Բարի օր։ Թեման բացում եմ արդիական համարելով հարցի զուտ պրակտիկ կողմը, այսինքն խնդրի բացահայտումը, ձևակերպումը, առաջացման պատճառները, լուծման ուղիները։ Նաև հաշվի առնելով, որ Հայաստանի ներկա քաղաքականության պարագայում հարցերը շատ են, պատասխանները լղոզված ու սայլը տեղից դժվարությամբ է շարժվում, ապա զուտ պոլիտեխնիկական մտածելակերպս ինձ հուշում է, որ պետք է նորից սկսել զրոյից։ Սկսենք։
Ի՞նչ հասարակարգ է գործում Հայաստանում։ Դա հասկանալու համար ձևակերպենք մեզ հայտնի հասարակարգերը։ Որպեսզի խելացի մարդու տպավորություն չթողնեմ, միանգամից խոստովանեմ, որ գրառումներս կատարելիս հնարավոր է, որ օգտվում եմ բառարաններից, ինտերնետից, փիլիսոփայական գրքերից։ Դե պոլիտեխնիկն այդպես է սովորեցրել՝ պետք է կարողանալ ճիշտ օգտվել գրականությունից։ Լավ շեղվեցի, կներեք։ Ուրեմն.
Դիկտատուրա – հաճախ կոչում ենք բռնապետություն։ Սա մեկ հոգու՝ դիկտատորի (բռնապետի) անսահմանափակ իշխանությունն է։ Դիկտատուրայի ժամանակ ինքը՝ դիկտատորը ու իր շահագրգիռ ենթակաները սովորաբար երկիրը ներկայացնում են ժողովրդավարական, այսինքն իբր դեմոկրատիա է, սակայն դեմոկրատիան գոյակցում է միայն ձևականորեն։ Այսինքն երկիրը ձևականորեն ունի սահմանադրություն, օրենսգրքեր, սահմանադրական ինստիտուտ ու օրենսդիր մարմին, մարդու իրավունքների պաշտպանություն և այլն։ Երկրում ըստ սահմանադրության անցկացվում են ընտրություններ, սակայն ընտրությունների իրական արդյուքները արհամարվում են, փոխարենը հայտարարվում են կեղծ տվյալներ, իսկ բոլոր ընդվզողները ճնշվում են բոլոր հնարավոր միջոցներով, հետևաբար բռնապետը շարունակում է մնալ բռնապետ, իսկ երկիրը՝ բռնապետություն (դիկտատուրա)։ Կարճ ասած՝ մարդու անձնական ազատության սահմանափակման հաշվին տեղի է ունենում իշխանության սահմանափակման չեզոքացում։
Դիկտատուրայի մասնակի ձևն է օլիգարխիան (կարծիքը իմն է, կարելի է առարկել)։
Օլիգարխիա – պետության կառավարման ձև է, որի դեպքում իշխանությունը կենտրոնացված է նեղ շրջանի մարդկանց (օլիգարխների) ձեռքին, և ծառայում է նրանց անձնական շահերին և ոչ թե համընդհանուր շահերին։
Ուրեմն այստեղ կարևոր է նշել Օլիգարխիայի Երկաթե Կանոնը ըստ Ռոբերտ Միխելսի, որն ասում է, թե սոցիալական կազմակերպության ցանկացած ձև, այսինքն կարելի է հասկանալ նաև պետություն, անկախ իր կազմավորման սկզբնական ձևից՝ դեմոկրատականություն է, թե միապետություն, անխուսափելիորեն վերածվում է ընտրյալների իշխանության՝ օլիգարխիայի։ Եվ Միխելսը պնդում է, թե ինչքան մեծ է կազմակերպությունը, այդքան քիչ են այնտեղ դեմոկրատիային վերաբերող էլեմենտները, և այդքան շատ են օլիգարխիայի տարրերը։ Սակայն դա 1911 թվականին էր, հեռուստացույցը դեռ չէր հայտնագործվել, և Միխլեսը ի վերջո սատարեց Մուսոլինիին՝ պնդելով թե օլիգարխիան անխուսափելի հասարակարգ լինելով կարող է և համընդհանուր շահերի համար օգտակար լինել, բայց դե մենք դրա հնարավորությունը կարծում եմ տեսնում ենք, ավելի շուտ զգում ենք մեր մաշկով։ Շատ օգտավետ է, այ վեջին ամիսներին էլ շատ ապրանքներ թանկացան մի ամբողջ 40 տոկոսով, որի պատճառը անհասկանալի է, բայց օգուտը՝ …, ոստիկանները, ծեծույթները, սպանությունները, քաղբանտարկյալները… մի խոսքով։
Անցանք մեր փափագած դեմոկրատիային, հետո կասեմ թե ինչու փափագած։ Դեմոկրատիա – հունարեն նշանակում է ժողովրդի իշխանություն, քաղաքական ռեժիմ կամ հասարակարգ է, որի դեպքում իշխանությունը իրականացվում է ուղղակի ժողովրդավարությամբ, կամ ժողովրդի՝ կամ ժողովրդի մի մասի կողմից ընտրված ներկայացուցիչներով։ Դեմոկրատիայի հիմնական հայտանիշը կամ ապացույցը դա իշխանության մեջ հասարակության հնարավորինս լայն շերտերի ու շահերի համամասնական ներկայացուցչությունն է, նաև այդ ներկայացուցչական իշխանության դինամիկ փոփոխությունը՝ կախված հասարակության լայն շերտերի շահերի ժամանակի ընթացքում փոփոխությունից։ Ով չհասկացավ, ձեռք բարձրացնի։
Ուրեմն խնդրի հետաքրքիր լինելու գլոբալ փաստարկն այն է, որ մարդկային անհատականությունները չպետք է ճնշվեն ու ոչնչացվեն ռեժիմների պատճառով։ Խնդրի հետաքրության սուբյեկտիվ կողմը՝ համընդհանուր զարգացման խոչընդոտումն է ռեժիմների վարած ոչ օպտիմալ տնտեսական, սոցիալական, բարոյական, ռազմական և այլ քաղաքականությունների պատճառով։ Սա մեղմ ասած։
Քննարկում ենք դիկտատուրայից դեմոկրատիայի անցման հնարավոր ուղիները, դեմոկրատիայի պահպանման անհրաժեշտ և բավարար պայմանները։
Ժամանակի ընթացքում կմանրամասնեցնեմ ու կհստակեցնեմ հարցերը, շնորհակալություն։
Մեջբերել
Էջանիշներ