմ` կարծում եմ, հենց Ռուսաստանի դերն է առաջնային, սկզբնական, եւ մենք գործ ունենք, ոչ թե հայ-թուրքական, այլ ռուս-թուրքական կարգավորման գործընթացի հետ: Ինչ վերաբերում է Արեւմուտքին, ապա իրական ակտիվություն ցուցաբերում է ավելի շուտ ԱՄՆ-ը, իսկ եվրոպացիներն առանձնապես չեն էլ երեւում (ստատիստների դերում են): Բայց սրանք դետալներ են: Ամփոփեմ: Ինձ մոտ մեծ տարակուսանք է առաջացնում, որ որեւէ քաղաքական ուժ Հայաստանում չի բարձրաձայնում Ռուսաստանի նախաձեռնողական դերն այս խնդրում: Եթե ավելի կասկածամիտ լինեի, կենթադրեի նույնիսկ, որ այս լռությունը պատահական չէ: Բայց նույնիսկ պատահական լինելու դեպքում, պետք է հստակ խոստովանել, որ նման լռությունը` ա. թերի ու անարժեք է դարձնում իրականության բացատրությունը եւ համապատասխան քաղաքական դիրքորոշումը, իսկ քաղաքական պայքարը, համապատասխանաբար` անարդյունավետ եւ բուն նպատակին չխփող, բ. օբյեկտիվորեն մոլորեցնում է հասարակությանը, որի համար չի բացահայտվում ամբողջական ճշմարտությունը գործընթացի մասին:

Անհամբեր ընթերցողների ներողամտությունն եմ հայցում այն բանի համար, որ մինչ դեպքերի բուն վարկածիս անցնելը, ստիպված եղա այսքան երկար նախաբան անել: Սակայն, այլ կերպ վարվել ուղղակի անհնար էի համարում, որքան էլ դեպքերը արագ են զարգանում: Առանց այս նախաբանի` հետագա մտքերս կարող էին մինչեւ վերջ չհասկացվել:

ՀՐԱՆՏ ՏԷՐ-ԱԲՐԱՀԱՄԵԱՆ
(շարունակելի)

[Mephistopheles]

Ահա այդ խնդրո առարկա թերթիկների վրա պատկերված նկարները։


Մեր հայրենի օրենքի պահապանները երևի շփոթվել և Թուրքիո սահմանադրությունն են պահպանում Հայաստանում, այ է՝ Թուրքիայի քրեական օրենսգրքի 301 հոդվածը, որ թրքական ինքնության վիրավորանքի մասին է։
Ապրեք, տղաներ, ասքյարի բարի ժառանգներ։

ցեղակրոն ջան, էս դիշովկայությունը իբր տնկել ես ստեղ որ ի՞նչ… ինչ ես ուզում ասած լինես… ո՞վ ա մեղավոր… կարող ա՞ թուրքն ա… էսի տար Սերժին ու դաշնակներին ցույց տուր… էդ Սերժն էր որ թուրքերին ձեռք մեկնեց ու հրավիրեց "ֆուտբոլ նայելու ու հանձնաժողով կազմելու"… էտիՍերժն ա ասել ապեր, Սերժը, քո "պրեզիդենտը" ու եթե պլակատ ես ուզում սարքես գնա էդ ուղղությամբ սարքի ընգեր… քաջնազարությունը դրաձրել եք ազգային նկարագիր… էդքան թափով պլոջիկով եք գնացեք մի անգամ "Միացումի" ցույցին մասնակցեք, կամ էլ ՀԱԿ-ի վստահված անձ եղեք (ոնց որ մեր Մուրմուշը), թե չէ դաշնակի պատության կողմից երաշխավորված ցույցին հանգուցյալ տատս էլ կարա մասնակցի… էդտեղ (տղա)մարդկություն պետք չի…

… ե՞րբ պիտի հասկանաք որ մեր թշնամին թուրքը չի, ոչ էլ որևէ այլ ազգ…

[urartu]

լիքը մարդիկ են դա տեսել, բայց քո պես երկար ժամանակ իրանց աչքերին չէին հավատում, կամ էլ ասում էին, որ ճիշտ են անում… միչև ուղտը իրանց դռանն էլ չէր չոքում: ես խոսում եմ այսպես կոչված ստալինյան դարաշրջանի մասին: Մի նկատառում միայն ու մնացածը թողնում եմ քո հայացողությանը: Ստալինը ու Սերժը՝ երկուսն էլ եղել են սոսկալի լղոզ, սոսկալի վախկոտ ու սոսկալի դունդուկ անձնավորություններ:

ես ոչ մի անգամ էլ ոչ Սեռժին, ոչ էս երկրի ճոռտատիրական հասարակարգին չեմ արդարացրել, միայն ասել եմ որ կողմ եմ, հայ թուրքական հարաբերությունների հաստատմանը, որովհետև լավ է ունենաս զապառոժեց մակնիշի ավտոմեքենա, քան երազես մի 100 տարի հետո մերսեդես ս կլասի մասին, եկեք մեզ չխաբենք եսոր ինչ հողերի մասին կարող է խոսք գնալ, Թուրքիան Ադրբեջան չէ, եթե այսոր մենք գոնե Ղարաբաղը կարողանանք պահել, դա մեծ բան կլինի մեզ համար, իսկ թուրքերի հետ լավ հարաբերություն ունենալը միայն կամրապնդի մեր դիրքերը ետ հարցում,
իսկ ուխտը իմ դռանը դեռ չի չոքել, բայց էտ կապ չունի երբ տեսնում ես, որ քո երկրի, քո սեփական քաղաքի մեջ, ետպիսի բաներ է կատարվում, էլ արդեն աչքիդ հեչ բան էլ, չի երեվում, պարզապես ցավ ես ապրում, որ քո սեփական երկրում քեզ ճորտ ես զգում, էտքան բան

[Chuk]

բայց էտ կապ չունի երբ տեսնում ես, որ քո երկրի, քո սեփական քաղաքի մեջ, ետպիսի բաներ է կատարվում, էլ արդեն աչքիդ հեչ բան էլ, չի երեվում, պարզապես ցավ ես ապրում, որ քո սեփական երկրում քեզ ճորտ ես զգում, էտքան բան

Իհարկե թեմայի հետ առնչություն չունի, բայց այսուհանդերձ ուզում եմ հարցնել. դու 2008 թ.-ի մարտի 1-ին Հայաստանում եղե՞լ ես, կամ Հայաստանում կատարվածի մասին իմացե՞լ ես:

Իսկ Երբ որ Քոչարյանի թիկնապահները ծեծելով պապլավոկում Պողոս Պողոսյանին էին սպանում, իմացե՞լ ես:

Իսկ...

Դիվին, կարծում եմ, այս ամենը նկատի ուներ, երբ ասում էր. «լիքը մարդիկ են դա տեսել, բայց քո պես երկար ժամանակ իրանց աչքերին չէին հավատում, կամ էլ ասում էին, որ ճիշտ են անում…»

[urartu]

Դիվին, կարծում եմ, այս ամենը նկատի ուներ, երբ ասում էր. «լիքը մարդիկ են դա տեսել, բայց երկար ժամանակ իրանց աչքերին չէին հավատում, կամ էլ ասում էին, որ ճիշտ են անում…»

չեմ ուզում բառերի ետևից ընկնել, բայց քո պես-ի իմաստը չհասկացա, ես ոչ մի անգամ էլ չեմ ասել թե ճիշտ են արել