Սիրտ-անոթային համակարգ

[Բիձա]

Այս թեմայում հնարավորինս մատչելի ձևով կխոսենք սիրտ-անոթային համակարգի անատոմիայի, ֆիզիլոգիայի և առավել տարածված հիվանդությունների մասին:

…

Կարևոր թեմա է,
Որոշ լրացուցիչ տեղեկություններ էլ սրտի մասին ես ավելացնեմ:
Հաճախ կլսեք, որ ասում են սրտանոթային հիվանդություններ:
Այդ տերմինն ինքնին սահմանազատում է սրտի հիվանդությունները որպես անոթային և զուտ սրտային բնույթի:
Սիրտն ինքնին աշխատող օրգան լինելով արյան առանձնացված սնուցում ունի, որը կատարվում է այսպես կոչված կորոնար անոթների մջոցով: Այսինքն սրտից դեպի արյան մեծ շրջանառություն մղված արյան մի մասի առաջին սպառողը հենց սիրտն է, որին արյունը մատակարարվում հենց աորտայից:
Սրտի ինֆարկտի դեպքում խցանվում է սրտային 3 հիմնական զարկերակնորից մեկը / որի պատճառով սրտի մոտ 1/3-ը սնուցում չի ստանում և կախված, այլևայլ բազմաթիվ պարամետրերից ու մարդու բախտից գործը կարող է վերջանալ նաև լավ ապաքինմամբ:
50-նն անց մարդկանց մեծամասնության մոտ սրտային զարկերակներում անոթի ներքին պատի մեջ նկատելի են խոլեստերինային կուտակումներ /բշտիկներ/, որոնք մասամբ սահմանափակում են արյան ազատ ընթացքը: Դրա արտահայտությունն է լավ վազել կամ արագ քայլել, ծանր աշխատանք կատարել չկարողանալը:
Վտանգավորը ոչ թե այդ կուտակումների առկայությունն է, այլ այդ բշտիկների անկանխատեսելի պարպվելը, որը բերում է պարունակության դեպի անոթի ներսը դուրս մղումը և խցանումը խոլոստերինային պինդ մածուկով: Բշտիկի պարպման մեխանիզմները մինչև հիմա լրիվ բացահայտված չեն, նշվում են տասնյակ և ավել գործոններ:
Ըստ տարածված տեսակետների, հիմնական անոթի խցանումն ինքնին դեռ մահացու չէ, մահը վրա է հասնում առիթմիաների արդյունքում, երբ վնասված սրտամկանի հատվածը չկարողանալով մասնակցել կծկմանը, աննորմալ միջավայր է դառնում սրտում տարածվող ռիթմիկ էլեկտրական իմպուլսների ճանապարհին, և ի վերջո խախտվում է սրտի նորմալ ռիթմիկան:
Հենց առիթմիաներն են հանդիսանում սպորտային մահերի մեծ մասի դրդապատճառը: Մեծ բեռնվածության դեպքում երբ արագանում են սրտի զարկերը, մեծանում է վտանգը, որ նորմալ ռիթմիկան ինքնին կխախտվի: Ամեն հաջորդ իմպուլս ավելի շուտ է գեներացվում քան հասցնում է մարել նախորդը: Արդյունքում կախված արդեն մարզիկների գենետիկայից, որոշ սրտեր ընկնում են առիթմիկ վիճակի մեջ, որը երբեմն անհնար է լինում կանխել: Այդ մարզիկների մոտ սրտային հիվանդություն չկա, ուղղակի շատ դժվար է կանխատեսել , թե ինչ պայմաններում նրա թաքնված այդ սրտային առանձնահատկությունը իրեն կցուցադրի:
Սրտի բջիջների կառուցվածքն ու նրանց համախմբված կծկողական աշխատանքր դա զարմանահրաշ մի ասպարեզ է, Սրտային բջջի աշխատանքի ֆիզիոլոգիական, մոլոկուլակենսաբանական սկզբունքները հիմնականում արդեն բացահայտված են: Դա մաթեմատիկական առումով ճշգրիտ հաշվարկված, ֆիզիկոքիմիական բարդ աշխարհ է, որը զարմանալիորեն հուսալի է կարգի գցված:
Մարդու սրտի զարգացումը վերջնականապես ավարտվում է 6 տարեկանում: Մինչև վերջերս ընդունված էր կարծել, որ սրտի բջիջների չեն բազմանում և մահացածները չեն հատուցվում նորերով: Ըստ նորգաույն տվյալների դա այդպես չէ: Ամբողջ կյանքի ընթացքում կատարվում է սրտային բջիջների դանդաղ վերականգնում /վերափոխում նորերով/: Բայց սրտային բջիջների ընդհանուր քանակն է մնում ամեն մարդու համար նույնը:
Եթե մարդը գիրանում է, կամ մեծացնում է ֆիզիկական ակտիվությունը , ապա համապատասխանաբար մեծանում են նաև սրտի բջիջները, մեծանում է սիրտն ինքնին և ավելի մեծ ծավալի արյուն է մղում ու աշխատանք կատարում:
Սրտային հիվանդությունների մի մասն էլ հենց կապված է օրգանիզմի և սրտի մասսաների համապատասխանության խաթարման հետ:
Եթե աստիճանական անցում է կատարվում դեպի ակտիվ ֆիզիկական կյանք, կամ գիրացում, ապա սրտի ծավալի մեծանալը մանավանդ երիտասարդ տարիքում շատ հեշտ է կատարվում: Բայց վերադարձը դեպի պասսիվ կյանք մեծ պրոբլեմներ ունի իր մեջ: Պարապմունքի չգնալը, կամ ուտելիքը սահմանափակելը կամային հարցեր են և հեշտ է անել, բայց սրտի բջիջների և ամբողջությամբ սրտի ծավալի փոքրանալը մեծահասակ տարիքում համարյա թե անհնարին է: Հետադարձ փոփոխությունների մեծ մասը կառուցվածքային սահմանափակումների պատճառով համարյա թե անհնարին են:
Ժամանակի ընթացքում այդ անհամապատասխանությունը ընդունում է հիվանդագին ձևեր որը հայտնի է - սրտի ընդհանուր, կամ հատվածային հիպերտրոֆիա անվան տակ:
Խորհուրդ է տրվում մարզվել սրտային հիվանդություններից խուսափելու համար: Դա ճիշտ է, բայց օգտակար են միայն չափավոր բեռնվածություները, որպեսզի հարցը չհանգի հիպերտրոֆիայի:
Ըստ որոշ տեսաբանների, խոլեստերինային հիվանդության առկայության դեպքում տարիքավոր մարդկանց պետք է ոչ թե նիհարել, քաշ գցել, այլ հակառակը, ձգտել մեծացնել սրտի ծավալը, թե ֆիզիկական վարժանքներով և թե որոշակի քաշի ավելացմամբ, բայց պայմանով, որ շարունակվում է ակտիվ ֆիզիկական կյանքը:
Քաշի ավելացումը դա ինքնին սրտի ծավալը մեծացնելու գործոն է, քանի որ պարտադրում է սրտին մեծ աշխատանք կատարել, որի համար էլ զարկ է տրվում սրտի մեծացմանը: Պարադոքսալ այդ առաջարկի էությունը և տեսական մեխանիզմը հետևյալն է: Ենթադրենք թե անոթը խցանված է 90 տոկոսով: Եթե սրտի ծավալը աճում է ասենք 10 տոկոս, ապա անոթների կտրվածքը ևս մեծանում է /հաշվարկը բարդ է, և իրականում միայն տեսականորեն է դիտարկված/: Այդ մեծացումը գումարվելով եղած 10 տոկոսին արդեն ապահովում մոտ 15-20 տոկոս բացվածությունը, որը էականորեն փոխում է հիվանդի վիճակը:
Դեռ որ այս մոտեցումը չի ընդունված բժշկական գործառույթում, և եթե որևէ մեկը ցանկանա այն կիրառել, դա զուտ իր անձնական գործն է…
Եթե կլինեն հետաքրքվողներ, պատրաստ եմ ոչ թե բժշկական, այլ սրտի աշխատանքի մեխանիզմների մասին հարցերի պատասխանել:
Ներողություն եմ խնդրում, եթե հայերեն տերմինաբանության մեջ կոպիտ սխալներ լինեն… Հայրեն դրանց ծանոթ չեմ…