Ասենք ո՛չ ապազգային և ցածրաճաշակ երաժշտությանը

[Շինարար]

Ինքս ռաբիսի հակառակորդ չեմ, չնայած չեմ սիրում ոչ Թաթա, ոչ Արմենչիկ, ոչ Արման Հովհաննիսյան, ոչ Սպիտակցի Հայկո…
Բայց, օրինակ, Արամ Ասատրյան շատ եմ սիրում, չգիտեմ, որքանով է ապազգային, բայց երբ Հայաստանից դուրս էի, լսում էի, Հայաստանի կարոտն էի առնում, հենց դրսում էլ սկսել եմ սիրել նրան… Մաքուր հայակական երաժշտության ջատագովներից ներողություն եմ խնդրում, բայց դա եմ սիրած հայերեն երաժշտությունը, չնայած էլի հայ երգողներ կան, որ նախընտրում եմ, ու իրանք ռաբիս չեն, ռաբիսից միայն այդ մեկը:

ազգային մշակույթին դեմ ուղղված բիզնես կուրս վերցրած երգչի երգերը դարձնում են ազգային հիթ:

Հիթեր դարձնում են ունկնդիրները, թող ազգային երաժշտությունը այնպես մատուցեն, որ ձեռք բերի ունկնդիրների հոծ բանակ: Նունե Եսայանը, օրինակ, դեռ այն տարիներին ինքնուրույն, առանց պետական ծրագրի, գտավ Սայաթ-Նովան հիթ դարձնելու ձևը, և փող աշխատեց և ջահելները Սայաթ-Նովա սիրեցին, բայց ի վերջո դա անհատ երգչի խնդիրը չի, պետության խնդիրն է:

[Չամիչ]

Բայց, օրինակ, Արամ Ասատրյան շատ եմ սիրում, չգիտեմ, որքանով է ապազգային, բայց երբ Հայաստանից դուրս էի, լսում էի, Հայաստանի կարոտն էի առնում, հենց դրսում էլ սկսել եմ սիրել նրան… Մաքուր հայակական երաժշտության ջատագովներից ներողություն եմ խնդրում, բայց դա եմ սիրած հայերեն երաժշտությունը, չնայած էլի հայ երգողներ կան, որ նախընտրում եմ, ու իրանք ռաբիս չեն, ռաբիսից միայն այդ մեկը:

Վանաձորցի ջան, հենց ցավը դա է, որ ազատ տեղը երբեք դատարկ չի մնում: Եթե չլցնենք արժեքավոր նյութով, կլցվի ինչով պատահի: Հարգելով քո ընտրությունը, պետք է ասեմ, որ Արամ Ասատրյանի երաժշտությունը նունպես հնարավորինս պրիմիտիվացված է և դյուրամարս: Ցավալի է, բայց փոխարենը չի մատուցվում էնպիսի երաժշտությունը, որը կլինի մատչելի, բայց և հիմնված կլինի ազգայինի վրա, կմատուցվի բարձրակարգ կատարմամբ:
Մեր ազգային երգարվեստը ճիշտ մատուցելու համար ահագին բանիմացություն է պետք: Ըստ իս արվեստագետը առաջին հերթին պատասխանատվության մեծ զգացում պետք է ունենա,ճաշակ պետք է ունենա, ճաշակի առկայությունը ըստ իս ամենապարտադիր գործոններից է: Տարբեր ազգերի ազգային երգարվեստում մելիզմատիկան տարբեր է: Հենց սա է այն նյուանսը, որի միջոցով կարելի է տարբերել հայկականը -հնդկականից, արաբականը -թուրքականից, վրացականը-իսկանականից և այլն: Մեր ազգային մելիզմատիկան բավականին բարդ է, դրան տիրապետելու համար պահանջվում է բարձ պատրասվածություն: Ցանկացած շեղում և հայկականը կարող է վերածվել թուրքականի, ցանկացած շեղում և հայկականը կարող է վերածվել արաբականի:
Արամ Ասատրյանա կարգի երգիչները, իրենց նեղություն չեն տալիս ծանոթանալ ազգայինին, ցավոք այնքան ճաշակ, նրբազգացություն, պատասխանատվության զգացում չունեն, որ կարողանան տիրապատել և պահպանել այն նյուանսը, որը խախտելու դեպքում հայկականը էլ հայկական չէ:
Էլ չեմ ասում իրենց հանդիսատեսին հարգելու մասին: Հերիք չի երգելուց ահագին հեռու են, մի բան էլ փորները հնարավորինս տռզացնում ու բեմ են մեյդան ընկնում:
Այս կարգի' Թաթա, Արամ Ասատրյան, Արտաշ Ասատրյան, Արմենչիկ, Թաթուլները օգտագործում են ժողովրդի անտեղյակությունը և փողեր են սարքում: Սրանք արվեստից կիլոմետրերով հեռու են:
Պետք է ոչ թե սրանց դեմն առնել, այլ պետք է ավելի պահանջկոտ լինել: Ամեն մարդ իրավունք չունի բեմ դուրս գալու: Բեմը ահռելի պատասխանատվություն է:

