Մեջբերում Վիշապ-ի խոսքերից Նայել գրառումը
Բիձ, ամբողջ խնդիրն այն է, որ դու չես ցանկանում խնդիրը դիտարկել մոլորակի կտրվածքով ու երկար ժամանակահատվածի համար, դրա համար ինչ–ինչ քաղաքակրթական կենտրոնների անաղարտության մասին իդեալիստական ցանկություններ ունես։ Եվրոպան այնպիսի գարշանքի միջով է անցել ու հասել այս մակարդակին, որ թաթար–մոնղոլները գուցե քաղաքակրթության տիպար հանդիսանային միջնադարյան եվրոպյան թափթփուկ զանգվածների համեմատ։ Ներիր, ժամանակս կարճ է, հետո կգրեմ։
Հենց մոլորակի. և երկար ժամանակի կտրվածքով եմ քննարկում, դրա համար էլ հանգում եմ բացասական արդյունքների.
Իսկ եվրոպացիք իրենց "գարշանքով" հանդերձ էնքան հիմար էին, էնքան քթամազ , որ նույնիսկ գրանցում էին իրենց գարշանքները, որ այսօր կարդալով տեղեկանանք, թե ինչ գարշելիներն էին իրենք.
Ի հակառակ, տեսնում ենք, թէ ինչքան մաքուր են եղել թաթար-մոնղոլնելը. Ոչ մի բան հայտնի չէ, կա միայն արդյունք. -գենոցիդ, օվկիանոսից-օվկիանոս կայսրություն.
Իրենց արածից միայն թուրքացած տարածքներն են մնացել ու մոնղոլականից եվրոպականի վերածված թուրքական արտաքին Իսկ ես էլ ամբողջ կյանքումս միամտորեն մտածել եմ, թե սա արդեն բավարար է, որ "եվրոպական գարշանքը" չհավասարեցվի. ասիական վայրենությանը.
Ի միջի այլոց էդ "մոնղոլական քաղաքակրթական տիպարները" դեռ չեն հեռացել ասպարեզից, Հայաստանում հենց դրանք էլ հիմա տիրություն են անում. Որ համեմատում ես, իսկապես եվրոպացի գարշանքներն ուր, ես խեղճ քաղաքակարթության տիպարներն ուր.