Նոդար Դումբաձե
Ես, տատիկը, Իլիկոն և Իլարիոնը
վրացերենից թարգմանեց՝ Հրաչյա Բայրամյանը
Իմ գյուղի աջ կողմից Գուբազոուլն է հոսում, ձախից՝ Լաշիսողլեն, որ լիքն է կարբերով, ծովաձկներով ու շալվարները վեր քշտած տղեկներով: Գուբազոուլի վրա գցված է մի կամուրջ և կոչվում է Բոգա: Ամեն գարնան վարարած գետը քշում, տանում է այն, մեզ թողնելով միայն ցցամասերը: Չնայած դրան, իմ գյուղը Գուրիայում ամենից ուրախն է և ամենագեղեցիկը: Աշխարհի բոլոր գյուղերից ամենաշատը ես իմ գյուղն եմ սիրում, որովհետև մի ուրիշ տեղ չի կարող լինել այնպիսի գյուղ, որտեղ ապրեինք ես, տատիկը, Իլիկոն, Իլարիոնը և իմ շունը՝ Մուրադան:
* * *
Իմաստուն կին է տատս, միշտ ինձ ասում է.
- Սովորի, այ մեռած, թե չէ անուսում կմնաս:
Նա յուրատեսակ պատկերացում ունի գիտության մասին: Մի անգամ, երբ պատշգամբում նստած բարձրաձայն սերտում էի վրաց լեզվի քերականության կանոնները, տատս իմիջիայլոց հարցրեց.
- Էդ ի՞նչ ես անգիր անում, բալա:
- Բայի դեմքն եմ սովորում, տատ:
- Բայի դեմքը ո՞րն է, այ որդի, մարդը դեմք կունենա:
- Սա ուրիշ դեմք է, քո գիտեցածը չի:
- Արար աշխարհում մի դեմք կա, տղա:
- Դե որ այդպես է, ասա տեսնեմ՝ ի՞նչ է նշանակում դեմք, - հարցրի ու գիրքը փակեցի:
- Դեմքը ի՞նչ է... Դեմք դեմք է, էլի:
- Նստիր, տատ, դասդ չգիտես, երկուս եմ նշանակում:
- Ես քեզ երկու ցույց կտամ, պոչավոր, հենց հիմի վեր կաց էծը կապի, թե չէ էն օրը կգցեմ, ոնց որ երեսիդ ռումբ պայթած:
- Մի հարց էլ տամ ու գնամ: Դեմքը քանի՞ տեսակ է լինում:
- Գլուխ մի տանի, էնքան տեսակ է լինում, ինչքան մարդ է ման գալի երկրի վրա: Եվ դեմքը նրա համար է, որ մարդ միշտ պարզերես լինի, բայց դե մեկի երեսը երկար է, մեկէլինը՝ տափակ, մեկը պնդերես է, մյուսը՝ երեսառած, անաբուռ մարդիկ էլ կան, ոնց որ դու:
- Աներես խալխ էլ կա, - ավելացրի ես:
- Ճիշտ է: Մեր փոստատարը, օրինակ, սևերես մարդ է. ծրարների մարկաները պոկում է, հետո գալի ասում, թե՝ մարկա չկա կպցրած, մի մանեթ պիտի տաս:
- Ես ինչպիսի՞ն եմ, տատ:
- Դու՞: Դու աներես ես, աստծու երեսից ընկած, դրա համար էլ երեսդ հողով ծածկելու է: Շունն էլ երեսիդ հաց չի ուտի:
Գուրիայում դժվար թե գտնվի մի ուրիշ կին, որ տատիս նման անիծել իմանա, բայց նրա անեծքներից ես չեմ վախենում, որովհետև մի անգամ ասաց. «Չվախենաս, բալա, լեզուս անծելիս սիրտս միշտ օրհնում է»:
Վերոհիշյալից բացի, տատս թերահավատորեն է նայում լուսավորության կոմիսարիատի անսիրտ, անհոգի այն որոշմանը, համաձայն որի մենք՝ երեխաներս, օրական վեց դաս ենք անում, թեև անձամբ ես տատիս երբեք դրա առիթը չեմ տալիս: Իմ պարապմունքները տևում են շատ-շատ չորս ժամ: Չորրորդ դասին, կորցնելով ժամանակի ու չափի զգացողությունը, բավականին բարձրաձայն հարցնում եմ հարևանիս.
- Ռոմուլի, իմաստուն ջանիդ մեռնեմ, էս որ զանգը չի հնչում՝ զա՞նգն է շարքից դուրս եկել, թե՞ պահակը:
Ռոմուլին կրճտացնում է ատամները, իսկ ուսուցիչը ցուցամատն ուղղելով ինձ (ես մատնացույց անելու աշակերտ եմ), փաղաքուշ ձայնով ասում է.
- Հենց հիմի դուրս կգնաս, գլուխդ թեկուզ պատեպատ կտաս, բայց մինչև ծնող չբերես, դպրոցի անունը չտաս:
Ես չեմ հարցնում՝ «Ինչու՞», որովհետև նման հարցից հետո վիճաբանությանը խառնվում են նաև կավիճն ու քանոնը, ուստի վերցնում եմ գլխարկս ու գնում դեպի դուռը:
- Ցտեսությու՛ն, - ասում եմ Ռոմուլիին:
- Ցտեսությու՛ն, - պատասխանում է Ռոմուլին և ձեռքով անում:
Հաջորդ օրը տատիս բերում եմ դպրոց, հետո տանում եմ տուն, հետո տատս ինձ բերում է դպրոց և այսպես շարունակ: Անվերապահորեն կարելի է ասել, որ ես ու տատս տասնամյակը միասին ենք ավարտում: Կարծեմ մարդկության պատմության մեջ սա միակ դեպքն է:
շարունակելի
Մեջբերել
Էջանիշներ