[Տրիբուն]

Պետք է ոչ թե սրանց դեմն առնել, այլ պետք է ավելի պահանջկոտ լինել: Ամեն մարդ իրավունք չունի բեմ դուրս գալու: Բեմը ահռելի պատասխանատվություն է:

Չամիչ ջան, բեմը պատասխանատվություն է, ու նաև բիզնես: Այլընտրանք չկա Թաթային: Մի հատ հավեսին ազգային երաժշտություն ներկայացրեք սաղս լսենք, լուրջ եմ ասում: Չուկը ասում ա, Նիվով կողքովս անցնում են, մեջից Թաթայի ձեննա բարձր: Բա պատկերացնում ես, մեկը թույնիկ Նիվով անցնի, ու մեջից Կոմիտաս լսվի: Նիվեն կխլեն ձեռից մյուս օրը:

[Chuk]

Չուկը ասում ա, Նիվով կողքովս անցնում են, մեջից Թաթայի ձեննա բարձր: Բա պատկերացնում ես, մեկը թույնիկ Նիվով անցնի, ու մեջից Կոմիտաս լսվի: Նիվեն կխլեն ձեռից մյուս օրը:

Որպես կանոն Կոմիտաս ու այլ բարձրարժեք երաժշտություն լսող մարդիկ իրենց կրթական ցենզով, վարվեցողության նորմով էնքան բարձր մակարդակի վրա են, որ բարձր Կոմիտաս չեն քոքում, ձյաձ

Իսկ ես ներվայնանում եմ էդ երևույթից ընդհանրապես (բարձր երաժշտություն քոքած ավտոներ) ու մասնավորապես հիմիկվա մոդայից՝ «Ամենալավը դու ես» միացնելու

[Տրիբուն]

Որպես կանոն Կոմիտաս ու այլ բարձրարժեք երաժշտություն լսող մարդիկ իրենց կրթական ցենզով, վարվեցողության նորմով էնքան բարձր մակարդակի վրա են, որ բարձր Կոմիտաս չեն քոքում, ձյաձ

Չուկ ջան, շատ միանշանակ դատողություններ ես անում: Կրթական ցենզն ու վարվեցողությունը նորմը լսվող երաժշտության հետ կարող ա և ինչ-որ կապ ունեն, բայց էտ չի նշանակում, որ եթե Գուգուշը Կոմիտաս ա լսում, իսկ ես ոչ, ուրեմն Գուգուշը հաստատ կրթական ցենզով ինձանից բարձր ա:

Լավ որ չես ասում, Կոմիտաս լսողն ընդհանրապես Նիվա չի քշի, էն էլ սպիտակ ու թույնիկ բանդաժներով ու մթեցված ապակիներով:

[Chuk]

Չուկ ջան, շատ միանշանակ դատողություններ ես անում: Կրթական ցենզն ու վարվեցողությունը նորմը լսվող երաժշտության հետ կարող ա և ինչ-որ կապ ունեն, բայց էտ չի նշանակում, որ եթե Գուգուշը Կոմիտաս ա լսում, իսկ ես ոչ, ուրեմն Գուգուշը հաստատ կրթական ցենզով ինձանից բարձր ա:

Լավ որ չես ասում, Կոմիտաս լսողն ընդհանրապես Նիվա չի քշի, էն էլ սպիտակ ու թույնիկ բանդաժներով ու մթեցված ապակիներով:

Տրիբուն ձյա, գիտես թե ի՞նչ ասել է «որպես կանոն»
Դա նշանակում է, որ ես միանշանակ դատողություն չեմ արել, ու միանշանակ պնդում չեմ արել, այլ ներկայացրել եմ հիմնական դեպքեր: Ու անշուշտ կարող է Թաթան լսողը բարձր կրթական ցենզ ու վարվեցողության կանոն ունենա, բայց այ փաստ ա, որ հիմնականում բարձր մուզիկա ավտոյում քոքում են նման երաժշտություն լսողները, ոչ թե դասական:

Բայց սա արդեն ուրիշ թեմա ա

[Enigmatic]

Դե լավ էլի, ինչի՞ եք մարդու մակարդակը որոշում նրանով, թե մարդ ինչ է լսում ես ամեն ինչ էլ լսում եմ, հետո ինչ, դե լավ էլի

[Վիշապ]

Տրիբուն ձյա, գիտես թե ի՞նչ ասել է «որպես կանոն»
Դա նշանակում է, որ ես միանշանակ դատողություն չեմ արել, ու միանշանակ պնդում չեմ արել, այլ ներկայացրել եմ հիմնական դեպքեր: Ու անշուշտ կարող է Թաթան լսողը բարձր կրթական ցենզ ու վարվեցողության կանոն ունենա, բայց այ փաստ ա, որ հիմնականում բարձր մուզիկա ավտոյում քոքում են նման երաժշտություն լսողները, ոչ թե դասական:

Բայց սա արդեն ուրիշ թեմա ա

Չուկ, բայց ճիշտն ասած դասականը մեքենայի մեջ մի տեսակ չի լսվում, ես մի անգամ փորձեցի Բախի երգեհոնային սոնատները՝ ավարիա էի տալիս ու քիչ էր մնում մի հատ խանութ մտնեի մեքենայով...
Ես օրինակ մեկ մեկ ռոք եմ քոքում բարձր, Թաթա էլ սկզբունքորեն կարելի է քոքել, բայց եթե Թաթան համատեղվում է լոճած բանդաժներով սպիտակն նիվի հետ, էդ արդեն 99 տոկոսով պաթոլոգիա է:

[Տրիբուն]

Տրիբուն ձյա, գիտես թե ի՞նչ ասել է «որպես կանոն»
Դա նշանակում է, որ ես միանշանակ դատողություն չեմ արել, ու միանշանակ պնդում չեմ արել, այլ ներկայացրել եմ հիմնական դեպքեր: Ու անշուշտ կարող է Թաթան լսողը բարձր կրթական ցենզ ու վարվեցողության կանոն ունենա, բայց այ փաստ ա, որ հիմնականում բարձր մուզիկա ավտոյում քոքում են նման երաժշտություն լսողները, ոչ թե դասական:

Բայց սա արդեն ուրիշ թեմա ա

Որպես կանոնը գիտեմ ինչ ա Չուկ ջան: ԷՏ հենց էն ա, որ միանշանակ դատողություն ես ասում - որպես կանոն, դա հենց էտ էլ նշանակում ա: Կանոնից կարող են լինել միայն բացառություններ: Իսկ իմ ասածն էն , որ տենց կանոն չկա ընդհանրապես: Ես մի հատ թույնիկ վեց ունեի ջահել ժամանակ, թույն մագով, մութ շուշեքով, իտալական բանդաժներով, դաժե կոժից սալոն էի արել մեջը: Ու ամենա այլանդակ երաժշտությունն էլ եղել ա մեքենայիս մեջ, ու շատ բարձր: Վերջը մի օր ապակիս կոտրեցին մագս տարան Բայց էն ժամանակ 18-20 տարեկան էի - տժում, մժում էի: Բայց համ էլ կրթություն էի ստանում, բռատ: Ու սենց լիքը կանոնից դուրս մարդիկ:

[Ֆոտոն]

Դժվար լուծելի կամ անլուծելի, կամ էլ լուծման կարիք չունեցող հարց է:
Նշեմ, որ ազգ ասվածի սահմանումը չգիտեմ, ազգայինի ևս: Որովհետև ազգն ունի շերտեր: Ինչպես հիմա, այնպես էլ դարեր առաջ ո՛չ բոլոր հայախոս մարդիկ են լսել նույն մեղեդիներն ու երգերը: Դեռ չասած, որ մի մասը մի երկրի ազդեցությանն է ենթարկվել, մյուս մասն ուրիշ:
Շատ հնարավոր է, որ էն ժամանակ էլ ուրիշ տեսակի «ցածրաճաշակ» համարվող երաժշտություն է եղել, որ չեն ընդունել ոմանք: Իսկ քանի որ մեզ հասել են, մենք ազգային ենք կոչում:
Օրինակ՝ Սայաթ-Նովայի երաժշտությունն ինձ հարազատ չեմ համարում, հայկական էլ և՛ համարում եմ, և՛ ոչ: Նախ հայերը հարևան ազգերին մշակույթով մոտիկ են (ես ապացույց չունեմ ով ումից ինչ է վերցրել): Մելիզմները, կլկլոցները չեմ համարում հայկական, բայց հայերի մի մասը դա հավանում է, երգում է, իմ համարելը քիչ է:
Կոմիտասի երաժշտությունը ինձ շատ հարազատ է, անաղարտ: Ասում են, թե զտել է, հայկականը առանձնացրել: Էլի ապացույցներ չունեմ: Հնարավոր է, որ ժողովրդականից ինքը զտել-թողել է եվրոպական-դասականին մոտ հայկական մասը: Չէ՞ որ էնտեղ էր ուսում ստացել:

Հիմա մեկին հարազատ է Սյաթ-Նովան, մյուսին Կոմիտասը: Էս Երկու մեծերի ազդեցությունն էլ պարզեցված հետևորդների տեսքով կա:
Այդ պատճառով էլ ապազգային ու ցածրաճաշակ գնահատականներից զերծ եմ մնում՝ հրաժարվելով պայքարի կոչերից:

Հ.Գ. Մեքենաներից կամ փողոցային կրպակներից բարձր հնչող աղմուկներն էլ անկրթության հետևանք է, որը «ռաբիզ կամ էստրադային» երաժշտություն լսողների մոտ է տարածված: Նույն հաջողությամբ ցանկացած երաժշտություն հարկադրաբար լսեցնելը բացասական եմ համարում: Ավելի լավ է անկրթության դեմ աշխատանքներ տանել:

[Չամիչ]

Այդ պատճառով էլ ապազգային ու ցածրաճաշակ գնահատականներից զերծ եմ մնում՝ հրաժարվելով պայքարի կոչերից:

Ֆոտոն ջան, պետք չէ հրաժարվել, որովհետև կա հստակ սահման, որից այս կամ այն կողմ հայկականը վերածվում է թուրքականի կամ արաբականի:
Երգարվեստով և առհասարակ արվեստով զբաղվող մարդը պետք է ունենա համապատասխան պատրաստվածություն, որից հետո միայն իրեն թույլ տա բեմ դուրս գալ ու հոգևոր սնունդ մատուցել:
Այս ամենը չի հսկվում, չգիտեմ թե սա ինչպես պետք է հսկվի, բայց ցանկացած ոլորտում կա վերահսկողություն բացի մշակութային ոլորտից:

[Վիշապ]

Չամիչ ջան, բեմը պատասխանատվություն է, ու նաև բիզնես: Այլընտրանք չկա Թաթային: Մի հատ հավեսին ազգային երաժշտություն ներկայացրեք սաղս լսենք, լուրջ եմ ասում: Չուկը ասում ա, Նիվով կողքովս անցնում են, մեջից Թաթայի ձեննա բարձր: Բա պատկերացնում ես, մեկը թույնիկ Նիվով անցնի, ու մեջից Կոմիտաս լսվի: Նիվեն կխլեն ձեռից մյուս օրը:

Տրիբուն ախպեր, էդ բարձր ձենով քոքած սպիտակ թույնիկ նիվաները հաճախ հենց էդ ապազգային տարրերն են էլի ապիկար, ապաշնորհ, ... Թաթան էլ իր ռիթմերով ապակողմնորոշող ապշեցուցիչ էֆեկտ է ունենում մեր ազգի այդ ապարդյուն զավակների վրա, որոնք ապականում են մեր առանց այն էլ ապակե փխրուն նյարդերը...

[Elmo]

Բա պատկերացնում ես, մեկը թույնիկ Նիվով անցնի, ու մեջից Կոմիտաս լսվի: Նիվեն կխլեն ձեռից մյուս օրը:

Մականունն էլ շարական կդնեն:

Չէ բայց Թաթա չեն լսում, ես կասեի մեկումեջ արտասահմանյան փոփ են լսում: Կամ թաթուլ, սպիտակցի Հայկո:

[Չամիչ]

Չամիչ ջան, բեմը պատասխանատվություն է, ու նաև բիզնես: Այլընտրանք չկա Թաթային:

Իհարկե կա, ոչ ոք Թաթային դեմ չի խոսում:
Չգիտես ինչու ընդունված է համարել, որ հայ հանդիսատեսը խստապահանջ է: Այս տիպի թյուր կարծիք կարծում եմ ձևավորվել է այն պարզ պատճառով, որ հայ երգիչները ելույթ են ունենում կամ Հայաստանաբնակ հայերի, կամ կարոտախտով տառապող սփյուռքահայության համար:
Պարզ է, որ կարոտով առաջնորդվող ունկնդրին ինչ մատուցես, ծարավը դրանով էլ կհագեցնի:
Եկեք համեմատենք, թե արևմուտքի հայտնի արտիստները նախքան բեմ դուրս գալը ինչ ահռելի դպրոց են անցնում:
Որովհետև գիտեն, որ նշաձողը բարձր է, որ ընդունված նորմերին զիջելու դեպքում հանդիսատեսը պարզապես կքարկոծի:
Իսկ մեզ մոտ ինչ է տեղի ունենու՞մ:
Հարգարժան Նունե Եսայանը կանգնում և թքում է իր հանդիսատեսի երեսին: Հայտարարում է, որ մեր հանդիսատեսին կենդանի հչողությամբ համերգներ պետք չեն, որ մեր հանդիսատեսը նախընտրում է խաբված մնալ:
Ոչ մի համերգի չեմ գնում, որովհետև բոլորը դուրս են գալիս ինձ խաբելու:
Քանի դեռ հանդիսատեսը շարունակում է մնալ այս կարգի իներտ, այն ինչ կատարվում է շարունակվելու է, Թաթաներն ու Արտաշները ծլելու են ու ծաղկեն:

[Տրիբուն]

Հարգարժան Նունե Եսայանը կանգնում և թքում է իր հանդիսատեսի երեսին: Հայտարարում է, որ մեր հանդիսատեսին կենդանի հչողությամբ համերգներ պետք չեն, որ մեր հանդիսատեսը նախընտրում է խաբված մնալ:

Նունեն այն կարծիքին է, որ հանդեսատեսը գալիս է իր պատկերքը տեսնելու, ու ոչ թե երաժշտություն լսելու ՈՒ մեր մեջ ասած, դրանց համերգներին չեմ գնում: Թարսի պես (ես չեմ եղել բայց լսել եմ) Սպիտակցի Հայկոն համալիրում համեր տվեց մի անգամ, անշլագ ու կենդանի հնչողություն:

Հիմա, որն ա Թաթայի այլընտրանքը, որը կարող է դահլիճներ լցնեն: Նունե-Շուշան-Արմիշոկ-Պուպուշոկ-Արսենչիկ-Հայկո տիպի երկգիչների նվնվոցից, մեկը ես տրաքում եմ: ՈՒրիշ ինչ ունենք ?