User Tag List

Էջ 4 12-ից ԱռաջինԱռաջին 12345678 ... ՎերջինըՎերջինը
Ցույց են տրվում 46 համարից մինչև 60 համարի արդյունքները՝ ընդհանուր 175 հատից

Թեմա: Եղիշե Չարենց

  1. #46
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ՄԱՀՎԱՆ ՏԵՍԻԼ

    Կոտորա՜ծ, կոտորա՜ծ, կոտորա՜ծ...
    ՍԻԱՄԱՆԹՈ


    ՄՈՒՏՔ


    Քերթության ոլորապտույտ ճանապարհներով
    Անհանգըրվան անցած տարիներ երկարաձիգ,
    Սիրտս կիզած բազում արևների հրով,
    Խուսափելով ընդմիշտ երգերից դյուրածին,
    Ահա զգում եմ ինձ կրկի՛ն անօգնական,
    Ահավորված, ինչպես բարձր լերան առջև -
    Որի ոլորտներով կրկի՛ն պիտի գնամ,
    Եվ չգիտեմ՝ ընկնե՞մ պիտի արդյոք, թե՞ վաստակած հանգչեմ...
    Արդ՝ մանուկ եմ ես նորից, ե՛ւ անուժ, ե՛ւ դողահար,
    Անհամարձակ, ինչպես աշակերտ, ուժերիս ու գրչիս անվստահ,-
    Լեզվիս վրա կսկիծ, ե՛ւ ջերմություն, ե՛ւ վահր՝
    Աչքերս հառել եմ անցյալին՝ ապագայի նժույգը նստած:-

    Ձե՛զ եմ հառել աչքերըս, ո՜վ անցյալի վսեմ քերթողահայրե՛ր,
    Գագաթնե՛ր Մտքի ու Հանճարի և Քերթության պետե՛ր,-
    Քե՛զ, անհույզ, մարմարյա Հոմերո՛ս, որ երգել ես հերոսների մահը,
    Սակայն խաղա՜ղ սրտով, մի մանկական հեքիաթ իբրև թե:-

    Եվ քե՛զ, լատինական փառքի հռչակը ավետող
    Ո՜վ դյուցազնական և բարբարոս Վիրգի՛լ,
    Որ ընթացել ես թեև հելլեն հանճարների սրբագործած հետքով,
    Սակայն ինքնահուն է եղել պղընձյա արշավանքը երգիդ:

    Եվ քե՛զ, արեգակնական հանճար, շռայլորեն փարթամ Ֆիրդովսի՜,
    Բազմաբղետ, ինչպես Արևելքը, գանձերով ու արկածներով հարուստ,
    Որ հանճարիդ այնքա՜ն անայլայլ և իմաստուն լույսով
    Ներբողել ես շահերի սխրությունները սին, իբրև ուղի անմեռ, որ տրվում է վերուստ...

    Սակայն բոլորդ միասին թվում եք ահավասիկ
    Ապագայով լեցուն աչքերիս, որ անցյալին եմ հառել ահալի,-
    Ո՜վ դուք, զառամյալ մանկության հիշատակներ վսեմ,-
    Այնքա՜ն թոթովախոս ու միամիտ...

    Ձեր երգը միամիտ մանկության և ոգու երջանիկ անգիտության,
    Եվ կարծեցյալ փառքի, և ճորտության դժնի,
    Բայց և հանճարափայլ պարգևն էր՝ մեզ տրված
    Հի՜ն դարերի տքնությունից ազնիվ:-
    Այլև ներբողել է ձեր երգը հերոսություն ու փայլ,
    Խիզախների վսեմ արշավանք և այրերի դաշինք,
    Նշել է քերթության լուսազարդ ճանապարհ,
    Փառք անմահական՝ բազմած մարմարիոնյա նժույգների բաշին:-

    Բայց անցյալը այն, այն ուղին, այն ճանապարհը չարչարանաց,
    Որին ես ահավասիկ ուզում եմ մոտենալ -
    Չէ՛ լյառ հերոսության, կամ վեհության ուղի, կամ փառքի ճանապարհ,
    Կամ իմաստության պարտեզ, կամ ոգորում ոգու, կամ տքնություն անահ...

    Եվ այն տեսիլը, որ՝ տարիներից հառնած՝
    Ծառացել է ահա իմ վարանոտ ու զարհուրյալ հայացքների դեմ -
    Ո՛չ փառքի գագաթ է խոստանում, ո՛չ Քերթության Պառնաս,
    Ո՛չ անգամ փողփողյալ տողերի անմրցելի հանդես:-

    Այդ տեսիլը դժնի է և ժանտաժանտ, անփայլ է և գոսնական,
    Եվ զարհուրելի է, ինչպես զառանցանք, և անիմաստ է հավետ,-
    Ո՜վ անցյալի պայծառ քերթողներ, ձեր երգը հերոսական
    Թող դարերի՛ն մնա ձեր հեռավոր, ձեր օրերի՛ն անէ:-

    Ձեր մարմարիոնյա և դաշն դեմքերի փոխարեն,
    Իբրև վարպետ միակ, իբրև անկաշառ մարգարե -
    Ահավասիկ հառնում է մռայլ միջնադարից
    Եվ կանգնում է դեմս, ո՜վ տառապյալ հանճար, քո կերպարանքը քարե:-

    Անցյալի արնակարմիր տեսիլներից շշմած հայացքներիս հանդեպ,
    Որ ուղեցույց են հայցում, ե՛ւ առաջնորդ արդար, ե՛ւ կորովի հանճար -
    Պատկերելու համար Անցյալի խավարից հառնած զարհուրանքը -
    Դժոխքի դժնի մշուշից բարձրանում է ահա քո դեմքը բազմաչարչար...

    Զարհուրանքի սովոր աչքերով, որ խորն են ու գերող,
    Դու նայում ես ահա ոգուս խորքը, երկա՜ր նայում ես ոգուս խորքը,-
    Եվ բռնում ես ձեռքս, որ ինձ առաջնորդես մռայլ ուղիներով,
    Ինչպես Վիրգիլը լուսավոր, որ ցույց տվեց մի օր քեզ երկնային դժոխքը:-

    Ահավասիկ գնում ենք քեզ հետ միասին, աշակերտ ու վարպետ,
    Քերթության թոթովախոս մանուկ և այր բազմավաստակ,
    Մեր խոհերով, մեր կյանքով, մեր երգերով անհունորեն տարբեր,
    Բայց և հարազատ ու արնակից, իբրև միևնո՛ւյն մարդկության երկու տարբեր հասակ:-

    Ընկնում ենք քեզ հետ միասին մենք ճանապարհ երկար,
    Եվ մեր առջև ահա իր հորձանքն է ձգում արնափրփուր մի գետ,
    Որ բաժանում է դժնի անցյալից այս լուսավոր ներկան,-
    Եվ մենք նստում ենք Մտածումի նավը, որ նավարկենք քեզ հետ:-

    Գնում ենք ահավասիկ քեզ հետ Քերթության ու Խոհի դժվար ճանապարհով
    Դեպի ափը դեմի՝ ամե՛ն հույս ու հավատ թողնելով այս ափին,
    Եվ Մտածումս ահա, որպես մշտնջական ու կորովի Քարոն,
    Նավարկում է դեպի Անցյալը, դեպի Անցյալը դառն, դեպի ափը Մահվան ու Սարսափի...


    Ա

    Մենք ափ ենք ելնում միասին և նայում ենք մեր շուրջը մի պահ.-
    Լռություն է, մռայլ մառախուղ, իսկ վերից գունատ մի մահիկ
    Իր մեռյալ լույսի հետ մեկտեղ տարածում է տխրություն ու ահ
    Այդ անծիր եզերքի վրա անսահման Սոսկումի ու Մահի:
    Քայլում ենք, իրարու բռնած, քայլերով տարտամ, երերուն,
    Անուղի, ինչպես մոլորված երկու կույր կամ անօգ մանուկ:
    Միևնո՛ւյն մառախուղն է բռնել թե՛ մոտիկը մեր, թե՛ հեռուն,
    Միևնո՛ւյն լռությունն անհուն:

    Խտանում է մեր դեմ մառախուղը.- ժայռեր են կարծես ու քարեր
    Պարսպի նման բարձրացել և բռնել ճանապարհն անդարձ:-
    Մոտենում ենք մենք ժայռերին - և տեսնում ենք վիթխարի ծառեր,
    Եվ մտնում ենք ահա խավարով ու ահով լեցուն մի անտառ:-

    Ծառերի միջով վիթխարի գնում ենք դանդաղ մենք առաջ,
    Կանգնում ենք, ականջ ենք դնում լռության մեջ երկար ու երկար,-
    Եվ ահա հնչում է մթին անտառի խորքից մի հառաչ.-
    Այդ ե՞րգ է արդյոք, հեկեկա՞նք, թե՞ տրտունջ՝ քնարով երգած:-

    Լսվում է ապա մոտիկից մի հանդարտ, դանդաղ ոտնաձայն.
    Մոտենում է մեկը. դեպի մե՛զ, դեպի մե՛զ է գալիս ահա նա.
    Եվ ահա - ծառերի ետևից ելնում է մի այր գլխաբաց.-
    Վարդապե՞տ է նա, մուրացի՞կ, թե՞ գեղջուկ, աղքատ քահանա:-

    Լուսնի սառ լույսերով ողողված՝ մոտենում է նա երերուն
    Քայլերով, կանգնում է մեր դեմ,- ուրվական է կարծես նա ցավի.-
    Փոքրիկ է. նիհար. կիսամերկ. ճակատին պսակ է կրում,
    Եվ ձեռքին բռնած նա ունի մի հսկա արծաթյա տավիղ:

    Հասնում է մորուքն սպիտակ մինչև սրունքները նրա՝
    Սպիտակ սավանի նման ծածկելով մերկությունը ծերի.
    Հայացքով տխուր ու անօգ նայում է նա լուռ մեր վրա,
    Եվ ապա, դառնալով Վարպետին, նա ասում է ձայնով մտերիմ.

    «- Վարպե՛տ, օ՜հ, ես է՛լ քեզ նման մի գիշեր աշխարհից անցա,
    Ապրեցի, իբրև վանական, հայրենի եզերքում քո ծովի.
    Բայց չքնաղ հայրենիքը քո - ինձ համար հայրենիք չդարձավ,
    Եվ ծովը ձեր այն ծիծաղկուն,- չբուժեց իմ սիրտը ցավից:

    Աշխարհում շաչող հողմերից այն կղզում ապաստան գտած,
    Զգեցած սևասև սքեմ՝ ես տավիղը սակայն սիրեցի.
    Եվ տավիղը շեփոր դարձըրած՝ քերթության պարտեզը մտա,
    Որ կորած հայրենիքս երգեմ և անցյալը նրա հրածին:-

    Երգեցի ես ձայնով առնական ամրոցներն ու բերդերը հայոց,
    Ոստանները հայոց արքայից, պալատները նոցա փառահեղ.
    Երգեցի Կարմիր Ավարայրը, Մասիսը՝ աստղերին հայող,
    Ձգտելով հին փառքը հայոց սրտերում անմար միշտ պահել:

    Քնարով մարտի կոչեցի ես նոցա՝ հանուն անցյալի,
    Կոչեցի ելնել վերստին, թոթափել փոշին բարբարոս,-
    Կոչեցի արժանի լինել մեր նախնյաց փառքին պանծալի՝
    Վառելով ջահերն անցյալի, իբրև նո՜ր փրկության փարոս:-

    Եվ երգս իզուր չհնչեց:- Հայրենի եզերքից քո լուրթ
    Թռչելով, իբրև հրավեր, դեպի հայրենիքն իմ հեռու -
    Նա ոտքի հանեց քաջարի այրերի անմահ մի սերունդ,
    Որ ելավ գերության փոշուց հայրենյաց համար կռվելու:-

