Համապետական հանրահավաք սեպտեմբերի 18-ին

[Բիձա]

ո՞նց ես պատկերացնում Լևոնին ինչ որ լակոտի նստատեղին քացով խփելուց, ո՞նց ես պատկերացնում մարտի մեկի առավոտյան Լևոնի պայքարը, որ ասում ես՝ ծխամորճ ծխելը սխալ էր, բա ի՞նչ աներ, գնար սկսեր էդ զինվորներին չափալախելը՞:

Առավոտյան պետք է գնար ուղիղ բաղրամյան 26, կանգներ դռան մոտ ու քֆուրը կապեր մինչև դռները բացեին, կամ իրեն էլ բանտարկեին: Եթե նստեր, թող բանտից խոսեր:
Ազատվելուց հետո էլ, պետք է օր ու գիշեր շարունակեր խոսել ու քրֆել: Հիմա էլ օրը գոնե կես ժամ պետք է քֆուր տա:
Նախորդ նախագահի ինստիտուտը դա ամբողջ աշխարհոււմ հարգված ինստիտուտ է, և միայն խելագարներն են հանդգնում նրանց կպչել:
Իսկ այն, որ լեզվականով ինչ որ ոստիկան ԼՏՊ-ին խեղճացնում էր, դա էլ ԼՏՊ-ի պրոբլեմը: Հենց այդ լակոտին նա պետք է հանդիպակած քրֆեր:
Մի վայրկյանում կդառնար բոլոր հայերի կուռքը: Եթե ԼՏՊ-ն էլ դուխ չունի էդ կարգի ճիճուներին կարգի հրավիրելու, բա էս վայրենանոցում էլ լիդեր ասածը որն է՞

[Kuk]

Կուկ ջան կուսակցությունը պետք ա տարանջատի: չթողնի որ պետական տարբեր օղակներ միանան ու կազմեն թայֆեք ու հանցավոր խմբավորումներ: կուսակցությանը այս գործում պետք է օգնեն Մամուլը:
իսկ էսօր պրակտիկորեն պետական հյանցավոր խմբավորումները կուլ են տվել նաև էս օղակները՝ "կուսակցությունը" ու "Մամուլը":

Ապրես, լավ ես ասում, դուրս եկավ: ԲԱ որ էդքանը գիտես, որ մամուլի բացակայության պայմաններում, երբ ինֆորմացիայի պակասը զգալի ա, ակնհայտ ա, էս բռնապետական պայմաններում որ կա մի դաշինք, որի մեջ կան կուսակցույթւոններ, կարողանում է հանրահավաքներ անել այնպես, ինչպես չեն կարողանում հազարից մեկ անել իշխանության մ,աս կազմող կուսակցությունները, արդյո՞ք սա չի նշանակում, որ ամեն ինչ ճիշտ է արվում, ամեն ինչ քննարկվում, հաշվարկվում, ընտրվում է տվյալ իրավիճակի համար լավագույն տարբերակը, նոր գործի է դրվում:

[dvgray]

Արդյունքներից մեկն էն ա, հարգելիդ իմ Բիձա, որ ամեն որոշում կայացնելուց մեր շունչը ծոծրակին զգում ա, անշուշտ հիմա դժվար ա պնդելը, բայց դրա արդյունքում սանձարձակությունն ավելի քիչ ա, քան կլիներ հանրահավաքների բացակայության դեպքում: Արդյունքն էն ա, որ մեր ֆոնում փաստահավաք խումբը կարողացավ «ազատ» գործել ու մարտի 1-ն ըստ էության ողջ հանրության ու աշխարհի համար բացահայտել, թող որ պաշտոնապես դեռ պետական թղթերի վրա գրված չլինի, արդյունքն էն ա, որ քաղբանտարկյալների զգալի մասը ներկայումս բանտերում նստած լինելու փոխարեն դրսում են՝ շարժման մեջ, արդյունքն էն ա, հարգելիդ իմ Բիձա, որ մի հատ հանրավաքի մասին լուրը էսպիսի թեժ քննարկումների առիթ ա դառնում ամեն ծակուծուկում, արդյունքն էն ա, որ սև ու սպիտակի տարանջատումը գնալով հստականում ա: Ոչ մի բռնապետ, իրականում հավերժ գոյատևել չի կարող ու ինչքան շուտ է բռնապետությունն ավելի հստակ ուրվագծվում, նրա վախճանն այնքան մոտենում է:

