Համոզելու 4 կեղծ մեթոդներ
Շատ են այն մարդիկ ովքեր ցանկանում են մեզ ինչ որ բանում համոզել։
Երևի Ակումբում էլ գրառումներ անելուց երբեմն կարիք ենք ունենում պաշտպանելու մեր ասածը և դրա համար բերում ենք փաստարկներ։ (Հատուկ ուզում եմ նշել, որ ակումբի օրինակը բերելով ես ոչ մի կերպ չեմ ցանկանում քննադատել ակումբին։ Պարզապես ասածս դրսևորվում է նաև վիրտուալ կյանքում։)
Այսպիսի համոզիչ խոսքերը կարող են լինել կեղծ և մոլորեցնող։
Դրանք բնորոշելու համար պետք է հասկանալ կեղծ մեթոդների կառույցը, այսինքն՝ ինչպես են նրանք ծրագրավորված և ինչպես են ազդում մարդու վրա։ Առաջարկում եմ քննարկենք այդպիսի 4 կեղծ փաստարկներ։
(Ի դեպ, ասեմ, որ «կեղծ մեթոդ» արտահայտությունը իմ հորինածը չէ։ Մարդու տրամաբանությունը ուսումնասիրող մասնագետները տրամաբանական ընթացքի ցանկացած շեղում անվանում են «fallacy»՝ «մոլորություն», իսկ նրանցից շատերն էլ օգտագործում են «համոզելու կեղծ/մոլորեցնող մեթոդ» արտահայտությունը)։
Եվ այսպես.
1) Հարձակում անհատի վրա։
Բավականին լուրջ հիմքեր ունեցող փաստը կարելի է կասկածի տակ դնել կամ հերքել, հարձակվելով մարդու վրա։ Հաճախ մարդ, երբ ինչ որ մեկից լսում է մի բան, ինչ իր դուրը չի գալիս, նա դիմում է հենց այս մեթոդին։
Օրինակ Ակումբում «Կրոն» և «Քաղաքականություն» բաժիններում հաճախ կարելի է հանդիպել այս մեթոդին։
Իսկ առօրյայում դա կարող է դրսևորվել վիրավորական խոսքեր ասելով. «էսի լրիվ ցնդելա», «խփնվածի մեկնա», «անգրագետ հետամնացա» և այլն։
Ի՞նչ են ակնկալում այս մեթոդը կիրառողները։
Հոգեպես ճնշեն սրամտություններով և վիրավորական խոսքերով։ Եթե կա ձևավորված մեծամասնություն, ապա հնարավոր է դա գործածել այնպես, որ դիմացինը իրեն զգա «վտարանդի»՝ изгой։ Մարդկանց համար կարևոր է հասարակության կարծիքը և մարդիկ շատ ցավալի են տանում, երբ զգում են, որ իրենք սպիտակ ագրավ են և որ իրենց վրա ծիծաղում են։
Այս հարցի մասին ավելի մանրամասն խոսվել է «Ագրեսիվ մեծամասնություն» թեմայում։
2) Վերամբարձ խոսքեր գործածելը և որևէ հեղինակավոր մարդու խոսքերը կամ ձեռնարկ մեջբերելը։
Հաճախ կարելի է հանդիպել այն երևույթին, որ դիմացինին նեղելու համար մարդիկ օգտագործում են այնպիսի բարդ ու մասնագիտական բառեր և տերմիններ, որ դիմացինը չհասկանա։
Ի՞նչ են ակնկալում այս մեթոդը կիրառողները։
Սա մեթոդ է դիմացնին ներշնչելու, որ դու իրենից խելացի ես։ Այս մեթոդը օգտագործողները ակնկալում են, որ դա դիմացինի մոտ կստեղծի կոմպլեքսներ և անվստահություն սեփական անձի և գաղափարների հանդեպ։
Նրանք նաև ակնկալում են ստեղծել խելացի, բանիմաց և բազմակողմանի զարգացած մարդու տպավորություն։ Այդ նպատակին հասնելու համար նրանք նաև հաճախ կարող են օգտագործել բազմաթիվ հայտնի մարդկանց անուններ և մեջբերեն նրանց խոսքերը։ Բայց արդեն բոլորս գիտենք թե տեխնոլոգիաների մեր դարում ինչ հեշտ է ինչ որ թեմայի վերաբերյալ վայրկյանական գտնել որևէ հայտնի մարդու ասած միտք։ Էտ առաջ էր, որ պիտի գիրքը ծերից ծեր կարդայիր, որ իմանայիր ինչ է ասել։
Բայց այստեղ տեղին է նաև հիշել այս անեկդոտը.