    Եվ թեև քենով բարբարոս փորձեցին նոքա, դարավոր
    Ոսոխները հայոց աշխարհի, մեզ արյա՛մբ ողողել կրկին,-
    Բայց վսեմ մեր երթը եղավ անցյալի փայլո՛վ փառավոր,
    Եվ խաղա՜ղ սրտով ես մեռա՝ մինչև մահ քնարը ձեռքիս»:-


    Ասաց - և խփեց քնարին նա մոմե մատներով դեղին,
    Աչքերում ամեհի մի հուր, մորուքով մերկությունը ծածկած,-
    Եվ ձայնը նրա քնարի, որ նման էր ձայնին թիթեղի,
    Հնչում էր, ինչպես մի հիվանդ, մահամերձ ընկած մանկան լաց:

    Եվ տավիղն հնչելով հեռացավ, խարխափով մտավ նա նորից
    Անտառի խորքը խավար, ուր տիրում էր տագնապ ու հառաչ:-
    Մենք երկար լսեցինք նրա քնարի հառաչքը խորին,
    Մինչ սուզվեց, լռեց նա հեռվում... Եվ անձայն անցանք մենք առաջ:-

    Բ

    Գնում ենք մենք ահա կրկին անտառով այդ մութ ու խավար,
    Ծառերի ճյուղերն անտերև քսվում են դեմքերին մերթ մեր,
    Եվ թվում է մեզ, թե նոքա չորացած մատներ են նիհար,
    Եվ թվում են ծառերն անտառի - սարսափից քարացած դեմքեր:

    Գնում ենք անտառով երկար, և ինչքան խորն ենք մտնում -
    Լցվում է անտառը այնքան հառաչի ու լացի ձայներով,
    Մանուկներ են կարծես զառանցում, ծերեր են հռնդում մթնում,
    Սերունդներ են կարծես կարկառում բազուկներ գրկող ու գերող:

    Բայց ահա երևում է հեռուն՝ տագնապով թարթող մի կրակ,
    Թարթում է նա մերթ խավարում, ու կրկին տագնապով մարում:
    Մենք քայլում ենք նրա ուղղությամբ, մոտենում ենք ահա մենք նրան
    Եվ տեսնում ենք արդեն մոխրացած, համարյա հանգած մի խարույկ:

    Խարույկի շուրջը թափված՝ մենք տեսնում ենք զենքեր, ոսկորներ,
    Մարդկային գանգեր, հնօրյա զրահներ, մի հին հրացան:-
    Եվ տեսնում ենք ապա, այլայլված հայացքով նայում ենք երբ վեր -
    Ծառերի ճյուղքերից կախված կմախքներ՝ տապից չորացած:

    Այս դժնի պատկերից սարսած՝ ուզում ենք արդեն կիսամար
    Այդ խարույկը թողնել ու գնալ, ընթանալ կրկին, երբ հանկարծ,
    Ծառերի ետևից ելնելով՝ երևում է կիսամերկ մի մարդ՝
    Սևահեր, ահագին գլխով, ոտքերը ոլորուն ու կարճ:

    Գաճաճ է կարծես՝ հրաշքով անտառի խավարից ելած.
    Աչքերը շանթեր են թափում, ցայտում են կայծակներ ու կիրք.
    Վիթխարի գլուխը կարծես տնկած է ուսերի վրա.
    Ակնոցներ ունի նա դրած և ձեռքին բռնել է մի գիրք:

    Նայում է շանթող աչքերով նա մի պահ աչքերի տակից,
    Նստում է ապա կիսամար խարույկի մոխիրի վրա,
    Եվ հսկա մի գնդի նման ցնցելով գլուխը ահագին՝
    Ասում է ձայնով կանացի՝ ցուցամատը ճակատին դրած.

    «- Այս խարույկը ե՛ս վառեցի աշխարհում ձեռքերով իմ թույլ,
    Եվ տասնյակ տարիներ բորբոքված՝ նա ցրեց շողեր ու կայծեր,-
    Իմ ամբողջ կյանքում կռացած՝ փչեցի ես անխոնջ ու անդուլ,
    Որ երբե՛ք, երբե՛ք չմարի նրա հուրը - և հա՛ր առկայծե:

    Եվ եկան, տասնյակ տարիներ սերունդնե՜ր եկան բորբոքված,
    Այրեցին սրտերը թափուր աշխարհում վառած իմ հրով,-
    Հայրենի երկրի խավարում սփռեցին հուր ցնորք ու կայծ.
    Այստեղի՛ց զրահներ առած գնացին Ֆահրատն ու Կարոն:-

    Ես վրե՛ժը կյանքում երգեցի թշնամու հանդեպ հնօրյա.
    Իմ քնարը, գրիչն իմ հատու - սրբազան մրրի՛կ սերմանեց,-
    Բայց նստած եմ կրկի՛ն ահա ես խարույկիս մոխիրի վրա -
    Եվ շրթերս թորում են հիմա նախատի՛նք միայն ու անեծք»...

    Վեր թռավ հուզված նա տեղից, շպրտեց գիրքը մի կողմ,
    Կռացավ խարույկի վրա և կրկին սկսեց փչել.-
    Ելնում էր շունչը կրծքից մի խռպոտ, փայտյա աղմուկով,
    Եվ խարույկը չէր բորբոքում... Եվ կանգնեց նա ոտքի ու գոչեց.

    «- Բարձրացի՛ր, ելի՛ր խավարից, ո՜վ ռազմի երգերի գուսան,
    Հնչեցրո՛ւ քնարդ կրկին, թող ձայնը նրա շառաչե՛.-
    Թող մարտի՛ նա կոչե կրկին բանակները մեր սրբազան,
    Ե՛վ զենքերը թող որոտան, ե՛ւ ռազմի սրերը թող շաչեն»:-

    Այսպես նա կանչեց,- և ահա, անտառի խորքից ելնելով,
    Մոտեցավ մեզ մռայլ մի մարդ՝ մազերը գանգուր ու խռիվ.
    Վիթխարի ճակատ նա ուներ. հայացքը խրոխտ ու խելոք.
    Իր ձեռքի պղնձյա շեփորով շեփորեց նա պայքար ու կռիվ:


    (Շարունակելի)

  2. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  3. #47
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ՄԱՀՎԱՆ ՏԵՍԻԼ
    (Շարունակելի #2)


    Բայց շեփորը՝ ռազմի ամպագոռ շառաչուն երգի փոխարեն՝
    Արձակեց խռպոտ մի հառաչ, որ նման էր քամու կաղկանձի.
    Բայց նրանց մեռյալ աչքերում ամեհի հուրեր նա վառեց,
    Եվ գաճաճն սկսեց պարել - խելագար, խնդությամբ անծիր...

    Քարացած՝ մենք նայում էինք վիթխարի գլխով այդ մարդուն,
    Որ վայրի մի պար էր պարում կաղկանձող նվագի ներքո,
    Իսկ վերից, խավարի միջից, պահակի նման մշտարթուն,
    Զառամյալ լուսինն էր նայում՝ հմայված պարով ու երգով:-

    Իսկ ծառի ճյուղերից կախած կմախքները այն չորացած,
    Շարժելով ծնոտներն իրենց՝ սկսեցին ամեհի կափկափել,-
    Եվ լուսինը, ի վերուստ տրված իր ժպիտը անդարձ մոռացած,
    Սկսեց քրքջալ և վերից մեր գլխին պաղ մոխիր թափել...

    Գ

    Մենք թողինք պարող գաճաճին և ռազմի շեփորով մարդուն,
    Եվ կրկին դանդաղ քայլերով քայլեցինք անտառի միջով,-
    Երբ թնդաց հանկարծ անտառում մի երկինք հասնող դղրդյուն,
    Եվ անտառը լցվեց ծայրեծայր բարձրաձայն լացով ու ճիչով:

    Սարսափած՝ վազեցինք մենք առաջ ծառերի միջով անտառի,
    Անպաշտպան կրծքերս նրանց ճյուղքերի հարվածին բացած,-
    Եվ այդպես երկար վազելով - դուրս եկանք հանկարծ անտառից,
    Եվ փռվեց աչքերիս առջև - ամայի, ընդարձակ մի բացատ:

    Ողողված կարմրավուն լույսով - ձգվում էր բացատն ընդարձակ,
    Ամայի, ինչպես անապատ, անպտուղ, քարքարոտ ու լուռ:-
    Այդ մռայլ բացատի մեջտեղում, հրաշքի նման բարձրացած,
    Ցցվել էր ժայռերից կերտած մի կարմիր, կոնաձև բլուր:

    Մենք նայում էինք բլուրին՝ աչքներս սարսափից չռած,
    Այնտեղից ռազմի մի շեփոր կանչում էր խրոխտ ու առույգ.
    Վառվում էր բլուրի գլխին բարձրաբերձ բոցով մի կրակ,
    Թվում էր, թե վառել են այնտեղ մի հսկա տոնական խարույկ:-

    Ոլորուն մի ուղի էր տանում բացատով դեպ բլուրն այդ թեք,
    Քայլեցինք ուղիով այդ ոլոր,- և ահա, բլուրին չհասած,
    Հանդիպեց, կտրեց մեր ուղին մի ինչ-որ կերպարանք անդեմ,
    Մի, կարծես դժոխքից ելած, անսահման դժնի արարած:

    Դա մա՞րդ էր, ուրո՞ւ, թե մի դև՞,- դժվար էր որոշել իսկույն:-
    Նման էր հսկա մորեխի, շարժվում էր թռիչքով թեթև,
    Մնում էր մի պահ իր տեղում - և հանկարծ թռիչք էր անում,
    Կարճ, հատու, ինչպես դաշտերում մորե՛խն է թռչում տեղից տեղ:

    Այդպիսի թռիչքով հատու ծառացավ երբ նա մեր առաջ -
    Սկզբում տեսանք մենք միայն ոսկորի և մսի մի կույտ.
    Կարծես մեկը առել էր մի խուրձ ոսկորներ և խառնել էր իրար,
    Իսկ հետո - իրարու կապել, խառնելով ազդրեր ու գլուխ:

    Երբ մի քիչ երկար նայեցինք ոսկորի ու մսի այդ կույտին -
    Տեսանք, որ կմախք է դա մի՝ գլխի տեղ՝ երկաթյա մեքենա,
    Ձեռքերը տեղերից պոկած, գլուխը հագցրած ոտին,
    Իսկ սրտի փոխարեն - կրծքում պողպատյա զսպանակ դրած:

    Ներքևից, ձախ ոտի մոտից, գլուխը նայում էր վերև՝
    Աչքերից շանթեր թափելով, ատամները քսելով իրար.
    Աջ ոտի մատներով մի պահ նա գունատ ճակատը քերեց -
    Եվ այսպես նա խոսեց՝ ներք-ից ցասումով նայելով մեր վրա.

    «- Ո՜վ դուք, որ մտել եք ահա այս մռայլ անտառը Ահի,-
    Նայեցե՛ք հատյալ կմախքիս և գլխիս՝ պոկված իր տեղից.-
    Աշխարհում որոճում էի ես խոհեր կռվի ու մահի
    Եվ գլխի փոխարեն ունեի մեքենա՝ շինված թիթեղից:-

    Ես սրտի փոխարեն ունեի իմ կրծքում պողպատ զսպանակ,
    Անծանոթ էր կյանքում ինձ համար ամենայն վարանում ու ահ.
    Մեր երկրի արի այրերից կազմեցի ես մե՛ծ մի բանակ
    Եվ մեր սև դրոշի վրա գրեցի «Հայրենիք կամ Մահ»:

    Գնացին նոքա, այդ արի զինվորները, Երկիրն Ավետյաց,
    Տիրում էր այնտեղ բռնություն, ե՛ւ ոճիր, ե՛ւ կյանք անազատ.
    Գնացին նոքա՝ սրբելու մեր դեմքից նախատինք ու լաց,
    Բայց երկիրն արյամբ ողողեց տագնապած Արքան այն գազան:

    Հանելով բարբարոս հորդաներ - նա քանդեց մեր շեները բոլոր,
    Մեր մանկանց արյա՛մբ արբեցավ՝ թաքնըված որջում արքունի,-
    Եվ ահա, վրեժով լցված, դժոխքի հանճարին դիմելով,
    Ուխտեցի ըմպել մի բաժակ բռնակալ Արքայի արյունից:

    Ես գլուխս դարձրի այնժամ դժոխքի մի գոռ մեքենա,
    Բայց, դժբախտ փորձի ժամանակ, Արքայից հեռու նա պայթեց,-
    Եվ խփեց - խորտակեց նա ինձ... Իսկ Արքան կենդանի մնաց,
    Եվ, իբրև դևի տրիտուր, նախճիրներ նյութեց ու ջարդեր...

