Պարույր Սևակ

[murmushka]

սա Սևակը չի գրել, Ֆելիքս Պետրոսյանը` նրա մտերիմ ընկերն է գրել Սևակի մահվանից հտո
ինձ վրա այն շատ մեծ տպավորություն թողեց

Ինձ ծափեր պետք չեն...
Արդեն այնքան եմ վարժվել ապտակին,
Որ թվում է, թե
ձեր այդ ափերից ծնված ծափերը
Կեղծավորաբար ինձ լռեցնելու ձայնահաբեր են,
լեզվակներ են
ու շքեղ դնչկալ:
Մինչդեռ ես` այսպես բռի, աներես,
Էլի խոսում եմ,
Խելառ առվի պես լեռնալանջն ի վար,
Սարալանջն ի վար,
Վարար ու վարար էլի հոսում եմ`
վերածված ծովի,
Որ դուք ամառվա հրին ու տապին
Գաք, արև խմեք իմ խճոտ ափին:
Ինձ ծափեր պետք չեն...
Այնպես եմ արդեն վարժվել դավերին,
Որ իմ ձեռքով քամած ու մաքրած
Մաճառով լեցուն գավերին անգամ
ահով եմ նայում`
չլինի` թույն է:
Բայց և խմում եմ միշտ առաջինը,
Որ եթե հանկարծ մեռնելու բան է`
լոկ ինքս մեռնեմ,
Ու նոր ասում եմ. «Վայելեք, մարդիկ,
սա անվնաս է...»:
Իմ ճանապարհը ոչ թե ոտքիս տակ,
Այլ (կներեք ինձ) ուղիղ վրաս է,
Գլխիս վրա է, հոգուս վրա է ու մի ափ սրտիս:
Եվ երբ խորդուբորդ պատնեշ է ելնում
իմ ճանապարհին,
Ես տրորում եմ գլուխս, հոգիս ու մի ափ սիրտս,
հարթում եմ ճամփան,
Որ իմ ետևից թե գալու լինեք`
Բան չպատահի ձեր գլխին, հոգուն ու մի ափ սրտին:
Իսկ դուք...
Անցնում եք` ինձ տրորելով,
Ձեր բախտի համար Աստծուն նայելուց
ծուռ պարանոցս
պարսավանքների պարանների մեջ
միշտ հոլովելով
Ու չեք էլ զգում, սատանան տանի,
Որ ես էլ ձեզ պես ունեմ երկու ոտք,
Անպոչ եմ, անպոզ, հյուսված եմ ջղից...
Ի՞նչ է, անպայման սպանվե՞մ պիտի,
Որ ձեր կրծքի մեջ խիղճը արթնանա...
Ծափեր չեմ ուզում...
Ու թե հիմա ձեզնից չամաչեմ,
Բուռս կպարզեմ ու կասեմ` մարդիկ,
մի քիչ սեր տվեք...
Չէ, ինձ համար չէ –
Փառք Երկնայինին, սիրուց այնքան եմ
կշտացել հիմա,
Որ բռուցքաչափ իմ սրտի վրա
Արարատի չափ մաղձ է կուտակվել
Այսպես սիրվելուց:
Ձեր տված սիրուց բաժին կհանեմ
մարդաբաններին,
Որ նրանք Նոյի` վաղուց քրքրված
Տապանը թողնեն
Հետաքրքրվեն Նորի տապանով,
Բազկաթոռներին կտամ ձեր սերը,
Որ միջանցքներում դրած հասարակ
ճկաթոռներին վերից չնայեն-
Ախր, երկուսն էլ նույն ծագումն ունեն`
փայտից են շինված...
Մի քիչ սեր կտամ մայթի ծառերին գարուն երազող
Ճնճղուկին անտուն,
Որն օրն ի բուն պարսատիկավոր տնատերերին
խնդրագրի նման դիմում է գրում
ու չի հասկացվում:
Սեր կբաժանեմ... բաժանվածներին,
Քանզի միաբանության մեր ամեն մի դաշինք
մի վառ օջախ է,
մի ամուր տանիք,
հոգեպարար երգ
Եվ աշխարհով մեկ սփռվածներին
Իր տունը կանչող սիրասուն մոր ձեռք:
Զարմանալի բան է – դուք բաժանվում եք`
ես եմ մղկտում,
Եվ ինձ թվում է` երկու կես եղած
ձեր երեխան եմ,
Որը կա և կամ նոր պիտի լինի:
Իսկ հիմա, իրոք, ինձ ծափեր պետք չեն...
Քանի դեռ ես կամ ու ձեր կողքին եմ`
Ինձ պահեք, մարդիկ, ոչ թե ծափերով,
Այլ ձեր մարդկային մոտեցմամբ մաքուր,
Ոչ թե իմ գլխին մրուր թափելով,
Այլև զգալու զգացմամբ թաքուն:
Ինձ մի բամբասեք` չարած մեղքերս
աշխարհին տալով,
Եթե շիրիմիս այցի եք գալու սգով ու լալով:
Ինձ պահեք այնպես, ինչպես պահում եք
սերը ձեր սրտում,
Որին չեք մորթում, չեք դավաճանում:
Թե չէ կյանքս ի՞նչ է –
Մազից կախ տված ինքնահոս գրիչ,
Որի ճակատին գրված է գուցե.
«Մահվան պատճառը մի ինքնաշարժի
Երկու սև ակ»
Եվ երբ սրբատաշ տապանաքարիս
Շշուկով կարդաք.
«Աստ հանգչի Սևակ» -
Զղջալը` անմիտ, լալը` անիմաստ
Եվ հարգանքն արդեն
Անարգանքի պես դառը կլինի:
Ծափե՞ր: Չեմ ուզում...

[Empty`Tears]

Չգիտեմ կա էստեղ թե ոչ, սակայն գրեմ լավ՞ (շատ-շատ եմ սիրում)

Նամակ

Նա՞ է գրում ինձ
Թե՞ ես եմ գրում իմ հարազատին՝
Ինքս էլ չգիտեմ.
"Արդյոք քեզ եր՞բ եմ, ե՞րբ եմ տեսնելու...
Ձմե՛ռ ու ամա՜ռ,
Աշո՛ւն ու գարո՜ւն...
Իսկ ո՞ւր է տարվա մե՛ր եղանակը,
Այն հինգերորդը..."

Նա՞ է գրում ինձ
Թե՞ ես եմ գրում իմ հարազատին՝
Ինքս ել չգիտեմ.
"Դու նկատե՞լ ես. ձմեռ ժամանակ
Անհնարին է անցնել անտառի այն ծանոթ տեղով,
Որով անցել ես ամռան օրերին,
Քանի որ ցրտից սաստիկ կուչ գալով
Ու ձյան բեռան տակ ճկվելով խղճուկ`
Ոստ ու ճյուղերը փակում են ճամպադ,
Իսկ մթնշաղին կամ աղջամուղջին`
Ճանկռում են դեմքդ,
Աչքիդ սպառնում:
Ես քայլում էի աղջամուղջի մեջ,
Ու քայլում էի նաև ... մտացիր:
Մտացի՞ր արդյոք, մտամփո՞փ արդյոք,-
Մի՞թե նույնը չէ:
Ու ես հասկացա,
Որ երբ հուզված ենք`
Մենք թաքցընում ենք մեր խեղճ ձեռքերը,
Երբ անվստահ ենք`
Մենք թաքցընում ենք մեր խեղճ ոտքերը.
Իսկ ե՞րբ են մարդիկ թաքցնում դեմքը
Գուցե ամոթի՞ց
(Ես չե՛մ ամաչում իմ սիրո համար)
Գուցե կարոտի՞ց
(Ես ուզում եմ քեզ տեսնել բա՛ց աչքով):
Գուցե ճանկըռտող ճյուղերի՞ց այս չար
Գուցե այս ցրտի՞ց որ ճկում է ինձ
Եվ ստիպում է կուչ գալ խեղճորեն
(Կուչ գալ եմ ուզում քո՛ թևերի տակ)" ...

Նա՞ է ավարտում, թե՞ ես նրա տեղը,-
Ինքս էլ չգիտեմ.
"Իմ այս հարցերին մի՛ պատասխանիր,
Բայց պատասխանիր լոկ իմ մե՛կ հարցին:

Գարունը անցավ` ես քեզ չտեսա,
Ամառը անցավ` ես քեզ չտեսա,
Աշունը անցավ` չտեսա ես քեզ,
Ձմեռն էլ կանցնի` չեմ տեսնի ես քեզ...

Իսկ ո՞ւր ե տարվա մե՛ր եղանակը,
Այն հինգերորդը ... մի՞թե չի գալու" ...

Կարոտում եմ քեզ, երբ ես հետ գալու՞…

[ihusik]

***
Ա՜խ քեզ ինչպե՞ս ասել, որ քեզ հիշում եմ դեռ,
Ինչպե՞ս չասել, որ դու դեռ թանկ ես ինձ համար,
Ինչպե՞ս մեզ բաժանող արգելակը քանդել,
Ինչպե՞ս չգալ քեզ մոտ, ինչի՞ համար:

Ինչպե՞ս չասել, որ` դու, միայն դո՜ւ չես թախծում,
ինչպե՞ս ասել, որ ես ծնվել եմ քեզ համար,
Ինչպե՞ս չասել , որ ես միշտ էլ քեզ եմ տենչում,
Սակայն ինչպե՞ս ասել, ինչի՞ համար:

Չէ՞ որ բաժանվեցինք կարծես մեր ցանկությամբ,
Եվ այսօրը պարզ էր և ինձ, և քեզ համար…
Հիմա ինչու՞ ցավել անցած երջանկությամբ,
Եվ չցավել՞, ինչու՞, ինչի՞ համար:

Ինչպե՞ս, ինչպե՞ս ասել` նորից արի, արի՜,
Ինչպե՞ս չասել, որ ես ապրում եմ քեզ համար:
Գեթ չխոստովանե՞լ ցավը մեր սրտերի,
Խոստոնովանե՞լ, ինչու՞, ինչի՞ համար…

Վերջերս սա կարդացի ու որոշեցի այստեղ էլ տեղադնեմ ու հուսով եմ շուտով մի պոեմ էլ Սևակից այստեղ կտեղադնեմ շատ ման եկա, որ գտնեմ կայքերից մեկում «Ուշացած իմ սեր» պոեմը, բայց չգտա՝ չնայած կրկնվում եմ, բայց ասեմ, որ հուսով եմ մեր սիրելի Ակումբն շուտով այդ հիասքանչ պոեմը կունենա, որն ի դեպ արդեն տեղադրածս «Անկեղծ ասած» պոեմի սկզբնական տարբերակն է

[Լեո]

Լսե՞լ եք «Մարդ էլ կա, մարդ էլ» բանաստեղծությունը Մհեր Մկրտչյանի արտասամամբ: Այնքան բնական և հուզական է նա արտասանում, որ լսելուց մարդու մարմնով սարսուռ է անցնում:
Բոլոր նրանց, ովքեր դեռ չեն լսել, խորհուրդ եմ տալիս լսել այստեղ:

[ihusik]

Պարույր Սևակ
Ուշացած իմ սեր
(պոեմ)

1
Դու տեսնու՞մ ես հիմա, իմ սիրելի՛,
Թե մեզ ու՛ր հասցըրեց քո ուշացած սերը,
Քո ուշացա´ծ սերը,
Դու չուշացա՛ծ իմ սեր։

Կշտամբանքի խոսքեր ես չեմ ուզում ասել:
Բայց դու ո՞նց թույլ տվիր,
Որ նա´ դառնա տերըդ,
Ում դու չէիր սիրում
Եվ ում համար
Չէին դողում շրթերդ՝ ինչպես հիմա,
Չէին շողում աչքերդ՝ ինչպես հիմա,
Ինչպես հիմա՝ կուրծքըդ չէր տրոփում կրքով։

Ինչպես դու քանդեցիր տունդ քո իսկ ձեռքով։

Զուր մի´ արդարանա:
Սիրո հարցում,
Չի՛ ճանաչում կյանքը արդարացում։

Զուր մի´ ասա, թե դու
Բոլորովին անփորձ աղջիկ էիր այնժամ,-
Սե՛րը, ո´չ, չի զգում փորձի կարիք:

Մի´ մտածիր իզուր,
Թե կյանքն ինքը քեզ հետ իբըր վարվեց դաժան,–
Կյանքը չի՛ բաժանում չարիք – բարիք:
Եվ մի´ կարծիր իզուր,
Թե չբերեց բախտըդ։
Բախտ բերելըս ո՛րն է,
Նրան ձե´ռք են բերում...

2
Եվ այսպես է լինում.
նրբության տեղ՝ սիրով
Ոմանք նուրբ մետաքսն են գերադասում հաճախ։

Եվ այսպես է լինում.
Տաքության տեղ սիրո
Ոմանք տաք մուշտակն են գերադասում հաճախ։

Ո՞ր հիմարը կասի, թե վատ բան է
Բարձըր աստիճանը,
Փողով լի գրպանը,
Եթե... սիրո հարցում շիրիմ չէ գրպանը։

Երախտապա՛րտ եմ ես դատարկ իմ գրպանին,
Թե չէ, ի´նչ իմանաս, աստվա՛ծ չանի,
Չէ՞ որ կարող էր նա ինձ էլ գուցե
Ուրիշների հիմար դրության մեջ գցել -
Կարող էին, այո´, կարող էին ինձ էլ
«Աղվես»-ի տեղ իրենց ուսին գցել,
Իբրև մուշտակ՝ կրել,
Իբրև ոսկե քորոց՝ կրծքին խրել։
Չէին կարո՞ղ։
Ի՛նչ է,
Նրանք՝ հետիոտըն,
Իսկ ես ձիավո՞ր եմ,
Նրանք՝ կլոր զերո,
Իսկ ես միավո՞ր եմ:

Ախ, չէ՛, կարո´ղ էին,
Որովհետև կյանքում
Մեծագույնը մեծին միշտ հաղթում է։
Իսկ շատերի համար, անշուշտ, սրտից մեծ է
Կահավորված - կարգին - շքեղ տունը։

Ախ, չէ՛, կարո´ղ էին,
Որովհետև կյանքում
Թեպետ հաղթությունը միշտ նորինն է,
Սակայն հինն էլ կյանքում
Նրանով է կանգուն,
Նրանով է զորեղ,
Որ նա հին է:
Իսկ «քաղքենի» կոչումն այնքան է հին կյանքում,
Որքան... ինքը՝ կինը։

Բայց արտաքուստ քեզ պես
Ու քեզ նման կարծես
Նույն այդ կինը
Անհունորեն քեզնից և տարբեր է այնպես,
Ինչպես նկարներից՝ «նեգատիվը»։

Եվ ինձ համար բախտ է,
Մեծ պատիվ է,
Որ դու ուրի՛շ կին ես,
Իմ անգի´նըս,
Որ հեռու ես ամեն մի քաղքենուց,
Ինչպես պղտոր ջուրը՝ կարմիր գինուց...

