User Tag List

Էջ 2 7-ից ԱռաջինԱռաջին 123456 ... ՎերջինըՎերջինը
Ցույց են տրվում 16 համարից մինչև 30 համարի արդյունքները՝ ընդհանուր 91 հատից

Թեմա: Հրանտ Մաթևոսյան

  1. #16
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    «Մեծամոր»-ից

    Շարունակություն

    Եւ սկսան սորսորել գնալ ի բանակէն Հայոց թագաւորին, թողին զիւրեանց արքայն Արշակ: Նախ բդեաշխն աղձնեաց, եւ Նորշիրական բդեաշխն, եւ Մահկերտանն, եւ Նիհորականն, եւ Դասընտրէինն, եւ ամենայն նախարարութիւն Աղձնեաց ապստամբեցին յարքայէն Հայոց Արշակայ եւ չոգան կացին առաջի արքային պարսկաց Շապհոյ. եւ զատուցին զիւրեանց աշխարհն Հայոց: Եւ յետ սորա Գուգարաց աշխարհի բդեաշխն, եւ յետ սորա Ձորայ գաւառին տէրն, եւ Կողբայ գաւառին տէրն, եւ ընդ նոսա Գարդմանաձորոյ տէրն: Ապստամբեցին յԱրշակայ արքայէն Հայոց ամուր գաւառն Արձախայ, եւ ամուր գաւառն Տմորեաց, եւ ամուր աշխարհն Կորդեաց. ապա եւ տէր գաւառին Կորդուաց չոգաւ եկաց առաջի թագաւորին Պարսից: Յետ այսորիկ ապստամբեաց ի թագաւորէն Հայոց եւ ձեռին իշխանութեանն տանն Հայոց թագաւորին, որ էր զԱտրպատական աշխարհաւն, յետս եկաց ի թագաւորեն Հայոց ամուր աշխարհն Մարաց, եւ աշխարհն Կազբից. եթող զարքայն Հայոց եւ գնաց Սաղամուտ տէր Անձտեայ, և ընդ նմա իշխանն Մեծի Ծոփաց…
    Այսինքն թե՝ հայերի Արշակ թագավորը կատաղություն չէր ունեցել Արցախ, Աղձնիք, Ծոփք, Նիհորական, Դասըն, Անձիտ, Կորդուք, Գուգարք բազմանուն երկիրը դարձնել բռունցքի պես մի Հայք, Արշակ մարդահաճ թագավորի բազուկը դողացել էր ջարդելու, կռանելով միայն իր կամքը, բազմագլուխ երկրի կուսակալ ավելորդ գլուխները, և ահա իշխանների նախիրը իրենը կարծեց իր արածած մարգագետինը, մահճակալների ու հնձվորների բանակը, երակների արյան կորովը և արյան մեջ սաղմի պտույտը իր երակներում, կարծեց ինքն իրենն է, Արշակինը չէ, և տարավ, Շապուհին տվեց մի գանձ, որ ոչ Արշակինն էր, ոչ էլ իրենը, այլ գալիք սերունդներինս՝ մերը: Եվ հայերի Արշակ թագավորը բաց մարտադաշտում նետատարափի տակ մնաց մերկ ու մենակ:
    ամենայն մարդիկն երկրին հայոց ստիպեցին բռնաբօսեցին զիւրեանց թագաւորն զարշակ և շտապեցին, զի յարիցէ զնասցէ երթիցէ յանդիման լիցի թագաւորին Պարսից Շապհոյ:
    Այսինքն թե՝ հայերն իրենց Արշակ թագավորին ասացին, շատ ասացին, հորդորեցին, պահանջեցին, հուսադրեցին, խաբեցին, շտապեցրին, հրեցին դեպի Շապուհը թե՝ «մարդավարի զրույցի է կանչում, գնա տես ինչ է ասում»:
    Ապա տայր հրաման Շապուհ արքայ Պարսից բերել շղթայս եւ արկանել ի պարանոցն Արշակայ եւ յոտս եւ ի ձեռս նորա՝ երկաթս, եւ խաղացուցանել զնա յԱնդմըշն եւ պնդեալ զնա մինչև անդէն մեռցի: Եւ ետ հրաման թագաւորն Պարսից մորթել զզօրավարն Հայոց Վասակ եւ զմորթն հանել եւ լնուլ խոտով և ընդ նոյն բերդն յԱնդմըշն:_ Ապա պարսից Շապուհն ասաց, և շղթա զարկեցին Արշակ արքայի պարանոցին, ոտներին ու ձեռներին նույն շղթայով, վերցրին նրան և տարան, շպրտեցին Անդմըշն անպատուհան բերդ, որ անվանում են Անհուշ բերդ, քանի որ հավիտյան լուռ ու խավար է: Ապա Շապուհը նշան տվեց, և մորթեցին հայոց Վասակ զորավարին, որ հանդուգն Մամիկոնյան էր, մորթը տիկ հանեցին, խոտ խցկեցին մորթի մեջ և նետեցին խավարի մեջ դեպի Արշակը:
    Այսպես անցավ Արշակը, որ բանաստեղծ մարդ էր և հույների ու պարսիկների արանքում իրեն կնքել էր Հայոց արքա Արշակ, իսկ նրա Տիրան հայրը մնաց արարատյան լույս հովտի իր խավարը խարխափելով:
    _Արշա՜կ… էդ ու՞ր ես, ձեն չես հանում:

    Շարունակելի

  2. #17
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    «Մեծամոր»-ից

    Շարունակություն

    Հետո հայոց պետերը պարսից Վռամին ասացին._ Ախպեր, մեզ թագավոր պետք չի, մենք թագավոր չենք ուզում. թագավոր է՝ դ է դու թագավոր ես, բան հարցնել է՝ կգանք քեզ կհարցնենք, համ էլ քաղաք կտեսնենք, աղջիկ-մաղջիկ կպատահի, թե չէ՝ էն սարերի ծերին…_ Հայ նախարարները զզվել էին թագավոր ունենալուց և, աստծու հաջողությամբ, «Հայոց Արտաշես թագավորը սկսեց թաղվել անչափ անառակ ցանկությունների մեջ այն աստիճան, որ բոլոր նախարարները նրանից զզվեցին: Նրանք եկան Սահակ Մեծ քահանայապետի մոտ, դժգոհեցին և նրան նույնպես հրավիրեցին իրենց օգնելու, որպեսզի Արտաշեսի վրա չարախոսեն պարսից արքայի առջև, իրենց թագավորին դեն գցեն և պարսիկ բերեն աշխարհին կառավարող: Իսկ Սահակ Մեծն ասաց…»:
    Իսկ Սահակ Մեծ քահանայապետն ասաց.
    _Եվ ինչպե՞ս կարելի է այդ իմ ախտավոր ոչխարը փոխել առողջ գազանի հետ, որի հենց առողջությունը մեզ համար պատուհաս է:
    Իսկ նախարարները ասացին.
    _Դու մեր քահանան չես:_ Եվ պարսից արքային ասացին._ Ախպեր, ինչ մի պարտադիր է, որ եր թագավորը հայ լինի: Մեզ մի պարսիկ թագավոր է պետք՝ որ վախենանք… մեր էս Արտաշը խմում է, ձի է քշում, մեր կանանց կողքը մշտում է, թագավորը բա էդպե՞ս կլինի:
    _Բարի,_ ասաց պարսից արքան:_ Մեր Շապուհ որդին ձեզ թագավոր: Բարի: _ Հայոց գործերն այսպես կարգադրեց պարսից Վռամ արքան և դեմքը շուռ տվեց Բակտրիայի գործերին:
    Եվ հենց որ շուռ եկավ դեպի Բակտրիա, «քաջ և բարեբախտ Ներսես Ճիճրականցին հավաքեց հայոց նախարարներին իրենց գնդերով, պարսից զորքի դեմ պատերազմ մղեցին, նրա բանակը կոտորեցին և ապա, ցրվելով, ինքնագլուխ շրջում էին լեռներում և ամուր տեղերում՝ իրենց գլուխը պահելու համար»: Դա եղավ, ուրեմն, ՆԻԲ թվականին: Ապա մորթեցին ու մաշկեցին երկրի բոլոր արջառներն ու այծերը և առհասարակ վայրի բոլոր երեները և, կաշիները թրծելով տաք մոխրի մեջ արևի տակ, բլուր առ բլուր մագաղաթ արեցին. և այծի մազից պարան ոլորելով և ցից խրելով անդունդ կիրճի պռնկին, պարանով իջան վարից անմատույց վերից անմատույց քարայր՝ քննելու հունաց լեզվի քերկանությունը, ճարտասանական առավելությունները և առհասարակ՝ համեմատությամբ գարգարացվոց կոկորդախոս աղխազուր խժական խեցբեկագույն լեզվի, և թե ինչքան սխալ է հրեից կարծիքը մարդաբնույթ աստծու մասին, և թե լուսինը լույս չունի, այլ լույս ունի միայն արեգակը, իսկ երկրից լուսին անգո տարածությունը հազար անգամ հազար բյուր կանգուն է, և թե գետերն ու ծովերը, ինչպես վկայում է հունաց մեծերից…
    Բույր ու լույս աշխարհը մագաղաթի վրա խաղում էր Ծ տառի չափ մի տեղ, էն հարսը արահետով հաց ու սամիթ էր բերում, գետերն ու ծովերը լուսնի հետ կապված են մակընթացությամբ ու տեղատվությամբ, և որովհետև մեր Հայքում չկան գետեր ու ծովեր՝ լուսնի հետ այդպես կապված են Ափրիկեի ու Հռոմի գետերն ու ծովերը, ինչպես նաև Պոնտականը՝ որ մեզնից հեռու չէ, բայց մեզ պետք չէ, քանի որ երկրային հեղհեղուկ բաների հետ մենք գործ չունենք:
    «Հուշ ու քրիստոս Տիրանը հոգու պարզ հատակներում գտել էր աշխարհի մեղքերի իր բաժինը և շոգ խավարի մեջ բոբիկ ոտներով փնտրում էր Խորվիրապը՝ և նրա խանձված ճակատին ձիերի դոփյուն դիպավ. ուրեմն դեռ ապրողներ կային, տեղից տեղ ձի էին վարում:
    _Դու Տիրա՞նը չես,_ ասացին:
    _Տիրանն եմ:
    _Այո,_ ասացին նրանք:
    _Ինչի՞ համար:
    _Ոչինչ, մեզ համար լավ տուն ու տեղ ես թողել՝ դրա համար:
    _Դուք ո՞վ եք,_ ասաց:
    _Քո թոռները:
    _Բա ու՞ր եք, ձեն չեք հանում:
    _Դժոխքում ենք: Կիլիկիա ենք, ուր ենք:
    _Դե, ինչ որ կարողացել եմ, այ որդիք, էն եմ արել:
    _Ի՞նչ ես կարողացել:
    _Դուք կարողացեք, ես ուզում եմ դուք կարողանաք:
    _Կարողանալու տե՞ղ ես թողել, որ կարողանանք:»
    Կիլիկեցի գործարար խելոքները ճանապարհ էին ընկել գտնելու դեղին դևի արևելքը, անապատը, Ղառաղոռումը. Մեծ Մանգու Խանին՝ մուգ-շագանակի պուտպուտուրիկ նժույգ նվիրելու, շարժելու Մեծ Խանի ծիծաղը իրենց կլոր աչքերի ու արևախանձ մորուքների վրա, պատմելու սև Ափրիկեի և զարմանալի մայմունների մասին, Մեծ Մանգու Խանին ցույց տալու, թե ինչպես են պար գալիս ափրիկեի մայմունները և այդպիսով Մեծ մանգու Խանից պարգև ընդունելու իրենց Կիլիկիան, իրենց կանանց ծոցում քնելու իրավունքը, իրենց արտերի ցորենը, իրենց ապրելու ժամանակը: հետո նրանք դաշտի անկրակ գիշերը լցրին վերադարձի հոգնած ձայներով. նրանք դաշտ իջան Աշտարակի սարերի ուսով, ծամելով իրենց սպասողների ուրախությունը, պարգևի լեղի դառնությունը և մահվան ազատարար իմաստը: Մթան մեջ նրանք միմյանց ցույց տվին Օշական գյուղը և ալարեցին թեքել ձիերի գլուխը դեպի Մաշտոցի գերեզմանը: Հիմա էլ հարկավոր էր հարավ Եգիպտոս գնալ՝ Մեծ Մամլուքին պուտպուտուրիկ նժույգ տալու, պատմելու թե հյուսիսում մի տեսակ սպիտակ արջեր կան, որ պար են… բայց արժե՞ր գնալ: Կյանք այդ ինչպես թանկացավ այնքան, որ պիտի մուրացվի հացի պես:

  3. #18
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Այստեղ ես «Մեծամորից» բերված հատվածը ամբողջական տեսքով եմ դնում, որպեսզի ավելի հստակ լինի միտքը:

    Հրանտ Մաթևոսյան
    «Մեծամոր»

    Մաշտոց վարդապետի գալստյան ճանապարհը հատելով, տառապանոք դնելով շղթայակապ բոբիկ ոտների ամեն քայլը, էս լու՜յս աշխարհի դեմ աչքերը ածխակոթով բրած, ձեռնաշղթաների ծանրությունից կուզ՝ Ատպատականի ձիավո՜ր սատրապ Վարազ-Շապուհի առջև դեպի Ներսեհ Սասանի ողորմածությունն ու զայրույթն էր գնում Հայոց արքա _ Հայո՜ց արքա _ Տիրան թագավորը,
    քանի որ «այն ժամանակ Տիրան թագավորը մի ձի ուներ. ձին մուգ շագանակի ու պուտպուտուրիկ էր», որ ուզեց ունենալ Պարսից Ատրպատականի բդեշխ Վարազ-Շապուհը, բայց Հայոց Տիրանը որոնեց ու գտավ նույն տեսքի ու նույն նշանի պուտպուտուրիկ մի ուրիշ ձի և հրովարտակով բդեշխին ընծայեց՝ որպես թե այդ էր նրա ցանկացածը: Այո: Ինքը, ճշմարիտ, հենց այդ նժույգն էր ուզել, և Վարազ-Շապուհը շատ ուրախացավ, և շնորհակալ էր մեծապես, և Տիրանի համար որս, խնջույք ու պատիվ սարքեց, հիացավ նրա նետի սլացքով և շղթա սարքեց նրա ձեռուոտին, կրակով բրեց նրա աչքերն ու քշեց դեպի Ներսեհ Սասանի կարմիր կոշիկները: Բակտրիայից Պաղեստին և Եմենից Կոլք երկրների առաջին տերը Տիրանին ետ Վաղարշապատ նետեց,_ Դե գնա մտածի՛ր աշխարհի բանը,_ ի խրատ արարատյան Արշակ ու ապագա կառավարիչների, հանուն իր Սասան որդիների ու ծոռների տիրակալական դժվար գործի:
    «Նրա գերեվարության ու կուրացման մասին վկայությունները, մեծ մասամբ, վիպական-ստեղծագործական պատմվածքներ են և չեն կարող հավաստի ու պատմական համարվել»,_ բայց այդ պատմվածքները չեն ասում թե՝ Պարսից Ներսեհը պուտպուտուրիկ մի ձի ուներ, որի վրա բոլորը զարմանում էին, և այդ ձին ուզեցավ ունենալ Հայոց Տիրանը, Ներսեհ Սասանը չուզեցավ տալ և վախեցավ չտալ, այլ գտավ դրա նման մի ուրիշ ձի…, և ապա Հայոց Տիրանը քմծիծաղ տվավ ու խլեց ժլատ Սասանի ձին էլ, աչքերի լույսն էլ, թագն էլ, երկիրն էլ…
    Հետո, երեխաների ու կանանց ձայները մթի մեջ մարել էին, երևի բարձրացել էին Ապարանի հովանոցները՝ շոգերն այնտեղ անցընելու, փշատենու բույրը փակում էր ռունգները, երևի դեռ կային ու երկինքներում մի տեղ լողում էին Մեծ Մասըսի սառույցները,_ և կույր Տիրանը ականջ էր պահել Արարատյան հովտի լռությանը: Դժբախտություններից, անվերջ դժբախտություններից խելքները շաղած այս հայերը որդու դեմ դա՞վ շշնջացին, ե՞լք փնտրեցին որդուց թաքուն, թե՞ հեռվում թաքուն բաներ էին զրուցում գահից ու երկրի գործերից հեռու մշակ մարդիկ: Մի կարճ ծղրտոց եկավ_ որևէ մերկ թիկունք դաշու՛յն խրվեց,_ և շունչը պահեց դարանակալ լռությունը: Ոչ, պատանիներն էին, լոքոյի ցուլ էին ափ նետել:
    Ի՞նչ էր հարկավոր՝ որպեսզի չլիներ այնպես, ինչպես եղավ: Նախճավանի խորշակ փչում. կխփի-կխարկի արտ ու արոտ, խորշակի ետևից սև ամպերով կգա մորեխը: Իսկ եթե ճիշտը Սասանի Ներսեհն է, քանի որ կա անդրկասպյան մեծ վտանգը և դրա դեմ այսրկասպյան մեր ընդհանուր տանը միակամություն է պե՞տք: Իսկ եթե միակամությունը վերջանա մեր խոսքի և իրավունքի և կարմիր կոշիկի և պուտպուտուրիկ ձիու կորստով և դատարկ անձի պահպանմա՞մբ: Իմ նժույգը հեծնի Վարազ-Շապուհը, քանի որ ձին լավ ձի է, ես վատն եմ ու անարժան իմ տակն այդպիսի նժույգ քաշելու: Որպեսզի՜… որպեսզի չլիներ այնպես, ինչպես եղավ, հարկավոր էր ահա թե ինչ. հարկավոր էր, որ գելն ուտեր պուտպուտուրիկ այդ ձիուն: Եթե անդրկասպյան սարսափը պիտի գա ու կախվի մեր… մեր ինչի՞ վրա. թագավոր լինելու մեր իրավունքի վրա. եթե մենք հիմա թագավոր ենք՝ ինչո՞վ ենք թագավոր: Թող գան ու սրբելով անցնեն մինչև Բյուզանդիոն ու Աթենք ու Հռոմ. եթե մենք չենք լինելու մենք՝ այդ չգոյությունը թող գա որպես թույն ոսկե բաժակի մեջ կամ ջորու պոչից կապելու ձևով, մեզ համար մեկ է:
    _Արշա՜կ…
    Երանի նրանց, ովքեր արել են մի բան ու մեռել. երանի նրանց, ովքեր մեռել են ոչինչ էլ չարած. երանի նրանց, ովքեր մեռած են արդեն ոտքի վրա: Եթե պատահի, որ Արշակը պուտպուտուրիկ մի ձի ունենա, այդ ձին խլել ուզենա Ատրպատականի սատրապը՝ թող Արշակը նվիրի: Ձիու եղածն ինչ է՝ թող տա, կորցնի աչքից: Եվ վերջապես Արշակը սեփական գլուխ ունի ուսերին, թող դատի այնպես, ինչպես կամենում է ինքը: Փորձով՝ հովիվները գայլերի դեմ կրակ են վառում և տալիս հովվացու իրենց որդիներին: Այսդժվար կյանքում համրիր թե ովքեր են դարան պահել, ովքեր որտեղ են ժանիքավորվում, Հայոց թագավոր լինելու ծանր գործի համար փորձ հավաքիր, հղկիր և որպես ադամանդ ափիդ մեջ՝ պարզիր որդուդ._ Առ, Արշակ:_ Դե կույր-կույր ապրիր հազար տարի և խարխափելով ճանաչիր անապատի պես ոտի տակից փախչող այս երկիրը, կարո՞ղ ես:
    Եւ սկսան սորսորել գնալ ի բանակէն Հայոց թագաւորին, թողին զիւրեանց արքայն Արշակ: Նախ բդեաշխն աղձնեաց, եւ Նորշիրական բդեաշխն, եւ Մահկերտանն, եւ Նիհորականն, եւ Դասընտրէինն, եւ ամենայն նախարարութիւն Աղձնեաց ապստամբեցին յարքայէն Հայոց Արշակայ եւ չոգան կացին առաջի արքային պարսկաց Շապհոյ. եւ զատուցին զիւրեանց աշխարհն Հայոց: Եւ յետ սորա Գուգարաց աշխարհի բդեաշխն, եւ յետ սորա Ձորայ գաւառին տէրն, եւ Կողբայ գաւառին տէրն, եւ ընդ նոսա Գարդմանաձորոյ տէրն: Ապստամբեցին յԱրշակայ արքայէն Հայոց ամուր գաւառն Արձախայ, եւ ամուր գաւառն Տմորեաց, եւ ամուր աշխարհն Կորդեաց. ապա եւ տէր գաւառին Կորդուաց չոգաւ եկաց առաջի թագաւորին Պարսից: Յետ այսորիկ ապստամբեաց ի թագաւորէն Հայոց եւ ձեռին իշխանութեանն տանն Հայոց թագաւորին, որ էր զԱտրպատական աշխարհաւն, յետս եկաց ի թագաւորեն Հայոց ամուր աշխարհն Մարաց, եւ աշխարհն Կազբից. եթող զարքայն Հայոց եւ գնաց Սաղամուտ տէր Անձտեայ, և ընդ նմա իշխանն Մեծի Ծոփաց…
    Այսինքն թե՝ հայերի Արշակ թագավորը կատաղություն չէր ունեցել Արցախ, Աղձնիք, Ծոփք, Նիհորական, Դասըն, Անձիտ, Կորդուք, Գուգարք բազմանուն երկիրը դարձնել բռունցքի պես մի Հայք, Արշակ մարդահաճ թագավորի բազուկը դողացել էր ջարդելու, կռանելով միայն իր կամքը, բազմագլուխ երկրի կուսակալ ավելորդ գլուխները, և ահա իշխանների նախիրը իրենը կարծեց իր արածած մարգագետինը, մահճակալների ու հնձվորների բանակը, երակների արյան կորովը և արյան մեջ սաղմի պտույտը իր երակներում, կարծեց ինքն իրենն է, Արշակինը չէ, և տարավ, Շապուհին տվեց մի գանձ, որ ոչ Արշակինն էր, ոչ էլ իրենը, այլ գալիք սերունդներինս՝ մերը: Եվ հայերի Արշակ թագավորը բաց մարտադաշտում նետատարափի տակ մնաց մերկ ու մենակ:
    ամենայն մարդիկն երկրին հայոց ստիպեցին բռնաբօսեցին զիւրեանց թագաւորն զարշակ և շտապեցին, զի յարիցէ զնասցէ երթիցէ յանդիման լիցի թագաւորին Պարսից Շապհոյ:
    Այսինքն թե՝ հայերն իրենց Արշակ թագավորին ասացին, շատ ասացին, հորդորեցին, պահանջեցին, հուսադրեցին, խաբեցին, շտապեցրին, հրեցին դեպի Շապուհը թե՝ «մարդավարի զրույցի է կանչում, գնա տես ինչ է ասում»:
    Ապա տայր հրաման Շապուհ արքայ Պարսից բերել շղթայս եւ արկանել ի պարանոցն Արշակայ եւ յոտս եւ ի ձեռս նորա՝ երկաթս, եւ խաղացուցանել զնա յԱնդմըշն եւ պնդեալ զնա մինչև անդէն մեռցի: Եւ ետ հրաման թագաւորն Պարսից մորթել զզօրավարն Հայոց Վասակ եւ զմորթն հանել եւ լնուլ խոտով և ընդ նոյն բերդն յԱնդմըշն:_ Ապա պարսից Շապուհն ասաց, և շղթա զարկեցին Արշակ արքայի պարանոցին, ոտներին ու ձեռներին նույն շղթայով, վերցրին նրան և տարան, շպրտեցին Անդմըշն անպատուհան բերդ, որ անվանում են Անհուշ բերդ, քանի որ հավիտյան լուռ ու խավար է: Ապա Շապուհը նշան տվեց, և մորթեցին հայոց Վասակ զորավարին, որ հանդուգն Մամիկոնյան էր, մորթը տիկ հանեցին, խոտ խցկեցին մորթի մեջ և նետեցին խավարի մեջ դեպի Արշակը:
    Այսպես անցավ Արշակը, որ բանաստեղծ մարդ էր և հույների ու պարսիկների արանքում իրեն կնքել էր Հայոց արքա Արշակ, իսկ նրա Տիրան հայրը մնաց արարատյան լույս հովտի իր խավարը խարխափելով:
    _Արշա՜կ… էդ ու՞ր ես, ձեն չես հանում:

    Հետո հայոց պետերը պարսից Վռամին ասացին._ Ախպեր, մեզ թագավոր պետք չի, մենք թագավոր չենք ուզում. թագավոր է՝ դ է դու թագավոր ես, բան հարցնել է՝ կգանք քեզ կհարցնենք, համ էլ քաղաք կտեսնենք, աղջիկ-մաղջիկ կպատահի, թե չէ՝ էն սարերի ծերին…_ Հայ նախարարները զզվել էին թագավոր ունենալուց և, աստծու հաջողությամբ, «Հայոց Արտաշես թագավորը սկսեց թաղվել անչափ անառակ ցանկությունների մեջ այն աստիճան, որ բոլոր նախարարները նրանից զզվեցին: Նրանք եկան Սահակ Մեծ քահանայապետի մոտ, դժգոհեցին և նրան նույնպես հրավիրեցին իրենց օգնելու, որպեսզի Արտաշեսի վրա չարախոսեն պարսից արքայի առջև, իրենց թագավորին դեն գցեն և պարսիկ բերեն աշխարհին կառավարող: Իսկ Սահակ Մեծն ասաց…»:
    Իսկ Սահակ Մեծ քահանայապետն ասաց.
    _Եվ ինչպե՞ս կարելի է այդ իմ ախտավոր ոչխարը փոխել առողջ գազանի հետ, որի հենց առողջությունը մեզ համար պատուհաս է:
    Իսկ նախարարները ասացին.
    _Դու մեր քահանան չես:_ Եվ պարսից արքային ասացին._ Ախպեր, ինչ մի պարտադիր է, որ եր թագավորը հայ լինի: Մեզ մի պարսիկ թագավոր է պետք՝ որ վախենանք… մեր էս Արտաշը խմում է, ձի է քշում, մեր կանանց կողքը մշտում է, թագավորը բա էդպե՞ս կլինի:
    _Բարի,_ ասաց պարսից արքան:_ Մեր Շապուհ որդին ձեզ թագավոր: Բարի: _ Հայոց գործերն այսպես կարգադրեց պարսից Վռամ արքան և դեմքը շուռ տվեց Բակտրիայի գործերին:
    Եվ հենց որ շուռ եկավ դեպի Բակտրիա, «քաջ և բարեբախտ Ներսես Ճիճրականցին հավաքեց հայոց նախարարներին իրենց գնդերով, պարսից զորքի դեմ պատերազմ մղեցին, նրա բանակը կոտորեցին և ապա, ցրվելով, ինքնագլուխ շրջում էին լեռներում և ամուր տեղերում՝ իրենց գլուխը պահելու համար»: Դա եղավ, ուրեմն, ՆԻԲ թվականին: Ապա մորթեցին ու մաշկեցին երկրի բոլոր արջառներն ու այծերը և առհասարակ վայրի բոլոր երեները և, կաշիները թրծելով տաք մոխրի մեջ արևի տակ, բլուր առ բլուր մագաղաթ արեցին. և այծի մազից պարան ոլորելով և ցից խրելով անդունդ կիրճի պռնկին, պարանով իջան վարից անմատույց վերից անմատույց քարայր՝ քննելու հունաց լեզվի քերկանությունը, ճարտասանական առավելությունները և առհասարակ՝ համեմատությամբ գարգարացվոց կոկորդախոս աղխազուր խժական խեցբեկագույն լեզվի, և թե ինչքան սխալ է հրեից կարծիքը մարդաբնույթ աստծու մասին, և թե լուսինը լույս չունի, այլ լույս ունի միայն արեգակը, իսկ երկրից լուսին անգո տարածությունը հազար անգամ հազար բյուր կանգուն է, և թե գետերն ու ծովերը, ինչպես վկայում է հունաց մեծերից…
    Բույր ու լույս աշխարհը մագաղաթի վրա խաղում էր Ծ տառի չափ մի տեղ, էն հարսը արահետով հաց ու սամիթ էր բերում, գետերն ու ծովերը լուսնի հետ կապված են մակընթացությամբ ու տեղատվությամբ, և որովհետև մեր Հայքում չկան գետեր ու ծովեր՝ լուսնի հետ այդպես կապված են Ափրիկեի ու Հռոմի գետերն ու ծովերը, ինչպես նաև Պոնտականը՝ որ մեզնից հեռու չէ, բայց մեզ պետք չէ, քանի որ երկրային հեղհեղուկ բաների հետ մենք գործ չունենք:
    «Հուշ ու քրիստոս Տիրանը հոգու պարզ հատակներում գտել էր աշխարհի մեղքերի իր բաժինը և շոգ խավարի մեջ բոբիկ ոտներով փնտրում էր Խորվիրապը՝ և նրա խանձված ճակատին ձիերի դոփյուն դիպավ. ուրեմն դեռ ապրողներ կային, տեղից տեղ ձի էին վարում:
    _Դու Տիրա՞նը չես,_ ասացին:
    _Տիրանն եմ:
    _Այո,_ ասացին նրանք:
    _Ինչի՞ համար:
    _Ոչինչ, մեզ համար լավ տուն ու տեղ ես թողել՝ դրա համար:
    _Դուք ո՞վ եք,_ ասաց:
    _Քո թոռները:
    _Բա ու՞ր եք, ձեն չեք հանում:
    _Դժոխքում ենք: Կիլիկիա ենք, ուր ենք:
    _Դե, ինչ որ կարողացել եմ, այ որդիք, էն եմ արել:
    _Ի՞նչ ես կարողացել:
    _Դուք կարողացեք, ես ուզում եմ դուք կարողանաք:
    _Կարողանալու տե՞ղ ես թողել, որ կարողանանք:»
    Կիլիկեցի գործարար խելոքները ճանապարհ էին ընկել գտնելու դեղին դևի արևելքը, անապատը, Ղառաղոռումը. Մեծ Մանգու Խանին՝ մուգ-շագանակի պուտպուտուրիկ նժույգ նվիրելու, շարժելու Մեծ Խանի ծիծաղը իրենց կլոր աչքերի ու արևախանձ մորուքների վրա, պատմելու սև Ափրիկեի և զարմանալի մայմունների մասին, Մեծ Մանգու Խանին ցույց տալու, թե ինչպես են պար գալիս ափրիկեի մայմունները և այդպիսով Մեծ մանգու Խանից պարգև ընդունելու իրենց Կիլիկիան, իրենց կանանց ծոցում քնելու իրավունքը, իրենց արտերի ցորենը, իրենց ապրելու ժամանակը: հետո նրանք դաշտի անկրակ գիշերը լցրին վերադարձի հոգնած ձայներով. նրանք դաշտ իջան Աշտարակի սարերի ուսով, ծամելով իրենց սպասողների ուրախությունը, պարգևի լեղի դառնությունը և մահվան ազատարար իմաստը: Մթան մեջ նրանք միմյանց ցույց տվին Օշական գյուղը և ալարեցին թեքել ձիերի գլուխը դեպի Մաշտոցի գերեզմանը: Հիմա էլ հարկավոր էր հարավ Եգիպտոս գնալ՝ Մեծ Մամլուքին պուտպուտուրիկ նժույգ տալու, պատմելու թե հյուսիսում մի տեսակ սպիտակ արջեր կան, որ պար են… բայց արժե՞ր գնալ: Կյանք այդ ինչպես թանկացավ այնքան, որ պիտի մուրացվի հացի պես:

  4. #19
    Սկսնակ անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    27.10.2009
    Հասցե
    Երևան
    Գրառումներ
    28
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Հարգելի Վանաձորցի իսկապես համամիտ եմ քեզ հետ` Հրանտ Մաթևոսյանը քսաներորդ դարի մեծագույն հանճար է: Շնարհակալ եմ, որ անդրադարձար նման անհատի: Քիչ առաջ ավարտեցի նրա <<Աշնան արև>> վիպակի ընթերցումը: Հիրավի խոսքեր չունեմ, հիանալի ստեղծագործություն: Կցանկանայի բոլոր նրանց, ովքեր չեն ընթերցել այս սքանչելի վիպակը, ներկայացնել վերոնշյալ ստեղծագործության ընդհանուր բնութգիրը:
    Աղուն- տասնհինգամյա աղջնակ, ով իր հորաքրոջ որդու` Ներսեսի միջամտությամբ իր մատաղ կյաքը կապեց մեծագլուխ և տգեղ ու տգետ Սիմոնի հետ: Աղունը իրականում սիրահարված էր Արզումանյանների տղային, ով մշտապես հեծանիվով ուղեկցում էր ջրի գնացող Աղունին: Աղունը Իշխանի դուստրն էր: Իշխանը ստիպեց, որպեսզի իր չքնաղ Աղունն ամուսնանա <<անլեզու>> Սիմոնի հետ: Սինոնի հետ ամուսնանալով` Աղունը իր կյանքի հետ դառը պայմանագիր կնքեց: Աղունի նկատմամբ Սիմոնի բազմանդամ ընտանիքը ի սկզբանե վատ էր տրամադրված: Նրան օր ու արև չէր տալիս Սիմոնի մայրը: Անգամ երբ Աղունը քնած էր, գիշերով կտրեց նրա մազերի հյուսը: Տեսնելով, որ հարաբերությունները գնալով վատթարանում են` Աղունի նորաստեղծ ընտանիքին տեղափոխեցին իրենց իսկ տան բակում տեղակայված գոմշագոմ: Այս պայմաններում Աղունն անցկացրեց իր կյանքի հյութեղ տարիները: Ունեցավ երկու որդի: Ավագ որդին` Արմենակը գրող էր, դառնալով չափահաս` տեղափոխվել էր քաղաք:
    շարունակելի...

  5. Գրառմանը 2 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    snow (31.10.2009), Շինարար (01.11.2009)

  6. #20
    Սկսնակ անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    27.10.2009
    Հասցե
    Երևան
    Գրառումներ
    28
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Մեջբերում dire-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Հարգելի Վանաձորցի իսկապես համամիտ եմ քեզ հետ` Հրանտ Մաթևոսյանը քսաներորդ դարի մեծագույն հանճար է: Շնարհակալ եմ, որ անդրադարձար նման անհատի: Քիչ առաջ ավարտեցի նրա <<Աշնան արև>> վիպակի ընթերցումը: Հիրավի խոսքեր չունեմ, հիանալի ստեղծագործություն: Կցանկանայի բոլոր նրանց, ովքեր չեն ընթերցել այս սքանչելի վիպակը, ներկայացնել վերոնշյալ ստեղծագործության ընդհանուր բնութգիրը:
    Աղուն- տասնհինգամյա աղջնակ, ով իր հորաքրոջ որդու` Ներսեսի միջամտությամբ իր մատաղ կյաքը կապեց մեծագլուխ և տգեղ ու տգետ Սիմոնի հետ: Աղունը իրականում սիրահարված էր Արզումանյանների տղային, ով մշտապես հեծանիվով ուղեկցում էր ջրի գնացող Աղունին: Աղունը Իշխանի դուստրն էր: Իշխանը ստիպեց, որպեսզի իր չքնաղ Աղունն ամուսնանա <<անլեզու>> Սիմոնի հետ: Սինոնի հետ ամուսնանալով` Աղունը իր կյանքի հետ դառը պայմանագիր կնքեց: Աղունի նկատմամբ Սիմոնի բազմանդամ ընտանիքը ի սկզբանե վատ էր տրամադրված: Նրան օր ու արև չէր տալիս Սիմոնի մայրը: Անգամ երբ Աղունը քնած էր, գիշերով կտրեց նրա մազերի հյուսը: Տեսնելով, որ հարաբերությունները գնալով վատթարանում են` Աղունի նորաստեղծ ընտանիքին տեղափոխեցին իրենց իսկ տան բակում տեղակայված գոմշագոմ: Այս պայմաններում Աղունն անցկացրեց իր կյանքի հյութեղ տարիները: Ունեցավ երկու որդի: Ավագ որդին` Արմենակը գրող էր, դառնալով չափահաս` տեղափոխվել էր քաղաք:
    շարունակելի...
    Կրտսեր որդին` Սերոն, ապրում էր գյուղում` ծնողների հետ, սակայն նրա երազանքը քաղաք տեղափոխվելն էր: Ուղղակի մայրը նրա համար <<խթան>> էր հանդիսանում, թույլ չէր տալիս, որպեսզի իր զավակը ներթափանցի քաղաք` կյանքի որոգայթ:
    Աղունն ամբողջ կյանքում անիծեց իր սև ճակատագիրը: Մասնավորապես այն, որ ուներ Սիմոնի նման` ուրագից բացի ոչինչ <<չճանաչող>> ամուսին: Ամուսին, որը մյուս կանանց ամուսինների նման գնաց Հիտլերի դեմ պատերազմելու, բայց և իր եղբոր` Ադամի հետ ողջ ու առողջ տուն դարձավ` մինչդեռ մնացյալը զոհվել էին մարտի դաշտում: Այդ օրվանից ի վեր Սինոնը` Աղունի ամուսինը, դարձավ բոլոր որբևայրիների հանրային, համայնական և կոլխոզային ամուսինը` իր գարշելիությամբ հանդերձ: Ահա ևս մի սև բիծ Աղունի անողոք կյանքին, կյանք, որի քաղցրությունը երբևէ չզգաց:
    Ահավասիկ այսպիսին էր Աղունի ճակատագիրը:

  7. #21
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Հարգելի dire, թույլ տուր մի փոքր քեզ հետ չհամաձայնել, որովհետև վիպակի վերջում մաթևոսյանը թերևս մտավախություն ունենալով, որ Սիմոնի կերպարը կարող է ընկալվել այնպես, ինչպես դու ես այն մեկնաբանում, իր դիտակետը Աղունից փոխադրում է Սիմոնի վրա, ու ընթերցողը հնարավորություն է ստանում այդ ամենը տեսնելու Սիմոնի տեսանկյունից, մի տղամարդու, որին իր կինը երբեք չի սիրել, ու Սիմոնը այնքան էլ վատը չի, պարզվում է Մաթևոսյանը միակողմանի չէր կարող նայել այդ ամենին, ու նրա աշխարհը բաժանված չէ լավի ու վատի, նա չունի դրական հերոսներ և չունի բացասական հերոսներ, նրա բոլոր հերոսները սովորական մարդիկ են, ընթերցողի համար ընկալելի, առանց ինչ-որ անհասկանալի վեհ գաղափարների,առօրյայով ապրող, մսից ու արյունից, մի անգամ էլ վերընթերցի գիրքը և կտեսնես, որ Սիմոնը նույնքան լավն է, որքան Աղունը, և Աղունը նույնքան վատն է, որքան Սիմոնը:

  8. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Ուլուանա (14.12.2009)

  9. #22
    Սկսնակ անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    27.10.2009
    Հասցե
    Երևան
    Գրառումներ
    28
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Մեջբերում Վանաձորցի-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Հարգելի dire, թույլ տուր մի փոքր քեզ հետ չհամաձայնել, որովհետև վիպակի վերջում մաթևոսյանը թերևս մտավախություն ունենալով, որ Սիմոնի կերպարը կարող է ընկալվել այնպես, ինչպես դու ես այն մեկնաբանում, իր դիտակետը Աղունից փոխադրում է Սիմոնի վրա, ու ընթերցողը հնարավորություն է ստանում այդ ամենը տեսնելու Սիմոնի տեսանկյունից, մի տղամարդու, որին իր կինը երբեք չի սիրել, ու Սիմոնը այնքան էլ վատը չի, պարզվում է Մաթևոսյանը միակողմանի չէր կարող նայել այդ ամենին, ու նրա աշխարհը բաժանված չէ լավի ու վատի, նա չունի դրական հերոսներ և չունի բացասական հերոսներ, նրա բոլոր հերոսները սովորական մարդիկ են, ընթերցողի համար ընկալելի, առանց ինչ-որ անհասկանալի վեհ գաղափարների,առօրյայով ապրող, մսից ու արյունից, մի անգամ էլ վերընթերցի գիրքը և կտեսնես, որ Սիմոնը նույնքան լավն է, որքան Աղունը, և Աղունը նույնքան վատն է, որքան Սիմոնը:
    Սիրելի Վանաձորցի ես բավականին ուշադիր եմ ընթերցել վերոնշյալ ստեղծագործությունը: Սիմոնը քաջ գիտակցում էր, որ Աղունը իրեն չի սիրում, սակայն ամուսնացավ նրա հետ` իմանալով, որ Աղունը իր հետ խոսելու ցանկություն անգամ չունի: Կներես, բայց այս դեպքում ես ուղղակի չեմ կարող արդարացնել Սիմոնի արարքը` ամուսնանալ մեկի հետ, ով իրեն տանել չի կարողանում: Աղունն ու Սիմոնը պարզապես մարդկային տարբեր տիպեր էին, մարդկային ուրույն աշխարհայացքներով: Նրանց ամուսնությունը թյուրիմացություն էր: Կարծում եմ`գրելով <<Աշնան արև>>-ը Մաթևոսյանը նպատակ է ունեցել հայ գրականության անդաստանում թողնել մի ստեղծագործություն, որը յուրաքանչյուր ընթերցող կվերլուծի իրեն բնորոշ աշխարհայացքով: Ամեն դեպքում շնորհակալ եմ նաև քեզ` քո մեկնաբանության համար:

  10. #23
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Իսկ ինձ համար գրականությունը սկսվում ու ավարտվում է Հրանտ Մաթևոսյանով…
    Եվս մի փորձ բոլորի ուշադրությունը հրավիրելու այս թեմայի վրա:

  11. Գրառմանը 5 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    Chuk (14.12.2009), StrangeLittleGirl (14.12.2009), Yeghoyan (14.12.2009), Կաթիլ (17.12.2009), Մեմի (11.02.2011)

  12. #24
    Պատվավոր անդամ
    StrangeLittleGirl-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    18.03.2006
    Հասցե
    Լապլանդիա
    Գրառումներ
    24,576
    Բլոգի գրառումներ
    18
    Mentioned
    41 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Մեջբերում Շինարար-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Իսկ ինձ համար գրականությունը սկսվում ու ավարտվում է Հրանտ Մաթևոսյանով…
    Եվս մի փորձ բոլորի ուշադրությունը հրավիրելու այս թեմայի վրա:
    Եկա
    Լավ, ես էլ կարծիքս հայտնեմ: Ասեմ, որ եթե պոեզիայի կողմից հայ գրականության վիճակն էնքան էլ վատ չի, ապա արձակը խիստ կաղում է: Ընդամենը երկու արձակագրի անուն կարող եմ տալ, որոնք իսկապես ինձ շա˜տ են դուր գալիս. Հրանտ Մաթևոսյան և Ակսել Բակունց: Դե քանի որ Հրանտ Մաթևոսյանի մասին է թեման... Ասեմ, որ իմ կարծիքով նա համաշխարհային մեծության գրող է: Հետաքրքիր է՝ երբևէ թարգմանվե՞լ է այլ լեզուներով, դրսում կարդու՞մ են նրան:

  13. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Շինարար (14.12.2009)

  14. #25
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Մեջբերում StrangeLittleGirl-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Եկա
    Լավ, ես էլ կարծիքս հայտնեմ: Ասեմ, որ եթե պոեզիայի կողմից հայ գրականության վիճակն էնքան էլ վատ չի, ապա արձակը խիստ կաղում է: Ընդամենը երկու արձակագրի անուն կարող եմ տալ, որոնք իսկապես ինձ շա˜տ են դուր գալիս. Հրանտ Մաթևոսյան և Ակսել Բակունց: Դե քանի որ Հրանտ Մաթևոսյանի մասին է թեման... Ասեմ, որ իմ կարծիքով նա համաշխարհային մեծության գրող է: Հետաքրքիր է՝ երբևէ թարգմանվե՞լ է այլ լեզուներով, դրսում կարդու՞մ են նրան:
    Գիտեմ, որ որոշ պատմվածքներ, կարծեմ՝ նաև «Աշնան արևը», նախ ռուսերեն են հրատարակվել, հետո հայերեն, արձակի առումով քո կարծիքը լիովին եմ կիսում, Բակունցն էլ հրաշք գրող ա, մի հոգու անուն էլ կավելացնեի, բայց վախում եմ էդ մեկի անունի շուրջ վեճ սկսվի էս թեմայում, դրա համար կլռեմ

  15. #26
    Պատվավոր անդամ
    StrangeLittleGirl-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    18.03.2006
    Հասցե
    Լապլանդիա
    Գրառումներ
    24,576
    Բլոգի գրառումներ
    18
    Mentioned
    41 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Մեջբերում Շինարար-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    Գիտեմ, որ որոշ պատմվածքներ, կարծեմ՝ նաև «Աշնան արևը», նախ ռուսերեն են հրատարակվել, հետո հայերեն, արձակի առումով քո կարծիքը լիովին եմ կիսում, Բակունցն էլ հրաշք գրող ա, մի հոգու անուն էլ կավելացնեի, բայց վախում եմ էդ մեկի անունի շուրջ վեճ սկսվի էս թեմայում, դրա համար կլռեմ
    Ավելացրու, ոչինչ: Խոստանում եմ՝ զուսպ կլինեմ

  16. #27
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Երկու խոսք ընթերցողիս


    Ծնվել եմ Լոռի, 1935-ին: Այդ և հետագա քսան, անգամ երեսուն տարիների գյուղը մեր և հների միջև շատ ավելի Թումանյանի-Տոլստոյի-Քսենոփոնի ժամանակներին էր մոտ, քան մեր այսօրվային: Մաճ եմ բռնել, խոտ հնձել, կով ծնեցրել, պատվաստ դրել... կարողություններիս ու տեղեկություններիս ցանկով էջը չլցնելու համար միանգամից ասեմ, առասպելի ջրհեղեղը եթե կրկնվեր՝ Նոյան պես կարող էի վերստեղծել հողագործության ու անասնապահության մեծ մշակույթները, և մարդականց հիշողությունը եթե հանկարծ խաթարվեր՝ ազգականներիս ու երկրացիներիս այն օրերի վարքից կարող էի նորից ժողովել մարդկային բարոյականության օրենսգիրքը: Այս ամենի համար պարտական եմ այն հին Ահնիձոր գյուղին, ուր տասնհինգ տարի եմ անցըրել:
    Ի դեպ, նման մի բան՝ հիշողության վթար և վերստեղծում, Հայոց մեր բոլոր տոհմերի ու հովիտների պես , նաև այդ բնակավայրն է ապրել. երբ հարյուր հիսուն տարի առաջ Օհանես, Հովհաննես Թովմասի Մաթևոսյան, Թումայի Օհանես անուն երիտասարդ հաղպատեցին հեռավոր այս ձորն իրեն գյուղատեղի է արել, նախկին ժողովուրդը քաշված է եղել շենացնելու պարսիկների Աղա-Մահմեդ-խանից ավիրված Թիֆլիսն ու Վրաստանը կամ գուցե շահ Աբասի մեծ գաղթով է քշված եղել Իրանի խորքեր և կամ գուցե թուրքերից, արաբներից ու կովկասյան լեռնաբնակներից ասպատված: Ոչ թեկուզ վայրենացած այգի, թեկուզ կորդ հերկատեղի, կորած ջրանցքի թումբ, ոչ էլ գետնաթաղ սանդ ու ջաղացքար,- խաչքարի իրենց հայ քրիստոնյայի նախշուն կնիքից զատ հները ոչինչ չեն թողել գալիք ահնիձորցիներին, և սրանց առաջնեկն էլ իր պապերի Հաղպատից ոչինչ չի բերել իր հետ - մի զույգ ձեռք, մի ընկեր կին, անունը դնենք Նանի, ու մի հայոց լեզու:
    Այդ անմռունչ մշակի ա անանուն աղջկա ծոռների գյուղն արդեն մաքուր խոտհարքների, լավ տաշած կալերի, ակունքը բացած աղբյուրների, երկու հարյուր աշակերտով զնգուն դպրոցի մի ողջ երկիր էր: Ահա այդ երկիրը, մե նահապետների կապած այդ տապանը հարյուր հիսուն տարի տարուբերվեց կյանքի մակերևույթին, ապա աշխարհը մտավ կեցության նոր ոլորտ, և այդ գյուղը՝ այդ տապանը՝ մարդկության ու մարդկայնության այդ դարավոր կացարանըմեր զարմացած աչքերի առջև քայքայվեց ու խորտակվեց և կամ կերպափոխվեց, չգիտեմ:
    Օհանեսի փորձն ուզում եմ կրկնել գրականության մեջ. ուզում եմ նոր մի հովիտ փռել և բնակեցնել նոր մարդկանցով ու կենդանիներով և կարծես թե հաջողում եմ. Ծմակուտ մի գյուղանուն, մի երկու բնակիչ ու կենդանի արդեն ունեմ: Շատերն իմ հիշողության գյուղից են գալիս, երբեմն էլ կարողանում եմ «զուտ ինձանից» ստեղծել, և այդ ամենըվերաբնակեցման տպավորություն է թողնում: Շատ կուզենայի՝ որ իմհովիտը մեծ ու արևոտ լիներ, կուզենայի՝ որ նրա բնակիչները միայն լավ մարդիկ լինեին և վատերի համար իմ հովտում տեղ չլիներ, որ իմ մարդկանց կյանքը ծաղկեր լավ ժամանակներում և պատերազմն ու խեղճ թշնամանքը իմ հովտ խուժելու միջոց չունենային, բայց ստիպված եմ լինել իմ ժամանակի տարեգիրը:
    Ինչո՞ւ եմ գրում. որովհետև Թումանյանն ու Տոլստոյը գրե՞լ են. երևի թե՝ այո, բայց շատ ավելի գրում եմ այն պատճառով, որ նրանք այն չեն գրել ու այնպես չեն գրել: Սա պատասխա՞ն է: Ճշմարտությանը մոտ էր լինելու եթե ասեի՝ չգիտեմ ինչու եմ գրում: Աստծու որևէ արարած եթե կարողանա ասել՝ թե ինքն ինչու է ծաղիկ, գայլ, մարդ, ձի կամ նկար, այդպես էլ գրողը կասի՝ թե ինքն ինչու է գրող, ինչու է գրում: Ես իմ մասին միայն գիտեմ, որ այսինչ տարիքի հայ եմ, գրում եմ, իմ խոսքը ինձ երբեմն գոհացնում է, ահա. «Իրենց անցյալն ու ապագան նրանք ծրագրոմ են, այնինչ մեր վարքը օտար ձիու պես մեր տակից փաքչում է»: Ուզում եմ ճշմարիտ վերծանողը լինել նրա՛նց ճակատագրի, ովքեր անհատականություն են, բայց կորուստների ու նվաճումների ամփոփագիր են մտնում որպես անդեմ-անանուն-անցավ սոսկական միավոր, մեծ ողբերգություններում միայն համր ֆոն են և վատ գրողների անզոր գործերում ամբոխ են կնքվում: «Գլխատված երկրի հայ գյուղացին իր տունն իհարկե պետություն և իրեն էլ այդ պետության մշակի հետ նաև իշխանն էր դարձնելու. երկրի ազնվականությունն անցավ հայ շինականին, թշնամու առաջ հայոց պետականության փոխարեն հայի տունը կանգնեց» - Համո Սահյանի բանավոր խոսքն է: Տարեգիրները իրենց ժամանակին երկրի գլխատման պատմությունը մատենագրել են, ես ջանում եմ վկայել իմ ժամանակի հայոց տան այդ ազնվականությունը:
    Վերջին խմբագրող՝ Ուլուանա: 17.12.2009, 02:33: Պատճառ: Կիսատ երևացող տեքստի լրացում

  17. Գրառմանը 2 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    Yeghoyan (17.12.2009), Կաթիլ (17.12.2009)

  18. #28
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    ԹԱՓԱՆՑԻԿ ՕՐ

    - Քեզ են հարցնում։
    - Շնորհակալություն։
    Ձեռքս գրպանիս մեջ, բարձրահասակ, գեղեցիկ, մաքուր՝ ես վերցնում եմ ընկալուչը և ձգում ֆրանսերեն առոգանությամբ. «Ալո՜»։ Եվ ինձանից գոհ եմ, որովհետև ահա երեկվա գյուղացի, հիմա լրիվ ազատված հովիվ դառնալու՝ կարկուտից ծեծվելու և հոդացավից տրորվելու վտանգից, նստում եմ ապահով մի տեղ, հեռախոս ունենալու չափ կարևոր մարդ եմ, ընկերներս նշանավորներ են և ես էլ, ուրեմն, նշանավոր եմ։ «Ալո՜»։
    - Դու մի ժամանակ ուզում էիր Անի գնանք։
    - Ա՜, շատ բան էի ուզում։
    - Ես եմ, դու ես, Մինասն է, քենին, ճարտարապետներից մի երկու հոգի։
    Շոգ է, Մասսի ձյուները մարմրում են, խաղողը շրշյունով լցվում է քաղցրությամբ, մի քիչ՝ մի հիսուն գրամ կոնյակ է, քենին նայլոնե թեթև գլխաշոր է կապում, օծանվում է՝ որպեսզի չսևանա, ծխագույն ակնոցը արտասահմանյան ու շատ լավն է, հարկավոր է մի քիչ սուրճ խմել։ «Այդ Գարսիա Լորկա ասվածը մեր Իսահակյանի իսպանական տեսակն է»։ «Այո, հիանալի պոեզիա ունենք»։
    - Բայց ինչո՞ւ ես ծիծաղում։
    - Լավ եմ անում։
    -Ասա, մենք էլ ծիծաղենք։
    - Հապա կասե՞մ։
    Սայլվոր չեմ ու եզանս ոտը հեռու ճամփաների վրա չի կոտրվել, բրիգադիրը հետս չի կռվելու, հեռու-հեռավոր ճարտարապետ բառի փոխարեն հարաբերվում եմ իրական ճարտարապետների, նկարիչ Մինասի որոշ գործեր շատ լավն են, մի քանիսը չեմ ընդունում, նկարիչ Մինասի հետ խոսելիս աշխարհն իր քաղաքակրթության լավագույն մասով գալիս հունցվում է մեր լեզվի մեջ։ Սեզան կա, Մանե կա, կարծեմ Մոնե էլ կա, պիտի ասեի փոցխ՝ ասում եմ Սեզան, պիտի ասեի դաբաղ՝ ասում եմ «երեկ էդ ի՞նչ չեխեր են եղել քո արվեստանոցում», գայլի հարայը և շների ու հովվի տագնապը մութ ուրթերում՝ հեռավոր երազանք է ինձ համար, հոդացավով անձրև գուշակելը քնարերգություն է, ինչպես միջնադարյան մորեխի ամպերն այսօրվա գյուղացու համար։ Մի հոգատար-հոգատար ձեռք արտի միջից ինձ վերցրեց, դրեց քաղաքում բազկաթոռի մեջ։ Եվ ուրախությունից՝ որ այլևս հնձվոր չեմ, երբեմն քննադատում եմ հնձվորներին։ Հովիվներին՝ նույնպես։ Ղեկավարությանը՝ նույնպես։ Նաև՝ Մաո Ցզեդունին։ «Այս կամուրջը, ասել է Մաոն և խոսքը ոսկեգրվել է կամուրջին, կապում է գետի այս ափը գետի մյուս ափին»։ Ես՝ հովվի տղա հովվացու, ահա քմծիծաղով եմ հիշում չինական աստծուն։ Ես՝ գյուղացու զավակ գյուղացի, ասֆալտը ահա լիովին յուրացրել ու ասում եմ, որ ասֆալտը դարուփոսեր չի ունենալու։ Իմն են այս «Վոլգա» մեքենան, այս հարյուրանոց արագությունը, այս նայլոնե գլխաշորը, ծաղկազարդ թերմոսն ու միջի սուրճը, այս այգիների հղի ալարկոտությունը, քաղաքանման գյուղերն ու նկարեն Արագածը, ճանապարհ հանված աբյուրը, հնօրյա իջևանատունը, ամպերի պես փռված հոտերն ու ծաղկի բույրով շրջող հովը։ Եվ՝ արտերի ծովը և Գյումրի քաղաքը։ Եվ՝ սահմանապահների ռոստովցի հրամանատարն ու սահմանի բերան ուղեկցելու նրա զուսպ պատրաստակամությունը։ Եվ՝ այն զգացողությունը, թե իմ երկիրն սկսվում է Մասիսներից ու վերջանում Չուկոտկայով։ Ես մի տեղ Շիրակն ու Կուբանը խառնում եմ իրար, ինչպես ռուսն է խառնում ղրիմյան ու արարատյան խաղողները։
    Եվ ահա այսպես երջանիկ, այսպես հզոր՝ կանգնել եմ իմ նույնքան երջանիկ ու հզոր ընկերների մեջ դիտարանի գլխին, հեռադիտակի ետև, և կանաչ ամայության մեջ օրորվում են գլխատված սլացումները։ Կինոներում ավելի լավերն եմ տեսել ու ավելի մանրամասնորեն։ Եվ Երևանն էլ յոթ Անի արժե, և ես Երևանի բանկիչ եմ։
    - Ինչո՞ւ ես լաց լինում։
    Մեր սարերում թուրքի ուրթեր կային։ Գալիս էին իրենց դեղին հովիտներից, մեր սարերում կարմրում, ճաքճքում, բարձում իրենց քոչը իրենց եզներին ու հո հա հո՝ էլի իրենց դեղին հովիտները։
    Հիմա, մեծ հորեղբորս հետ գնացել ենք նրանցից յուղ առնելու, իմ կյանքում առաջին անգամ ուրիշ լեզվի խոսակցություն եմ լսում ու վախենում եմ։ Աշխույժ, հայհոյող, թաքուն խփող ու աշկարա ժպտացող սատանի ճուտ երեխեք են, մի տեսակ՝ չմտածող աչքերով։ Ես նրանց մեկ էլ քսան տարի հետո երազում տեսա. Կարնո բերդն էր իբր, կավե պարիսպներ ու այդ երեխեքը, ու երեսուն տարեկան՝ ես երազում էլ վախեցա։
    Նրանց մեջ մեկը կար, ծնկները գրկած նստել էր ու մի քիչ ապուշավուն խոշոր աչքերով կարծես նայում էր մեզ, կարծես ոչնչի էլ չէր նայում։ Մի կին ձայն տվեց նրան՝ նա տեղից ելնելու պես շարժվեց, կարծես թե գնաց, բայց մեկ էլ կինը նորից կանչեց, նա ուրեմն չէր գնացել։ Կինը փեշերը շարժելով եկավ՝ որ նրան ծեծի, նա կտրուկ վեր կացավ, կարծես մի երկու քայլ փախավ էլ, բայց հետո ալարե՞ց թե մոռացավ՝ որ փախչելու էր։
    Կիսաճաղատ, եռանկյուն աչքերով բարձրաքիթ հորեղբայրս այնտեղ սակարկում էր. նրանց դրած գինը իրեն, չէ, ձեռ չէր տալիս, նրանց չարչիությունից իբր թե նեղացած՝ ետ էր քաշվում գնալու և, իբր թե դա վերջնական հրաժարումն է, ինձ էլ ասում էր՝ «վեր կաց գնանք, տղա» և աչքով էր անում։ Նա գյուղում մերոնց և ճանապարհին ինձ պարծենալով ասել էր՝ «կտեսնեք թե հորեղբայրը թուրքերին ոնց է խաբում», և հիմա ինձ ու իրեն ցույց էր տալիս, թե ահա-ահա խաբել է։ Նրանք այն է հորեղբորս գնին էին իջնում, մեկ էլ սա ալարեց սակարկելուց կամ մոռացավ որ պիտի խաբեր, «լավ, ասաց, քանիսով տալիս եք տվեք»։ Նրանք ծախեցին իրենց ուզած գնով, ուզածների պես էլ կովի կարագին ոչխարի էին խառնել, հարսներն էլ տանը նրա հետ առանձին կռվեցին, բայց դա այլևս նրա հոգսը չէր, նրա ուշքը հիմա ուրիշ բանի էր։ Նա նկատել էր ծնկները գրկած տղային, նայում էր։ Կշեռքի լուծը թողեց, իր գործը մոռացավ ու կանչեց տղային։
    -Էստեղ արի, հայի տղա։
    Ականջը ուրթի իրիկնային ձայներին՝ երեխան ձորերի աղջամուղջին էր նայում, աչքերը խոշոր բացած ու կարծես թե մի քիչ շիլ՝ նստած էր անշարժ, անարձագանք։
    - Հայի չի՞,- շփոթվեց հորեղբայրս։
    - Հայի է, հայի,- ասացին,- կարագիդ նայիր՝ որ հետո չասես, թե խաբել ենք։
    - Հը՜,-պարծեցավ հորեղբայրս,- հազարի մեջ գցիր՝ արյունս կջոկեմ։
    Տղան հիմա ճիպոտն առել ու ցուլին ծեծում էր։ Խփում էր դնչին, աչքերին, պոզերին ու հազիվ թե ցավեցնում էր։ Ցուլը մի քայլ առաջ գար՝ այդ թիզուկեսին կճզմեր, բայց նա մտել էր դնչի տակ ու խփում էր վրա-վրա, ջղային, ընկնել-ելնելով ու անհավասար, թվում էր՝ ամեն րոպե զղջում է խփելու համար։ Ցուլը շուռ եկավ փախչելու, մյուս երեխաները շների հետ ետևից ընկան, իսկ տղան դարձյալ նստել էր ծնկները գրկած և նայում էր մթնով լիքը ձորերին։
    - Հազարի մեջ արյունս կճանաչեմ,- դարձյալ մրմնջաց հորեղբայրս, կարծես մեծ բան էր այդ ճանաչելը։
    - Կջոկեմ հազարի միջից,- ասաց, երբ ինձ դնում էր թամբին, բեռների մեջ։
    Այն հին տարիներին իր Զանգեզուրում լավ հայտնի մեկը, ազգամիջյան ու քաղաքացիական կռիվներում ծեծված ու ծեծած, դեպքերի կենտրոնում՝ գլուխ չի հանում այս երկրի դեպքերից, Արաքսն անցնում է, իջնում Թավրիզ։ Թավրիզ նստում է իր առևտրին, և փափուկ կյանքը նինջ է բերում, և վառոդի խանձահոտը ռունգներում մարմրում է, ինչպես խիստ տաք ու խիստ սառը երեկվա օրը՝ հիշողության արահետներում։ Այս իմ դարպասն է, այս իմ տունն է, այս իմ բարձն է, այս՝ իմ կինն ու երեխաները։
    - Հայաստանը դեռ կա՞, իր տեղո՞ւմ է։
    Հայաստանը կար, պարտավոր էր լինել, որովհետև որդին ահա հիվանդացավ հայրենախտով։ Տեր Աստված, տեր Աստված…աշխարհում հազար տեսակի ցավ ու հազար էլ դեղուճար կա, իսկ լակոտն ահա հիվանդացավ հայրենախտով։ Բժիշկն ասաց, որ դա կենդանական հիվանդություն է, մարդու հիվանդություն չի, պարսկական վագրն օրինակ չի ապրի, ասենք թե, Գերմանիայում և այլն, բժիշկը դեղեր տվեց և ասաց, որ դրանք սուտ բաներ են, երեխային իր հայրենիքն է բուժելու։
    - Որտե՞ղ է ծնվել,- հարցրեց բժիշկը։
    - Զանգեզուր է ինչ է, Ղափան։
    - Որտե՞ղ է,- հարցրեց բժիշկը։
    - Արաքս է, ինչ է, դրանից դենը, Ռուսաստան։
    - Չգիտեմ,- ասաց բժիշկը,- երեխադ քեզ համար թա՞նկ է՝ կտանես, չե՞ս կարող՝ բժշկությունն այստեղ անզոր է։
    Տեր Աստված, տեր Աստված…այսպես եղել է մեկ էլ պարսկական հաշիշե հին հեքիաթներում, տասը հազար տարի առաջ, և մեկ էլ եղավ Թավրիզ, Գերասիմ Աթաջանյանի ընտանիքում, 1927 թվին։
    Անցյալով հակակոմունիստ Գերասիմ Աթաջանյանը կապեց մաուզերը, տղային ետևը գցեց, Արաքսը գիշերն անցավ, բարձրացավ սարերը։
    Արևի զնգոցով կապույտ կիրճերի ու դեղին սարերի առավոտ եղավ – ծուխ էին տալիս այնտեղ Արծվանիկի ուրթը, այնտեղ Գեղանուշի, այնտեղ Դավիթ Բեկի, այնտեղ Ծավի ուրթերը։ Կապույտ մշուշ էին ծխում հեռու անտառները, ձորերի ձորերը, ոսկեփոշի էին ցնդում գագաթների գագաթները։ Եվ Գերասիմը տեսավ, որ, չէ, կենդանախտով միայն երեխան չի հիվանդ։
    Առավոտ եղավ – կարմիր միլիցիայի ջոկատը շարվեց Գորիսի հեղկոմի դռանը և հրահանգով, մարշ՝ սահմանախախտ Գերասիմ Աթաջանյանին ձերբակալելու։
    - Գյանջունց Սիմոն,- ծերպերում դարանած կանչեց Գերասիմ Աթաջանյանը,- Գյանջունց Սիմոն, մարդ եղիր՝ տմարդի մի եղիր, երեխան հիվանդ է։
    - Աթաջանանց Գերասիմ,- կանչեց կարմիր միլպետը,- կարծում էիր Թավրիզ փախչելով կազատվե՞ս, դուրս արի հանձնվիր։
    - Գյանջունց Սիմոն, քանի դեռ արյունդ մեջդ է՝ գործիդ գնա։
    Լավ կրակողի նրա համբավը, երեխան, հաջող թաքստոցը և այն միտքը՝ որ այս սարերը նաև Գերասիմինն են, կարմիր ջոկատին ստիպեցին ետ դառնալ առանց Աթաջանյանի, խաղաղ զրուցելով իջնել սարերից, բարձրանալ սարերը, իջնել Գորիս և զեկուցել, թե սահմանախախտ չկա։ Իսկ սահմանախախտը վերուվար էր անում մանկության օրերի արահետներով, ծարավ՝ հին սառը աղբյուրներից ջուր էր խմում և որդուն ասում էր.
    - Էս՝ Ցուրտ աղբյուրն է, էս՝ Կույր աղբյուրն է, հիշիր, էն՝ Արջուտ ձորն է։ Էս՝ կաղնի է։ Ոսկի չի, աշխարքը լիքը կաղնի է, բայց սա հատուկ ծառ է, սա էն ծառն է՝ որ մեր պապի կողքին է եղել ու հիմա մեր կողքին է։ Թավրիզից եթե Եգիպտոս ու Ամերիկա էլ անցնես՝ սա քո ծառն է, քեզ հետ գալու է։ Պիտի հիվանդանաս, պիտի ասեն ի՞նչ ես ուզում, պիտի ասես՝ էն կաղնին, որ մեր պապերի կողքին ապրում էր։
    Եվ նայում էր Գերասիմն ու տեսնում իր պապին՝ որ կացինը գոտում, ահա դանդաղ զառիվերում էր շավղով և նրա ետևից դանդաղ գնում էր նրա չալ շունը։ Գերասիմը ճանաչում էր շանը, դա իր տոհմի յոթ հարյուր բողարներից երկու հարյուր քսաներորդն էր, որ անմնացորդ փոխադրում էր իր ոչխարապահ նախնիների բնազդներն ու խելքը իր հետնորդների համար։
    Եվ նայում էր Գերասիմն ու տեսնում թշերը կարմիր մանուկ Գերասիմին, բեղատեղին քրտինք պատանի Գերասիմին, հոնքը կեռած երիտասարդ Գերասիմին, որ ձորից առաջ ու ետ անելով բարձրանում էին աղբյուր։ Եվ ականջ էր պահում Գերասիմն ու լսում իր բոլոր հասակների ձայները հավերժորեն նույն լանջերում և այն ձայները, որ լսել էր պատմելով։ Կարմիր կակաչի ծով էր, կանաչից էլ կանաչ արտեր էին, արտույտների համերգ էր, և այդ բոլորը բազմապատկվում էին, որովհետև նրա համար կարմրում, կանաչում ու խշշում էին իր բոլոր հասակների կակաչները, արտույտներն ու արտերը։
    Այդ ամառ մինչև աշուն և դարձյալ երկու լրիվ ամառ մինչև խոր աշուն, երբ սարերի զովը դառնում է ցուրտ և ուրթերը դատարկվում են, օջախները ծուխ չեն ծխում և սարերը ամայության մեջ կանաչում են աշնան վերջին կանաչով, այդպես՝ Գերասիմ Աթաջանյանը որդու հետ ապրեց սարերում, ապա ետ նայելով իջավ Թավրիզ։ Որդին առողջացել էր, հիվանդացել էր ինքը։ Պետք էին իր սարերը՝ որ Արաքսի այս կողմն էին, և Արաքսի այս կողմն էր նաև իր անցյալը։
    Գրող Անտոն Չեխովը ձանձրացավ իր Մոսկվայից, ելավ գնաց իր Վոլգայի վրայով իր Ուրալ, Ուրալով Արևմտյան Սիբիր. Արևելյան Սիբիր, իր Իրկուտիա, իր Յակուտիա, իր Հեռավոր Արևելք, իր Ամուրով՝ իր Սախալին։ Գնաց պտտվեց, ճամփորդական նոթերի «Սախալին» գիրքը թևի տակ եկավ իր Մոսկվա։
    Գրող Դերենիկ Դեմիրճյանը ձանձրացավ իր Երևանից, դուրս եկավ ճամփորդելու մինչև իր Սախալին՝ դա երկու ժամվա ճանապարհի վրա էր. Սևանի սարն անցավ, իջավ Դիլիջանի կիրճ, ձորով գնաց և որտեղ կիրճը հովիտ էր դառնում՝ Դեմիրճյանն ասաց.
    - Այստեղ Վարդանը մի կարճ կռիվ է տվել։ - Եվ ասաց ադրբեջանի բոստանչուն.- Նե՞ վար նե՞ յոխ, ա քիրվա, քեփ, հալ…
    Եվ մեքենայի գլուխը շրջեց դեպի Հայաստան աշխարհի մյուս ծայրը- մյուս ծայրը չորս ժամվա ճանապարհի վերջն էր։ «Նե՞ վար նե յոխ, ա քիրվա»։ Չորս ժամում վատ սովորող աշակերտը կարող է չորս հատ անբավարար ստանալ, լավ սովորողը՝ չորս հատ գերազանց, հրթիռը լուսնին մի քիչ էլ կմոտենա, ծովը մի քիչ էլ կալեբախվի ինքն իր մեջ, Մատենադարանի կապույտ որձաքարը մի քանի գուներանգ էլ կփոխի, բայց չորս ժամը, չէ, չի դառնա նոթերի գիրք։
    Վեց ժամ հետո Դերենիկ Դեմիրճյանը եկավ տուն.
    - Ոտի տակ տվինք Հայաստան աշխարհը։ Եվանք Հայաստան աշխարհի Գուգարք աշխարհում, Կոտայք աշխարհում, Ծաղկոտ գավառում, Այրարատ Մեծ աշխարհում, Սյունիք աշխարհում, Սիսական գավառում, Շիրակ աշխարհում:

    Շարունակելի
    Վերջին խմբագրող՝ Շինարար: 17.12.2009, 00:41:

  19. #29
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    ԹԱՓԱՆՑԻԿ ՕՐ
    (շարունակություն)

    Նապոլեոնի գործերը հաջող գնային – Ռուսաստանը նրա նպատակը չէր, Կովկասով իջնելու էր Հնդկաստան՝ ճանապարհին կործանելով Օսմանյան կայսրությունը, ստեղծելով Հայոց թագավորություն։ Եվ ասելու էր իր բանակի հայ զորավար Իոակին Մյուրատին՝ Հովակիմ Մուրադյանին. «Ստացիր, Մյուրատ, քո կորսված հայրենիքը»։ Միայն թե Նապոլեոնի գործերը Բորոդինոյում ձախողվեցին, որոշ ուսումնասիրողների կարծիքով՝ հարբուխի պատճառով։
    Միամի՜տ, սիրելի՜, թու՜յլ, հավատավոր։
    Հարկավոր է լավ նայել դիվանագիտության հանրագիտարանը. Երևի թե կա քաղաքագիտության հայազգի մի գայլ, որ աչքը աչքին խաբում է ուրիշ գայլերի հանուն, ասենք թե, իր Անգլիայի և երեխայի պես խաբվում հարբուխի առասպելից։
    Երբ մենք բարբարոս էինք, իսկ Հունաստանը գիտեր նիզակից ու մարդուց վաշտ կապելու շատ մեծ գաղտնիքը՝ ինչպես մատներից են բռունցք կապում,և ասում է հույն պատմագիրը,և Հունաստանը չէր ուզում մեզ այդպես վայրենի թողնել, որովհետև ուժեղները միշտ ու ամենուր են տառապում իրենց բարի մտադրություններից, և ահա հունական քառակուսի փաղանգը եկավ ու տրորելով անցավ հայերի աշխարհը արևմուտքից հայոց արևելք և արևելքից հյուսիս և հյուսիսից հարավ և ճամբար խփեց Մշո կապույտ դաշտում։ Դա զորավարժության պես հեշտ եղավ, քանի որ վաշտի դեմ վաշտ և բաբանի դեմ պարիսպ չկար։ Եվ մեր կավը դեռ թրծած չէր և մեր պղինձն ու բրոնզը դեռ առանձին էին, որովհետև մեր թրծողները կավ էին հունցում և կոփողները սուր էին կռում մեծ Պարսկաստանի համար։
    Եվ Մշո դաշտում, բանակատեղում, գիշերապահները բռնեցին մի բարբարոսի, որ պղնձե դանակը ձեռքին սողոսկում էր զորավարի վրանը։ Ի՞նչ էր ուզում։ Հունարեն՝ չգիտեր։ Մի կարգին սողալ՝ չգիտեր։ Դանակ բանեցնել՝ չգիտեր։ Ծեծում էին՝ մռլտում էր, մի կարգին բառաչել՝ չգիտեր։ Քաջը՝ քաջ չէր, մորթվելիս գալարվեց ու ոռնաց,և ասում է հույն պատմագիրը։
    Այդպես չհասկացված, այդպես թույլ, այդպես անհավասար՝ նա երկու հազար հինգ հարյուր տարվա մշուշից ընդառաջ ելավ, և ես տեսա ինձ։ Եվ իմ անզորությանը, փափուկ դանակին ու փուխր բազուկին տեր կանգնեցի։
    «Ղրիմ եղե՞լ ես»։ «Չեմ եղել»։ «Ափսոս, պիտի տեսնեիր։ Ուրեմն ծովն է, չես էլ ուզում Պոնտական ասել, Պոնտականը անտակ ու անվերջ ալիքավորված ջրերն էին, մոլորված նավակներ ու մեծ աղաչանք ծովևաստծուն։ Սա ծով էլ չի, տաք ջրի տաշտակ է և անընդմեջ այն գիտակցությունը, թե աղի ծովափը օգտակար է, հոդացավերի դեմ լավ է։ Հետո՝ մանր դեղին ավազ ու մի տասը, քսան, հիսուն հազար մարմին ավազին փռված։ Դաշնամուրը վրան մի բեռնամեքենա, դաշնամուրի մոտ նստել է նվագողը, տնկտնկացնում է, նվագի հետ օգտակար շարժումներ են անում հին դերասանուհիները, հաշվապահները, բժշկուհիները։ Մութ ակնոցների ետևից դրանց են նայում պնդակազմ աղջիկներն ու տղաները, պաղպաղակ են ուտում, խոսում են ռուսերեն, ղազախերեն, մոլդավերեն, ահա մեկ էլ տեսար՝ գերմաներեն։ Ուտում են, սիրաբանում, կատակում, հաշվում են իրենց ռուբլիները,և իսկ էնտեղ մեր փոշո՜տ, մեր խե՜ղճ, մեր համե՜ստ, մեր կորած փշատենիներն են։ Հին հայերն են բերել։ Իրենք հիմա այստեղ չեն, իրենց փշատենիներն են մնացել։ Ոչ տեսքից են մի բան, ոչ բուրմունքն է մի բուրմունք»…
    Ղրիմում անհամարձակ բուրող իմ խեղճ փշատենիները։
    Եվ մեր Մեսրոպ Մաշտոց աստվածը, որ ասաց. «թող լույս լինի» և լույս եղավ։
    Եվ մշեցի մեր այն խենթը, որ 1915-ի սև ամռանը թողել էր կին, երեխա, օրվա հաց, շալակել էր Առաքելոց վանքի դուռը և շեկ ճանապարհների վրա օրորվում էր դեպի Էջմիածին։
    Եվ այն մատենագիրը, որ քառասուն, հարյուր քառասուն, հազար քառասուն տարի կքել էր քարայրում՝ մեծ ճանապարհի հետ կապված արահետով, արահետին՝ դարերի խոտ, ու շարագրում էր այս փոքրիկ մարգի եղածն ու չեղածը։
    Եվ մեր այդ սևազգեստ արևը, այդ Կոմիտասը։
    Եվ մի տարում հարյուր տարով ծերացած այդ Թումանյանը։
    Եվ այն խեղճ երազողը, որ հեռու Եվրոպայում թնդանոթ էր ձուլում՝ Սյունյաց կատարներից կրակելու հույսով։
    Եվ տղաների այն հարյուրավոր խմբերը, որ գիրք ու վառոդ առած գնում էին կարմիր դրոշ պարզելու մեր կորչող կապույտ աշխարհի գլխին և շան լակոտի պես գնդակահարվում էին սահմանի վրա և թիկունքից, և ճակատից։
    Եվ 1915-ին եղած զարհուրելի սերերը, պատարագները, ծամված հացը, շաղված սերմը, ծնված երեխաները, հյուսված երգերը։
    Եվ ամենազարմանալին. դարձյալ կանաչեցին արտեր, արտի ու հովի խաղ եղավ, դարձյալ կակաչը կարմիր էր և զանգակ ծիծաղ կար մեր կանաչ մարգերի վրա։ Եվ Վարպետը նստեց գահին և խորհեց զարհուրելի դաժան ու անդիմադրելի գեղեցիկ աշխարհի բանը, երբեմն միայն ասելով բառեր, որ ադամանդ էին, որովհետև հիսուն տարում հազար տարվա արև ու անձրև էին կերել։
    …Ինչո՞ւ ես տխուր և ինչո՞ւ ես ուրախ։

    1965

    Հրանտ Մաթևոսյան

    հղում

  20. #30
    Պատվավոր անդամ

    Գրանցման ամսաթիվ
    05.09.2009
    Հասցե
    Ժամի թաղ
    Գրառումներ
    7,824
    Mentioned
    12 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Պատ. Մենք ենք, մեր Հրանտը

    Լա'վը չես, խեղճ ես, լավը չես, զավա'կս, որդիս, առաջնեկս, իմ հույսս, իմ թանկս, լա'վը չես, մեջդ վրեժ չկա: Քո պապ ու իմ հեր Իշխանը արնագույն պուճուր մի ձի ուներ, էնքան պուճուր, որ բանակ չէին տարել - ասում է, չարությունից պայթում էր, որ մի ձի իրենից առաջ էր ընկնում: Հևում էր, թոքերը շխկշխկում էին, քթերից կրակ էր թռչում - իր պուճուր տեղով տրաքում էր չարությունից: Քո պապի պահած շունն էլ պիտի էդպես լիներ: Դու լավը չես: Ինչ իմացողի հարցնում եմ` գովում ու ծիծաղում է` իբր թե լավն ես, խղճով ես, և էդ ծիծաղն իմ սրտին դանակ է դառնում, զավակս, զավակս: Իմ հեր ու քո պապ Իշխան խելոք բաներ ոչ ասում էր, ոչ էլ մտածելու ժամանակ ուներ, նա գործի մարդ էր, գետինը նրա ոտի տակ վառվում էր... բայց մի անգամ կիսաբերան ասել է ուսի վրայով իմ մերացվին հացի փող շպրտելու պես, ու ես ասում եմ. մարդ չպիտի էնքան քաղցր լինի, որ կուլ տան, չպիտի էնքան դառը լինի, որ թքեն: Քեզ կուլ են տվել ու գովում են, զավակս, քեզ կուլ են տալիս... Ասում են խիղճ, բայց խիղճը գիտե՞ս երբ է գեղեցիկ - երբ գազանի մեջ է: Քոնը խիղճ չի, խեղճություն է...

    Հրանտ Մաթևոսյան
    «Ծառերը


    հղում

  21. Գրառմանը 2 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    Yeghoyan (17.12.2009), Մեմի (11.02.2011)

Էջ 2 7-ից ԱռաջինԱռաջին 123456 ... ՎերջինըՎերջինը

Թեմայի մասին

Այս թեման նայող անդամներ

Այս պահին թեմայում են 1 հոգի. (0 անդամ և 1 հյուր)

Համանման թեմաներ

  1. Ուզում եմ Մաթևոսյան թարգմանեմ
    Հեղինակ՝ Շինարար, բաժին` Թարգմանություններ
    Գրառումներ: 11
    Վերջինը: 20.07.2018, 09:18
  2. Ակումբի հյուրը. հարցազրույց Հրանտ Տէր-Աբրահամեանի հետ
    Հեղինակ՝ Chuk, բաժին` Հարցազրույցներ
    Գրառումներ: 73
    Վերջինը: 15.10.2015, 19:49
  3. Հրանտ Մաթևոսյանի «Նանա իշխանուհու կամուրջը» վիպակը
    Հեղինակ՝ Այբ, բաժին` Գրականություն
    Գրառումներ: 0
    Վերջինը: 16.11.2013, 11:47
  4. Սպանվել է Հրանտ Դինքը…
    Հեղինակ՝ Ծով, բաժին` Քաղաքականություն
    Գրառումներ: 52
    Վերջինը: 27.04.2008, 06:07
  5. Ցերեկույթ ի հիշատակ Հրանտ Դինքի
    Հեղինակ՝ Amaru, բաժին` Հայտարարություններ
    Գրառումներ: 1
    Վերջինը: 18.01.2008, 03:05

Էջանիշներ

Էջանիշներ

Ձեր իրավունքները բաժնում

  • Դուք չեք կարող նոր թեմաներ ստեղծել
  • Դուք չեք կարող պատասխանել
  • Դուք չեք կարող կցորդներ տեղադրել
  • Դուք չեք կարող խմբագրել ձեր գրառումները
  •