    Եվ մնա՜ց նա կենդանի... Կենդանի՜ նա մնաց... Վա՛յ ինձ...
    Աշխարհից հեռացա ես այսպես՝ իմ ուխտը թողած անկատար...
    Եվ ո՛չ մի կաթիլ չխմած արյունից այն Հրեշ-Արքայի՝
    Ես կյանքից ընդմիշտ հեռացա... Եվ չունե՜մ հանգիստ ու դադար»...

    Ասաց - կափկափեց կրկին ատամները թափով մի ահեղ,
    Աչքերից շանթեր արձակեց,- և հանկարծ թռչելով տեղից,
    Սկսեց թպրտալ օդում, թռչկոտել, ճչալ ու վայել,
    Լցնելով բացատն աղմուկով ոսկորի և շաչող թիթեղի:-

    Թռչկոտում էր նա խելահեղ, կատաղի դառնությամբ վայում,
    Դառնում էր օդում, ինչպես հոլ, և ճիչեր արձակում ցավի,-
    Մենք դիտում էինք քարացած, սարսափած աչքերով նայում,
    Երբ հանկարծ մոտեցան նրան երկու այր՝ դեմքերով կավիճ:

    Բուսնելով կարծես խավարից՝ մոտեցան նրան երկու այր,
    Երկու մարդ սևազգեստ, մռայլ, կրծքերին պղնձյա նշան.
    Կմախքներ էին՝ զգեցած զգեստներ մթին ու մռայլ,
    Ձեռքերին ոսկորներ բռնած, ինչպես գոռ մարտի դրոշակ:

    Ելնելով կարծես խավարից՝ մոտեցան նրանք այն հոլին,
    Որ ցատկում ու դառնում էր օդում և ճիչեր արձակում ահեղ,-
    Եվ մեկը նրանցից, որ ուներ հայացքներ՝ մռայլ փայլով լի -
    Սկսեց ձեռքերով օդում, նրա շուրջը շարժումներ անել:

    Հիպնոսող բժիշկն է ինչպես ներազդող շարժումներ անում՝
    Հիվանդի առջև շարժելով պսպղուն մի գունդ կամ բյուրեղ -
    Նա շարժում էր այդպես մի ոսկոր, կրկնելով անհայտ մի անուն,
    Հոնքերի տակից ցայտելով կրակներ կարմիր ու հուրեր:

    «Հըդահյո՜ւն, Հըդահյո՜ւն, Հըդահյո՜ւն¦,- ձայնում էր կանչով շառաչուն,
    Ձեռները կարոտով օդում հոլաձև մարդուն տարածած,
    «Խա՜ն Բա՜ն ո՜տ, Խա՜ն Բա՜ն ո՜տ, Բա՜ն ո՜տ»,- ձայնակցում էր նրա հառաչին
    Ուղեկիցը նրա՝ ամեհի էքստազում ինչպես վերացած:

    Այդ մռայլ կանչերի ներքո հոլատիպ մարդը քիչ-քիչ
    Սկսեց թուլանալ, հանդարտել,- և ահա ընկավ ուժասպառ.
    Ցնցվում էր մի քանի վայրկյան իր գլուխը միայն ահագին,
    Բայց նա էլ հանդարտվեց ահա... Եվ տիրեց լռություն անբառ:-


    Մենք նայում էինք քարացած պատկերին այդ մութ ու հոռի
    Եվ ուզում էինք հեռանալ, ընթանալ բացատով կրկին,
    Երբ հնչեց բլուրի գլխից հռինդը ռազմի շեփորի,
    Եվ լսեց աղմուկ, ոտնաձայն - ներքևից, անտառի խորքից:

    Լսելով ձայնը շեփորի - վեր թռավ տեղից հոլաձև
    Այն կմախքը կամ մարդը կրկին՝ ճակատին արնաթոր վերքեր,-
    Մի քանի վայրկյան քարացած, ականջը շեփորին, նա լսեց,-
    Եվ քամու նման սրընթաց - երեքով սլացան ներք-:

    Շռինդը ռազմի շեփորի թնդում ու կանչում էր մինչդեռ,
    Ձայնում էր բլուրի գլխից, ինչպես կոչ, երթի աղաղակ,-
    Եվ լսվում էին ներքևից, անտառից - ճիչեր ու կանչեր,
    Հավաքվում էր կարծես անտառում և երթի էր ելնում մի բանակ:

    Վերևից, բլուրի գլխից հնչում էր շեփորը, կանչում,
    Տագնապով, ինչպես ահազանգ,- և ձայնին նրա զուգահեռ՝
    Լսվում էր հառաչ, ոտնաձայն, մի զանգ էր հեռուն ղողանջում,
    Եվ վառվում էին անտառում բազմաթիվ կրակներ ու ջահեր...

    Դ

    Մենք լսում էինք, քարացած, շեփորի ձայնը դժնի,
    Որ վերից, բլուրի գագաթից, հնչում էր ամեհի թափով,-
    Երբ ահա ներքևից, անտառից, ողողված ցոլքերով լուսնի,
    Սկսեց ելնել ու հոսել դեպի մեզ - հսկա մի թափոր:

    Շարժվում էր թափորը՝ լուսնի սպիտակ լույսով ողողված,
    Ահագին, ինչպես մարդկային վիթխարի մի գետ, կամ հեղեղ.
    Ձիերի խրխինջ, բառաչյուն, մարդկային հեկեկանք ու լաց,
    Զենքերի շաչյուն, թմբուկներ, կրակներ կարմիր ու դեղին,-

    Այս ամենը խառնըված իրար, գալիս էր դանդաղ դեպի մեզ,
    Կամ դեպի բլուրն էր գնում՝ անսալով շեփորի ձայնին:-
    Քաշվեցինք զգույշ մենք մի կողմ, որ հորձանքը մեզ չճզմե,
    Կամ չնչին տաշեղի նման մեզ հանկարծ իր հետ չտանի:

    Մոտենում էր թափորը դանդաղ, հոսում էր հանդարտ ու ահեղ,
    Հեղեղի նման հորդանում՝ բերելով աղմուկ ու հառաչ,
    Ցնծության ճիչեր խելագար, զառանցանք ու վիշտ խելահեղ,
    Ոսկորի ու մսի մխրճանք, երկաթի շռինդ ու շառաչ:

    Մոտեցավ թափորն ահա մեզ և դանդաղ սկսեց անցնել
    Մեր չռած աչքերի առաջով, երազի նման մի դժնի:-
    Մենք նայում էինք քարացած, սարսափով անհուն ու անծիր,
    Ողողված սպիտակ լույսով այն ահից դալկացած լուսնի:

    Գալիս էր ամենից առաջ վիթխարի հասակով մի մարդ՝
    Չոր, բարակ, հսկա ճակատով, բեղերը սափրած, բայց կլոր
    Մորուքով, ինչպես քահանա, հայացքով խոնարհ ու հանդարտ,
    Իր գունատ, մահատիպ շրթերով մի ինչ-որ աղոթք երգելով:

    Մազերին եղյամ էր ցանել մառախուղը կարծես Հյուսիսի,
    Որ շողում էր ալեզարդ գլխին, ինչպես սառը, օտար լույսի փայլ.
    Նա տխուր շարական էր երգում աստծո որդի Հիսուսին,
    Բայց բառերը խառնում էր իրար՝ հորդելով անհարթ մի բարբառ:

    Իր բարակ, ոսկրոտ մատներով նա բռնել էր մի գանձարան.
    Աջհամբույր են փոքրիկ ժամերում հավաքում նման ամանով.
    Թիթեղյա էր փոքրիկ գանձարանը,- և ձեռքով գրված էր վրան՝
    «Քաղաքական անոթ»:

    Սկիհի նման սրբազան գանձարանն այդ բարձր պահած՝
    Երբ անցավ առաջով նա մեր - մենք տեսանք զարմանքով անծիր,
    Որ ճախրում է անոթի վրա, աղավնու կերպարանք առած,
    Սուրբ հոգու նման - մի փոքրիկ երկգլխանի արծիվ:

    Այդ անոթը բարձր պահած՝ նա անցավ քայլերով դանդաղ,
    Անմռունչ, ինչպես քահանա, որ գանձ է հավաքում ժամում,-
    Եվ դեմքը նրա սպիտակ, և սկիհը նրա այդ - անդարձ
    Դրոշմված մնաց իմ հոգում - այնքա՜ն էր պատկերն այդ անհուն:

    Գալիս էր ապա անտառի եզերքին մեր տեսած այն ծերուկ
    Վարդապետը կամ քերթողն այն հզոր՝ մորուքով մերկությունը ծածկած.-
    Նստած է կմախքի վրա նա մի մերկ, երերուն ձիու,
    Որ քայլում էր ճոճվելով, ինչպես ձիերն են քայլում ծերացած:

    Իր ձիու կմախքե վզին արծաթյա տավիղն իր դրած՝
    Խփում էր մատներով նա չոր ու երգում ռազմական մի երգ,
    Եվ նրա ետևից մի քանի երգիչներ, հրելով իրար,
    Արշավում էին՝ նրա պես նստոտած կմախքե ձիեր:

    Բայց նրանք տավիղի փոխարեն ոսկորներ ունեին ձեռներին,
    Որ թափով խփելով իրար՝ աղմկում էին կատաղի.-
    Նրանցից մեկն էր միայն, որ ուներ իսկական սրինգ,
    Եվ սրինգը ձայներ էր հանում չափազանց տխուր ու աղի:-

    Պատանի՛ էր դա մի դալկահար, արցունքով լեցուն աչքերով,
    Եվ ձայնը նրա սրինգի նման էր ողբի ու լացի.
    Նվագում էր իր խեղճ սրինգով նա տաղեր վշտի ու սիրո,
    Խառնելով այլոց աղմուկին իր ձայնը՝ մի քիչ կանացի:-

    Այս գունատ պատանու կողքին արշավում էր այլ մի քերթող,
    Նրանից ավելի տարեց, փառահեղ ճակատով և ճաղատ.
    Նա տավիղ ուներ արծաթե և շեփոր պղնձե - ու հերթով
    Նվագում էր կամ սիրո տաղեր, կամ հնչում ռազմի աղաղակ:

    Եվ այսպես՝ խառնելով իրար ռազմաշունչ, ամպագոռ տաղեր
    Եվ սիրո տխուր նվագներ - անցնում էր խումբը նոցա,-
    Եվ հնչում էր նվագն այդ խմբի - թաղումի նման դառնաղետ,
    Լցնելով սրտերը հավետ - դառնության անկոբար ու ցավ:

    Երգեցիկ այդ խմբից հետո գալիս էր մի սև դիակառք,
    Որ քաշում էին մարդակերպ, չորեքթաթ դևեր կամ ձիեր.
    Դրված էր այդ կառքի վրա ոսկեզօծ, շքեղ մի դագաղ,
    Եվ նստած էր դագաղի վրա մի գաճաճ՝ դեմքով դեպի ետ:


    (Շարունակելի)

  4. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  5. #48
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ՄԱՀՎԱՆ ՏԵՍԻԼ
    (Շարունակելի #3)