3
Բայց, սիրելի´ս, քեզ հետ եղել է վատթարը,
Քեզ հետ պատահել է ահավորը։
Քաղքենուհին անգամ պակաս մեղավոր է,
Քան դու՝
Իմ անմե´ղըս,
Իմ արդա՛րըս։

Նա՝ վատ թե լավ՝ կյանքում առևտուր է անում.
Մի բան՝ տալիս,
Տեղը ուրիշ բան է առնում։
Նրան կարելի է արհամարհել,
Իսկ քեզ... կարելի է քեզ չներե՛լ,
Որովհետև նրանք սեր են խաղում,
Իսկ դու... խաղացել ես դու սիրո՛ հետ.
Որովհետև նրանք կյանք են խաղում,
Իսկ դու... խաղացել ես դու կյանքի՛ հետ...

Քեզ ո՞նց ներել, թե դու
Գնացել ես մարդու
Այնպես, ինչպես մի օր քո հեռավոր տատը,
Երբ որ հարցը ոչ թե սիրտն ու սերն են լուծել,
Այլ, ամենից առաջ, մատնեմատը։
Ինչպե՞ս ներել, թե դու
Գնացել ես մարդու,
Ինչպես Արևելքում ընդունված է եղել
Երկու՛ հազար տարի՝
Զավակի հետ մի լավ գերդաստանի,
Որի յոթը պորտին ճանաչել է հայրըդ,
Որի յոթը պորտին ճանաչել է մայրըդ,
Ճանաչել են,
Սակայն նրա գերդաստանի՛ն,
Բայց ո´չ նրան, ում դու
Գնացել ես մարդու։

Գնացել ես մարդու
Եվ... մտածե´լ,
Թե սերն ինքը,
Եթե կյանքում նա կա,
Հետո մի օր կգա.
Թո´ղ որ առաջնեկի՝
Քեզ պես ու քեզ նման մի աղջըկա,
Թո´ղ որ երկրորդ մանկան՝
Իր հոր քթից թռած մի շեկլիկի
Ծնընդի հետ,– մե՛կ է՝
Միայն թե գա...

Սակայն սերը փառք չէ,
Ոչ էլ հաջողություն,
Որ հետո գա
Եվ կամ
Բնավ չգա։
Հյու´ր չէ,
Որ մերթ ընդ մերթ այցելի ձեր տունը,
Մերթ պատճառի հաճույք
Ու մերթ՝ տհաճություն,
Խանգարելով անուշ ձեր ետճաշյա քունը։
Ախ, չէ՛.
Սերը հյու´ր չէ,
Տանը հյու´ր չէ սերը։
Թե բանն այդտեղ հասավ՝
Նա տանտե՛ր է։

Հիմա դու լավ գիտես,
Իմ սիրելի´,
Որ սիրո հետ խաղալ չի՛ կարելի.
Ո´չ նա խաղալիք է,
Ո´չ էլ մանուկ ես դու։
Իսկ թե խաղալիք է՝
Նա չի ջարդվում ինքը.
Հետը խաղացողին ինքն է այնպե´ս ջարդում,
Ինչպես որ նա քեզ է ջարդել հիմա...
Մի՞թե արդեն պարզ չէ և քե´զ համար,
Որ կարող է սերը...վրեժխնդի՛ր լինել,
Վրեժ լուծել՝
Իրեն անտեսելու՛ համար.
Տառապալից սիրով չսիրողին զինել,
Ինչպես որ քեզ՝ հիմա...

4
Ես սառույցի նման կհալչեի
Քաղքենական տաքուկ ու գաղջ օդում,
Եվ ինձ... ինձ չէր փրկի
Եվ ո´չ մի սառնարան՝
Վերջին «մարկան» վրան։

Ես թշնամու´ս անգամ չեմ կամենում
Տնաբույս ճյուղ լինել արմավենու՝
Լուսամուտի գոգին,
Կըճուճի մեջ կավե,
Եվ կամ լինել ոսկե - չգործածվող գավե՛ր:

Չէ´, ես սառույցի պես կհալչեի
Քաղքենական տաքուկ ու գաղջ օդում:
Բայց... ես ո՛նց եմ ուզում
Ու երազում,
Անգի´ն,
Քո ոտքերը տեսնել իմ գրկաբաց շեմքին։
Քեզ մեկընդմիշտ տեսնել իմ տանն աղքատ ու հին
Եվ հավատալ, որ դու´,
Դու՛ ես տանտիրուհին:

Բա´րձր,
Բա՛րձր է հնչում.
«Իմ սիրելի՛»,
«Իմ սե՛ր»:
Բայց ես ո՛նց եմ ուզում
Ու երազում,
Անգի´ն,
Քեզ շշուկով, ան-ծա՛յր մի շշուկով ասել,
Քեզ շշնջալ.
«Իմ կի՛ն»...

5
Իսկ դու ուրիշինն ես,
Իսկ դու ուրիշինն ես,
Դու´ - ուրիշի՛նը։

Դու´, իմ հարազա՛տը,
Մոտի՛կ հարազատը,
Եվ – ուրիշի՛ն...
Ա՛խ, ուրիշին թող որ մեկ ուրիշը լիներ,
Չէ՞ր կարելի, ասա´։
Ա՛խ, դու այդ ինչպե՞ս ես ուրիշինը եղել,
Իմ սիրելի՛, ասա´...

Եվ նա ով է՝ գիտե՛մ։
Պարզ է. նա ո´չ կարիճ,
Եվ ո´չ էլ իժ է նա։
Գուցե վատ չէ այնքան,
Գուցե լավն է անգամ,
Բայց քեզ համար օտա՛ր – ուրի՛շ է նա...

6
Ինձ բռնեցի հանկարծ ես այն բանում,
Որ ոտներըս հաճախ ինձ, ակամա,
Անվերջ այգիներից - այգիներ են տանում։

Իսկ դուք մի´ շտապեք հանցանքի մեջ բռնել։

Այգիներ եմ գնում ո´չ թե նրա համար,
Որ շրջում են այնտեղ կանայք ամե՛ն ոճի.

Կանայք՝
Նման նրբին ճենապակու.
Հիանալ ես ուզում, ուրիշ ոչի՛նչ...

Կանայք՝
Նման շքեղ սիրամարգի.
Իրենք՝ անգույն, մինչդեռ նրանց հագի՛ն...

Կանայք՝
Նման դռան, որ չեն փակում.
Կողպեք բաց անելու ո´չ մի հակում...

Եվ աղջիկնե՛ր.
Աչքերն այնպե´ս վճիտ,
Որ լեռնային ջրին եթե ասես՝
«Ջինջ ես աղջըկական աչքերի պես»,
Ջուրը հիացմունքից կլճանա մի պահ.
Շո´յված կզգա այնպե´ս,
Կզգա այնպե՛ս հպարտ։

Եվ աղջիկներ բազու´մ -
Այնպես նազու՛ն,
Նազու՛կ,
Որ ամե´ն մի պախրա,
Ամեն եղնի´կ,
Այծյա՛մ
Ցնծությունից պիտի շիկնի ներքուստ,
Եթե լսի հանկարծ իր հասցեին.
«Ասես աղջիկ լինի, ահա թե ի՛նչ»։
Եվ աղջիկնե՛ր –
Այնքա´ն կախարդիչ ու թովիչ,
(Նրանց թովչանքն արդյոք ի՞նչ մակդիրով չափես),
Եվ աղջիկնե՛ր –
Թովիչ՝ աղջըկա պես...

Բայց այգի են տանում ոչ թե նրանք՝
Ո´չ թե այս բոց կանայք,
Աղջիկներն այս կրակ,
Ո´չ թե անծանոթին.
Իբրև մոտիկ,
Վերջ ի վերջո «դու»–ով անվանելու հույսը...

Ավելացվել է 1 րոպե անց
7
Սակայն ճիշտ է, որ ես այգիներ եմ գնում,
Եվ ճիշտ է, որ այնտեղ կանա´յք չեն ինձ տանում։

Մանուկներն են տանում, երեխե՛քը։

Լայն ծառուղի։
Ավազ, որ և շեկ է,
Ինչպես այս թմփլիկը, ա´յ, այս մեկը,
Որ իր գլխին,
Ասես
Թասակի պես,
Անվտանգ արևն է մազերի տեղ կրում։
Ինչպես և այն մե´կը,
Այն մե՛կը, տե´ս,
Որ ավազին, մատով, ինչ-որ բան է գրում։
Ժպտուն դեմքը նրա,
Նրա ձեռ ու ոտը
Այնպես պեպենոտ է,
Որ ուզում ես լվալ առվի ջրով այս ջինջ.
Քեզ թվում է տղան ոչ թե պեպենոտ է,
Այլ որ նրա դեմքը,
Նրա ձեռ ու ոտը
Այս ավազն է նախշել, ուրիշ ոչինչ։

Իսկ հապա ա´յս մեկը...
Ա´խ, այս երեխե՛քը...

Ամեն մեկըս ունի իր մեծ թուլությունը.
Մեկին՝ բարությունը,
Մեկին՝ մայրությունը,
Մեկին՝ խմիչքները,
Մեկին՝ սերը կանանց։
Ինձ մոտ մանուկների տիրություն է.
Ինչքան ինձ հիշում եմ՝
Հպատա՛կն եմ նրանց։

Ես, իսկապես ասած, այսպես եմ հասկանում.
Մարդիկ ուրիշ բան չեն, քան թե մանուկ՝
Մանուկ - հասակ առած,
Մանուկ - տարեց դառած,
Եվ, վերջապես, նաև մանուկ - ծերուկ։

Ես, իսկապես ասած, այսպես եմ հասկանում.
Մեր մեջ ամեն լավ բան մանկականն է,
Ուստի «մանկականն» է լավի ածականը.
Այդպես չի՛ կարելի կոչել ժխտականը...


Իսկ դուք նկատե՞լ եք.
Բոլոր մանուկները
Ե´վ նման են իրար,
Ե՝վ իրարից տարբեր։
Չե՞ք նկատել արդյոք, որ աշխարհում
Տգեղ մանու՞կ, երբե´ք.
Աշխարհումըս բոլո՛ր մանուկներն են սիրուն...

...Ու ես թափառում եմ այգիներում,
Որ վերստին լսեմ զանգ-ծիծաղը նրանց,
Տեսնեմ ինքնամոռաց-տարված խաղը նրանց,
Տեսնեմ,
Թե ինչպես են կավից տնակ շինում,
Գոտի շինում խոտից.
Տեսնեմ,
Թե ինչպես են իրենք իրենց զինում՝
Լաց լինելով ստից.
Լսեմ,
Թե ոնց նրանք բլբլում են անվերջ
Ու մոր հոգին հանում.
- «Իսկ այս ի՞նչ է, մա´մա»...
Լսե´մ,
Թե հալվելով՝ ի
Ի՛նչ սիրով է նրանց մայրը պատասխանում,
Մերթ էլ.
- «Բավական է, դե մի´ հանիր համը»...
Տեսնե´մ,
Թե ինչպես են մեկը մեկի առաջ
Իրենց հայրիկներով հպարտանում.
Սրանն՝ ինժեներ է,
Նրանն՝ օդաչու է,
Որ... երկնքի՛ց անգամ անց է կենում...

Այստեղ ես հասկանում,
Զգում ու հասկանում ամբողջ սրտով,
Որ դու ի՞նչ էլ լինես՝
Ճարտարապե´տ,
Վարպե´տ,
Միլիցիոնե´ր,–
Դու ամենի՛ց առաջ՝
Այս ամենից առաջ և կամ հետո՝
Պարտավոր ես կյանքում... «հայրի´կ» լինել...
Եվ խենթ մի ցանկություն
Լափլիզում է քո սիրտն ու հոգին,
Որ քե´զ,
Եվ քե´զ,
Եվ քե՛զ
«Հայրիկ» կոչի ձայնը ինչ-որ մեկի։

Ինչու՞ ինչ-որ մեկի։
Ո´չ թե ինչ-որ մեկի,
Այլ, սիրելի՛ս, ձայնը մե´ր մանկիկի...

8
Մենք ինչքա՛ն ենք տխրել՝ երազելով.
Ես աղջիկ եմ ուզում,
Իսկ դու՝ տղա։
Ես աղջիկ եմ ուզում՝ քո´ մազերով,
Դու տղա ես ուզում՝ ի´նձ պես թխաչ...

Ես աղջիկ եմ ուզում,
Որ քեզ նման լինի –
Քեզ պես՝ կախարդանքով իրեն զինի.
Քո հասակի նման՝ մանրանկար հասակ,
Ինչպես քո դեմքի շուրջ՝ լուսապսակ.
Լինի քեզ պես նազու´կ,
Քեզ պես նազու՛ն,
Եվ քեզ նման զգաստ,
Ե´վ երազուն.
Որ երբ ժպտա քեզ պես՝
Բացվի արշալույսը.
Ու երբ նայի քեզ պես՝
Վառվի մարած հույսը.
Երբ ծիծաղի քեզ պես՝
Զգաս -
Կյանքն է զնգում.
Ու երբ սիրի -
Զգաս՝
Արժե՛ ապրել կյանքում։
Ամե´ն ինչով նման,
Թուլությունո՛վ անգամ,
Քե´զ պես,
Միայն... քեզ պես դառնություննե՛ր չզգա...

Իսկ դու «չէ´» ես ասում.
Դու տղա ուզում ես։

Թո´ղ որ իր հոր նման տգեղ լինի, ոչի՛նչ,
Բայց թող աստղով լինի՝ իր հոր նման։
Մոր հոգու հետ, ոչի՛նչ, իր հոր նման
Թող նա մեկ-մեկ խաղա,
Չարություններ անի,
Բայց թող՝ իր հոր նման՝ երբե՛ք երես չառնի։
Թող որ՝ իր հոր նման՝ շա՛տ բան տեսնի կյանքում,
Բայց թող՝ իր հոր նման՝ մի´շտ էլ մնա կանգուն.
Թող նա իր հոր նման՝ մեղկությունը ատի,
Փոքրոգություն, քծնանք իր հո´ր նման դատի.
Իր հոր նման՝ երբեք չշլանա փառքից,
Թող շլանա, լավ է, աղջիկների քայլքի՛ց.
Իր հոր նման՝ թող որ հափըշտակվի´, տարվի´,
Բայց երբ ժամը հասնի, հո´ր պես սիրահարվի,
Հո´ր պես կարողանա ատել, սիրել,
Կարողանա քե´զ պես բախտի տիրել...

Ես ինչպե՛ս եմ ուզում
Ինձ հա´յր տեսնել,
Դու ինչպե՛ս ես ուզում
Քեզ մա´յր տեսնել...

9
Բայց դու արդեն... արդեն մայր ես վաղուց.
Բակում քո տղան է հիմա խաղում...