Մի մարդ ուշքի գալով տեսնում է, որ սպիտակ խալաթ հագած երկու հոգի իրեն պատգարակի վրա դրած տանում են։
-Տղերք էս ո՞ւր եք տանում։
-Հերձելու։
-Ո՞նց թե հերձելու։ Բայց ես չեմ մահացել։
-Արա՛, ձենդ կտրի ու պառկի, դու լավ գիտես, թե՞ պրոֆեսորը։
Բոլոր մարդիկ այդ թվում պրոֆեսիոնալները ունեն կանխակալ կարծիքներ և պետք չէ հալած յուղի տեղ ընդունել ամեն ասվածը։
3) «Հետևիր ամբոխներին/մեծամասնությանը» մեթոդը։
Անհատի հասարակության կողմից ընդունելի լինելու զգացմունքները շահարկելը շատ հզոր գործիք կարող է լինել։ Այսօրվա քաղաքականության, կրոնի և առևտրի ներկայացուցիչները շատ-շատ հաճախ են դիմում այս մեթոդին։
Ինչ որ մեկին կամ մի խումբ մարդկանց նեղելու համար նրանք ստեղծում են հասարակական կարծիք, ու նրանց ում համար որ ստեղծում են այդ կարծիքը, սկսում են դրանով հալածել։
Օրինակ՝ ինչպես են Հայաստանում ներկայացնում ընդդիմությանը։ Ինչպիսի՞ կերպար են փորձում ստեղծել ԶԼՄ-ներին գործածելով։ (Ես ցանկանում եմ մեկ անգամ էլ նշել, որ ես քաղաքականապես ամբողջությամբ չեզոք եմ և սա բերում եմ պարզապես օրինակի համար, քանի որ անկեղծ ասած դուրըս հեչ չի գալիս այս ցինիկ ու խորամանկ մեթոդը
)
Ի՞նչ են ակնկալում այս մեթոդը կիրառողները։
Ակնկալում են, որ այդ մարդիկ կկոտրվեն, կվախենան և չցանկանալով տարբերվել մյուսներից կվարվեն այնպես ինչպես բոլորը։
Կամ գովազդների մեջ հաճախ գործածում են այդ մեթոդը՝ ստեղծելով այնպիսի տպավորություն, որ բոլոր ժամանակակից մարդիկ ունեն այդ իրը։ Ու դու քեզ սկսում ես արդեն վատ զգալ, որ դու չունես։ Ու մեկ-տաս- հարյուր ու արդեն դու էլ ես վայելում այդ իրը 
Եվ այստեղ ավելորդ չի լինի ասել, որ ճշտի չափանիշը մեծամասնությունը չի։
4) Չափից դուրս պարզեցումը։
Ասվում է մի շատ հակիրճ միտք՝ առանց ավելորդ տվյալների։
Օրինակ՝ «Զարգացող երկրների աղքատության պատճառը բնակչության արագ աճն է»։ Մեզանից համարյա բոլորը այս նախադասությունը կկարդան ու կանցնեն՝ ընդունելով որպես փաստ։
Իրոք այս ասվածի մեճ ճշմարտություն կա, բայց կան նաև խնդրի հետ անմիջապես առնչվող շատ ուրիշ հանգամանքներ էլ, որոնք նշված չեն և դա զրկում է ճիշտ պատկերացու կազմելու հնարավորությունից։ Օրինակ չի նշվում, որ աղքատության պատճառ է նաև ոչ ճիշտ քաղաքականություն վարելը, առևտրային շահագործումը, էկոլոգիական պայմանները և այլն։
Ի՞նչ են ակնկալում այս մեթոդը կիրառողները։
Ասելով մեկ-երկու ճիշտ բաներ, անտեսում են ուրիշ փաստեր և այդպիսով ստեղծում են իրենց ուզած պատկերը։
Օրինակ՝
-Դու չես ծերանո՞ւմ։
-Ծերանում եմ։
-Դե ուրեմն դու ենթարկվում ես էվոլյուցիայի, հետևաբար մարդը առաջացել է կապիկից։
Կամ՝
-Մեր հարևանը ռոքի սիրահար էր ու վերջը ինքնասպան եղավ։
Հա, ճիշտա, էդ փաստա, որ հարևանդ ռոքի սիրահար էր ու որ ինքը ինքնասպան եղավ։ Բայց հարց. ռոքն է՞ր պատճառը։ Կարողա էդ մարդը ծանր կյանքա ունեցել, թաղում տղերքը ճնշել են, ընկերուհին թողել ուրիշի հետ թռելա, կամ կարողա էդ մարդը հոգեկան հիվանդա եղել.... Բայց երբ ասում են «ռոքի սիրահար էր ու վերջը ինքնասպան եղավ» ստեղծում են այդ տպավորությունը, որ պատճառը հենց դա էր։
Ասածս գուցե ձեզ պրիմիտիվ թվա, բայց եթե մի քիչ խորը մտածեք և ուրիշ երևույթների վրա կիրառեք այս ասածս, կտեսնեք, որ շատ-շատ մարդիկ են դառնում նման մեթոդի զոհ։
Ու վերջում մի բան։ Սրանք ձևեր են համոզելու, բայց դրանք երբեք չեն հերքում գոյություն ունեցող փաստերը։
Ուստի շատ կարևոր է միշտ զտել մեր ստացած տեղեկությունները և լուրջ որոշում կայացնելուց կամ կարծիք կազմելուց առաջ լավ մտածել
Էջանիշներ