Չուկ, դու բռնապետություն չես տեսել ու չգիտես /քո կաշվի վրա, այսպես ասած /
բռնապետություն հստակ ուրվագծվելով հիմնականում ավելի ամրանում է:
նայիր օրինակ Հյուսիսային Կորեան: եթե մի դոկումենտալ ֆիլմ նայես, ապա պարզ կլինի թե ինչ եմ ասում: ժողովրդին ահ ու սարսափի մեջ պահել կարելի է անվերջ երկար ժամանակ: ու դրանից դուրս գալ արդեն սեփական ուժերով հնարավոր չի լինի: նման ա ասենք ձյուդոյում երբ որ մրցակիցը թակարդի մեջ ա գցում ձեռ ու ոտը, դրանցի դուրս գալ չկա, ով ուզում ես եղիր /քո պոտենցիալով/: մենակ դատավորը կարող է միջամտել ու քեզ ազատել:
հիմա էլ մեր հյուսը մնացել է եսիմ եվրոպա-ասիա-ամերիկա: բայց ոչ բնավ մենք: ինչը շատ վատ է:

[Chuk]

Առավոտյան պետք է գնար ուղիղ բաղրամյան 26, կանգներ դռան մոտ ու քֆուրը կապեր մինչև դռները բացեին, կամ իրեն էլ բանտարկեին: Եթե նստեր, թող բանտից խոսեր:
Ազատվելուց հետո էլ, պետք է օր ու գիշեր շարունակեր խոսել ու քրֆել: Հիմա էլ օրը գոնե կես ժամ պետք է քֆուր տա:
Նախորդ նախագահի ինստիտուտը դա ամբողջ աշխարհոււմ հարգված ինստիտուտ է, և միայն խելագարներն են հանդգնում նրանց կպչել:
Իսկ այն, որ լեզվականով ինչ որ ոստիկան ԼՏՊ-ին խեղճացնում էր, դա էլ ԼՏՊ-ի պրոբլեմը: Հենց այդ լակոտին նա պետք է հանդիպակած քրֆեր:
Մի վայրկյանում կդառնար բոլոր հայերի կուռքը: Եթե ԼՏՊ-ն էլ դուխ չունի էդ կարգի ճիճուներին կարգի հրավիրելու, բա էս վայրենանոցում էլ լիդեր ասածը որն է՞

Բիձա ջան, Լևոնը եթե գնար Բաղրամյանի 26-ի մոտ կանգներ, իրա ձեռներն օլորելու էին, տանեին իրա տուն ու տնայաին կալանք տային, ճիշտ էնպես, ինչպես Ազատության հրապարակից ձեռներն օրորելով տարան:

Ինչ վերաբերվում ա «քֆրտելուն», ապա «քֆրտելու» մասին պատկերացումները տարբեր են: Բա տարիուկես ա քֆրտում ա, բա ինչ ա անում: Ուրիշ հարց որ լավին էլ լավ ա ասում: Ճիշտ ա անում: Հենց դրա համար եմ իրա հետևից գնում, որտև օբյեկտիվ ա նաև:

[Kuk]

Առավոտյան պետք է գնար ուղիղ բաղրամյան 26, կանգներ դռան մոտ ու քֆուրը կապեր մինչև դռները բացեին, կամ իրեն էլ բանտարկեին: Եթե նստեր, թող բանտից խոսեր:
Ազատվելուց հետո էլ, պետք է օր ու գիշեր շարունակեր խոսել ու քրֆել: Հիմա էլ օրը գոնե կես ժամ պետք է քֆուր տա:
Նախորդ նախագահի ինստիտուտը դա ամբողջ աշխարհոււմ հարգված ինստիտուտ է, և միայն խելագարներն են հանդգնում նրանց կպչել:
Իսկ այն, որ լեզվականով ինչ որ ոստիկան ԼՏՊ-ին խեղճացնում էր, դա էլ ԼՏՊ-ի պրոբլեմը: Հենց այդ լակոտին նա պետք է հանդիպակած քրֆեր:
Մի վայրկյանում կդառնար բոլոր հայերի կուռքը: Եթե ԼՏՊ-ն էլ դուխ չունի էդ կարգի ճիճուներին կարգի հրավիրելու, բա էս վայրենանոցում էլ լիդեր ասածը որն է՞