...Ես ո´չ փաքրոգի եմ,
Ո´չ տգետ եմ,
Սակայն արի ու տես, որ խանդոտ եմ։

Ես խանդոտ եմ, ինչպես գարնան գետը՝
Ամեն ջրի հանդեպ,
Ինչպես արեգակից խանձված խոտը՝
Ամեն հրի հանդեպ։

Ի՛նչ փույթ, թե խանդելու չունեմ տեղիք,
Բայց իրավու՛նք...
Չէ՞ որ ամբողջովին քոնն եմ։
Քո՛նն եմ,
Բայց ո´չ իբրև կրծքիդ թառած ծաղիկ.
Քո՛նն եմ,
Սակայն իբրև ո´չ պաշարված քաղաք,
Ո´չ էլ հարձակումով մեկեն շահված քաղաք։
Քոնն եմ ամբողջովին՝
Ա´յն տան նման,
Ուր դու և´ տանտեր ես այդ տան համար,
Ե´վ տան միա՛կ-միա՛կ բնակիչը։
Չէ՞ որ ես այլ բան չեմ,
Ես լոկ սիրո ճիչ եմ՝
Խոսուն կասկածներիդ լուռ փարատման համար:
Քոնն եմ իմ անցյալո´վ,
Իմ ներկայո´վ,
Երազներո´վ բոլոր,
Ապագայո՛վ.
Քոնն եմ ամբողջովի՛ն,
Իմ սիրելի´ս։
Սա իրավունք մի՞թե ինձ չի տալիս
Գեթ այսքանից հետո պահանջելու,
Որ իրավունք չունես ինձ տանջելու.
Որ դու պիտի լինես ի´մը՝ անվերապա՛հ,
Ի´մը՝ ոտից-գլու՛խ,
Ի´մը՝ ամբողջովի՛ն.
Որ քո գորովագին սիրո ծովին
Ես տեր լինեմ,
Ինչպես ծովի հին աստվածը՝
Ինքը՝ Պոսեյդոնը.
Որ դու ամբողջովին ի´մը լինես այնպես,
Ինչպես ես եմ քոնը.
Որ մի՛ կաթիլ անգամ դու չցրես,
Էլ չեմ ասում՝ սիրե՛ս...

Էլ չեմ ասում՝ սիրե՞ս...

Բայց ես գիտեմ, թե դու ո՛նց ես երկըրպագում,
Ո՛նց ես պաշտում... նրան,
Որ կոչում է քեզ «մայր»։
Ու ես, որ ո´չ կույր եմ,
Ո´չ էլ հիմար,
Միշտ մի հարցի առաջ աչք եմ փակում.
Ո՞վ է առաջինը քո մեծ հոգում.
Ե՞ս եմ արդյոք, թե նա,
Ու վա՛յ թե նա...
Եվ ի՛նչ էլ որ լինի՝
Ես չե´մ խանդում նրան,
Ա´խ, չէ՛, ես լոկ քեզ եմ որդուդ համար խանդում.
Չէ՞ որ նա լոկ քոնն է և... իմը չէ։

Ու ես ո՛նց կուզեի,
Ո՛նց կուզեիր և դու,
Որ նա լիներ ի´մը,
Որ ինձ «հայրի՛կ» կանչեր,
«Հայրիկ» այնպե՛ս կոչեր,
Այնպե՛ս գոչեր,
Որ աշխա՛րհը լսեր հոր անունը։

Բայց նա քոնն է միայն և իմը չէ։

Ցավն էլ այստեղ է, որ... խորանում է...

[ihusik]

10
Հո ասեղ չէ սերը, որ կորցընես,
Իսկ թե ասեղ է նա՝ կթաքցընե՞ս
Ինչ որ բարձիկի մեջ կամ տոպրակում։
Եթե ասեղ է նա՝
Աչք է ծակում...

Դե´հ, ու՞մ լավ հայտնի չէ մեր իսկ թուլությունը.
Մենք բոլորս էլ մի քիչ փսփսուք ենք սիրում։
Իսկ գեղեցիկ սեռի դրությունը
Շա՛տ է նախանձելի այս հարցերում։
Ոմանց համար արդեն դա մի թուլություն է,
Ինչպես ջուր խմելը, հաց ուտելը...
Պատկերացրեք հիմա դուք մեր դրությունը։
Պարզ է. հայտնի դարձավ և մեր սերը։
Ուրիշները դարձան կիսով նրա տերը.
Ե’վ այս, և’ այն կողմից տնտըղեցին նրան,
Մերթ թաղեցին նրան,
Մերթ պեղեցին նրան:
Ուրիշ խոսքով ասած՝
Նա մի դրոշ դարձավ,
Որ ո´չ թե ձեռքից-ձեոք – բերնից-բերա՛ն անցավ...

Չէ´, սսե՛ղ չէ սերը, որ թաքցընես,
Իսկ թե ասեղ է նա՝
Աչք է ծակում.
Իսկ թե ասեղ է նա,
Հենց թաքցընես՝
Քո ցանկությանն ընդդեմ կհագցընես
Պոչից երկա՛ր մի թել,
Որ երևա´ իսկույն։
Մենք ասեղը թելել բնավ չենք էլ փորձել:
Բայց ի՛նչ...
Դուրս է գալիս՝
Հիմար բան ենք գործել.
Կարելի է, ինչ խոսք, սիրահարվել,
Միայն... հարկավոր էր խելոք վարվել,
Սուսի՛կ – փուսի՛կ այնպես...

Աստվա´ծ վկա, այսպես
Չէ՞ որ կարելի է անգամ խելագարվե՛լ։
Ախար իմ ի՛նչ գործն է՝ մարդիկ ո՞նց են անում։
Իմ ի՛նչ գործն է.
Մարդիկ շա´տ բաներ են անում,
Հազար ու մի տեսակ վա´տ բաներ են անում,
Ես գործ ունեմ մարդկա՛նց,
Ո´չ թե ամեն կարգի նրանց արարքի հետ.
Ես գործ ունեմ սիրո՛,
Ո´չ թե թաքուն կապի հրայրքի հետ.
Միայն աղբյուրի՛ հետ հավերժախոս ու ջինջ,
Եվ ո´չ հոսանքի հետ հեղեղային.
Եվ ո´չ երբեք մոր հետ այն տղայի,
Որին չար ընկերն է խաղում դաղում.
– «Է՛յ, բի´ճ...»

11
Ու մեր սերը բացվեց,
Բերնե-բերան անցավ.
Օրվա հերոս դարձավ
Ու նյութ օրակարգի։

...Ու ես էլ իմ կարգին
Խոսք տվեցի, անգի´ն,
Այսուհետև էլ քեզ... քե´զ... չսիրե՛լ,
Իշխել հոգուս վրա,
Սրտիս տիրել...

Ա՛խ, սրտի տեղ եթե լիներ լեզու՛ն,
Որ խոստացավ հանգիստ քեզ չսիրել։
Հասկանու՞մ ես, թե ես ինչ եմ ասում,
Հասկանու՞մ ես արդյոք. քե´զ... չսիրե՛լ...

Գուցե գիտակցաբար ես ստեցի՞,
Գլուխս ազատեցի՞։
Չէ՛, պարզապես
Կարծես ընդունված է ժողովներում
Ուրի´շ տեսակ խոսել:
Ինչպես ընդունված է ժողովներում՝
Նույնն արեցի ես էլ...

Բայց և այնպես հիմա ա´յլ լեզվով են խոսում
Այս տողերը։
Բարեկամնե´ր,
Անգի՛ն,
Այսօր ես հուզվել ու սրտնեղել եմ։
Բարեկամնե´ր,
Անգի՛ն,
Չէ՞ որ խոսք եմ տվել էլ չսիրել,
Չէ՞ որ խոստացել եմ իշխել հոգուս վրա,
Սրտիս տիրել...

Խոստացել եմ։
Սակայն
Եթե բան դուրս չգա՞...
Թո´ղ որ ասեն, թե սա
Սովետական մարդուն բնա´վ սազական չի,
Թո´ղ որ ասեն, անգի՛ն,
Որ մեր սերը կյանքում բնա՛վ տիպական չէ։
Թո´ղ որ այդպես։
Սակայն
Չէ՞ որ կյանքում նա կա,
Չէ՞ որ արժան գտան նրան նիստի տանել,
Քննարկումից հետո կեսլուրջ ու կեսկատակ
Չէ՞ որ խորհուրդ տվին.
- «Կարելի՛՛՛ է անել...»։

Ո´չ։ Միայն ո՛չ այնպես, ինչպես հարմար գտան։
Ես գործ ունեմ մարդկա՛նց,
Ո´չ թե ամեն կարգի նրանց խորհըրդի հետ.
Ո´չ թե թաքուն կապի,
Ես գործ ունեմ միայն սիրո ու սրտի՛ հետ...

12
Հիմա դու տեսնու՞մ ես, իմ սիրելի՛,
Թե մեզ ու՛ր հասցըրեց քո ուշացած սերը,
Քո ուշացա´ծ սերը,
Դու չուշացա՛ծ իմ սեր։

Դատափետում են քեզ
Ու խստորեն դատում
Նրա´ համար, որ դու
«Ընտանիք ես քանդում»։
Բախտի ի՛նչ չար կատակ
Եվ ի՛նչ ծաղր է հիմար.
Դու´, որ հենց ծնվել ես ընտանիքի համար,
Սուրբ օջախի´,
Սիրո քո տանիքի´ համար,
«Ընտանի՛ք ես քանդում»...
Եվ դու պարտավոր ես փրկե՞լ մի ընտանիք,
Որ շա՛տ վաղուց արդեն կործանվել է ինքը.
Հանուն կործանվածի կործանումի մատնել
Ուրի՞շ մի ընտանիք։

Ու՞ր է այստեղ խիղճը,
Դատողությու´նն ուր է,
Ու՞ր է աոողջ միտքը.
Հանուն փլված մի տան՝
Մեկ այլ տանիք քանդել,
Եվ ինչպիսի՛ տանիք...
Եվ մի՞թե քեզ դատող,
Դատափետող մարդիկ չեն իմանում,
Որ դու... հեղու՛կ չես դու,
Որ քո ձևը փոխես այն ամանում,
Որտեղ որ քեզ կածեն...
Մի՞թե մինչև հիմա ոմանք չեն հասկացել.
Դու կենդանի´ մարդ ես,
Ամենամա՛րդ մարդը,
Սիրո՛ղ մարդը,
Քեզ չի կարող ձև տալ ամեն կուժ ու կուլա,
Եվ որ չորստառանի «մարդ» կոչվածը կյանքում
Շա՛տ ավելի բարդ է,
Քան թե հազարատառ, թեկուզ սրբագործված, մի ֆորմուլա...

Եվ դու ինչպե՞ս հիմա բերան իսկ չբանաս,
Ինչպե՞ս դու նրանց դեմ չըմբոստանաս,
Երբ շա´տ լավ գիտես.
Բոլո՛ր օրենքները նրա´ համար են լոկ,
Որ պաշտպանեն կյանքում մարդկայի´նը
Մարդու՛ն,
Եվ որ բոլոր տեսակ օրենքներից բացի
Կա մի օրենք ևս – և շա՛տ խելոք.
Բոլոր օրենքների ո´չ թե տառն են կարդում,
Այլ էությու՛նը լոկ...
Եվ դու ինչպե՞ս հիմա բերան իսկ չբանաս,
Ինչպե՞ս դու նրանց դեմ չըմբոստանաս,
Ինչպե՞ս չասես, որ քեզ
Պետք է սուրբ ընտանի՛ք,
Բայց ո´չ ընտանիքի ծաղրանկար,
Պետք է օջա՛խ մաքուր,
Սիրո գողտրիք տանի՛ք,
Ուր չի կարող լինել ոչ մի կարիք
Խաղալ «լավ ընտանիք».
Մի հա´րկ,
Ուր հա՛րկ չկա
Խաղալ, թե «սրա պես լավ հարկ չկա՛».
Մի հա´րկ,
Ուր իսկապես չկա կեղտի նշույլ,
Եվ ո´չ երբեք մի հարկ,
Որտեղ մութ անկյուն են կեղտը քշում՝
Հանուն ըն-տա-նե-կա՛ն սուրբ մաք-րու-թյա՛ն...
Ա´խ չէ՛.
Քո մեծ սրտով
Դու սովոր չես նման մի փոքրության...

Ու ցավում է հիմա մեր վիրավոր հոգիդ,
Նա ցավում է հիմա՝ ատամի´ պես։

Մենք և´ երջանիկ ենք,
Ե´վ պատժված հիմա.
Դու՝ Եվայի´ նման,
Իսկ ես՝ Ադամի´ պես։

Ա՛խ, ցավում է հոգիդ նրա´ համար,
Որ աստըծո գործած հին սխալից հետո,
Եվ քանի՛ դար հետո,
Այս անաստված մարդիկ նաև հիմա
Մեր նկատմամբ, կյա´նքըս, նույն սխալն են գործում,
Մեզ պատժում են... գտած երջանկությա՛ն համար:
Թո´ղ որ դրախտ պետք չէ.
Մենք մեր ձեռքերով ենք այդ ստեղծել փորձում։
Բայց դե ինչի՞ համար,
Ախար ինչի՞ համար
Պնդել, որ դու ընդմիշտ նույն դժոխքու´մ մնաս։
Բայց դե ինչի՞ համար,
Ախար ինչի՞ համար
Մի նոր դժոխք սարքել և´ ինձ, և´ քեզ համար,
Նույնպես վարվել նաև քո մանկան հոր՝
Մեզանից ոչ պակաս դժբախտի հետ...

Ա´խ ի՛նչ հեշտ է
Խաղալ մարդկանց խեղճ բախտի հետ...

13
Ես լա´վ գիտեմ.
Այստեղ հերոսություն է պետք,
Հերոսություն է պետք՝
Ինչպես երեկ կռվում։

Փոքրոգություն կյանքում ես չեմ արել երբեք,
Մահվան հանդեպ վախից չեմ կորանում-կեռվում։
Ճանաչում եմ և քե´զ.
Մենք հեռու չենք հիմա
Հերոսական քայլից։ Բոլորովի´ն։
Ինքըդ Զոյային ես անհունորեն նման,
Իսկ ես շատ եմ սիրում Մոտրոսովին։
Սակայն այստեղ մահով բա՛ն չես շահի,
Իզու´ր բան է հիմա դիմել մահի։
Նա չի կարող այստեղ ցույց տալ մեզ օգնություն։
Երեկ՝ կռվում մահը հերոսություն էր մեծ,
Այսօր՝ աններելի փոքրոգություն։
Երեկ այնտեղ մահով շահում էիր դու կյանք,
Մահըդ նոր կյանք դարձնում,
Այսօր այստեղ մահով,
Քո մի՛ հատիկ մահով,
Երեք կյանք ես կորցնում.-
Երկու՝ ամբողջովին ու երկու՝ կես.
Փոքրիկ որդիդ՝ կիսո´վ,
Նրա հայրը՝ կիսո´վ,
Ամբողջովի՛ն՝ դու ինձ,
Ու ես էլ՝ քեզ...

Իսկ թե փոթորիկ է սա մի բաժակ ջրու՞մ։
Թո´ղ որ այդպես,
Սակայն նա կյա՛նք է կործանում։

Իսկ թե մի հարց է սա,
Որ փակ նիստից պիտի լայն ասպարեզ քաշվի՞,
Իսկ թե մի հարց է սա,
Որի մասին պիտի ամբո´ղջ ձայնով խոսվի։
Խոսվի բա՛րձըր և բա´ց,
Եվ ո´չ լոկ մերպեսի,
Այլև բոլո՛ր նրանց,
Բոլոր նրա´նց մասին,
Ովքեր կեսլրջորեն ու կեսկատակ
Վաղը մեր նմանին խորհուրդ կտան.
- «Կարելի՛՛ է անշուշտ,
Մարդը մարդ է, քար չէ...»։

Չէ՛, նման խորհուրդը մեզ համար չէ։
Չէ՛, նման խորհուրդը մեզ հարմար չէ,
Մեր աշխարհի´ն նման ու հարմար չէ։
Թեկուզ նրա´ համար մեզ հարմար չէ,
Որ մարդն, այո´, մարդ է, մարդը քար չէ։
Թեկուզ նրա´ համար մեզ հարմար չէ,
Մեր աշխարհի´ն նման ու հարմար չէ,
Որ նա մեր աշխարհն է,
Որ նա Սպարտա՛ չէ,
Որտեղ դատում էին ու խիստ պատժում գողին
Ո´չ հափշտակության,
Ո´չ էլ գողության մեջ խառնըվելու համար,
Այլ լոկ անբավարար ճարպըկությա՛ն՝
Բռնըվելու´ համար:
Իսկ մենք չէ՞ որ դեմ ենք ամե´ն տարողության,
Ամե´ն չափսի գողի,
Եվ առավել ևս՝ լա´վ գողության,
Եվ առավել ևս՝ ճարպի´կ գողի...

14
Իսկ ի՞նչ անել հիմա։
Անուղղելի – հիմար
Սիրտըս ահա նորից
Կուրծքըս այնպե´ս թակում,
Այնպե՛ս է տկտկում,
Կարծես թե Մորզեի այբուբենով
Ամենքին է դիմում մի զուսպ քենով,
Ամենքին է տալիս իր նույն հարցը հիմար.
- «Իսկ ի՞նչ անել հիմա»...

Սիրտըս մոլեգնորեն կուրծքս է ծեծում,
Ինչ-որ մեկն էլ դուռն է ծեծում հուշիկ։
Հարբածի պես ելնում,
Գնում դուռն եմ բացում։
Դուռն եմ բացում – եվ ի՛նչ.
Դու´ ես, իմ անգի՛նըս,
Դու իմ տունն ես եկել,
Եվ այնպես ես եկել,
Որ որոշված ժամին վեր չկենաս
Ու մորթվողի նման դուրս չգնաս,-
Որ չգնա´ս,
Մնա՛ս,
Ընդմի´շտ մնաս...

Ու ես լուռ նայում եմ քո աչքերին,
Սիրո´վ, ցավո´վ լեցուն,
Տագնապներո՛վ լեցուն
Այս աչքերին։

Մի´ տագնապիր, ոչի՛նչ, առանձին բան չկա´,
Թո´ղ որ քո մանկիկը ինձ անվանի «քեռի»,
Բայց նա «քույրի՛կ» կասի վաղը մեր աղջըկան...

[Lady SDF]

Չգիտեմ կա էստեղ թե ոչ, սակայն գրեմ լավ՞ (շատ-շատ եմ սիրում)

Նամակ

Նա՞ է գրում ինձ
Թե՞ ես եմ գրում իմ հարազատին՝
Ինքս էլ չգիտեմ.

Մի փոքր տեղեկություն այն մասին թե ինչպես ծնվեց այս բանաստեղծությունը ...

***
Հատված Նինա Հովսեփյանի «Պարույր Սևակը Իմ Հուշերում» գրքից

Տվեցի «Մարդը Ափի Մեջ»ը և խնդրեցի կարդալ իր ամենասիրած բանաստեղծություն:
- Այդպես չի լինի, այդպես չեմ կարող, կկարդամ սիրածս բանաստեղծություններից մեկը:

Նա՞ է գրում ինձ
Թե՞ ես եմ գրում իմ հարազատին՝
Ինքս էլ չգիտեմ.

Կարդում էր թախծոտ, հուզված: Ինչ էր պատահել: Գիրքը փակեց ու տխո՜ւր-տխո՜ւր հայացքով կրկնեց վերջին տողերը –

Իսկ ո՞ւր է տարվա մե՛ր եղանակը,
Այն հինգերորդը ... մի՞թե չի գալու ...

Ասաց, որ ինքը շատ է սիրում այս բանաստեղծությունը, թեև դա կարող է իր ստեղծագործությունը չհամարել, քանի որ բանաստեղծության միտքը, անգամ պատկերներն ու տողերը Սուլամիթային են պատկանում, երևի բանաստեղծի ամենամեծ սիրուն, որին նա նվիրել է իր «Երգ Երգոց» պոեմը և մի քանի բանաստեղծություններ: Սևակը լոկ բանաստեղծության է վերածել Սուլամիթայի նամակը, որը գրել է իրեն՝ հուզված մի պահի:
- Այնպես որ այս բանաստեղծության մեջ ոչ թե ես, այլ նա է խոսում: Դա նրա կարոտն է, նրա թախիծը, սպասումը, - ասում է Պարույրը:
Նա ասաց նաև, որ ինքը Սուլամիթայի հետ ծանոթացել ու մտերմացել է Մոսկվայում: Եվ այդ մտերմության նախնական ազդակը եղել է աղջկա անունը՝ Սուլամիթա:
- Թվաց, թե դարերի խորքից կենդանություն է առել Սողոմոն իմաստունի սիրելին, պարտիզպանի սևահեր դուստրը և կանգնել է իմ դիմաց: Իմ Սուլամիթան էլ հրեա էր: Սիրեցի նրան և այդ օրերին, դատարկ գրպանով, ես ինձ արքա էի կարծում, - հուզված խոսքը եզրափակեց Սևակը:

***

Սուլամիթա Ֆրիդբերգի նամակը Սևակին
«Ղողանջ Հիշատակի» գրքից

Թանկագին իմ Սատանի Ճուտ

Բոլորն աշխատանքից գնացել են, և լուռ գրում եմ քեզ, ճիշտ է, տկտկում է գրամեքենաս, բայց և այնպես՝ մի փոքր, որպես ձայն ... Այսօր մեր Մոսկովյան բոլոր ցրտերի ցուրտն է: Սառչում է ամեն ինչ՝ և մուշտակի դրսինը, և ներսինը: Մուշտակն իմ էլի նույնն է ... Ոտնաման-բեռնատարներս՝ նույնպես ...

Արդյոք ե՞րբ եմ քեզ տեսնելու: Ձմեռ և ամառ, գարուն և աշուն ... Իսկ որտե՞ղ է տարվա հինգերորդ եղանակը: Շատ կարևորը, մեր եղանակը ...

Նկատե՞լ ես դու արդյոք, որ այնտեղ, ուր ամռանը դու հանգիստ անցնում էիր ծառերի ճյուղերի տակով, հիմա գրեթե անանցանելի է: Նրանք ցրտից սառչելով կուչ են գալիս, կռանում շատ ավելի ներքև, և եթե մթնշաղին անցնես, ճանկռոտում են դեմքդ: Իսկ եթե մտասույզ ես, դա կլինի հենց Աստծո պատիժ ...

Մենք հուզմունքից թաքցնում են ձեռքներս, անհարմարությունից՝ ոտներս, ինչո՞ւ մարդիկ երբեք չեն թաքցնում դեմքերը ... միայն հուզմունքից՝ և այն էլ մի րոպեով ...

Շատ ցավալի է ... Ցավալի է, որ քեզ ներկայացրել են մրցանակի ... Նրանք, ովքեր կկարդան գիրքը, կասեն՝ ոչինչ, բա՜յց ... Իսկ ովքեր կկարողանան կարդալ և հասկանալ «քեզավարի», նրանց մրցանակներ չեն շնորհում: Եվ կրկին դու՝ ապօրինի ծնունդ, ո՞վ գիտի ...

Գիրքդ չեմ կարողանում ձեռք բերել, մեզ մոտ խանութներում այն չի եղել, իսկ բազայի մի քանի օրինակները թրցրել են, այնպես որ սպասում եմ քո «հավատարմությանը»:

Շուտով քեզ սկսելու են մեզ մոտ տպագրել, այնպես որ հատուկ ընտրիր մի ոչ մեծ շարք և ուղարկիր ... կթարգմանեն կամ Մեժելայտիսը, կամ, բոլոր դեպքերում, որևէ մեկը լավագուններից: Դա կկոչվի «Ժողովուրդների Բարեկամություն» ... Եվ դա կլինի քո առաջին երթը իմ ժանապարհներով դեպի ինձ:

Ես միշտ սիրում եմ քեզ, իսկ վերջերս քիչ մնաց խելքս թռցնեի ... Դա, երբ դու ինձ հետ խոսում էիր ստուդիայից, քո բոլորին անհասկանալի լեզվով, այն հազարավոր առավոտներից մեկն էր, երբ ես միացնում եմ ռադիոն և, այնուամենայնիվ, լինում են հեքիթներ ... Իսկ ես լսում ու լալիս էի, հետո իմ աշխատակիցներն ասացին՝ բանաստեղծությունից չեն լալիս ... Ո՞վ գիտի, ինչից են լալիս: Լաց են լինում արցունքներից – ահա այն, ահա՜ այն ձայնը, իսկ ռադիոն գրկե՞լը: Ի՞նչ է:

Քո ևս մի Նոր Տարին շնորհավոր, իմ առաջին ու վերջին:
Իմ նամակները բացահայտ կորում են, նոր հասցե ուղարկիր:

Քո՝ Ս
Դեկտեմբեր 20, 1962

[Empty`Tears]

Lady SDF ապրես…
ստացվումա, որ բառերի կեսը նրանը չի եղել…

[Lady SDF]

Lady SDF ապրես…
ստացվումա, որ բառերի կեսը նրանը չի եղել…

Չէի ասի կեսը ... ընդամենը մի քանի տող և պատկեր: Կամ ի՞նչ կարևոր է ... Պարզապես պատմությունն է շատ հետաքրքիր, դրա համար տեղադրեցի էստեղ:

Ավելացվել է 31 վայրկյան անց
Քունս չի տանում,
Դու էլ մի քնիր,
Հետս էլ կրկնիր,
Որ Հայաստանում
Հիմա գարունը
Բացվել է արդեն:
Թողած հին հունը՝
Գետերը հորդել,
Պղտոր ու խելառ
Դես-դեն են խփվում:
Կանաչիծ հարբած՝
Գառներ ու հորթեր
Լեռնալանջերին
Խայտում են, ծփում:
Մոշու թփեր են
Չորս բոլոր աճել:
Մի մոլոր գառնուկ
Պճեղն է գաջել
Ոլոր կածանի
Կիսաթաց հողին:
Խաղալի վրա
Մի բուռ հին կաղնի
Տվել է իրեն
Լու՜ռ արևկողին:
Կոճղը դարձրած
Իր համար սեղան՝
Պսակ է գործում
Մի պուճուր տղա
Ու գցում վզին
Իր ծիրան եզի:
Իսկ մա՜յրը տղի ...
Պառավն անտեղի
Զո՜ւր է տեղ գցել
Քնելու համար.
Նա, ինձ պես, գուցե
Չի քնել հիմա,
Նա՜, որին դեմքով
Ես շա՜տ եմ նման ...
... Քունս չի տանում,
Դու էլ մի քնիր,
Հետս էլ կրկնիր,
Թե ի՞նչ եմ անում,
Ես ի՞նչ եմ անում
Ոչ Հայաստանում ...

1956
Մոսկվա

[nune']

Միանշանակ ինքը վերջնա, ամեն մի բանաստեղծությունը, նամանավանդ, ՄԱՐԴԸ ԱՓԻ ՄԵՋ ժողովածուից ուղղակի ներթափանցում են հոգուդ մեջ ու վերջ.....

[ihusik]

Lady SDF շատ-շատ ապրես տեղադրածդ «Նամակ»-ի պատմությունն հիանալի էր

Այստեղ ահա կա Սևակի և Սուլամիթայի մասին ֆիլմ (կարծեմ երեք մաս է)
Դիտեք, հետաքրքիր է ու գեղեցիկ...

[ihusik]

Պարույր Սևակի «Ուշացած իմ սեր» պոեմը չնայած տեղադրել եմ այս թեմայում, բայց կրկին եմ տեղադնում, քանի որ առաջի տարբերակում հավաքելուց երկարացման նշանի փոխարեն դրել էի շեշտ, որից իմ մոտ երկու տեսակ կար ու դրա համար սխալ է եղել այդպես ու չեմ ուզում, որ այդպես մնա, քանի որ կարդալուց երկարացման ու շեշտի վրա ուշադրություն դարձնելուց շատ է փոխվում ու ճիշտ արտասանելուց շատ ավելի գեղեցիկ է հնչում, ուստի մեկ անգամ տեղադնում եմ այս անգամ ճիշտ տարբերակով.

Ուշացած իմ սեր
(պոեմ)

1
Դու տեսնու՞մ ես հիմա, իմ սիրելի՜,
Թե մեզ ու՜ր հասցըրեց քո ուշացած սերը,
Քո ուշացա՛ծ սերը,
Դու չուշացա՜ծ իմ սեր։

Կշտամբանքի խոսքեր ես չեմ ուզում ասել:
Բայց դու ո՞նց թույլ տվիր,
Որ նա՛ դառնա տերըդ,
Ում դու չէիր սիրում
Եվ ում համար
Չէին դողում շրթերդ՝ ինչպես հիմա,
Չէին շողում աչքերդ՝ ինչպես հիմա,
Ինչպես հիմա՝ կուրծքըդ չէր տրոփում կրքով։

Ինչպես դու քանդեցիր տունդ քո իսկ ձեռքով։

Զուր մի՛ արդարանա:
Սիրո հարցում,
Չի՜ ճանաչում կյանքը արդարացում։

Զուր մի՛ ասա, թե դու
Բոլորովին անփորձ աղջիկ էիր այնժամ,-
Սե՜րը, ո՛չ, չի զգում փորձի կարիք:

Մի՛ մտածիր իզուր,
Թե կյանքն ինքը քեզ հետ իբըր վարվեց դաժան,–
Կյանքը չի՜ բաժանում չարիք – բարիք:
Եվ մի՛ կարծիր իզուր,
Թե չբերեց բախտըդ։
Բախտ բերելըս ո՜րն է,
Նրան ձե՛ռք են բերում...