    Նախ այնպես մեզ թվաց, թե նա, դագաղի մարդն այդ գաճաճ,
    Կրում է իր մարմնի վրա՝ վիթխարի գլուխներ երկու,
    Բայց կառքը երբ քիչ մոտեցավ և կանգնեց մի պահ մեր առաջ -
    Մենք տեսանք դագաղի վրա - վիթխարի մի գլուխ և մի կուզ:

    Այդ կուզն էր, որ ետ էր նայում, իսկ գլուխը նայում էր առաջ,
    Կոնաձև բլուրը դեպի, դեպի լույսը նրա գագաթի:-
    Իր խրոխտ, արծվային քթին ակնոցներ ուներ նա դրած
    Եվ խորունկ կնճիռներ ուներ սպիտակ ու նեղ ճակատին:-

    Նա ո՛չ թե նստած էր ոսկյա դագաղի վրա, այլ մի մեծ
    Չղջիկի, կամ բուի նման՝ թառել էր կարծես չորեքթաթ:-
    Նա կառքի անհարթ շարժումից կշռվում էր մերթ առաջ, մերթ ետ,
    Եվ մերթ կուզն էր բարձրանում վերև, մերթ գլուխը՝ մի փոքր հերթափ:

    Բայց այդպես չորեքթաթ կռացած՝ ձեռքերով նա իր ահագին
    Պահել էր վիթխարի մի թերթ, կամ դրոշ՝ շինված թիթեղից.
    Թիթեղե դրոշի վրա նկարված էր մի արջ թագակիր,
    Որ թաթի երկաթյա խաչով կոտրում էր մահիկ մի դեղին:

    Անախորժ ճռինչ հանելով ընթանում էր կառքը դանդաղ,
    Երգեցիկ խմբի ետևից, անսալով ձայնին շեփորի,-
    Իսկ կառքի երկու կողքերից, քայլերով ծանր ու հանդարտ,
    Ընթանում էին անտառում մեր տեսած այրերը նորից:-

    Առաջինը՝ անտառում վառած խարույկի պահապանն էր այն հեք,
    Որ ձեռքին, դրոշի փոխարեն, կրում էր վիթխարի մի փուքս.
    Փչելով փուքսն իր հսկա՝ նա փորձում էր կրակներ հանել,
    Բայց հանում էր ձայներ խռպոտած, տխրագին տնքոց ու հոգոց:

    Իսկ մյուսը - նրա օգնական ռազմաշունչ այն գուսանն էր, որ
    Շանթեր էր աչքերից թափում, բարկության հուրեր ու կայծեր.-
    Իր ձեռքին բռնած նա ուներ պղնձյա ահագին մի շեփոր,
    Բայց շեփորը չէր շեփորում, այլ տխուր կաղկանձում էր կարծես:

    Գնում էր նրանց ետևից կիսամերկ այրերի մի խումբ.
    Կմախքներ էին՝ զգեցած զանազան լաթեր ու շորեր.
    Մեկը խաչ էր իր կրծքին կրում, մի ուրիշը՝ դեղնած ծաղկեփունջ,
    Որ նավթի բուրմունք էր հանում՝ չափազանց սուր ու զորեղ:

    Մի կմախք տանում էր մեջքին մազութի երկաթյա աման,
    Մի ուրիշը՝ հսկա մի հաշվիչ, որ նման էր փայտյա քնարի.
    Մի կմախք, շալակին դրած, մի դույլ էր տանում իր համար,
    Մի ուրիշը պահել էր գլխին ոսկեզօծ նժար վիթխարի:

    Հազիվ էր այս խումբը անցել, երբ ահա երևաց ջահակիր,
    Սևասքեմ այրերի մի խումբ, որ գալիս էր՝ երգելով շարական.
    Քայլում էր այդ խմբի մեջտեղում, կապտավուն ծիրանի հագին,
    Մի փարթամ մորուքով վարդապետ, մի նժդեհ, մոտ վաթսուն տարեկան:

    Նա կրծքին կրում էր մի աստղ, որ ցոլում էր ինչպես ադամանդ,
    Մի խաչ էր շողշողում փորին, որ ցոլքեր էր ցրում բյուրեղե.-
    Իր հուժկու ձեռքերով, իբրև դարերից մնացած ավանդ,
    Բռնել էր պարթև ծերունին և տանում էր թղթե մի շերեփ:

    Թափորի առջևից տարվող այն փոքրիկ սկիհի նման
    Այս շերեփը ե՛ւս ուներ հովանի մի ոգի անլույծ.-
    Արծաթյա արծվի փոխարեն այս թղթի շերեփի վրա
    Նստել էր, իբրև հովանի, պղնձյա բաշով մի առյուծ:

    Երգելով տխուր շարական, սևասև զգեստներ հագած,
    Քայլում էր շքախումբը նրա՝ կրելով ջահեր մահատիպ,
    Եվ թղթե շերեփը ձեռքին ընթանում էր նա համրաքայլ,
    Անընդհատ, ձայնով անայլայլ, կրկնելով մոգական մի թիվ:-

    Մինչ անցնում էր թափորն այս այսպես - ետևից հորդում էր արդեն
    Անընդհատ աճող, ծավալվող, լեռնացող մի ծով կամ հեղեղ.
    Աճում էր աղմուկն ավելի, խտանում ու դառնում էր տարբեր,
    Մոտենում էր խորշակ մի կարծես՝ խառնելով ազգեր ու ցեղեր:

    Դղիրդի նման հեռավոր մոտենում էր աղմուկ նախ մի խուլ,
    Երկիր էր կարծես ընթանում՝ հեղեղով արված տեղահան.
    Անտառ էր կարծես ճարճատում, հրդեհված երկիր էր մխում՝
    Սփռելով բարբարոս մի բույր, հանելով ճիչեր երկնահաս:

    Ձիերի դոփյուն, զենքերի չարագույժ շառաչ, մարդկային
    Հեկեկանք, օգնության ճիչեր, շների կաղկանձ հուսահատ.-
    Մոտենում էր այսպես հեռվից արշավանքը Արյան և Մահի,
    Եվ նայում էինք մենք՝ ահից կարկամած, շնչներս պահած:

    Իսկ դեմից, բլրի գագաթից, կանչում էր շեփորն անընդհատ,
    Շեփորում էր մահու տագնապով՝ կոչելով նոցա հանդեսի,-
    Եվ հոսում էին դեպի նա ամբոխները այդ տեղահան՝
    Դեպի լյառն էին շտապում՝ Մահու ու Արյան մի ծեսի...

    Ե

    Հռինդով, լացով, աղմուկով, թնդալով մոտենում էր մեզ
    Գլխավոր օղակն այդ ահեղ, հեղեղի նման թափորի.
    Ջահակիր թափորից հետո, այրերից հետո սևազգեստ -
    Զրահակիր բանակ էր դա մեծ, որ կռվի էր արշավում նորից:

    Վիթխարի մի նժույգ նստած՝ ընթանում էր երթի առաջից
    Հոլաձև մարդն այն ահեղ՝ ծածանած մի սև դրոշակ.
    Խրխնջում էր նժույգը նրա, բայց նման էր հիվանդ բառաչի
    Խրխնջոցը նրա նժույգի, որ քայլում էր դանդաղ և ուժատ:

    Գլուխը՝ հագցրած ոտին՝ նայում էր շանթող աչքերով
    Նժույգի ոտների մոտից, ճոճվելով մերթ ետ, մերթ առաջ.
    Վառվում էր լապտերի նման, կապտավուն ժլատ մի հրով,
    Շլինքին դրված մեքենան, հանելով տնքոց ու հառաչ:

    Իսկ նրա ետևից, իր նման նժույգներ նստած և ձիեր,
    Արշավում էր նրա շքախումբը՝ կազմելով ստվար մի բանակ.
    Ձիերի վրա նստոտած կմախքներ էին ու դիեր՝
    Ձեռներին սուսեր, զրահներ, հնամյա զենքեր ու դանակ:

    Ընթանում էր մեկը՝ կմախքե նժույգի վրա ընկըղմած,
    Անգլուխ, մի ոտը կտրած, ձեռքերը կապած կռնակին,
    Բայց կապած ձեռքերի արանքում մի դաշույն ուներ նա պահած
    Եվ փորձում էր նա դաշույնով խողխողել նժույգն իր տակի:

    Հետևյալը... նիհար նժույգի ոսկորե նստուկին նստած
    Խեղդամահ էր՝ լեղակի պես կապույտ իր լեզուն բերանից կախած.
    Իր մռայլ պետի ետևից արշավում էր քայլքով նա վստահ,
    Գնում էր կարծես անվեհեր՝ ելնելու կրկի՛ն կախաղան:-

    Մյուսի իրանն էր միայն երևում, լոկ այդ, և մեկ էլ -
    Մեջտեղից կոտրած մի սրունք, էլ ոչի՛նչ. արշավում էր այդպես.
    Իսկ ո՞վ էր արդյոք այն մեկի ողնաշարը մեջտեղից թեքել -
    Եվ դարձել էր նա հարցական նշանի նման մի պատկեր...

    Ձիերից շատերի վրա, մարդկային թեկուզ հաշմանդամ
    Կմախքի կամ մարմնի փոխարեն - պարզապես բազմել էին սեգ
    Զըրահներ կամ սրեր ժանգոտած, մի դաշույն կամ փամփուշտ անգամ,
    Մի ամբողջ նժույգի վրա - մի փամփուշտ կամ հին հրազեն...

    Այդ նժույգ նստած հաշմանդամ այրերից շատերը սակայն
    Ձիերի գավակին կապած, իբրև բեռ վսեմ կամ պարծանք -
    Ավարներ էին տանում - այն փառավոր մարտերում հավաքած՝
    Մխրճած գանգեր, սրունքներ՝ սրբելուց պսպղուն դարձած:-

    Այս լեզուն կտրած, կուրացած, խեղդամահ ասպետը ահա
    Շարել է նժույգի սանձին - մխրճած մատների մասեր.
    Մի ուրիշը կրում էր ձեռքին կոնքերից շինած մի վահան,
    Մի ասպետ փաթաթել էր մեջքին մի տրցակ կանացի մազեր:

    Անցնում են, անցնում են անվերջ, գնում են շարքերով անծիր,
    Կմախքե նժույգներ նստած, զրահներ հագած մահաշունչ.
    Հնձվորներ են կարծես, որ դանդաղ դառնում են Եղեռնի հնձից,
    Մանգաղի ու բահի փոխարեն հրազեն առած ու դաշույն:

    Բայց ահա այդ կույր, հոշոտված, հաշմանդամ շքերթի միջում
    Արշավում է՝ նստած տախտակե ձողերից շինած մի նժույգ -
    Սևահեր, թխադեմ մի այր, որ կրակ ու բոց է շնչում,
    Մի ձեռքին քնար ոսկելար, մյուսին՝ հրազեն մի զույգ:

    Մի փոքրիկ մորուք նա ուներ, գալարուն սևասև մազեր,
    Ծածկել էր թավիշե գլխարկ, և ուներ փողկապ փառահեղ,
    Բայց նստուկը մերկ էր նրա, հանել էր զգեստներն ասես,
    Որ տեսքը լինի երևի սրբազան իր դերին վայել:-

    Իր խրոխտ դեմքին հակառակ, հակառակ առնական տեսքին՝
    Երգում էր կերկերուն ձայնով նա քաղցրիկ, լորձունքոտ երգեր.-
    Մենք լսում էինք զարմացած, նայելով առնական կրծքին,
    Երբ տեսանք, որ նստուկը նրա բարձրանում ու իջնում է ներքև:

    Փողային գործիք նվագող վարպետի այտերի նման
    Ուռչում էր նստուկը նրա և իջնում, կրկին ու կրկին,-
    Տեսնելով հրաշքն այս ցնցող - ա՜հ, մենք նո՛ր հասկացանք նրա
    Ինքնագոհ ժպիտը - և խուլ, կաղկանձող թախիծը երգի...