ՉԷր խեղճացնում, իհարկե, չէր կարող խեղճացնել, այլ լակոտավարի դուս էր տալիս, այ որ վիդեոն նայես, պարզ կլինի, թե ինչ էր կատարվում: Լևոնը տասը օր Օպեռայում քֆրտեց, մենակ էֆրտելով հարց չի լուծվում: Տասը օր քֆրտեց ու ասեց, հիմնավորեց, թե ինչի կոնկրետ էսինչ քֆուրը էսինչ դիրքով, մյուսը՝ մեկ այլ դիրքով: Ու միայն տասը օր չէ, 2007-ի հոկտեմբերից մինչև օրս քֆրտում ա, դուխով, հիմնավորված, տեղը տեղին, բայց դրանով չի հարցը լուծվում, երբ որ պետք չի քֆրտել, պետքա մտածել, մտածում ա, ոչ թե մտածելու փոխարեն քֆրտում ա: Տենց մենակ զոռ տալով հո չի՝ թող քֆրտի:

[Chuk]

Չուկ, դու բռնապետություն չես տեսել ու չգիտես /քո կաշվի վրա, այսպես ասած /

գիտեմ, Դիվի, հարգելիս, գիտեմ
Ոչ մի բռնապետ հավերժ չի - սա աքսիոմա է

[dvgray]

Քաղաքացիական գիտակցության բարձրացումը, ժողովրդի մեջ պայքարելու, սեփական իրավունքների մասին իմանալու, դրանք պաշտպանելու ցանկություն ստեղծելը, որ ժողովուրդը հասկանա, որ ինքն ա էս երկրի տերը, ու ինքը պետքա որոշի ինչը ոնց ա լինելու՝ Ղարաբաղը տանք, թե պահենք, թուրքերի հետ սահմանը բացենք, թե միհատ էլ կողպեք կախենք վրեն, ոչ թե փակ դռների հետևը որոշվի, հետո էլ թուրքական մամուլ թերթենք՝ իմանալու համար, թե ինչ ա տեղի ունեցել: Որ ժողովուրդը ընդվզի ապօրինությունների դեմ, չհանդուրժի չբացահայտված սպանությունները, չհանդուրժի իր ստորացումը: Այ սա արվում ա, ու դրա արդյունքը եթե ոչ այսօր, ապա վաղը անպայման նկատելի, նույնիսկ ակնհայտ ու տեսանելի կլինի:

Կուկ,
վաղը դա հաստատ լինելու է: բայց լինելու է ոչ թե որ մենք արեցիքն,, այլ ինչպես միշտ, որտև դրսից ուզեցին ուժեղ ձյաձյաները:
ու էլի կռուգ ենք տալու… էնքան, մինչև մեր ուզելով լինի մեր ներքինը:
ուզում եմ ասել, որ վաղը եթե պարսիկների հետ ինչ-ինչ լինի, ու Սերոժին ռսները որոշեն ուղարկել թոշակի ու ասենք Վանոին բերել իշխանության, ապա մեր մեծատաղանդ բանաստեղծենրեը մեծ -մեծ տառերով գրելու են, որ Հայ Ժողովուրդը իր պայքարի ոգով… … … բլա-բլա, բլա-բլա…

[Chuk]

Կուկ,
վաղը դա հաստատ լինելու է: բայց լինելու է ոչ թե որ մենք արեցիքն,, այլ ինչպես միշտ, որտև դրսից ուզեցին ուժեղ ձյաձյաները:
ու էլի կռուգ ենք տալու… էնքան, մինչև մեր ուզելով լինի մեր ներքինը:
ուզում եմ ասել, որ վաղը եթե պարսիկների հետ ինչ-ինչ լինի, ու Սերոժին ռսները որոշեն ուղարկել թոշակի ու ասենք Վանոին բերել իշխանության, ապա մեր մեծատաղանդ բանաստեղծենրեը մեծ -մեծ տառերով գրելու են, որ Հայ Ժողովուրդը իր պայքարի ոգով… … … բլա-բլա, բլա-բլա…

Օքի:
Այսինք ժողովրդի պայքարին չես հավատում, նույն հանրահավքների, երթերի արդյունավետությանը չես հավատում: Շատ լավ:

ՀԱՐՑ
Ի՞նչ ես անում այս թեմայում:
Ուզու՞մ ես այլոց համոզել, որ դա անհնար է: Իմա՞ստը: Միթե տասնապատիկ ավելի լավ չէ, եթե անգամ քո տեսակետը ճիշտ է, որ մարդիկ ապրեն ազատության ձգտումով, պայքարելով, չստրկանալով, հպարտ:

[Kuk]

Կուկ,
վաղը դա հաստատ լինելու է: բայց լինելու է ոչ թե որ մենք արեցիքն,, այլ ինչպես միշտ, որտև դրսից ուզեցին ուժեղ ձյաձյաները:
ու էլի կռուգ ենք տալու… էնքան, մինչև մեր ուզելով լինի մեր ներքինը:
ուզում եմ ասել, որ վաղը եթե պարսիկների հետ ինչ-ինչ լինի, ու Սերոժին ռսները որոշեն ուղարկել թոշակի ու ասենք Վանոին բերել իշխանության, ապա մեր մեծատաղանդ բանաստեղծենրեը մեծ -մեծ տառերով գրելու են, որ Հայ Ժողովուրդը իր պայքարի ոգով… … … բլա-բլա, բլա-բլա…

Դիվ, ուժեղ ձյաձյաները մեր լավ ապրելու մասին կյանքում չեն մտածել, չեն էլ մտածելու, ու դժվար թե իրանց ու մեր շահերը մի օր զուգահեռվեն: Նենց որ եթե լինի, ուրեմն կլինի իրոք մեր ձեռքով:

[Բիձա]

ՉԷր խեղճացնում, իհարկե, չէր կարող խեղճացնել, այլ լակոտավարի դուս էր տալիս, այ որ վիդեոն նայես, պարզ կլինի, թե ինչ էր կատարվում: Լևոնը տասը օր Օպեռայում քֆրտեց, մենակ էֆրտելով հարց չի լուծվում: Տասը օր քֆրտեց ու ասեց, հիմնավորեց, թե ինչի կոնկրետ էսինչ քֆուրը էսինչ դիրքով, մյուսը՝ մեկ այլ դիրքով: Ու միայն տասը օր չէ, 2007-ի հոկտեմբերից մինչև օրս քֆրտում ա, դուխով, հիմնավորված, տեղը տեղին, բայց դրանով չի հարցը լուծվում, երբ որ պետք չի քֆրտել, պետքա մտածել, մտածում ա, ոչ թե մտածելու փոխարեն քֆրտում ա: Տենց մենակ զոռ տալով հո չի՝ թող քֆրտի:

Օպերայում, միտինգին, իր երկրպագուների կողքից քրֆելն ու մեն միայնակ կանգնած քրֆելը լրիվ տարբեր բաներ են:
Մովսես Գորգիսյանը 1989-ի մայիսի 21-ին երբ Ղարաբաղ կոնմիտեն դեռ Մոսկվայում նստած էր, ու Երևանն էլ լցված էր խորհրդային զորքերով, օպերայում մեն- մենակ անկախության միտինգ արեց, մի կես ժամ: խոսեց, քրֆեց, վերջում էլ սովետի դրոշը շպրտեց գետին ու ասեց ես իմն ասեցի, դուք ձերն ասեք:
Հոտո իհարկե քյարքիում կգբ-ն իրենն ասեց, բայց Մովսեսն իրենն արդեն ասել էր:
Ես համոզված եմ, եթե նրա կողքին այդ օրը մի 20 քֆրտող լիներ, էսօր ուրիշ Հայաստան կունենայինք ու ինքն էլ կենդանի կլիներ: Նույնպիսին էր նաև Համբարձում Գալստյանը, Նա միշտ բաց դեմքով իրենն էր ասում: Այսօր իրենք չկան, կենդանի են այն զգուշավորները, որոնք վարի տվին հայաստանը:
Ծուկ ինձ կենդանի մնալու մեջ հանկարծ չմեղադրես, ես քաղաքական գործիչ չեմ, չեմ եղել ու ու մտադիր չեմ դառնալու:

[dvgray]

Օքի:
Այսինք ժողովրդի պայքարին չես հավատում, նույն հանրահավքների, երթերի արդյունավետությանը չես հավատում: Շատ լավ:

ՀԱՐՑ
Ի՞նչ ես անում այս թեմայում:
Ուզու՞մ ես այլոց համոզել, որ դա անհնար է: Իմա՞ստը: Միթե տասնապատիկ ավելի լավ չէ, եթե անգամ քո տեսակետը ճիշտ է, որ մարդիկ ապրեն ազատության ձգտումով, պայքարելով, չստրկանալով, հպարտ:

ասենք ճիշտ ես ասում է… // սա մի փոքրիկ կատակ էր:
Իսկ կարելի՞ է հակառակը հարցնել, որ դու՞ ինչ ես անում :
կյանքը էտպես սև ու սպիտակ չի, որ մի օր "սպիտակ " ես, մի օր "բոլշևիկ":
Ստեղ կարծեմ որ ոչ մի ուղղակի բան էլ չի որոշվում: խոսում ենք, մտածում, տեսակետ արտահայտում ու այն պաշտպանում:
…
ռոմանտիզմը շատ լավ բան է: նույնիսկ ըստ ինձ, դա կյանքի հիմքն է, ոնց որ դու ես գրել վերևում
"մարդիկ ապրեն ազատության ձգտումով, պայքարելով, չստրկանալով, հպարտ:" գեղեցիկ է, ու իրականում արժե սրա համար և պայքարել և նույնիսկ մեռնել:
…
իսկ այստեղ ընդամենը խոսում ենք: այսպես ասած ուղեղների ֆիտնես է :
Հույսով եմ չվիրավորեցի ոչնչով

[Chuk]

ասենք ճիշտ ես ասում է…

Բացատրեմ: Իրոք ճիշտ եմ ասում: Ուղղակի խնդիրը հետևյալն է. թեմաները նախատեսված են քննարկելու այլ ոչ թե տեսակետը համառորեն առաջ տանելու համար: Անշուշտ նույն արատից ես էլ ունեմ, մի տարբերությամբ, որ իրականում լրջորեն մտածում եմ ինձ հակադրածի մասին, հաճախ համաձայնվում ու տեսակետս փոխում, եթե այն ճշմարիտ ու համոզիչ է: Քո դեպքում նկատում եմ միայն պնդելու ձգտումը: Դա քո իրավունքն է, ուրիշ բան չմտածես: Իմ ասածն ընդամենը ռեպլիկ էր

Միայն թե մի տարբերություն կա, երբ ես իմ տեսակետն եմ պնդում, ես որոշակի հույսի գաղափար ու հանուն լավի պայքարելու ձգտում եմ փորձում արթնացնել, քո դեպքը ընդամենը հուսահատության կարող է բերել (ընդ որում լրիվ անտեղի, քանի որ հուսահատվելու ոչինչ չկա ու քո պնդումներն իմ համեստ գնահատականով մեղմ ասած ճիշտ գնահատականներ չեն, քանի որ ես հստակ գիտեմ, որ պայքարը որոշակի արդյունքների հանգեցրել է ու հանգեցնելու է շատ ավելի պարզորոշ, ռեալ ու կարևոր արդյունքների, հաղթանակների): Իմաստը չեմ տեսնում, ուղղակի

[Kuk]

Օպերայում, միտինգին, իր երկրպագուների կողքից քրֆելն ու մեն միայնակ կանգնած քրֆելը լրիվ տարբեր բաներ են:
Մովսես Գորգիսյանը 1989-ի մայիսի 21-ին երբ Ղարաբաղ կոնմիտեն դեռ Մոսկվայում նստած էր, ու Երևանն էլ լցված էր խորհրդային զորքերով, օպերայում մեն- մենակ անկախության միտինգ արեց, մի կես ժամ: խոսեց, քրֆեց, վերջում էլ սովետի դրոշը շպրտեց գետին ու ասեց ես իմն ասեցի, դուք ձերն ասեք:
Հոտո իհարկե քյարքիում կգբ-ն իրենն ասեց, բայց Մովսեսն իրենն արդեն ասել էր:
Ես համոզված եմ, եթե նրա կողքին այդ օրը մի 20 քֆրտող լիներ, էսօր ուրիշ Հայաստան կունենայինք ու ինքն էլ կենդանի կլիներ: Նույնպիսին էր նաև Համբարձում Գալստայանը, Նա միշտ բաց դեմքով իրենն էր ասում: Այսօր իրենք չկան, կենդանի են այն զգուշավորները, որոնք վարի տվին հայաստանը:
Ծուկ ինձ կենդանի մնալու մեջ հանկարծ չմեղադրես, ես քաղաքական գործիչ չեմ, չեմ եղել ու ու մտադիր չեմ դառնալու:

Հիմա դուրս ա գալիս, դու մեղադրում ես լևոնին, ինչա թե ինքը համակիրներ ունի՞, ինչ ա թե իրա կողքը ժողովուրդ կա կանգնած: Ի՞նչ աներ, ժողովրդին ասեր ստեղ սպասեք, ես գնամ շենքի հակառակ կողմում՝ Արամ Խաչատրյանի արձանի մոտերը կանգնեմ մի կես ժամ քրֆեմ, գամ էլի ձեր հետ զրույց անե՞մ: Թե՞ մեղադրում ես, որ ժողովրդին չի տարել ավտոմատի դեմ տա, չի տարել Բաղրամյան 26-ը հրկիզելու: Քո ասած 89-ին էլ չարեց տենց, բայց ժողովուրդը հասավ իր նպատակին, դեռ ավելին՝ անկախանալու հետ մեկտեղ մի հատ էլ Ղարաբաղ ազատագրեց, հետո էլ էդ ամեն ինչից «մարդիկ» մենակ մութ տարիները հիշեցին:

[Chuk]

Օպերայում, միտինգին, իր երկրպագուների կողքից քրֆելն ու մեն միայնակ կանգնած քրֆելը լրիվ տարբեր բաներ են:
Մովսես Գորգիսյանը 1989-ի մայիսի 21-ին երբ Ղարաբաղ կոնմիտեն դեռ Մոսկվայում նստած էր, ու Երևանն էլ լցված էր խորհրդային զորքերով, օպերայում մեն- մենակ անկախության միտինգ արեց, մի կես ժամ: խոսեց, քրֆեց, վերջում էլ սովետի դրոշը շպրտեց գետին ու ասեց ես իմն ասեցի, դուք ձերն ասեք:
Հոտո իհարկե քյարքիում կգբ-ն իրենն ասեց, բայց Մովսեսն իրենն արդեն ասել էր:
Ես համոզված եմ, եթե նրա կողքին այդ օրը մի 20 քֆրտող լիներ, էսօր ուրիշ Հայաստան կունենայինք ու ինքն էլ կենդանի կլիներ: Նույնպիսին էր նաև Համբարձում Գալստյանը, Նա միշտ բաց դեմքով իրենն էր ասում: Այսօր իրենք չկան, կենդանի են այն զգուշավորները, որոնք վարի տվին հայաստանը:
Ծուկ ինձ կենդանի մնալու մեջ հանկարծ չմեղադրես, ես քաղաքական գործիչ չեմ, չեմ եղել ու ու մտադիր չեմ դառնալու:

Լավ, մի պահ ենթադրենք, որ ճիշտ ես ասում: Խնդիր չկա, զուտ ենթադրենք: Ես համաձայն չեմ հետդ, բայց ենթադրենք, ենթադրելը լավ բան ա:

Լևոնը շարժման հիմնական ղեկավարն է, այսուհանդերձ ոչ միակը: Շարժման առաջնային ղեկավարներից մեկն էլ Նիկոլ Փաշինյանն է: Քո ասած մեթոդով քրֆում ա, էն էլ ոնց ա քրֆում: Մենակով ա քրֆում:

Հըբը հետո՞:

[dvgray]

Չուկ, առաջին մասի հետ լրիվ համաձայն եմ : ես էլ եմ դա նկատել

երկրորդ մասի հետ էնքան էլ չէ /սա էլ որպես առաջի մասի ապացույց /: քանի որ կարծում եմ, մտածող մարդու համար սարսափելի է հենց էն, որ էլ ելք չկա: իսկ ելքի փնտրտուքի պրոցեսը հենց ինքն իրենոց, դա հուսադրող է: նշանակում է որ ոչ ես եմ հաշտվել այս իրավիճակի հետ, ոչ էլ դու : սենց խոսալը օգնում է նաև որ "չքնենք": օրինակ քո քնելն էլ նույն ձևի վտանգավոր է: