Պատմությունը գիտությու՞ն է

[Elmo]

Գիտությունը պետք է լինի ճշգրիտ: Մնացած բոլորը գիտություն չեն իմ կարծիքով:

[Lion]

Կարծիք է, որն իրավունք ունի հնչելու և ունենալու իր կողմնակիցները: Այլ հարց է - ինչքանո՞վ է այն ճիշտ: Ու որպեսզի այս խնդիրը չլինի, մարդկությունը բաժանել է գիտությունները երկու ՄԵԾ խմբի - ճշգրիտ և հումանիտար:

[dvgray]

Դա հենց ճշգրիտ գիտությունն է: Ոչ-ոք չի ասում,ո ր պատմությունը ՃՇԳՐԻՏ գիտություն է, իսկ նրա եզրակացությունները այնքան պինդ են, ինչքան Նյուտոնի օրենքները: Հենց դրա համար էլ պատմությունը հումանիտար գիտություն է, այլ ոչ թե ՃՇԳՐԻՏ: Ու մեծապես ՈՉ պատմության մեղքով. եթե Նյուտոնի հայտանգործած օբեյկտիվ իրականությունը գոյություն ունի նաև այսօր և այն շատ հեշտ է ստուգել, ապա պատմության տվյալները, ըստ էության ականատեսների լսածը, տեսածն ու զգացածը այլևս երբեք բնության մեջ չի կրկնվի: Եւ մենք երբեք չենք իմանա, ստու՞մ է արդյոք Խորանացին, որ Հայկը «գեղագանգո՞ւր» էր թե ոչ, քանի որ նրանից առաջ Հայկին տեսնողները հենց այդպես են Հայկին նկարագրել...

Ես էլ դա եմ ասում: Դա չի նշանակում որ պատմիչը վատ մարդ է, կամ անպետք կամ եսիմ ինչ: Լիքը պատմիչներ ինֆորմացիա են փոխանցել, վտանգելով իրենց ու իրեն մոտիկների կյանքը ու առողջությունը:
բայց միևնույնն է "Ա կառոլ տը գոլիյ "

[dvgray]

Դիվի ուզում ես ասել պատմության մեջ փաստերը հավաստի կամ ապացուցված չե՞ն կարող լինել։
Վայ, համ էլ բարև ձեզ

լրիվ ճիշտ ես բնորոշել:
…
Բարև

[Lion]

ախր
ախր լիքը ձևեր կան: Պապտ օրինակ խոսքի մեջ նաև ասում ա, որ գիտես՞ իմ սպանելուց հետո մեջտեղ դրին իրա կրկնօրինակին: Ու դրա մասին ոչ մեկն էլ չգիտեր բացի ինձանից ու հատուկ ծառայությունից, որի արխիվը բացելը անհնարին ա:

Է հաաա... կարելի է ասել: Բայց արդյո՞ք միայն պապիս խոսքը, որ կենդանի մնացածը նմանակն է կհակակշռեն այն փաստին, որ Գուդերիանը պատերազմից հետո հուշեր գրեց նեղ թեմայով (տանկերի կիրառման մասին), որ Գերմանիայի արխիվներում որևէ փաստ չկա այն մասին, որ հայտնի Նացիստական գործիչ Գուդերիանը նմանակ է ունեցել... Հիմա հարց - սա է հավանակա՞ն, թե այն, որ պապս ստում է:

Հարցը նախ էն է, թե ոնց՞ կարող ես դու դոստուպ ունենալ այդ արխիվներն: Ես վստահ եմ, որ որչ մի այսպես կոչված պաբլիկ պատմաբան էլ սեկրետնի արխիվներին երբեք էլ լրարժեք դոստուպ չի ունեցել ու չի էլ ունենա: Ուրիշ բան է, որ հատուկ ծառայությունները երբեմբ կազմակերպում են ինֆորմացիայի "արտահոսք" հատուկ իրենց հայտնի նպատակներով: Ասենք թե ոնց էր Ելցինը հարբում սամալյոտի մեջ

Դրա համար էլ նման արխիվները բացվում են ուշ, հարյուր, երկուհարյուր տարի հետո... Բայց հո բացվում են:

[Lion]

Ես էլ դա եմ ասում: Դա չի նշանակում որ պատմիչը վատ մարդ է, կամ անպետք կամ եսիմ ինչ: Լիքը պատմիչներ ինֆորմացիա են փոխանցել, վտանգելով իրենց ու իրեն մոտիկների կյանքը ու առողջությունը:
բայց միևնույնն է "Ա կառոլ տը գոլիյ

... բայց միևնույնն է - Պատմությունը երբեք չի կարող լինել ՃՇԳՐԻՏ ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ, այսքան բան

[Վիշապ]

Լավ, արագ–արագ մի կարծիք գրեմ ու գնամ։ Ուրեմն պատմությունը գիտություն է։ Դա մենակ ես չեմ ասում, դա բոլոր ուսումնական հաստատություններում ու ինստիտուտներում այդպես են համարում Եթե սահմանեք, թե ի՞նչ բան է գիտությունը, ապա դրանից միանգամից կհետևի պատմության գիտություն լինելու ապացույցը։ Իսկ այն, որ տարակուսանքների տեղիք տվող հակասություններ կան պատմության մեջ, ապա նույն տիպի հակասություններ ու անորոշություններ հենց հիմա էլ կան ֆիզիկայում, մասնավորապես միջուկային ֆիզիկայում, ֆիզիկոսների մի մասը կարող է մի բան ենթադրել, մյուսը լրիվ այլ բան, դրանից ֆիզիկայի գիտություն լինելը հարամ չի լինում։ Գիտությունը դա որևէ ոլորտում ճանաչողական գործունեությունների համակարգված ամբողջությունն է։

[dvgray]

Է հաաա... կարելի է ասել: Բայց արդյո՞ք միայն պապիս խոսքը, որ կենդանի մնացածը նմանակն է կհակակշռեն այն փաստին, որ Գուդերիանը պատերազմից հետո հուշեր գրեց նեղ թեմայով (տանկերի կիրառման մասին), որ Գերմանիայի արխիվներում որևէ փաստ չկա այն մասին, որ հայտնի Նացիստական գործիչ Գուդերիանը նմանակ է ունեցել... Հիմա հարց - սա է հավանակա՞ն, թե այն, որ պապս ստում է:

ես վստահ եմ, որ մարդկության մեծամասնության համար իրենց պապը ՝ էտ էտալոնն ա, եթե իհարկե որոշ չափով իրա մտքերը համոզիչ է շարադրում մեր "պապը":

…
նույնսիկ բառը բնորոշում է իրեն:
"Պատմություն" - այսիքն պատմած մի բան: Հիմա նայած թե ով ոնց կպատմի, ըստ դրա էլ կերտվում է անցյալը :

[Ուրվական]

Ապեր, էդ լինկդ քեզ պահի: ՆՈՐԻՑ եմ կրկնում՝ պատմությունը պիտի լինի պատմական փաստերի հաջորդականություն ու պիտի պայքարել էն հիմարների, ապուշների ու տխմարների դեմ, որոնք խեղաթյուրում են պատմությունը:
Ռեալիստ ջան, եղբայր, հարցդ լավ չհասկացա, ես տենց բա՞ն եմ ասել:
Լիոն, քաղաքականությունը ստեղ մի խառնի. էդ կարող ա քո ու քո նմանների համար ա պատմությունով զբաղվել... կոնկրետ ինձ ու շատ մարդկանց համար էդ պատմության հետ կապ չունի, ու դու չես էլ հասկանում, թե ինչի հետ կապ ունի, որ տենց ես գրում:

[Lion]

Է հա... ինչքան էլ պապս էտալոն լինի - նա էտալոն է ՄԻԱՅՆ ինձ համար, բայց մյուսների համար ոչ: Եվ մյուսները, զերծ մնալով զգացմունքայնությունից, հանգիստ կգան հետևության, իրենց կարծիքին:

Մի հետաքրքիր օրինակ բերեմ - Սասանյանները մի հայտնի զորավար են ունեցել, Վահրամ Չուբին, գուցե լսած լինեք: Սա 589 թվականի Հերաթի ճակատամարտում ԳԼԽՈՎԻՆ ջախջախեց Իրան ներխուժել պատրաստվող թյուրքուտներին: Բայց մի հարցում հակասություն կա - մի պատմիչ ասում է, թե երբ Վահրամը մարտի ամենասկզբում տեսավ թյուրքուտների հզոր բանակը, լսեց նրանց մարտական գոռոցները... վախեցավ և ուզում էր փախչել: Մեկ այլ պատմի էչլ ասում է, որ դա ընդամենը խորամանկություն էր:

Հիմա - մենք երբեք չենք իմանա, ճշմարիտը ո՞րն էր: Գուցե նույնիսկ այդ պահին Վահրամի կողքին կանգնած մարդիկ էլ ջոգած չլինեին: Դա միայն վահրամը գիտեր, բայց նա էլ երբեք չի ասել, որ վաեցել է...

Նման հարցերում խելոք պատմաբանները գերադասում են վերջնական եզրակացության չհանգել, քանի որ անհնար է համոզիչ-ճիշտ բան ասելը: Առավելագույնը, որ կարող են ուսումնասիրել «վկայություն» տվողների մոտիվացիան: Օրինակ՝ վախկոտության վերսիայի կողմնակիցը կարող էր Վահրամին չսիրել ամենատարբեր պատճառներով ու վատաբանե: Կամ հակառակը՝ խորամանկության վերսիայի կողմնակիցի համար կարող էր Վահրամը մոտիկ ընկեր լիներ ու նա ընկերոջը պաշտպաներ...

Բայց սա չի նշանակում, թե պատմությունն անիմաստ է: Այո - նման մանրուքները լուսաբանելիս միշտ էլ տեղ կա կասկածի, բայց խոշոր հարցերում (օրինակ, որ Վահրամը ջախջախեց թյուրքուտներին) սովորաբար հնարավոր է ասել համոզիչ-ճշմարտություն գրեթե հարյուր տոկոսով:

[REAL_ist]

Պատմությունը ոչ մի բան էլ չի ուսումնասիրում:

այսինք համաշխարհային պատմական ժառանգությունը, մարդկության անցյալը ոչինչ են?

Գոռ ջան, ասածիցդ ուղղակի դուրսա գալիս, որ նշածս երևույթները ոչինչ են, քանի որ պատմությունը հենց դրանքա ոսումնասիրում

՝ պատմությունը պիտի լինի պատմական փաստերի հաջորդականություն ու պիտի պայքարել էն հիմարների, ապուշների ու տխմարների դեմ, որոնք խեղաթյուրում են պատմությունը:

Լռիվ համաձայն եմ: Բայց խեղաթյուրողների պատճառով արժի ամբողջ պատմությունը վարկաբեկել?

[Mephistopheles]

Լավ, արագ–արագ մի կարծիք գրեմ ու գնամ։ Ուրեմն պատմությունը գիտություն է։ Դա մենակ ես չեմ ասում, դա բոլոր ուսումնական հաստատություններում ու ինստիտուտներում այդպես են համարում Եթե սահմանեք, թե ի՞նչ բան է գիտությունը, ապա դրանից միանգամից կհետևի պատմության գիտություն լինելու ապացույցը։ Իսկ այն, որ տարակուսանքների տեղիք տվող հակասություններ կան պատմության մեջ, ապա նույն տիպի հակասություններ ու անորոշություններ հենց հիմա էլ կան ֆիզիկայում, մասնավորապես միջուկային ֆիզիկայում, ֆիզիկոսների մի մասը կարող է մի բան ենթադրել, մյուսը լրիվ այլ բան, դրանից ֆիզիկայի գիտություն լինելը հարամ չի լինում։ Գիտությունը դա որևէ ոլորտում ճանաչողական գործունեությունների համակարգված ամբողջությունն է։

Նույնը կենսաբանության շուրջ, էվոլյուցիոն տեսությունը որոշ "խելացիներ" դեռ կասկածի տակ են դնում իսկ որոշ քաղաքական գործիչներ օգտագործում իրենց շահերի համար… Սոցիոլոգին նույնպես գիտություն է, բայց Ադիբեկ Ահարոնյանի նման "սոցիոլոգները" այն դարձնում են քաղաքական ճնշման գործիք… և այսպես շարունակ

[Lion]

կոնկրետ ինձ ու շատ մարդկանց համար էդ պատմության հետ կապ չունի, ու դու չես էլ հասկանում, թե ինչի հետ կապ ունի, որ տենց ես գրում:

Ըհը - սուբյեկտիվ պատմիչի դասական օրինակ: Հիմա որ Ուրվական-ը պատմություն գրեր, նա կգրեր իր տեսակետը: Մեկ այլ մարդ էլ կգրի իրենը... Իսկ պատմաբանի խնդիրն այն է, որ, հավաքելով բոլոր հնարավոր տեսակետները, վկայությունները և տվյալները, հասնի տրամաբանորեն հիմնավորված տեսակետի:

[ministr]

Ապեր, էդ լինկդ քեզ պահի: ՆՈՐԻՑ եմ կրկնում՝ պատմությունը պիտի լինի պատմական փաստերի հաջորդականություն ու պիտի պայքարել էն հիմարների, ապուշների ու տխմարների դեմ, որոնք խեղաթյուրում են պատմությունը:
Ռեալիստ ջան, եղբայր, հարցդ լավ չհասկացա, ես տենց բա՞ն եմ ասել:
Լիոն, քաղաքականությունը ստեղ մի խառնի. էդ կարող ա քո ու քո նմանների համար ա պատմությունով զբաղվել... կոնկրետ ինձ ու շատ մարդկանց համար էդ պատմության հետ կապ չունի, ու դու չես էլ հասկանում, թե ինչի հետ կապ ունի, որ տենց ես գրում:

Էդ լինկն իմը չի որ ինձ պահեմ, պլյուս դրան - ՀԱՆԳԻՍՏ

[Mephistopheles]

Ըհը - սուբյեկտիվ պատմիչի դասական օրինակ: Հիմա որ Ուրվական-ը պատմություն գրեր, նա կգրեր իր տեսակետը: Մեկ այլ մարդ էլ կգրի իրենը... Իսկ պատմաբանի խնդիրն այն է, որ, հավաքելով բոլոր հնարավոր տեսակետները, վկայությունները և տվյալները, հասնի տրամաբանորեն հիմնավորված տեսակետի:

ոչ… հասնի իրականության օբյեկտիվ վերարտադրմանը