    «- Հըդահյո՜ւն, Հըդահյո՜ւն, Հըդահյո՜ւն»,- երգում էր նստուկով նա իր,
    Խառնելով կանչին այդ - մահու հառաչանք, ատամի կրճտոց,-
    Անտառից բարձրանում էր այնինչ աղաղակ ամեհի ու խոր,
    Եվ երկինք էր հասնում այնտեղից տագնապով բարձրացող մի բոց:

    Անտառից, խարույկի պես մեծ, շառայլ էր նետում դեպի վեր
    Կարմրավուն, արնագույն մի բոց՝ այրելով հոնքերը լուսնի,
    Եվ լսվում էին այնտեղից սուլոցներ, օգնության ճիչեր,
    Ծառերի ճարճատյուն, հեկեկանք, քրքիջներ վայրի ու դժնի:

    Եվ որքան գնում - ավելի ահեղ էր դառնում անտառից
    Բարձրացող աղմուկն ահավոր, հեկեկանքը՝ աստղերին հասնող.
    Ցերեկի պես լույս էր արդեն անտառից բարձրացող հրից,
    Իսկ թափորը ձգվում էր էլի, ողողված շառայլով այդ նոր:

    Թափորի մի ծայրը արդեն հասել էր բլրի գագաթին,
    Որտեղից հնչում էր, կանչում այն շեփորը - անվե՜րջ, անընդհա՛տ,-
    Եվ անցնում էին մեր դեմից, դեռ անցնում էին մահատիպ,
    Գոսնելի ասպետներ ու այրեր, կազմելով խռիվ մի ընթացք:

    Մենք վաղուց արդեն, նայելով թափորի ընթացքին այդ հորդ,
    Էլ չէինք ջոկում իրարից այրերին շարեշար անցնող.-
    Դժվար էր արդեն տարբերել նորերին՝ դեմքերից նախորդ,
    Ընդհանուր մի գետ էր անցնում մեր դեմից արդեն, կամ մի ծով:

    Դժվար էր արդեն տարբերել նրանցից մեկին մյուսից,
    Զրահներն էին շատացել թերևս, կամ ձիերն էին ծեր.
    Միևնո՛ւյն կերպարանքն էր արդեն բոլորինը, բոլորի՛ ուսից
    Կախված էր զե՛նքը միևնույն,- և արդեն չկային անձեր:

    Բայց հանկարծ ամբոխի մեջ այդ, հորձանքում այդ բութ ու անդեմ,
    Բարբարոս թափորում այդ մթին, որ նման էր արդեն կոշմարի -
    Մենք տեսանք կերպարանք երկու,- և պատեց մեզ վիշտ մի անդեղ,
    Եվ կարծես վերացանք մենք մի պահ այդ արյան ու տենդի աշխարհից:

    Գնում էր թափորի միջից մի արձան կարծես մարմարե.
    Հասակը բարձր. քարե աչքերում թախիծ ու կորով.
    Իր քարե շրթերով նա անկապ մի երգ էր փորձում բարբառել,
    Երևում էր, որ Մա՛հն էր տեսել և Սարսափը նա իր աչքերով:-

    Եղկելի էր որքան նստուկով նվագող քերթողն այն - այնքան
    Հարգանք էր ներշնչում սրա կերպարանքը ամբողջ նայողին.
    Իր կյանքում տեսած սարսափից նա դարձել էր արդեն խելագար,
    Եվ ահից հանկարծ քարացել՝ կորցըրած թե՛ հույս, թե՛ ուղի:

    Նա ո՛չ թե ինքն էր քայլում, այլ երթի ընթացքով տարված՝
    Շարժվում էր, ինչպես մեքենա, ենթակա հորձանքի ուժին.
    Երբեմն ցնցում էր նրան անհաղորդ, ներքին մի հարված -
    Նա կանգնում էր մի պահ քարացած և նայում՝ լուսնոտի պես ուշիմ:

    Եվ քայլում էր կրկին մարմարյա արձանի պես ուղիղ ու անթեք,
    Նայելով ուղի՛ղ իր առջև՝ կույրերն են ինչպես միշտ նայում.
    Ձեռքերը խավարին մեկնած՝ անսահման Եղեռնի հանդեպ
    Շշնջում էր սարսափի բառեր և կրկնում մեռած մի անուն...
    Վերջին խմբագրող՝ vartabooyr: 06.05.2007, 11:57:

  6. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  7. #49
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ՄԱՀՎԱՆ ՏԵՍԻԼ
    (Շարունակելի #4)


    Նա հո՜ղ էր հայցում՝ խավարին կարկառած ձեռքով իր քարե,
    Եվ լո՜ւյս էր հայցում խավարից՝ իբրև դեղ աչքերին իր կույր,-
    Եվ մահու պես գունատ շրթերով շշնջում էր բառեր մարմարե,
    Երազում էր խոնջենք ու արև և սիրո աղբյուրներ մաքուր:

    Բայց վսեմ այդ խոհից հանկարծ դառնալով ուրիշ մի խոհի՝
    Նա թակում էր գլուխն իր թափով, սկսում էր մարմինը ցնցել -
    Եվ մաքուր, անբիծ շրթերից թորում էր լորձունք ամեհի,
    Եվ դեմքի վրա այդ պահին նկարվում էին ալ բծեր...

    Գնում էր նրա հետ մեկտեղ, համրաքայլ, քերթող մի ուրիշ.
    Շինված էր կարծես նա մոմից, և դեմքը, որպես մագաղաթ.
    Նրա ձայնը ելնում էր կարծես ժայռերում փորած ջրհորից՝
    Ե՛վ մաքուր, ե՛ւ ջինջ էր այնքան, ինչպես ցողը՝ դաշտերում շաղած:-

    Բայց մոմե այդ գունատ գուսանի թղթի պես ճերմակ շրթերից
    Հորդում էր երգը հանկարծ - ամպրոպի, որոտի՛ պես թափով...
    Եվ ո՞վ էր տվել այդքան ուժ, այդքան թափ ու շնորհ վերին
    Այդ մոմե դեմքով գուսանին - և նետել նման մի թափոր...

    Նա ե՛ւս, սարսափից քարացած այն քարե գուսանի նման,
    Քայլում էր՝ հորձանքով տարված՝ իր ավագ ընկերոջ կողքին,
    Եվ դեմքը նրա մոմեղեն, սփրթնած, գունատ, ինչպես մահ,
    Մերթ ընդ մերթ բոցվում էր, կարծես մի ուրի՛շ արևի շողքից:

    Արծաթե ափսեի վրա նա տանում էր բոցավառ մի սիրտ,
    Որ բոսոր ցոլքեր էր ցանում խավարում այն սիրտ կեղեքող,
    Եվ զուլալ, արծաթյա ձայնով երգում էր արևի մասին,
    Իր գյուղի՜ արևի մասին, որ մորթել էին ցերեկով...

    Երգում էր հերկերի մասին, դաշտերի մասին ու հողի,
    Քրտինքն էր երգում գեղջուկի և նրա վաստակը արդար,-
    Բայց փոխվում էր երգը հանկարծ և դառնում աղաղակ ոխի,
    Եվ մոմե շրթերով քերթողի - սկսում էր նա նզովք կարդալ:

    Պահերին այդ դեմքը նրա դառնում էր դժնի, արյունռուշտ,
    Խռպոցի էր փոխվում ու ճիչի նրա ձայնը պայծառ ու մաքուր,-
    Սևանում էր սիրտը մի պահ, դառնալով անհուր ու անուժ,
    Եվ քարե ընկերոջ նման՝ քայլում էր նա էլ՝ ինչպես կույր:-

    «- Ո՛վ տխուր ու խեղճ գուսաննե՛ր, նոխազնե՛ր, կյանքի բարբարոս,-
    Բարբառեց Վարպետը հանկարծ՝ դառնալով նոցա ստվերին.
    - Դուք կոչված էիք լինելու Լույսի ու Խնդությա՛ն փարոս,
    Բայց սրտերը ձեր բոցավառ այն Ստի՛ն ողջակեզ բերիք»:

    Եվ նա ցույց տվեց հեռևում, բլուրի գագաթին վառվող
    Այն կրակը դժնի ու դեղին, որ վառվում էր անհուն տագնապով,-
    Եվ ապա, դառնալով կրկին բարբարոս հորձանքով տարվող
    Այրերին այն՝ ասաց իր սրտի բովանդա՛կ տխրությամբ ու թափով.

    «- Դուք կարո՜ղ էիք Քերթության և Մտքի լուսե պարտեզում
    Ճաշակել Ոգո՛ւ խնդություն՝ սնվելով խոհով ու բանիվ,-
    Եվ երթում այս մութ ու դաժան կա՞ արդյոք ավելի՛ մեծ զոհ,
    Քան հանճարը ձեր բոցավառ՝ մատուցած այս պի՛ղծ սեղանին»...

    Եվ լռեց Վարպետը մռայլ, առաջին և վերջին անգամ
    Մեր ամբողջ երթի ընթացքում շրթունքները իր բանալով,-
    Մինչ մռայլ թափորին ձուլված, ոտքերով բոբիկ, արնաքամ
    Հեռացան գուսաններն այն վսեմ՝ խելագար խնդալով ու լալով...

    Զ

    Կանչում էր այնինչ վերևից, բլուրի գագաթից, դժնի
    Այն շեփորը ձայնով չարագույժ,- և գնում էր թափորը վերև,
    Անցնում էր անվերջ՝ ողողված արնագույն ցոլքերով լուսնի,
    Եվ գնում էին արդեն մերկ մանուկներ, կանայք և ծերեր:

    Անցել էր արդեն թափորի գլխավոր հոսանքը ամբողջ,
    Թափորի մի ծայրը վաղուց հասել էր բլրի գագաթին,
    Որտեղից երկինք էր հասնում արդեն ալ, արնագույն մի բոց,-
    Իսկ թափորը դեռ չէր վերջանում, դեռ գալիս էր - անվե՜րջ ու անթիվ:

    Ներքևում անտառը արդեն ճարճատում էր հրով ընդհանուր,
    Երկինք էր բարձրանում այնտեղից արդեն նո՛ր մի, ընդհանուր հրդեհ,
    Եվ ռումբեր էին շառաչում, և թնդում էր բյուր թնդանոթ,
    Եվ կրակը շենե՛ր էր ամբողջ սկսել երկինք շպրտել:

    Դղրդում էր հողը արդեն ռումբերի շաչող որոտից,
    Բովանդակ աշխա՛րհն էր արդեն սասանել մոլուցքից արյան,-
    Լցվել էր տիեզերքն ամբողջ արդեն տոթ բույրով վառոդի,
    Էլ չկար հեռու ու մոտիկ,- բայց թափորը երգում էր «Հարյավ»:

    Կատարյալ բանակներ էին արշավում մեր դեմից արդեն,
    Շտապում էին տագնապով կոնաձև բլուրն հասնելու,-
    Եվ ահա վառվող անտառից սկսեց նոր մի գետ հորդել
    Եվ հոսել, հոսել անընդհատ, նախիրի նման անգլուխ...

    Երբ ռազմի շաչով-շառաչով, ցնցելով հնչուն ծնծղաներ,
    Թմբուկներ խփելով տոնական, երգելով երգեր ռազմաճիչ,
    Դոփելով՝ բանակներն անցան,- սկսվեց տրտունջ մի անել,
    Հուսահատ հեկեկանք ու լաց, խելագար հառաչք ու քրքիջ:

    Մեր դեմից անցնում էին արդ մանուկներ մեռյալ և ծերեր,
    Հաշմանդամ սերունդներ ամբողջ՝ Եղեռնի հնձանին ընծա...
    Նախիրներ էին անցնում հոծ, սարսափած կույրերի պես երեր,
    Եվ ցանքսեր, արտեր ոսկեզօծ՝ դեռ ո՛չ մի ձեռքով չհնձած...

    Եվ անցնում էին զորքերից ոտնակոխ արված պարտեզներ,
    Հրդեհից մոխրացած հյուղեր, քաղաքներ մեռյալ և շեներ,-
    Եվ գետեր՝ տապից չորացած, ցորյանի հրդեհված դեզեր,
    Եվ գայլեր՝ մարդուց գազազած, և մկնե՛ր զառամ, և շնե՛ր...