2
Եվ այսպես է լինում.
նրբության տեղ՝ սիրով
Ոմանք նուրբ մետաքսն են գերադասում հաճախ։

Եվ այսպես է լինում.
Տաքության տեղ սիրո
Ոմանք տաք մուշտակն են գերադասում հաճախ։

Ո՞ր հիմարը կասի, թե վատ բան է
Բարձըր աստիճանը,
Փողով լի գրպանը,
Եթե... սիրո հարցում շիրիմ չէ գրպանը։

Երախտապա՜րտ եմ ես դատարկ իմ գրպանին,
Թե չէ, ի՛նչ իմանաս, աստվա՜ծ չանի,
Չէ՞ որ կարող էր նա ինձ էլ գուցե
Ուրիշների հիմար դրության մեջ գցել -
Կարող էին, այո՛, կարող էին ինձ էլ
«Աղվես»-ի տեղ իրենց ուսին գցել,
Իբրև մուշտակ՝ կրել,
Իբրև ոսկե քորոց՝ կրծքին խրել։
Չէին կարո՞ղ։
Ի՜նչ է,
Նրանք՝ հետիոտըն,
Իսկ ես ձիավո՞ր եմ,
Նրանք՝ կլոր զերո,
Իսկ ես միավո՞ր եմ:

Ախ, չէ՜, կարո՛ղ էին,
Որովհետև կյանքում
Մեծագույնը մեծին միշտ հաղթում է։
Իսկ շատերի համար, անշուշտ, սրտից մեծ է
Կահավորված - կարգին - շքեղ տունը։

Ախ, չէ՜, կարո՛ղ էին,
Որովհետև կյանքում
Թեպետ հաղթությունը միշտ նորինն է,
Սակայն հինն էլ կյանքում
Նրանով է կանգուն,
Նրանով է զորեղ,
Որ նա հին է:
Իսկ «քաղքենի» կոչումն այնքան է հին կյանքում,
Որքան... ինքը՝ կինը։

Բայց արտաքուստ քեզ պես
Ու քեզ նման կարծես
Նույն այդ կինը
Անհունորեն քեզնից և տարբեր է այնպես,
Ինչպես նկարներից՝ «նեգատիվը»։

Եվ ինձ համար բախտ է,
Մեծ պատիվ է,
Որ դու ուրի՜շ կին ես,
Իմ անգի՛նըս,
Որ հեռու ես ամեն մի քաղքենուց,
Ինչպես պղտոր ջուրը՝ կարմիր գինուց...

3
Բայց, սիրելի՛ս, քեզ հետ եղել է վատթարը,
Քեզ հետ պատահել է ահավորը։
Քաղքենուհին անգամ պակաս մեղավոր է,
Քան դու՝
Իմ անմե՛ղըս,
Իմ արդա՜րըս։

Նա՝ վատ թե լավ՝ կյանքում առևտուր է անում.
Մի բան՝ տալիս,
Տեղը ուրիշ բան է առնում։
Նրան կարելի է արհամարհել,
Իսկ քեզ... կարելի է քեզ չներե՜լ,
Որովհետև նրանք սեր են խաղում,
Իսկ դու... խաղացել ես դու սիրո՜ հետ.
Որովհետև նրանք կյանք են խաղում,
Իսկ դու... խաղացել ես դու կյանքի՜ հետ...

Քեզ ո՞նց ներել, թե դու
Գնացել ես մարդու
Այնպես, ինչպես մի օր քո հեռավոր տատը,
Երբ որ հարցը ոչ թե սիրտն ու սերն են լուծել,
Այլ, ամենից առաջ, մատնեմատը։
Ինչպե՞ս ներել, թե դու
Գնացել ես մարդու,
Ինչպես Արևելքում ընդունված է եղել
Երկու՜ հազար տարի՝
Զավակի հետ մի լավ գերդաստանի,
Որի յոթը պորտին ճանաչել է հայրըդ,
Որի յոթը պորտին ճանաչել է մայրըդ,
Ճանաչել են,
Սակայն նրա գերդաստանի՜ն,
Բայց ո՛չ նրան, ում դու
Գնացել ես մարդու։

Գնացել ես մարդու
Եվ... մտածե՛լ,
Թե սերն ինքը,
Եթե կյանքում նա կա,
Հետո մի օր կգա.
Թո՛ղ որ առաջնեկի՝
Քեզ պես ու քեզ նման մի աղջըկա,
Թո՛ղ որ երկրորդ մանկան՝
Իր հոր քթից թռած մի շեկլիկի
Ծնընդի հետ,– մե՜կ է՝
Միայն թե գա...

Սակայն սերը փառք չէ,
Ոչ էլ հաջողություն,
Որ հետո գա
Եվ կամ
Բնավ չգա։
Հյու՛ր չէ,
Որ մերթ ընդ մերթ այցելի ձեր տունը,
Մերթ պատճառի հաճույք
Ու մերթ՝ տհաճություն,
Խանգարելով անուշ ձեր ետճաշյա քունը։
Ախ, չէ՜.
Սերը հյու՛ր չէ,
Տանը հյու՛ր չէ սերը։
Թե բանն այդտեղ հասավ՝
Նա տանտե՜ր է։

Հիմա դու լավ գիտես,
Իմ սիրելի՛,
Որ սիրո հետ խաղալ չի՜ կարելի.
Ո՛չ նա խաղալիք է,
Ո՛չ էլ մանուկ ես դու։
Իսկ թե խաղալիք է՝
Նա չի ջարդվում ինքը.
Հետը խաղացողին ինքն է այնպե՛ս ջարդում,
Ինչպես որ նա քեզ է ջարդել հիմա...
Մի՞թե արդեն պարզ չէ և քե՛զ համար,
Որ կարող է սերը...վրեժխնդի՜ր լինել,
Վրեժ լուծել՝
Իրեն անտեսելու՜ համար.
Տառապալից սիրով չսիրողին զինել,
Ինչպես որ քեզ՝ հիմա...

4
Ես սառույցի նման կհալչեի
Քաղքենական տաքուկ ու գաղջ օդում,
Եվ ինձ... ինձ չէր փրկի
Եվ ո՛չ մի սառնարան՝
Վերջին «մարկան» վրան։

Ես թշնամու՛ս անգամ չեմ կամենում
Տնաբույս ճյուղ լինել արմավենու՝
Լուսամուտի գոգին,
Կըճուճի մեջ կավե,
Եվ կամ լինել ոսկե - չգործածվող գավե՜ր:

Չէ՛, ես սառույցի պես կհալչեի
Քաղքենական տաքուկ ու գաղջ օդում:
Բայց... ես ո՜նց եմ ուզում
Ու երազում,
Անգի՛ն,
Քո ոտքերը տեսնել իմ գրկաբաց շեմքին։
Քեզ մեկընդմիշտ տեսնել իմ տանն աղքատ ու հին
Եվ հավատալ, որ դու՛,
Դու՜ ես տանտիրուհին:

Բա՛րձր,
Բա՜րձր է հնչում.
«Իմ սիրելի՜»,
«Իմ սե՜ր»:
Բայց ես ո՜նց եմ ուզում
Ու երազում,
Անգի՛ն,
Քեզ շշուկով, ան-ծա՜յր մի շշուկով ասել,
Քեզ շշնջալ.
«Իմ կի՜ն»...

5
Իսկ դու ուրիշինն ես,
Իսկ դու ուրիշինն ես,
Դու՛ - ուրիշի՜նը։

Դու՛, իմ հարազա՜տը,
Մոտի՜կ հարազատը,
Եվ – ուրիշի՜ն...
Ա՜խ, ուրիշին թող որ մեկ ուրիշը լիներ,
Չէ՞ր կարելի, ասա՛։
Ա՜խ, դու այդ ինչպե՞ս ես ուրիշինը եղել,
Իմ սիրելի՜, ասա՛...

Եվ նա ով է՝ գիտե՜մ։
Պարզ է. նա ո՛չ կարիճ,
Եվ ո՛չ էլ իժ է նա։
Գուցե վատ չէ այնքան,
Գուցե լավն է անգամ,
Բայց քեզ համար օտա՜ր – ուրի՜շ է նա...

6
Ինձ բռնեցի հանկարծ ես այն բանում,
Որ ոտներըս հաճախ ինձ, ակամա,
Անվերջ այգիներից - այգիներ են տանում։

Իսկ դուք մի՛ շտապեք հանցանքի մեջ բռնել։

Այգիներ եմ գնում ո՛չ թե նրա համար,
Որ շրջում են այնտեղ կանայք ամե՜ն ոճի.

Կանայք՝
Նման նրբին ճենապակու.
Հիանալ ես ուզում, ուրիշ ոչի՜նչ...

Կանայք՝
Նման շքեղ սիրամարգի.
Իրենք՝ անգույն, մինչդեռ նրանց հագի՜ն...

Կանայք՝
Նման դռան, որ չեն փակում.
Կողպեք բաց անելու ո՛չ մի հակում...

Եվ աղջիկնե՜ր.
Աչքերն այնպե՛ս վճիտ,
Որ լեռնային ջրին եթե ասես՝
«Ջինջ ես աղջըկական աչքերի պես»,
Ջուրը հիացմունքից կլճանա մի պահ.
Շո՛յված կզգա այնպե՛ս,
Կզգա այնպե՜ս հպարտ։

Եվ աղջիկներ բազու՛մ -
Այնպես նազու՜ն,
Նազու՜կ,
Որ ամե՛ն մի պախրա,
Ամեն եղնի՛կ,
Այծյա՜մ
Ցնծությունից պիտի շիկնի ներքուստ,
Եթե լսի հանկարծ իր հասցեին.
«Ասես աղջիկ լինի, ահա թե ի՜նչ»։
Եվ աղջիկնե՜ր –
Այնքա՛ն կախարդիչ ու թովիչ,
(Նրանց թովչանքն արդյոք ի՞նչ մակդիրով չափես),
Եվ աղջիկնե՜ր –
Թովիչ՝ աղջըկա պես...

Բայց այգի են տանում ոչ թե նրանք՝
Ո՛չ թե այս բոց կանայք,
Աղջիկներն այս կրակ,
Ո՛չ թե անծանոթին.
Իբրև մոտիկ,
Վերջ ի վերջո «դու»–ով անվանելու հույսը...

7
Սակայն ճիշտ է, որ ես այգիներ եմ գնում,
Եվ ճիշտ է, որ այնտեղ կանա՛յք չեն ինձ տանում։

Մանուկներն են տանում, երեխե՜քը։

Լայն ծառուղի։
Ավազ, որ և շեկ է,
Ինչպես այս թմփլիկը, ա՛յ, այս մեկը,
Որ իր գլխին,
Ասես
Թասակի պես,
Անվտանգ արևն է մազերի տեղ կրում։
Ինչպես և այն մե՛կը,
Այն մե՜կը, տե՛ս,
Որ ավազին, մատով, ինչ-որ բան է գրում։
Ժպտուն դեմքը նրա,
Նրա ձեռ ու ոտը
Այնպես պեպենոտ է,
Որ ուզում ես լվալ առվի ջրով այս ջինջ.
Քեզ թվում է տղան ոչ թե պեպենոտ է,
Այլ որ նրա դեմքը,
Նրա ձեռ ու ոտը
Այս ավազն է նախշել, ուրիշ ոչինչ։

Իսկ հապա ա՛յս մեկը...
Ա՛խ, այս երեխե՜քը...

Ամեն մեկըս ունի իր մեծ թուլությունը.
Մեկին՝ բարությունը,
Մեկին՝ մայրությունը,
Մեկին՝ խմիչքները,
Մեկին՝ սերը կանանց։
Ինձ մոտ մանուկների տիրություն է.
Ինչքան ինձ հիշում եմ՝
Հպատա՜կն եմ նրանց։

Ես, իսկապես ասած, այսպես եմ հասկանում.
Մարդիկ ուրիշ բան չեն, քան թե մանուկ՝
Մանուկ - հասակ առած,
Մանուկ - տարեց դառած,
Եվ, վերջապես, նաև մանուկ - ծերուկ։

Ես, իսկապես ասած, այսպես եմ հասկանում.
Մեր մեջ ամեն լավ բան մանկականն է,
Ուստի «մանկականն» է լավի ածականը.
Այդպես չի՜ կարելի կոչել ժխտականը...


Իսկ դուք նկատե՞լ եք.
Բոլոր մանուկները
Ե՛վ նման են իրար,
Ե՝վ իրարից տարբեր։
Չե՞ք նկատել արդյոք, որ աշխարհում
Տգեղ մանու՞կ, երբե՛ք.
Աշխարհումըս բոլո՜ր մանուկներն են սիրուն...

...Ու ես թափառում եմ այգիներում,
Որ վերստին լսեմ զանգ-ծիծաղը նրանց,
Տեսնեմ ինքնամոռաց-տարված խաղը նրանց,
Տեսնեմ,
Թե ինչպես են կավից տնակ շինում,
Գոտի շինում խոտից.
Տեսնեմ,
Թե ինչպես են իրենք իրենց զինում՝
Լաց լինելով ստից.
Լսեմ,
Թե ոնց նրանք բլբլում են անվերջ
Ու մոր հոգին հանում.
- «Իսկ այս ի՞նչ է, մա՛մա»...
Լսե՛մ,
Թե հալվելով՝ ի
Ի՜նչ սիրով է նրանց մայրը պատասխանում,
Մերթ էլ.
- «Բավական է, դե մի՛ հանիր համը»...
Տեսնե՛մ,
Թե ինչպես են մեկը մեկի առաջ
Իրենց հայրիկներով հպարտանում.
Սրանն՝ ինժեներ է,
Նրանն՝ օդաչու է,
Որ... երկնքի՜ց անգամ անց է կենում...

Այստեղ ես հասկանում,
Զգում ու հասկանում ամբողջ սրտով,
Որ դու ի՞նչ էլ լինես՝
Ճարտարապե՛տ,
Վարպե՛տ,
Միլիցիոնե՛ր,–
Դու ամենի՜ց առաջ՝
Այս ամենից առաջ և կամ հետո՝
Պարտավոր ես կյանքում... «հայրի՛կ» լինել...
Եվ խենթ մի ցանկություն
Լափլիզում է քո սիրտն ու հոգին,
Որ քե՛զ,
Եվ քե՛զ,
Եվ քե՜զ
«Հայրիկ» կոչի ձայնը ինչ-որ մեկի։

Ինչու՞ ինչ-որ մեկի։
Ո՛չ թե ինչ-որ մեկի,
Այլ, սիրելի՜ս, ձայնը մե՛ր մանկիկի...

[ihusik]

8
Մենք ինչքա՜ն ենք տխրել՝ երազելով.
Ես աղջիկ եմ ուզում,
Իսկ դու՝ տղա։
Ես աղջիկ եմ ուզում՝ քո՛ մազերով,
Դու տղա ես ուզում՝ ի՛նձ պես թխաչ...

Ես աղջիկ եմ ուզում,
Որ քեզ նման լինի –
Քեզ պես՝ կախարդանքով իրեն զինի.
Քո հասակի նման՝ մանրանկար հասակ,
Ինչպես քո դեմքի շուրջ՝ լուսապսակ.
Լինի քեզ պես նազու՛կ,
Քեզ պես նազու՜ն,
Եվ քեզ նման զգաստ,
Ե՛վ երազուն.
Որ երբ ժպտա քեզ պես՝
Բացվի արշալույսը.
Ու երբ նայի քեզ պես՝
Վառվի մարած հույսը.
Երբ ծիծաղի քեզ պես՝
Զգաս -
Կյանքն է զնգում.
Ու երբ սիրի -
Զգաս՝
Արժե՜ ապրել կյանքում։
Ամե՛ն ինչով նման,
Թուլությունո՜վ անգամ,
Քե՛զ պես,
Միայն... քեզ պես դառնություննե՜ր չզգա...

Իսկ դու «չէ՛» ես ասում.
Դու տղա ուզում ես։

Թո՛ղ որ իր հոր նման տգեղ լինի, ոչի՜նչ,
Բայց թող աստղով լինի՝ իր հոր նման։
Մոր հոգու հետ, ոչի՜նչ, իր հոր նման
Թող նա մեկ-մեկ խաղա,
Չարություններ անի,
Բայց թող՝ իր հոր նման՝ երբե՜ք երես չառնի։
Թող որ՝ իր հոր նման՝ շա՜տ բան տեսնի կյանքում,
Բայց թող՝ իր հոր նման՝ մի՛շտ էլ մնա կանգուն.
Թող նա իր հոր նման՝ մեղկությունը ատի,
Փոքրոգություն, քծնանք իր հո՛ր նման դատի.
Իր հոր նման՝ երբեք չշլանա փառքից,
Թող շլանա, լավ է, աղջիկների քայլքի՜ց.
Իր հոր նման՝ թող որ հափըշտակվի՛, տարվի՛,
Բայց երբ ժամը հասնի, հո՛ր պես սիրահարվի,
Հո՛ր պես կարողանա ատել, սիրել,
Կարողանա քե՛զ պես բախտի տիրել...

Ես ինչպե՜ս եմ ուզում
Ինձ հա՛յր տեսնել,
Դու ինչպե՜ս ես ուզում
Քեզ մա՛յր տեսնել...

9
Բայց դու արդեն... արդեն մայր ես վաղուց.
Բակում քո տղան է հիմա խաղում...

...Ես ո՛չ փաքրոգի եմ,
Ո՛չ տգետ եմ,
Սակայն արի ու տես, որ խանդոտ եմ։

Ես խանդոտ եմ, ինչպես գարնան գետը՝
Ամեն ջրի հանդեպ,
Ինչպես արեգակից խանձված խոտը՝
Ամեն հրի հանդեպ։

Ի՜նչ փույթ, թե խանդելու չունեմ տեղիք,
Բայց իրավու՜նք...
Չէ՞ որ ամբողջովին քոնն եմ։
Քո՜նն եմ,
Բայց ո՛չ իբրև կրծքիդ թառած ծաղիկ.
Քո՜նն եմ,
Սակայն իբրև ո՛չ պաշարված քաղաք,
Ո՛չ էլ հարձակումով մեկեն շահված քաղաք։
Քոնն եմ ամբողջովին՝
Ա՛յն տան նման,
Ուր դու և՛ տանտեր ես այդ տան համար,
Ե՛վ տան միա՜կ-միա՜կ բնակիչը։
Չէ՞ որ ես այլ բան չեմ,
Ես լոկ սիրո ճիչ եմ՝
Խոսուն կասկածներիդ լուռ փարատման համար:
Քոնն եմ իմ անցյալո՛վ,
Իմ ներկայո՛վ,
Երազներո՛վ բոլոր,
Ապագայո՜վ.
Քոնն եմ ամբողջովի՜ն,
Իմ սիրելի՛ս։
Սա իրավունք մի՞թե ինձ չի տալիս
Գեթ այսքանից հետո պահանջելու,
Որ իրավունք չունես ինձ տանջելու.
Որ դու պիտի լինես ի՛մը՝ անվերապա՜հ,
Ի՛մը՝ ոտից-գլու՜խ,
Ի՛մը՝ ամբողջովի՜ն.
Որ քո գորովագին սիրո ծովին
Ես տեր լինեմ,
Ինչպես ծովի հին աստվածը՝
Ինքը՝ Պոսեյդոնը.
Որ դու ամբողջովին ի՛մը լինես այնպես,
Ինչպես ես եմ քոնը.
Որ մի՜ կաթիլ անգամ դու չցրես,
Էլ չեմ ասում՝ սիրե՜ս...

Էլ չեմ ասում՝ սիրե՞ս...

Բայց ես գիտեմ, թե դու ո՜նց ես երկըրպագում,
Ո՜նց ես պաշտում... նրան,
Որ կոչում է քեզ «մայր»։
Ու ես, որ ո՛չ կույր եմ,
Ո՛չ էլ հիմար,
Միշտ մի հարցի առաջ աչք եմ փակում.
Ո՞վ է առաջինը քո մեծ հոգում.
Ե՞ս եմ արդյոք, թե նա,
Ու վա՜յ թե նա...
Եվ ի՜նչ էլ որ լինի՝
Ես չե՛մ խանդում նրան,
Ա՛խ, չէ՜, ես լոկ քեզ եմ որդուդ համար խանդում.
Չէ՞ որ նա լոկ քոնն է և... իմը չէ։

Ու ես ո՜նց կուզեի,
Ո՜նց կուզեիր և դու,
Որ նա լիներ ի՛մը,
Որ ինձ «հայրի՜կ» կանչեր,
«Հայրիկ» այնպե՜ս կոչեր,
Այնպե՜ս գոչեր,
Որ աշխա՜րհը լսեր հոր անունը։

Բայց նա քոնն է միայն և իմը չէ։

Ցավն էլ այստեղ է, որ... խորանում է...

10
Հո ասեղ չէ սերը, որ կորցընես,
Իսկ թե ասեղ է նա՝ կթաքցընե՞ս
Ինչ որ բարձիկի մեջ կամ տոպրակում։
Եթե ասեղ է նա՝
Աչք է ծակում...

Դե՛հ, ու՞մ լավ հայտնի չէ մեր իսկ թուլությունը.
Մենք բոլորս էլ մի քիչ փսփսուք ենք սիրում։
Իսկ գեղեցիկ սեռի դրությունը
Շա՜տ է նախանձելի այս հարցերում։
Ոմանց համար արդեն դա մի թուլություն է,
Ինչպես ջուր խմելը, հաց ուտելը...
Պատկերացրեք հիմա դուք մեր դրությունը։
Պարզ է. հայտնի դարձավ և մեր սերը։
Ուրիշները դարձան կիսով նրա տերը.
Ե’վ այս, և’ այն կողմից տնտըղեցին նրան,
Մերթ թաղեցին նրան,
Մերթ պեղեցին նրան:
Ուրիշ խոսքով ասած՝
Նա մի դրոշ դարձավ,
Որ ո՛չ թե ձեռքից-ձեոք – բերնից-բերա՜ն անցավ...

Չէ՛, սսե՜ղ չէ սերը, որ թաքցընես,
Իսկ թե ասեղ է նա՝
Աչք է ծակում.
Իսկ թե ասեղ է նա,
Հենց թաքցընես՝
Քո ցանկությանն ընդդեմ կհագցընես
Պոչից երկա՜ր մի թել,
Որ երևա՛ իսկույն։
Մենք ասեղը թելել բնավ չենք էլ փորձել:
Բայց ի՜նչ...
Դուրս է գալիս՝
Հիմար բան ենք գործել.
Կարելի է, ինչ խոսք, սիրահարվել,
Միայն... հարկավոր էր խելոք վարվել,
Սուսի՜կ – փուսի՜կ այնպես...

Աստվա՛ծ վկա, այսպես
Չէ՞ որ կարելի է անգամ խելագարվե՜լ։
Ախար իմ ի՜նչ գործն է՝ մարդիկ ո՞նց են անում։
Իմ ի՜նչ գործն է.
Մարդիկ շա՛տ բաներ են անում,
Հազար ու մի տեսակ վա՛տ բաներ են անում,
Ես գործ ունեմ մարդկա՜նց,
Ո՛չ թե ամեն կարգի նրանց արարքի հետ.
Ես գործ ունեմ սիրո՜,
Ո՛չ թե թաքուն կապի հրայրքի հետ.
Միայն աղբյուրի՜ հետ հավերժախոս ու ջինջ,
Եվ ո՛չ հոսանքի հետ հեղեղային.
Եվ ո՛չ երբեք մոր հետ այն տղայի,
Որին չար ընկերն է խաղում դաղում.
– «Է՜յ, բի՛ճ...»

11
Ու մեր սերը բացվեց,
Բերնե-բերան անցավ.
Օրվա հերոս դարձավ
Ու նյութ օրակարգի։

...Ու ես էլ իմ կարգին
Խոսք տվեցի, անգի՛ն,
Այսուհետև էլ քեզ... քե՛զ... չսիրե՜լ,
Իշխել հոգուս վրա,
Սրտիս տիրել...

Ա՜խ, սրտի տեղ եթե լիներ լեզու՜ն,
Որ խոստացավ հանգիստ քեզ չսիրել։
Հասկանու՞մ ես, թե ես ինչ եմ ասում,
Հասկանու՞մ ես արդյոք. քե՛զ... չսիրե՜լ...

Գուցե գիտակցաբար ես ստեցի՞,
Գլուխս ազատեցի՞։
Չէ՜, պարզապես
Կարծես ընդունված է ժողովներում
Ուրի՛շ տեսակ խոսել:
Ինչպես ընդունված է ժողովներում՝
Նույնն արեցի ես էլ...

Բայց և այնպես հիմա ա՛յլ լեզվով են խոսում
Այս տողերը։
Բարեկամնե՛ր,
Անգի՜ն,
Այսօր ես հուզվել ու սրտնեղել եմ։
Բարեկամնե՛ր,
Անգի՜ն,
Չէ՞ որ խոսք եմ տվել էլ չսիրել,
Չէ՞ որ խոստացել եմ իշխել հոգուս վրա,
Սրտիս տիրել...

Խոստացել եմ։
Սակայն
Եթե բան դուրս չգա՞...
Թո՛ղ որ ասեն, թե սա
Սովետական մարդուն բնա՛վ սազական չի,
Թո՛ղ որ ասեն, անգի՜ն,
Որ մեր սերը կյանքում բնա՜վ տիպական չէ։
Թո՛ղ որ այդպես։
Սակայն
Չէ՞ որ կյանքում նա կա,
Չէ՞ որ արժան գտան նրան նիստի տանել,
Քննարկումից հետո կեսլուրջ ու կեսկատակ
Չէ՞ որ խորհուրդ տվին.
- «Կարելի՜՜՜ է անել...»։

Ո՛չ։ Միայն ո՜չ այնպես, ինչպես հարմար գտան։
Ես գործ ունեմ մարդկա՜նց,
Ո՛չ թե ամեն կարգի նրանց խորհըրդի հետ.
Ո՛չ թե թաքուն կապի,
Ես գործ ունեմ միայն սիրո ու սրտի՜ հետ...

12
Հիմա դու տեսնու՞մ ես, իմ սիրելի՜,
Թե մեզ ու՜ր հասցըրեց քո ուշացած սերը,
Քո ուշացա՛ծ սերը,
Դու չուշացա՜ծ իմ սեր։

Դատափետում են քեզ
Ու խստորեն դատում
Նրա՛ համար, որ դու
«Ընտանիք ես քանդում»։
Բախտի ի՜նչ չար կատակ
Եվ ի՜նչ ծաղր է հիմար.
Դու՛, որ հենց ծնվել ես ընտանիքի համար,
Սուրբ օջախի՛,
Սիրո քո տանիքի՛ համար,
«Ընտանի՜ք ես քանդում»...
Եվ դու պարտավոր ես փրկե՞լ մի ընտանիք,
Որ շա՜տ վաղուց արդեն կործանվել է ինքը.
Հանուն կործանվածի կործանումի մատնել
Ուրի՞շ մի ընտանիք։

Ու՞ր է այստեղ խիղճը,
Դատողությու՛նն ուր է,
Ու՞ր է աոողջ միտքը.
Հանուն փլված մի տան՝
Մեկ այլ տանիք քանդել,
Եվ ինչպիսի՜ տանիք...
Եվ մի՞թե քեզ դատող,
Դատափետող մարդիկ չեն իմանում,
Որ դու... հեղու՜կ չես դու,
Որ քո ձևը փոխես այն ամանում,
Որտեղ որ քեզ կածեն...
Մի՞թե մինչև հիմա ոմանք չեն հասկացել.
Դու կենդանի՛ մարդ ես,
Ամենամա՜րդ մարդը,
Սիրո՜ղ մարդը,
Քեզ չի կարող ձև տալ ամեն կուժ ու կուլա,
Եվ որ չորստառանի «մարդ» կոչվածը կյանքում
Շա՜տ ավելի բարդ է,
Քան թե հազարատառ, թեկուզ սրբագործված, մի ֆորմուլա...

Եվ դու ինչպե՞ս հիմա բերան իսկ չբանաս,
Ինչպե՞ս դու նրանց դեմ չըմբոստանաս,
Երբ շա՛տ լավ գիտես.
Բոլո՜ր օրենքները նրա՛ համար են լոկ,
Որ պաշտպանեն կյանքում մարդկայի՛նը
Մարդու՜ն,
Եվ որ բոլոր տեսակ օրենքներից բացի
Կա մի օրենք ևս – և շա՜տ խելոք.
Բոլոր օրենքների ո՛չ թե տառն են կարդում,
Այլ էությու՜նը լոկ...
Եվ դու ինչպե՞ս հիմա բերան իսկ չբանաս,
Ինչպե՞ս դու նրանց դեմ չըմբոստանաս,
Ինչպե՞ս չասես, որ քեզ
Պետք է սուրբ ընտանի՜ք,
Բայց ո՛չ ընտանիքի ծաղրանկար,
Պետք է օջա՜խ մաքուր,
Սիրո գողտրիք տանի՜ք,
Ուր չի կարող լինել ոչ մի կարիք
Խաղալ «լավ ընտանիք».
Մի հա՛րկ,
Ուր հա՜րկ չկա
Խաղալ, թե «սրա պես լավ հարկ չկա՜».
Մի հա՛րկ,
Ուր իսկապես չկա կեղտի նշույլ,
Եվ ո՛չ երբեք մի հարկ,
Որտեղ մութ անկյուն են կեղտը քշում՝
Հանուն ըն-տա-նե-կա՜ն սուրբ մաք-րու-թյա՜ն...
Ա՛խ չէ՜.
Քո մեծ սրտով
Դու սովոր չես նման մի փոքրության...

Ու ցավում է հիմա մեր վիրավոր հոգիդ,
Նա ցավում է հիմա՝ ատամի՛ պես։

Մենք և՛ երջանիկ ենք,
Ե՛վ պատժված հիմա.
Դու՝ Եվայի՛ նման,
Իսկ ես՝ Ադամի՛ պես։

Ա՜խ, ցավում է հոգիդ նրա՛ համար,
Որ աստըծո գործած հին սխալից հետո,
Եվ քանի՜ դար հետո,
Այս անաստված մարդիկ նաև հիմա
Մեր նկատմամբ, կյա՛նքըս, նույն սխալն են գործում,
Մեզ պատժում են... գտած երջանկությա՜ն համար:
Թո՛ղ որ դրախտ պետք չէ.
Մենք մեր ձեռքերով ենք այդ ստեղծել փորձում։
Բայց դե ինչի՞ համար,
Ախար ինչի՞ համար
Պնդել, որ դու ընդմիշտ նույն դժոխքու՛մ մնաս։
Բայց դե ինչի՞ համար,
Ախար ինչի՞ համար
Մի նոր դժոխք սարքել և՛ ինձ, և՛ քեզ համար,
Նույնպես վարվել նաև քո մանկան հոր՝
Մեզանից ոչ պակաս դժբախտի հետ...

Ա՛խ ի՜նչ հեշտ է
Խաղալ մարդկանց խեղճ բախտի հետ...

13
Ես լա՛վ գիտեմ.
Այստեղ հերոսություն է պետք,
Հերոսություն է պետք՝
Ինչպես երեկ կռվում։

Փոքրոգություն կյանքում ես չեմ արել երբեք,
Մահվան հանդեպ վախից չեմ կորանում-կեռվում։
Ճանաչում եմ և քե՛զ.
Մենք հեռու չենք հիմա
Հերոսական քայլից։ Բոլորովի՛ն։
Ինքըդ Զոյային ես անհունորեն նման,
Իսկ ես շատ եմ սիրում Մոտրոսովին։
Սակայն այստեղ մահով բա՜ն չես շահի,
Իզու՛ր բան է հիմա դիմել մահի։
Նա չի կարող այստեղ ցույց տալ մեզ օգնություն։
Երեկ՝ կռվում մահը հերոսություն էր մեծ,
Այսօր՝ աններելի փոքրոգություն։
Երեկ այնտեղ մահով շահում էիր դու կյանք,
Մահըդ նոր կյանք դարձնում,
Այսօր այստեղ մահով,
Քո մի՜ հատիկ մահով,
Երեք կյանք ես կորցնում.-
Երկու՝ ամբողջովին ու երկու՝ կես.
Փոքրիկ որդիդ՝ կիսո՛վ,
Նրա հայրը՝ կիսո՛վ,
Ամբողջովի՜ն՝ դու ինձ,
Ու ես էլ՝ քեզ...

Իսկ թե փոթորիկ է սա մի բաժակ ջրու՞մ։
Թո՛ղ որ այդպես,
Սակայն նա կյա՜նք է կործանում։

Իսկ թե մի հարց է սա,
Որ փակ նիստից պիտի լայն ասպարեզ քաշվի՞,
Իսկ թե մի հարց է սա,
Որի մասին պիտի ամբո՛ղջ ձայնով խոսվի։
Խոսվի բա՜րձըր և բա՛ց,
Եվ ո՛չ լոկ մերպեսի,
Այլև բոլո՜ր նրանց,
Բոլոր նրա՛նց մասին,
Ովքեր կեսլրջորեն ու կեսկատակ
Վաղը մեր նմանին խորհուրդ կտան.
- «Կարելի՜՜ է անշուշտ,
Մարդը մարդ է, քար չէ...»։

Չէ՜, նման խորհուրդը մեզ համար չէ։
Չէ՜, նման խորհուրդը մեզ հարմար չէ,
Մեր աշխարհի՛ն նման ու հարմար չէ։
Թեկուզ նրա՛ համար մեզ հարմար չէ,
Որ մարդն, այո՛, մարդ է, մարդը քար չէ։
Թեկուզ նրա՛ համար մեզ հարմար չէ,
Մեր աշխարհի՛ն նման ու հարմար չէ,
Որ նա մեր աշխարհն է,
Որ նա Սպարտա՜ չէ,
Որտեղ դատում էին ու խիստ պատժում գողին
Ո՛չ հափշտակության,
Ո՛չ էլ գողության մեջ խառնըվելու համար,
Այլ լոկ անբավարար ճարպըկությա՜ն՝
Բռնըվելու՛ համար:
Իսկ մենք չէ՞ որ դեմ ենք ամե՛ն տարողության,
Ամե՛ն չափսի գողի,
Եվ առավել ևս՝ լա՛վ գողության,
Եվ առավել ևս՝ ճարպի՛կ գողի...

14
Իսկ ի՞նչ անել հիմա։
Անուղղելի – հիմար
Սիրտըս ահա նորից
Կուրծքըս այնպե՛ս թակում,
Այնպե՜ս է տկտկում,
Կարծես թե Մորզեի այբուբենով
Ամենքին է դիմում մի զուսպ քենով,
Ամենքին է տալիս իր նույն հարցը հիմար.
- «Իսկ ի՞նչ անել հիմա»...

Սիրտըս մոլեգնորեն կուրծքս է ծեծում,
Ինչ-որ մեկն էլ դուռն է ծեծում հուշիկ։
Հարբածի պես ելնում,
Գնում դուռն եմ բացում։
Դուռն եմ բացում – եվ ի՜նչ.
Դու՛ ես, իմ անգի՜նըս,
Դու իմ տունն ես եկել,
Եվ այնպես ես եկել,
Որ որոշված ժամին վեր չկենաս
Ու մորթվողի նման դուրս չգնաս,-
Որ չգնա՛ս,
Մնա՜ս,
Ընդմի՛շտ մնաս...

Ու ես լուռ նայում եմ քո աչքերին,
Սիրո՛վ, ցավո՛վ լեցուն,
Տագնապներո՜վ լեցուն
Այս աչքերին։

Մի՛ տագնապիր, ոչի՜նչ, առանձին բան չկա՛,
Թո՛ղ որ քո մանկիկը ինձ անվանի «քեռի»,
Բայց նա «քույրի՜կ» կասի վաղը մեր աղջըկան...

[ihusik]

Երկար ման եմ գալիս Սևակի իմ սիրած գործերն ու երբ չեմ գտնում՝ փորձում եմ ուժերիս ներածին չափով այնպես անեմ, որ դա լինի Ակումբում։ Այ հիմա էլ կարծում եմ ո՛չ մի այլ տեղ չեք գտնի այն պոեմն, որը շատ սիրում եմ ու հիմա կտեղադնեմ այստեղ, որ երբ ինձ նման մեկն էլ որոնի այն, ապա արդեն կկարողանա գտնել ու վայելել հենց Ակումբում. չնայած տեսնում եմ, թե հետո ինչպես Ակումբից անցնում է ու հայտնվում շատ այլ կայքերում, որի համար ևս ուրախ եմ՝ կարևորը տարածվի Սևակի Իմաստությունը ու լինեն մարդիկ, որ հաճույքի համար չեն կարդա միայն, այլ խորհելու, հասկանալու...

ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ

պոեմ

Գլուխ Ա

... Խնդրեցի զնա՝ և ոչ գտի,
Կոչեցի զնա՝ և ոչ ետ ինձ զձայն. ...
Իւղ թափեալ է անուն քո...
«ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ»

1. Գարունն այս անգամ ձմռանը եկավ,
Այն էլ հյուսիսում.
Ես բոլորովի՜ն չէի սպասում,
Ջմեռն այս վկա։
Քեզ չփընտրեցի՛, չըորոնեցի՛
Եվ… գտա հանկա՜րծ,
Ինչպես դու մի օր անունդ ես գտել,
0 Սուլամի՜թա։

2. 0 Սու՜լ…
Սուլամի՛
0 Սուլամի՜թա.
Քո բիբլիական անունն եմ սիրում,
Սիրում եմ, այն էլ բիբլիակա՛ն սիրով,
Որ երբ իր նեղլիկ բառե շապիկն է աշխատում հագնել,
Թվում է հիմա հեթանոսակա՛ն՝
Նույնիսկ անպարկե՜շտ,
Բայց… նրա՛ աչքում,
Ում համար սիրո սրբությունն արդեն
Դարձել է հագուստ տոնակա՛ն օրվա,
Մինչ նա իմ միա՛կ շապիկն է. մսե՜...

3. Եվ ես սիրում եմ քեզ՝ ամբողջովի՜ն։
Իսկ ի՞նչ ես, ի՞նչ ես դու ամբողջովին,
Եթե ոչ մարմին,
Ու նաև արյուն։
Ւսկ մնացածը՝ բառեր են միայն,
Պա՜ղ-արհեստակա՜ն ու ճապա՛ղ լեզվի
Մի թարգմանությու՜ն։
Իսկ ես խոսում եմ մայրենի՛ լեզվով՝
Ադամի՛ նման
Ու Եվայի՛ հետ։

4. 0 Սուլամի՜թա, օ, Սուլամի՜թա.
Մենք, կարծեմ, արդեն խնձորը կերանք,
Քանզի նա, ով որ մտքով է տրվում,
Տրվում է, անշուշտ, մարմնից առավել…
Ու՞ր է դրախտը,
Եթե ոչ՝ միայն քո թարթիչների հովանու ներքո,
Քո դեռ փակ ծոցում, որի դռները,
Արդեն թակում են
Եվ երկու՜ կողմից.
Քո սիրտը՝ ներսի՛ց,
Իմ ձեռքը՝ դրսի՛ց...

5. 0 Սուլամի՜թա, բա՛ց արա դուռըդ։
Ես քեզ չե՛մ փնտրել, քեզ չե՛մ որոնել,
Չե՛մ էլ հարցըրել ես պահակներից
Քո
Իմ չունեցած-չիմացած հասցեն։
Ես ճամփորդի պես,
Ու մոլորվածի,
Հասել եմ դուռըդ,
Որ և բախում է իմ ձեռքը դրսից,
Քո սիրտը՝ ներսից։
Ընդունիր հյուրիդ,
Որ կդառնա տե՛ր,
Բայց նաև՝ ծառա՜…

6. Եվ թու՛յլ տուր խոսել.
Գրկելուց առաջ,
Փարվելուց առաջ,
Թույլ տուր քեզ նայել
Մի փոքըր հեռվից։
Եվ թու՛յլ տուր կրկնել՝
Համբույրի առաջ,
Համբույրի նման
Կրկնել անունըդ.
— 0 Սու՛լ…
Սուլամի՛…
0 Սուլամի՜թա…

Գլուխ Բ

... Գեղեցիկ ես իբրև զԵրուսաղեմ…
«ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ»

1. 0 Սուլամի՜թա.
Հապա շու՛ռ արի, որ ես քեզ տեսնեմ։

2. Գեղեցիկ ես դու, ինչպես բոլորը,
Որոնց սիրում են,
Եվ ո՛չ ավելի ու ո՛լ էլ պակաս։
Ի՞նչդ է գեղեցիկ՝ ուրի՛շը կասի,
Մինչդեռ ինձ համար դու գեղեցիկ ես,
Ինչպես բոլորը, որոնց սիրում են։
Եվ կախարդիչ ես, ինչպես բոլորը,
Որոնց չեն տիրել։
Ե՛վ անսովոր ես,
Քանի որ նոր ես,
Ե՛վ սովորական՝ քանի որ դու Էլ
Երբեք չես կարող չսիրած մնալ։

3. Դու սև ես՝ ինչպես քո ժողովըրդի դարավոր բախտը,
Եվ սևության մեջ՝ այնքա՛ն լուսավոր,
Որքան լուսավոր անուն է տվել քո ժողովուրդը։
Սև են աչքերըդ՝ իմ աչքերի պես,
Եվ գիտեն նայել այնպե՜ս տրտմորեն,
Որքան տրտում է սիրտըս ա՛յն պահին,
Երբ ինձ թվում է, թե չե՜ս սիրելու։

4. Սև են վարսերըդ, ինչքան ճերմակ է
Դեռ փակ կուրծքը քո,
Ավելի՛ ճերմակ
Միշտ անհալ ձյունից իմ Արարատի,
Որ փրկեց Նոյին,
Ուրեմըն՝ և քե՛զ,
Ի՛նձ ու... մեր սե՜րը.
Ավելի՛ ճերմակ, քանի որ նրան
Իմ աչքերի պես և ո՛չ մի սև աչք
Դեռ չի ստվերել անգամ հայացքո՜վ։

5. Մի՛ լինիր այսքան… այսքան սպիտակ.
Բացվի՛ր հայացքիս և աչքերիս դեմ,
Նաև մատների՛ս,
Յուրաքանչյուրը՝ միս դարձած մի շող։
Արևառությու՛ն ընդունիր մի քիչ
Իմ հայացքի՛ տակ,
Նաև մատների՜ս։

6. Քո կրծքի նման ճերմակ են նաև քո ատամները։
Եթե պարկեշտ ես՝
Մի՜ ժպտա երբեք…

7. 0 Սուլամի՜թա.
Այդպես ամաչկոտ շուռ մի՛ եկ ինձնից,
Բայց շիկնի՛ր, շիկնի՜ր,
Որ իմ նեղ խցում
Արևածագի պատրանքն զգամ ես։
Շիկնի՜ր ու թու՛յլ տուր,
Որ հետըդ խոսեմ՝
Փարվելուց առաջ.
Փարվելուց առաջ՝
Մի փոքըր հեռվից
Քեզ նայեմ այնպես,
Կարծես առաջի՜ն անգամն եմ տեսնում։

8. Ա՜խ, այդ քո շիկնած այտերը մաքուր՝
Քո թուխ մազերով լուսապսակված։
Եվ քո շուրթե՜րը…
Ինչու՞ է թվում,
Թե քո այտերին — առաջի՛ն անգամ —
Հպվելը նույնքա՛ն դժվար է հիմա,
Որքան որ հնում հավատափոխման — դարձի բերումը,
Եվ քեզ համբուրելն — առաջի՛ն անգամ —
Նու՛յնն է, ինչ մի նոր տաճա՞ր ավերել,
Թե՞ հիմնադըրել մի եկեղեցի…

9. Քո պարանոցը՝
Ազնիվ մարմարե մի վե՜հ աշտարակ,
Որտեղից — դարե՜ր—մարդիկ են կախվել՝
Ինձ նմաննե՜րը...
Նման երջանիկ կախաղանի դեմ
Ես չե՛մ բողոքում։

10. 0 Սուլամի՜թա.
Դու ամաչելուց շրջվում ես ինձնից։
Ա՜հ, քո կոնքերը քնար են լարված։
Դու չե՞ս կամենում, որ ամբողջ գիշեր
Քնարը հնչի,
Որ իմ մատները ողջ գիշերն ի լույս
Սաղմոսնե՜ր երգեն.
«0 Սու՛լ...
Սուլամի՛...
0 Սուլամի՜թա...»։

11. 0 Սուլամի՜թա.
Տեսնու՞մ ես, թե քեզ ինչպես եմ սիրում.
Առասպելական քո նախապապի՝
Սողոմոնի՛պես։
Նրա արյունից մի՞թե մի կաթիլ
Հորձանք չի տալիս քո երակներում։
Որտեղի՞ց հապա
Նրա արյունը օտարի՛ս սրտում՝
Ի՛մ սրտում, որ քեզ
Սիրում է այսպես՝
Աստվածաշնչյան ա՛յնտեսակ սիրով,
Որ երբ իր բառե շապիկն է հագնում,
Թվում է այսօր հեթանոսական՝
Նույնիսկ անպարկե՜շտ,
Բայց… նրա՛ աչքին,
Ում համար սիրո սրբությունն արդեն
Դարձել է հագուստ տոնակա՛ն օրվա։
Իսկ նա իմ միա՛կ շապիկն է. մսե՜։

12. Ես քեզ սիրում եմ քո նախապապի՝
Սողոմոնի՛ պես,
Որ մի արքա էր,
Մինչդեռ ես...
Գիտե՞ս,
Ես ինչ-որ չափով նու՛յնպես արքա եմ։
Ո՛չ նրա համար, որ ունեցել եմ
Հարճեր ու կանայք,
Ո՛չ էլ նրանով, որ ես կարող եմ
Երգ երգոց թողնել։
Եթե ինձ համար թագուհի ես դու,
Ի՞նչ եմ ե՛ս հապա,
Ինչպե՞ս ի՛նձ կոչել, եթե ոչ արքա, -
Այլ կերպ չի՜ լինում.
Թագուհիները ե՞րբ են պատկանել մանկլավիկների…

[ihusik]

Գլուխ Գ

Մուծէք ինձ ի տուն գինւոյ...
Վասնզի խանդակաթ եմ սիրով...
«ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ»

1. Երուսաղեմում երբևէ չեղած աղջիկնե՛ր խարտյաշ,
Դուստրե՜ր Հյուսիսի.
Ի՛նձ էլ սնուցեք կազդուրիչ գինով,
Քանի որ սիրուց ես նվաղում եմ։

2. Ես նվաղում եմ, իսկ կրծքիս ներքո
Կախված է նաև ծանրաքար մի բեռ՝
Սեփական սի՜րտըս։
Նա ծա՜նր է դարձել,
Եվ… ծանըր այնքա՛ն,
Որ հազիվ մի ցուլ իր մեջքին տանի։
Իսկ մինչև անգամ եթե ցուլ եմ ես,
Այդ բեռը գոնե մեջքի՛ս չեմ կրում,
Որ դյուրին լիներ.
Այդ ծանրությունը ներսումս է կախված։
Երուսաղեմում երբևէ չեղած խարտյա՛շ աղջիկներ,
Ինձ էլ սնուցեք կազդուրիչ գինով,
Քանի որ – տեսե՛ք – ճկվում եմ արդեն
Սեփական սրտիս ծանրության ներքո։

3. Երուսաղեմում երբևէ չեղած խարտյա՛շ աղջիկներ,
Դուստրե՜ր Հյուսիսի.
Երուսաղեմում երբևէ չեղած
Երուսաղեմի դուստրը սևահեր
Ւ՛նձ չի պատկանում։
Նա կա և չկա՝ ինչպես երկինքը,
Իմն է — իմը չէ՝ ինչպես որ ինքը…

4. Ողջ գիշերն ի լույս իմ մահճակալին
Փնտրում եմ նրան, չեմ գտնում սակայն։
Ողջ ցերեկն ի բուն իմ նեղ սենյակում
Կանչում եմ նրան, և ձայն չի տալիս։
Եվ դուրս եմ գալիս,
Որ փողոցներու՛մ որոնեմ նրան։

5. Երուսաղեմում երբևէ չեղած աղջիկնե՛ր խարտյաշ,
Դուստրե՜ր Հյուսիսի.
Երուսաղեմում երբևէ չեղած
Երուսաղեմի դստերն եմ փնտրում,
Փնտրում եմ նրան ես փողոցներում,
Փնտրում եմ նրան նաև ձեր դեմքին,
Գտնում եմ մի մա՛ս, մի նշու՛յլ, մի շո՛ղ,
Իսկ իրեն՝ բնա՜վ։

6. Երուսաղեմում երբևէ չեղած խարտյա՛շ աղջիկներ.
Թե պատահաբար հանդիպեք նրան՝
Երուսաղեմի թխահեր դստեր,
Ի՞նչ պիտի ասեք։
Երդվեցնում եմ ձեզ. ասացեք նրան,
Որ ես հիվանդ եմ կարեվեր սիրով։

7. Ասացեք նրան, որ սիրում եմ ես
Նրա անծանոթ մորը սիրելի,
Նրա դարավոր արյունն եմ հարգում,
Ինչպես հարգում են հղիությունը։

8. Երդվեցնում եմ ձեզ. ասացեք նրան,
Որ սերն իմ հին է ու վաղընջական՝
Իր բազմադարյան
Հրեական արյան
Եվ նոր՝
Նոր զարթնած իր սրտի՛ նման,—
Հին ու նոր՝
Ինչպես առավոտն ինքը։

9. Դուք լսու՞մ եք ինձ, խարտյա՛շ աղջիկներ։
Դուք գիտե՞ք արդյոք, թե ի՞նչ եմ ուզում,
Որ ասեք նրան՝ այդ սևահերին։
Երդվեցնում եմ ձեզ, ասացե ք նրան.
Ուզում եմ լինի նա սերն իմ վերջի՛ն,
Իսկ ես էլ՝ նրա առաջի՛ն սերը։

10. Երուսաղեմում երբևէ չեղած աղջիկնե՛ր խարտյաշ.
Թե իմ փոխարեն դուք պատահաբար հանդիպեք նրան՝
Երուսաղեմի մրահոն դստեր,
Ասացեք, որ նա մի փակ այգի է,
Այգու մեջտեղում՝ դռնփակ հնձան,
Բուրող հնձանում՝ եռացող գինի,
Իսկ դուք, բարիներ, սնուցում եք ինձ
Ուրի՜շ մի գինով,
Որպեսզի սիրո անհագ ծարավից
Ես չնվաղեմ։

11. Երդվեցնում եմ ձեզ. ասացեք նաև,
Որ եթե հանկարծ նա ինձ որոնի,
Եթե իմ դուռը նա բախի հետո,
Եվ նույնիսկ կանչի՜,
Ինձ ձա՛յն տա սիրով՝
Կլսի միայն
Իր խզվող ձայնի արձագանքը թույլ.
Կյանքի և սիրո եզերքին ընկած
Խեցին կա՛,
Սակայն...
Անփոփոխ խեցու խեղճ բնակիչը
Հափշտակված է օտար գազանից
Եվ կամ թաղված է իր քարե բնում...

12. Երուսաղեմում երբևէ չեղած աղջիկնե՛ր խարտյաշ.
Թե հանկարծ տեսնեք Երուսաղեմի սևակըն դստեր,
Ավելացըրեք,
Որ առայժըմ ես ննջում եմ անուժ,
Բայց դեռ արթուն է սիրտըս նվաղուն։
Թող նա շտապի՛,
Թե չէ՝ կուշանա՜,
Թե չէ՝ կլսի
Ոչ թե իմ կանչը,
Այլ վերջին ճի՜չը...

Գլուխ Դ

Ահեակ նորա ընդ գլխով իմով,
և աջ նորա պատեսցէ զինև...
«ԵՐԳ ԵԳՈՑ»

1. Եվ դու չուշացա՛ր,
Դու շտապեցի՜ր,
Իմ Սու՛լ...
Սուլամի՛...
Իմ Սուլամի՜թա...

2. Իմ Սուլամի՜թա.
Եկար վազեվազ՝
Եռամյա կայտառ զամբիկի նման,
Եվ զամբիկի պես գեղեցիկ՝ եկա՜ր։

3. Եկա՛ր... և իսկույն, իմ Սուլամի՛թա,
Հազարամյակներն իմ ու քո միջև ասես ջնջվեցին…
Ես այգի չունեմ,
Որ հիմա քեզ պես դալար վազերից
Կողերիդ համար մահիճ պատրաստեմ։
Ես այգի չունեմ… և այգի՛ս չեկար։

4. Մայթե՛ր կան հիմա
Ու գորշ քաղաքնե՛ր,
Շենքե՛ր բազմահարկ,
Նրանցից մեկում՝
Սենյակ մի նեղլիկ։
Դու այնտե՛ղ եկար։

5. Եկար փարվեցիր՝
Քո ամբողջությա՜մբ։
Մամուռն է այդպես քարերին փարվում,
Եվ արշալույսի գույները՝ երկնին։
Ու ես այդ պահին զգայուն էի՝
Ինչպես քո մա՛շկը,
Եվ մաքուր էի՝
Ինձ վրա հառված հայացքի՛դ նման։

6. Եվ դու բացվեցի՜ր…
Այդպես բացվում է մահճում երեխան,
Մթնում՝ ծաղիկը։
Ու ես այդ պահին՝
Քո անմեղության բույրերից արբշիռ՝
Մոռացա իմ ողջ անցյալը հարուստ
Ու երջանկացա իմ... աղքատությա՜մբ։

7. Ու տրվեցի՜ր դու՝
Ծնվելով նորից։
Այդպես տրվում է հողն արմատներին,
Իր հունին՝ ջուրը։
Ու ես հասկացա, որ ես ո՛չ մի տեղ
Այնքան չեմ զգում իմ գոյությունը,
Որքան քո՛ գրկում։

8. Ես այլ բան չէի,
Քան մի ապակի,
Որ թափանցիկ է — լույսը չի բեկում։
Եկար ու նրան ամալգամ դարձար,
Եվ ինձ դարձըրիր դու մի հայելի,
Ուր անդրադարձավ սերըդ երփներանգ...

9. Իմ սերերն իրար և՛ նման էին,
Ե՛վ նման չէին,
Ինչպես աշխարհի մեծ քաղաքները։
Եկավ սերը քո
Եվ ծննդավա՜յր դարձավ ինձ համար...

10. Իմ Սու՛լ...
Սուլամի՛...
Իմ Սուլամի՜թա։
Գիշերը կարծես իր սկիզբն առավ
Քո թուխ վարսերից
Ու ծավալվելով՝
Վերըստին եկավ խառնըվեց նրանց.
Երկինքը նորից
Զբաղվեց աստղեր տեղաշարժելով,
Բայց մենք չտեսանք ո՛չ այս, և ո՛չ այն.
Քո գլխի տակ էր իմ ձախը դրված,
Եվ քո մեջքն էի պատել իմ աջով.
Չկա՛ր ժամանակ,
Չկա՛ր նաև միտք.
Կար շնչառությու՛ն,
Որ շատ էր նման
Օվկիանոսների տուրևառությա՜ն...

Գլուխ Ե

Ես ննջեմ, և սիրտ իմ արթուն կայ...
Դիր զիս իբրև զկնիք ի վերայ սրտի
Քո... վասնզի հզօր է իբրև զմահ սէր...
«ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ»

Լաւ են երկու, քան զմի... զի եթէ
ննջեսցեն երկուք՝ ջեռուցանեն զմի-
մեանս, իսկ մին՝ զիա՞րդ ջեռուցու...
«ԺՈՂՈՎՈՂ»

1. Իմ Սու՛լ...
Սուլամի՛...
Իմ Ս ուլամի՜թա։
Ես այլ բան չէի,
Քան մի ապակի,
Որ թափանցիկ է — լույսը չի բեկում։
Եկար ու դարձար նրան ամալգամ,
Եվ ինձ դարձըրիր դու մի հայելի,
Ուր անդրադարձավ սերըդ երփներանգ։
Հիմա դու չկա՜ս,
Ու ես վերըստին
Ահա հայելուց ապակի դարձած՝
Մի սովորակա՜ն — աննե՜րկ ապակի,
Որ թափանցիկ է — լույսը չի բեկում...

2. Ինձ արդեն վաղու՜ց այնպես է թվում,
Թե ես ննջում եմ, իսկ սիրտս արթուն է։
Եվ փնտրում եմ քեզ,
Սակայն չեմ գտնում,
Ու կանչում եմ քեզ,
Բայց ձայն չես տալիս.
Տարածությունն է ընկած մեր միջև,
Ինչպես մի սահմա՛ն,
Որ բաժանում է
Երկու թշնամի երկիր մեկմեկուց։
Իսկ մենք — թշնամի՞...

3. Գարունը նորից
Իր վտանգավոր քարոզն է կարդում,
Կոչեր է անում ինչ-որ նոր սիրո,
Եվ չի հասկանում,
Որ վտանգավոր իր քարոզի դեմ
Թե ես արթուն եմ՝ իմ սիրտն է քնած։

4. Հեռու ես, հեռու՜,
Ու ձայն չես տա ինձ՝ որքան էլ ձայն տամ։
Գիտե՛մ, որ չկա՜ս,
Ու չե՜մ գտնի քեզ՝ որքա՛ն էլ փնտրեմ։
Բայց... մի՞թե սրտին բան կհասկացնես։
Նորից ակամա ելնում եմ փողոց,
Սանրող հայացքով իմ շուրջն եմ նայում։
Մայթերը լի են ժպիտ– ծիծաղով,
«Ներողություն»-ով ու «համեցեք»-ով,
«Ցտեսություն»-ով ու «բարև»-ներով.
Բոլո՛րն այստեղ են — իրենց տեղերում,
Միայն դու՛ չկաս — իմ սիրտն է թափուր...

5. Եվ նո՜ր հասկացա,
Որ ես էլ, գիտե՞ս, ես էլ եմ նախանձ։
Նախանձում եմ ես սիրող զույգերի՜ն.
Շրջում են գրկված, ձեռք-ձեռքի, կիպ-կից։
Մենակ եմ լոկ ե՛ս.
Դու՛ չկաս, լոկ դու՜։

6. Ձեռքիս ափերը հալվել են ուզում։
Ու՞ր է կրակը.
Քո ձե՜ռքը չկա։
Մատներս ուզում են լույս ու շող հունցել.
Ու՞ր են ուսերըդ,
Եվ լանջըդ ու՞ր է։

7. Եվ ամենուրեք ծաղիկ են ծախում,
Սիրա՛ծ ծաղիկըդ։
Ես ու՞մ նվիրեմ։

8. Հեռախոսային խցերն ազատ են,
Եվ խոսափողի կեռերը բոլոր
Չորս կողմից ինձ են հարցական նայում։
Ու՞մ զանգահարեմ, եթե դու չկաս։

9. Ու ես պատված եմ
Մեր անցած օրվա հուշերով այնպես,
Ինչպես Պոմպեյը՝ սառած լավայով։

10. Եվ ինձ վրա են լույս ու ստվերըդ՝
Ա՛յժըմ և ընդմի՜շտ։
Ա՛յժըմ և ընդմի՜շտ
Այդ քո ստվերից ու լույսից՝ արդեն
Շերտավոր եմ ես,
Ինչպես հովազը։

11. Ա՛խ, երանի՜ թե
Իմ տառապանքը բռնագըրավեն
Եվ անմիջապես հանեն աճուրդի՝
Ցանկացա՜ծ գնով։
Եվ ու՜ր էր հանկարծ ձերբակալեին
Ու տային դատի
Կարոտ հորջորջված այս հանցապարտին։
Իսկ այս հուշե՜րը,
Որ կենդանի են կենդանի մարդուց,
Ինչու՞ չեն կարող
Հանկարծ ենթարկվել ավտոաղետի...

12. Իմ Սու՛լ...
Սուլամի՛...
Իմ Սուլամի՜թա.
Առանց քեզ ապրելն այնքան է հիմա
Անհասկանալի ու տարօրինակ,
Որքան սառույցի կամ ձյունի վրա
Վառվող խարույկը։
Ու ես ապրում եմ՝
Այդպե՛ս վառվելով։

13. Դու կարծես չկաս
Ու չես լինելու,
Այլևս ինձ համար մեռած ես կարծես։
Սակայն ես գիտեմ,
Որ դու անմահ ես,
Ինչպես անմահ է կրակն աշխարհում.
Այստեղ կհանգչի,
Կվառվի այլուր։
Եվ դու — ինձ համար — չե՜ս մեռնի երբեք,
Ինչպես չի մեռել
Քո նախա-նախա-նախամայրիկը,
Որ քո սիրելի անունն էր կրում,
Իմ Սուլամի՜թա։

14. Եվ ուզում եմ ես փորձըս մոռանալ,
Ահավոր փորձը իմ ամբո՜ղջ կյանքի։
Եվ ի հակառակ՝ անկասկա՛ծ ասել,
Որ կմոռանա շունը տիրոջը,
Ծառն՝ իր ծաղկելը,
Ցուլն՝ իր բառաչը,
Եվ ժամապահն՝ իր նշանաբանը,
Սակայն ո՛չ ես՝ քե՜զ,
Իմ Սու՛լ...
Սուլամի՛...
Իմ Սուլամի՜թա...