    Սրածված սերունդնե՜ր էին արդ անցնում, քաղաքներ քանդած,
    Հեղեղի պես պրծած, տեղահան, գնում էր երկի՛ր մի ամբողջ,-
    Անցնում էր արմատից պոկած, անխնա կտրած մի անտառ,-
    Սարսափած նախիրի նման՝ սպանդից փախած մի ամբոխ...

    Ամեհի լացով, աղմուկով, ոռնոցով անհույս ու մռայլ
    Շարժվում էր ամբոխը դեպի այն բլուրը կարմիր, կոնաձև.-
    Վերջանում էր երթը արդեն, երբ մենք է՛լ, ձուլվելով նրանց,
    Քայլեցինք կամ կարծես թռանք՝ շյուղերի նման հողմածեծ:

    Դիվական մի ձեռք էր կարծես թռցնում, քշում մեզ առաջ,
    Եվ ահա, տարվելով այդպես, երբ լեռան գագաթը հասանք,-
    Կանգնեցինք՝ մեր դեմ ծառացած պատկերի առջև շվարած.
    Զառանցա՛նք էր պատկերն այդ կարծես, որ մեր դեմ փռված մենք տեսանք...

    Բացվում էր բլուրի վրա մի անծայր, լերկ հարթավայր,
    Ողողված կարմրավուն լույսով, որ դողում էր անվերջ ու պարում.
    Իր բոսոր, արնավառ գույնով ներկելով շրջակայքը խավար՝
    Վառվում էր բլուրի մեջտեղում մի հսկա, երկնահուպ խարույկ:

    Կրակե օղակի նման բոցկլտում էր խարույկը կարմիր.
    Բոցեղեն պարիսպ էր կարծես՝ Արքայի շուրջը քաշած:-
    Այդ նրանց արքա՛ն էր գուցե, կամ՝ սերած Հրդեհի զարմից՝
    Առաջնորդը նրանց կրակե, որ ցույցի էր ելել մարդաշատ:

    Խարույկի մեջտեղում, ոսկյա մի գահի վրա ընկղմած,
    Նստած էր Արքան այդ ահեղ, որ չուներ կերպարանք որոշ.
    Մերթ թվում էր, թե դա - կրակե մի մարդ է՝ բռունցքը սեղմած,
    Որ բռնել է սեղմած բռունցքում - մի փոքրիկ եռագույն դրոշ:

    Բայց հաջորդ վայրկյանին արդեն փոխվում էր տեսքը նրա,
    Եվ ահա - գահի վրա նույն - մի գայլի գլխով վարդապետ,
    Սևասև վեղարը գլխին և դեղին ճակատի վրա -
    Մի հսկա, շողշողուն ադամանդ, որ թե՛ խաչ է, թե՛ գունդ է, թե՛ նետ:

    Փոխվում էր ապա նաև այդ կերպարանքը. հանկարծ նրա տեղ՝
    Երևում էր դեղին մի կատու՝ աչքերում կրակներ ահի,-
    Եվ թվում էր, թե դեմքը նա իր - ոսկեկար քողով է պատել,
    Եվ նետը դարձել է նժար, և խաչը դարձել է մահիկ:

    Նստած էր ոսկյա իր գահին կրակե Արքան այդ ահեղ,
    Տեսիլքի նման մի դժնի, կերպարանքը մթին ու մռայլ,-
    Եվ շուրջը նրա խարույկի, բոլորած մի պար խելահեղ,
    Ցատկոտում էին ու պարում ամբոխները այն դիվահար:

    Խարույկին ամենից մոտիկ, բոլորած շրջանն առաջին,
    Թռչկոտում էին ու պարում մեր տեսած այրերն այն ճիվաղ,-
    Հոլաձև կմախքն էր պարում, և ձայնով, նման բառաչի,
    Երգում էր խաժադուժ մի երգ՝ սփռելով տառապանք ու վախ:

    Նրա ձեռքը բռնած, նրա հետ, պարում էր անտառում հանդիպած
    Խարույկի պահապանը գաճաճ և գուսանը ապա ռազմատենչ.
    Պարում էր վարդապետը պարթև՝ շերեփը շրթերին հպած,
    Եվ բոլոր ասպետնե՛րն ապա՝ աչքերում մոլուցք մի անշեջ:

    Գնալով լայնանում էր, ուռչում շրջանակը այդ շուրջպարի.-
    Բռնելով հարթավայրն ամբողջ, չարագույժ բոցերի ներքո,
    Ահռելի տեսիլքի նման ելնելով կարծես խավարից՝
    Մի ամբողջ ժողովո՛ւրդ էր պարում եղկելի ճիչով ու երգով:

    Մանուկներ տկլոր, անատամ աղջիկներ, ծերեր հաշմանդամ,
    Գլուխները բռնած ձեռներին, վայրենի լացով ու ճիչով,
    Թռչկոտում էին ու պարում,- ցատկոտում էր կարծես մի անտառ,-
    Եվ անցնում էինք մենք դանդաղ այդ պարող անտառի միջով...

    «Հըդահյո՜ւն, Հըդահյո՜ւն,Հըդահյո՜ւն»,- ոռնում էր ամբոխը մոլի,
    Կարկառած ձեռները վերև կամ դիմացը՝ դեղին Արքային,-
    Երբ ճիվաղը հանկարծ այն ծանոթ, որ նման էր մարդակերպ հոլի,
    Մորեխի պես օդում ցատկելով՝ մոտեցավ Արքայի գահին:

    Մոտեցավ շարժումով հատու և կտրած գլուխն իր նետեց
    Արքայի ոտքերի առջև, իբրև տուրք, կամ զոհ սրբազան,-
    Եվ ամբոխը խռպոտ ճիչերով, ոռնոցով նրան հետևեց -
    Բարձրացավ գանգերի մի բուրգ և բուրգը աստղերին հասավ...

    Իսկ շուրջը վիթխարի այդ բուրգի, մշուշում, բռնած խոլապար,
    Թռչկոտում էին ու պարում ավերված քաղաքներ ու շեներ,-
    Եվ երթի ելած նրանց հետ՝ ամեհի խանդով, խոլաբար՝
    Թռչկոտում էին ու պարում նախիրներ զառամ և շներ...

    Եվ արդեն ոսկյա իր գահից բարձրացած բլուրի վրա՝
    Կանգնել էր Արքան այն դեղին՝ հրդեհի նման մորուքով,-
    Եվ փողի նման անողոք՝ մահագույժ շեփորը նրա
    Կանչում էր, կանչում էր նրանց - դեպի նոր մի մեռյալ Երիքով...

    Է

    Այդ դաժան տեսիլքին ի տես՝ քայլերով երեր մենք փախանք,
    Կտրեցինք հարթավայրն ամբողջ և իջանք անտառ մի ուրիշ,
    Մինչ հասնում էր դեռ բլուրից մի լացի նման աղաղակ,
    Ոռնում էր կարծես մի քաղաք՝ փախչելով հրից ու սրից:

    Խավար էր անտառում այդ նոր, և ծառերը, կորած խավարում,
    Կմախքներ էին կարծես սև, որ պարզած ոսկորե ձեռներ -
    Մեզ բռնել էին կամենում, քաշքշում էին ու հրում
    Եվ մահվան սառնություն բուրում, քրքջալով մտքերին մեր վեհ:

    Հառաչում էին նրանք խուլ ձայներով, անեծք շշնջում,
    Կամ կարծես օգնություն հայցում մոտեցող սրից ու հրից,-
    Դեռ հասնում էին բլուրից սրերի շառաչ ու շաչյուն,
    Դեռ շեփորը կանչում էր, կանչում այն Մահու և Արյան բլուրից:

    Սարսափած փախչում էինք մենք անտառի միջով այդ խավար,
    Այդ մռայլ ծառերի միջով, որ պարզած երերուն ձեռներ -
    Մեզ թվում էին մի գալիք ահռելի սպանդի համար
    Հանրային դամբանից ելած, հարություն առած մեռելներ:


    (Շարունակելի)
    Վերջին խմբագրող՝ vartabooyr: 06.05.2007, 11:56:

  8. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  9. #50
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ՄԱՀՎԱՆ ՏԵՍԻԼ
    (Շարունակելի #5)


    Մեր ոտքերը դիպչում էին սուր, փշերի նման քարերի,
    Ծառերի ճյուղերը՝ կանանց մատների նման գալարուն՝
    Չանգռտում էին, արնոտում մեր դեմքերը,- և հին դարերից
    Նախամա՛րդն էր արդեն արշավում՝ աչքերում մոլուցք ու արյուն:

    Ժամանակը ե՛տ էր թռչում արդեն խուլ աշխարհի վրայով,
    Մարդակերպ Կապի՛կն էր արդեն արշավում հետքերից մեր նորից,-
    Եվ լուսինը, եդեմ ժպիտով ծառերի արանքից նայող,
    Մեզ թվում էր վհուկ՝ հմայող, որ փրկում է ջրից ու հրից...

    Սարսափած փախչում էինք մենք անտառի ծառերի միջով,
    Եվ ամեն ծառի ետևից մեզ նայում էր արդեն մի հրեշ,
    Մեզ արդեն ագռա՛վն էր ծաղրում իր լացի նման քրքիջով,
    Եվ ամեն մի շրշյուն ու շշուկ մեզ գուժում էր պատիժ ու վրեժ:

    Մեր հոգուց քերում էր մի ձեռք այն ամենը, որ տարիներ,
    Կամ դարե՜ր էինք կուտակել՝ սերունդից սերունդ կրելով,-
    Եվ գունատ ցոլքերը լուսնի մեզ թվում էին հուրիներ,
    Արյունռուշտ, չարա՛չք հուրիներ՝ մարդու միս ու արյուն սիրող:-

    Մենք երկար, երկար վազեցինք, սարսափից խելագար, անհույս,
    Այդ մռայլ ու մութ անտառում կորցրած ուղի ու հավատ,-
    Երբ հանկարծ ծառերի միջից երևաց երկնագույն մի լույս,
    Որ աստղի նման փրկարար շողշողաց հեռվում այն խավար:

    Հևիհև, արյունոտ ոտքերով, չանգռելով կուրծք ու երես,
    Վազեցինք մենք լույսը դեպի, որ ցոլում էր ցոլքով մի մաքուր,-
    Եվ ահա, վազքից շնչասպառ, քայլերով անուժ ու երեր,
    Մոտեցանք անտառի եզերքին - և տեսանք կերպարանք մի հուր:

    Մի մարդ էր գալիս դեպի մեզ՝ ոսկեզօծ լապտերը ձեռին.
    Գունատ էր. հսկա ճակատով. երկնագույն աչքեր նա ուներ.
    Լույսի պես սպիտակ դեմքին խաղում էր ժպիտ մի վերին,
    Հայացքը թափանցում էր կարծես անսահման, անծիր հեռուներ:

    Ողջունեց ժպիտով նա մեզ և ապա լապտերն հուրհուրան
    Նա պահեց մի պահ մեր առաջ, իբրև աստղ, նշան լուսատու.-
    Վիթխարի ճակատով այդ մարդու լապտերի ապակու վրա
    Նկարված էր ոսկեթև մի աստղ և գրված էր պատգամ մի հատու:

    Այդ լապտերը իր դեմ պահելով՝ նա հանեց մեզ մութ անտառից,
    Մոլորվել էինք ուր արդեն՝ կորցըրած ուղի ու հավատ,-
    Եվ այստեղ հրաժեշտ տվեց ինձ Վարպետը Մահու աշխարհի,
    Որ գիտեր լոկ վիշտ ու չարիք և երգել էր դժոխքը խավար:

    Արդ՝ անցել էինք արդեն մենք Անցյալի մռայլ եզերքից,
    Լայնահուն աշխարհն էր իմ դեմ՝ ողողված հրով փրկարար,-
    Այն ոսկյա լապտերի լույսով ես դարձա Գալիքի՛ երգիչ,-
    Այդ լապտերը, ո՜վ Առաջնորդ, կփրկե աշխա՛րհը արար...


    ՎԵՐՋ

  10. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  11. #51
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑ

    Մեջբերում Բյուրակն-ի խոսքերից Նայել գրառումը
    «Մահվան տեսիլը» Չարենցի գլուխգործոցն է, ամենա-ամենան: Զարմանում եմ, թե ինչպես մինչև հիմա չի տեղադրվել այս թեմայում:
    Ի դեպ, լավ հիշեցի, կարելի է ստորագրությունս փոխել
    «ՄԱՀՎԱՆ ՏԵՍԻԼ»-ը երեկ տեղադրեցի կայքէջում որ ցանկացածդ իրականա, դեհ, հիմա գնա ու վայելիր:
    Հիմա արդյոք մեկը ձեզանից կարող է՞ ինձ համար տեղադրի ՇԻՐԱԶԻ գրված բանաստեղծությունը Նանեկացու մասին:
    Շնորհակալություն
    Հրաբույր
    Վերջին խմբագրող՝ vartabooyr: 07.05.2007, 04:45:

  12. #52
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՔԱՌՈՒՂԻՆԵՐՈՎ #1

    Պատմության քառուղիներով մենք քայլել ենք երկար`
    Անղեկ, ցաքուցրիվ, անգաղափար,
    Հին դարերից մինչև այս հանճարեղ ներկան,
    Որ հուրհուրատում է մեր դեմ գալիքնափայլ:
    Այն անգո առավոտից, երբ լեգենդական
    Իր խարույկն է վառել մեր անգո նախահայրը,
    Այս Մասիսի հանդեպ, այս անիրական
    Արարատյան դաշտում,- որպես զրույց անծայր մի
    Տարածվել է ուղին մեր անպատմելի,
    Անծայրածիր ձգվել դարերով ձիգ
    Եվ գնում է այսօր ու երկարվում էլի
    Դեպի ի՜նչ անհայտ ափեր ու գալիքներ անծիր...

    Բայց ուղին մեր եղել է մի՛շտ մթին,
    Եղել է անանստգյուտ ու անփառունակ,
    Տարածվել է անբոց ու անժպիտ`
    Ուրիշների փայլով շարունակ
    Շառագունված - որքա՜ն, որքա՜ն աղետավոր...
    Որպես անմիտ զրույց` մեզ պատմել են մի օր
    Նախնիների մասին մեր փառապանծ,
    Բայց օրերի հեռվում ես տեսնում եմ միայն
    Ստրկություն, մոխիր, մոռացություն ու մահ
    Եվ երկրային ընթացք մի անիմաստ...
    Եվ ես, ահավասիկ, հին գրերով այս մեր
    Իմ տողերը կոփող մի պոետ -
    Ի՜նչ խոսքերով երգեմ և ինչ տենդով պատմեմ
    Մեր անանցյալ անցյալը, մեր ընթացքը, որ էլ
    Ո՛չ մի գուսան երգով չոգեկոչի հին փառքը
    Ու կարոտով անմիտ ետ չնայի,-
    Չպանծանա այլևս, որ առ անց մեզ աշխարքը
    Կլիներ պարտեզ մի ամայի...

    Պատմության քառուղիներում առաջնորդել են նախ
    Մեզ նախնիներ անստույգ ու ոչնչատեսիլ,
    Մռայլ հեռուներում անճանապարհ առկախ,
    Որ իրենց մորթի հետ միասին
    Տարել են բախտը մեր թավալգլոր
    Երկրներից երկիր,- օ, տառապանք երկար,-
    Նշել են մեզ համար ուղի աղետավոր,
    Եվ տոտեմը եղել է մեր - գայլ...
    Օ՜, նախնինե՜ր... Տեսնում եմ ահավասիկ.-
    Հին դարերի խորքում, ուղիներով մռայլ,
    Քաղցած, քոսոտ, անբուրդ, դեպի լյառը Մասիս
    Քայլում է առասպելյալ մեր գայլը...
    Հենց առաջին օրից բզկտված են նրա
    Նիհար կողերը - բյուր գազանների կողմից,-
    Եվ կողերով կարմիր ահա քայլում է նա`
    Դեմքը տված գալիք փորձանքների հողմին:-
    Որտեղի՞ց է եկել նա, այդ գայլը,
    Եվ ինչո՞ւ է արդյոք նա առաջին օրից
    Սարսափահար հայացքը հառած լուսնի փայլին`
    Աղեկտուր ոռնում իր սարսափը խորին:
    Եվ նա գիտե՞ արդյոք, այդ բզկտված գազանը,
    Որ նշված է արդեն նրա ուղին
    Ապագայի գրքում,- որ տարիներ հազար
    Քայլելու է այդպես անուղի,-
    Որ պատմության մռայլ քառուղիներում
    Նա բազմաթիվ դարեր պիտի այդպես տանի
    Իր բզկտված կողերը - դեպի ի՜նչ անհայտ հեռու,
    Ի՜նչ արոտներ կարմիր ու արնանիստ...
    Օ, չի եղել մեր գայլը պղնձյա
    Եվ ոչ մարմարիոնյա, և ոչ անգամ քարե,-
    Նիհար, կողերը լերկ, նա անցել է անծայր
    Տափաստաններ, մինչև նա հանգիստ է առել
    Այս Մասիսի հանդեպ անիրական,
    Այս խորշակյալ, անդուռ Արարատյան դաշտում,
    Եվ` լուսնի դեմ նստած` նա երկար
    Ոռնացել է իր վիշտը անկշտում,-
    Ոռնացել է անձուկ իր տառապանքը,
    Անասնական իր քաղցը,- և ոռնոցը նրա
    Դարձել է հիմնը մեր անարձագանք -
    Ու դարերով հնչել մեր պատմության վրա...

    Ապա առաջնորդել են մեզ տարիներ երկար
    Արքաներ անժողովուրդ և գահազուրկ,
    Որոնց փառքը` մեր հին մատյաններում երգած`
    Եղել է եղկություն ու քծնություն քսու:-
    Օ, դո՛ւք, մեր վաղեմի առաջնորդնե՛ր,
    Առասպելյալ Հայկեր ու Տրդատներ բազում,
    Իշխաններ անփառունակ, սին ըղձերի ճորտեր,
    Արքաներ անժողովուրդ ու գահազուրկ,-
    Դո՛ւք, որ դարեր երկար, հազարամյակներ,
    Ուրուների նման անկերպարանք
    Ապրել եք ու կանգնել օդե ապարանքներ,
    Օտար խարույկներից հայցել ոգու կրակ,-
    Որ ամբողջ ձեր գոյության հազարամյակներում
    Չեք ծնել և ո՛չ մի խոհ սերունդների համար -
    Ո՞ր, ո՞ր պատմիչը ձեզ պիտի կարդա ներում,
    Օ, դո՛ւք, անպտուղ պարտեզներ ու խորաններ ամա...

    Ապա առաջնորդել են մեզ տարիներ երկար
    Ֆեոդալներ շվայտ ու իշխաններ չնչին,
    Հազար երանգներով իրենց դեմքը ներկած,-
    Եվ մեր անմահության ակունքները այն ջինջ
    Պղտորել են ոխով ու ոչնչությամբ,
    Չնչին տենչանքների անխոհությամբ ոսին,
    Փաթաթելով վզին մեր մի ճորտային շղթա,
    Սերմանելով մեր ողջ ժողովրդի մասին
    Ոչնչության սերմեր, անխոհության,
    Թշվառ անհողության և աղապատանքի,
    Եվ դրել են դեմքին մեր կնիքը գերության,
    Սնել թշվառ կաթով ապաշնորհ կյանքի...

    Իսկ նոքա՞, որ եկել են իշխաններից հետո,-
    Վերջին ասպետները մեր խեղճության խորին,
    Սնված նախնիների անհողության կաթով,-
    Օ՛, վարդապետ Մինաս, կամ Իսրայել Օրի,-
    Այն ի՜նչ տենչեր են վեհ, ու անխորտակ ու խոր,
    Որ սերմանել եք դուք երկրներում օտար,
    Եվ ո՞ր, և ո՞ր, և ո՞ր նպատակի շողով
    Ձգտել եք կյանքը մեր անմխիթար
    Հանել ափունքներից այն սև ու ապերջանիկ,
    Նշել սերունդներին ուղի պայծառ,-
    Եվ ձե՞զ պիտի արդյոք մենք երգենք հիմն -
    Ձեր ո՞ր խոհին, կամ ո՞ր երազանքին անճառ...

    ...Ահավասիկ ելած մեր լեռներից այն բարձր,
    Ուր վառվում էր հույսի մեր խարույկը վերջին,
    Շուրջը - խավար գիշեր ու մառախուղ մի թանձր,
    Շուրջը - ժայռեր մռայլ ու բարդիներ վերձիգ,-
    Ու թանձրացյալ մուժում - ապարանքներ ահա`
    Փոքրիկ, ողորմելի, խեղճ -
    Իրենց մութ պատերում մի բուռ ոսկի պահած,
    Եվ ո՛չ մի, ոչ մի մեխ,-
    Ո՛չ մի կտոր երկաթ, կամ անագե շաղախ,
    Կամ մարմարյա մի սյուն, կամ թեկուզ կիր,
    Որ փորձության պահին անձրևներից մխար
    Եվ իր ծուխը խառներ ըմբոստության երգին...

    Ապարանքը - այսպես:- Իսկ ներքևում - խուղեր`
    Գետնափոր, ստորերկրյա, ցաքուցրիվ,
    Թաղված գանգի պես խուլ, գանգի պես անուղեղ,
    Կարծես մի խեղճ նախիր
    Արածելու ժամին կայծակնահար` հանկարծ
    Կըծկըվել է ահից ու մոխրացել -
    Եվ մնացել է տեղը մի մոխրաբույր զանգված`
    Դարերով անջրդի ու հողմածեծ...
    Եվ նոքա - մեր անղեկ առաջնորդները,
    Այդ իշխանները եղկ, այդ տերերը վերջին,
    Ելել են գիշերով ու մենակ ճամփորդել են
    Դեպի հյուսիս, դեպի հյուսիսային որջի
    Արջերը սառցասիրտ ու արնաթաթախ,-
    Այդպես մեր գա՛յլն էր հին ճանապարհվում որսի`
    Հյուծված, կողերը լերկ և անատամ...

    Ես տեսնում եմ նոցա:- Իմ աչքերի առջև
    Ահավասիկ իրենց եղկ հասակով ամբողջ`
    Իրենց խուլ խուղերից ու լեռներից այն բարձր
    Ճանապարհ են ընկնում` անուղի ու անխոհ:-
    Ելած որոնելու հորիզոններ, գալիք
    Սերունդների համար արահետներ ուղիղ -
    Ի՞նչ են տանում նոքա ուրիշներին տալու,
    Այն ի՜նչ բերքեր երկրի ու բարիքներ հողի...
    Այն ի՜նչ գանձեր արդյոք, ի՜նչ արգասիք ու բեռ,
    Ի՜նչ ոսկիներ ոգու ու զորության...
    Ո՛չ:- Տանում են նոքա, որպես շնորհ առձեռն,
    Կարավաններ ահի ու թշվառության:-

    Ելած որոնելու գալիքների շավիղ,
    Ապագայի ընթացք ու հորիզոն -
    Նոքա կրում են լոկ անանձնական ցավի
    Ու հանգուցյալ փառքի մեռելային կավիճ`
    Հազարամյա մեր դեմքը երիզող...
    Եվ անվավեր փառքի առասպելյալ փայլով
    Շղարշելով խեղճությունն հազարամյա -
    Միջնորդել են նոքա հյուսիսում ու այլուր`
    Ներքինատիպ, զազիր ու զառամյալ...
    Խոստացել են նոքա իրենց երբեք չեղյալ
    Փառապանծ անցյալի անունով -
    Առաջնորդել նոցա Երկիրը Ավետյաց`
    Հանուն Որդու, Հոգու և հանուն Հոր...

    Այսպես անցել ենք մենք անխոհ ու անգաղափար
    Պատմության քառուղիներով, որպես միրաժ,-
    Կտրել ենք երկար մի ճանապարհ
    Եվ ճանապարհը մեր այս
    Ե՞րբ է արդյոք, ե՞րբ է փայլատակել, օ, ե՞րբ,
    Ե՞րբ է վառվել լույսով գալիքնափայլ,-
    Եվ ո՞վ, և ո՞վ է մեր ապագային տվել
    Անխզելի ընթացք ու գաղափար...


    (Շարունակելի)

  13. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  14. #53
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ՊԱՏՄԵՒԹՅԱՆ ՔԱՌՈՒՂԻՆԵՐՈՎ #2

    Իսկ նրանցից հետո ահավասիկ իմ դեմ
    Մի ձեռք, որ զորություն է տալիս գրչիս -
    Մեր պատմության գրքից դարձնում է մի թերթ
    Եվ բացում է էջը նախավերջին,-
    Եվ հանդես են գալիս - անկերպարանք անդեմ -
    Երեկվա մեր տերերը չնչին:-
    Օ, վաշխառու ճորտե՛ր, հացկատակնե՛ր, մթին
    Սերմանողներ քամու ու մուրացկանության,-
    Մեզ ժառանգած գանձի, օ, վատնիչներ հետին,
    Որ ափերում հեռու ձեզ ապաստան գտած -
    Կերտեցիք դղյակներ ու ապարանքներ,
    Մեր անունից մրրիկ սերմանեցիք -
    Եվ այսօրվա ձեր խեղճ ոչնչությանն անգետ
    Վերջին խարիսխը մեր
    Վաճառքի հանեցիք...
    Եվ կործանվեց ձեր փառքը:- Ապարանքները ձեր
    Միրաժների նման անապատի
    Անէացան մի օր - և ո՛չ մի ձեռք
    Չդրոշմեց ձեր հետքը պատմության ճակատին...
    Որպես փոշի - անցաք, որպես քամի,
    Եվ ո՛չ մի, ո՛չ մի մատյան
    Չի նշելու երբեք ձեր ցնորքը անհիմն
    Իր էջերում անջինջ ու անհատյալ...
    Անէացավ ձեր փառքը:- Եվ այն, որ դեռ ունեք
    Աշխարհի բոլոր հեռուներում -
    Կկործանվի մի օր ամենուրեք
    Եվ գալիք պայծառ օրերում
    Ո՛չ մի գուսան երբեք իր երգերում հնչեղ
    Չի կարդա նզո՛վք անգամ ձեզ,-
    Դո՛ւք, որ միայն ոգու խեղճություն եք ցանել
    Եվ գալիքում - տխուր մոռացություն հնձել...

    Իսկ ժողովո՞ւրդը, որ եղել է հանճարեղ,
    Եղել է որմնադիր, եղել է կառուցող,
    Քաղաքներ է շինել, պարիսպներ է շարել,
    Կամուրջներ է գցել կոր գծով,-
    Որ դարերի միջով մինչև այգն այս հասած`
    Կրել է մեջքի վրա իր,
    Օ՜, եղկելի տերե՛ր, զազիր ու բազմազան
    Ձեր բռնությունը բիրտ...
    Ունի՞ արդյոք թեկուզ մի աննշան մասնիկ
    Վաստակներում ձեր այս անքանքար -
    Ժողովուրդը, որ իր աշխատա՛նքն է ազնիվ
    Ձեր սեղանին բերել` արնաքամ:-
    Օ, ո՛չ:- Ապրել է նա իր ճորտային կյանքով,
    Խոր խավարում` արև՛ երազել,-
    Եվ երգել է դարեր իր ռամկական հանգով
    Իր խոհերը արդար ու վսեմ:
    Ստեղծել է նա իր հեքիաթները,- և իր
    Հնամյա վեպում հանճարեղ -
    Իր ապագա կյանքի գաղափարը կարմիր
    Եվ անմահ խորհուրդն է դրել:
    Խոր գերության ներքո, այնուամենայնիվ,
    Պատմության քառուղիներում ոլորապտույտ,
    Պայքարել է ոգով, մաքառել է նա միշտ,
    Եվ չի կորել դաժան տարիներում այն մութ:-
    Խո՜ր գերության քարե կամարների ներքո,
    Բռնության տակ հայրենի և օտար,
    Նա մեր անպարտ ոգու ստեղծարար բերքի
    Ճանապարհն է հարթել անդադար:
    Այդ ճանապարհն է, որ չնչին արքաների
    Եվ բոլո՛ր տերերի ոչնչությանն ընդդեմ -
    Դարձրել է ոգին մեր - այնքա՜ն բերրի,
    Ամե՛ն ճորտության անընտել:
    Այդ ճանապարհը ձգվում է ահավասիկ
    Մեր օրերից մինչև միջնադարյան հեռուն,
    Մինչև դարերը հին, ուր մենք հազի՛վ ենք
    Պատմության ընթացքը տարբերում:
    Քայլել են քարքարոտ այդ ճանապարհով
    Գորշ, անանուն մարդիկ, գեղջուկ ճորտեր,-
    Կրել են կրծքերում գաղափարներ գերող,
    Ստեղծարար մտքեր, բոցե բառեր, որ դեռ
    Չեն խոյացել երկինք, չեն ընդունել դեռ ձև,
    Բայց կհառնեն մի օր կերպավորված,-
    Օ՜, հանճարե՛ղ ոգու դեռ չբացված գանձե՜ր,
    Եվ հանճարի հանքե՜ր դեռ չփորված...
    Ա՛յս է տվել նրան ոգու անհուն կորով
    Եվ ա՛յս է մեզ փառք սահմանել,-
    Բայց կարո՞ղ էր արդյոք` կապանքներում գերող`
    Իր հուրը անեղծ նա պահել...
    Արքաների օրով և իշխանների
    Կքել է ճորտության կապանքներում նա լուռ,
    Եվ անգամներ բազում նա քշվել է գերի
    Եվ գերությունը իր կրել է համր ու լուռ:-
    Եվ գերության գրկում կեղեքող
    Յուրաքանչյուր գերին` աչքը ահեղ մահի`
    Ծածկել է խեղճության թաղիքով
    Իբրև անգին մի գանձ, իբրև ավանդ վերին`
    Իր հանճարեղ ոգու կրակն անշեջ,
    Ստեղծարար այն հուրը,- և բոլորից թաքուն
    Վառել է միայնակ, վախվըխելով, ինչպես
    Հանցագործն է վառում իր լապտերը միգում:
    Ջլատվել է այսպես ժողովրդի անեզր
    Հավաքական հանճարը զարկիչների հանդեպ,-
    Եվ դարձել է ահա ժողովուրդը և՛ս,
    Իր տերերի նման, անուղի ու անդեմ...
    Իսկ ապա, երբ փոխվել է ընթացքը դարերի,
    Երբ դարերում մարել է թիթեղյա,
    Սակայն շլացուցիչ պորփյուրն արքաների -
    Եվ արքաների տեղ ա՜յն
    Ոսկի՛ն է նվաճել իշխանություն ու փայլ,
    Բաժանել արյունոտ դափնիներ,
    Պետություններ կանգնել, ուր պճնություն ու փառք
    Կարելի է գնել,-
    Նա քշվել է կրկին նախիրների նման
    Դեպի թիարաններն անհաց աշխատանքի,
    Եվ վաստակել այնտեղ մինչև ի մահ`
    Ընտելացած արդեն անինքնուրույն կյանքի:
    Եվ անհաց վաստակի այդ թիարաններում,
    Ինչպես առաջ` դաշտերում ճորտության -
    Վիճակվել է նրան մի կապարե հեռու
    Կրկնակի՛ տառապանքի և գերության:
    Նրա գլխին շաչող այդ նոր խարազանը
    Եղել է երկճյուղ, ինչպես քիստ,-
    Եվ վաստակը ոգու, որ սրբազան է -
    Արգելված է եղել նրան միշտ:
    Բայց առաջին անգամ իր գոյության չարքաշ
    Հազարամյա ուղու ընթացքում -
    Նա այստե՛ղ է տեսել շողշողացող մի այգ,
    Որ պայքարով է բացվում...

    Եվ այսպես - պատմության քառուղիներով
    Անցել ենք մենք անղեկ ու անգաղափար,
    Շառագունված անվերջ ուրիշների հրով,-
    Եվ մեր ճանապարհը անփայլ
    Եղել է ճանապարհ ունայնության, մահի -
    Եվ չե՛նք կարող այսօր ձեզ մեծարել
    Օ, նախնինե՛ր մեր խեղճ, առաջնորդնե՛ր մեր հին,-
    Մեր պատմություն անդեմք ու անհանճարեղ...
    Ահավասիկ ելած ձեր աներազ քնից
    Նզովում ենք մենք ձեր եղկությունը մթար -
    Օ՜, կերտողնե՛ր չնչին մեր անհանճար հնի
    Եվ հերոսնե՛ր անքանքար մեր պատմության...
    Մոլորակի վրա այս խայտաբղետ,
    Աշխարհի սկզբից մինչև վախճանը
    Երևի առաջին ժողովուրդն ենք մենք,
    Որ կամենանք անգամ - դավաճանել
    Անկարող ենք փառքին մեր ու պատմությանն անցած,
    Ու կանգնած ենք ահա ապագայի հանդեպ
    Զարմանալի՜ թեթև, զարմանալի՜ անդեմ`
    Մերկության պես տկլոր ու անանցյալ...
    Այդ մե՛նք ենք երևի այն ուղտը հաստակող,
    Որ Հիսուսի առակին հակառակ -
    Պիտի մտնենք` անգամ ասեղի նուրբ ծակով`
    Ապագայի դրախտը անարատ...
    Այդ մե՛նք ենք երևի այն հարուստը,
    Որ անցյալի մեր այդ տկլորությամբ հարուստ -
    Պիտի ժառանգենք մեր դարերի կորուստը,
    Որ բոլո՜ր տկլորներին սահմանված է վերուստ...

    Գրեց՝ Եղիշե Չարենց
    1933.I

  15. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  16. #54
    Լիարժեք անդամ Fantazy-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    10.03.2007
    Հասցե
    Հայելու ետևում
    Գրառումներ
    139
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ***
    Երբ էս հին աշխարհը մտա ես տաղով, սազով-քամանչով՝
    Ի՞նչ պիտի անե աշխարհում էս անմիտ-անճարը, ասին:

    Սակայն երբ խալխի քեֆերին ես անուշ տաղերս ասի՝
    Ամառվա մրգերի նման անո՜ւշ է քո բառը, ասին:

    Բայց խալխի անսիրտ քեֆերին ես տխուր, մենակ մնացի,
    Ուզեցի թողնեմ-հեռանամ՝ հպարտ է ու չար է, ասին:

    Եվ սրտիս ցավից հուսահատ ես մե թաս օղի խմեցի,-
    Չարենցը ցնդած-գինեմոլ, հարբեցող-հիմար է, ասին:

    Ու ձմռան բուքերի միջին ես բոբիկ ու մերկ մնացի.
    Դուրսը ցուրտ, ձմեռ է, սակայն հոգուտ մեջ ամառ է, ասին:

    Ասի թե՝ մա՛րդ եք ախար դուք, չե՞ք տեսնում մարմինս ծվատ.
    Չարենցի հոգին տաղերում աննկուն, համառ է, ասին:

    Խնդացին, քրքջացին միայն, որ այդպես մնացել եմ մերկ,-
    Դարերի հիացմունքը վսեմ տաղերիդ համար է, ասին:

    Այն ինչի մեջ չկա առեղծվածություն զուրկ է հմայքից

  17. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  18. #55
    հանելուկ... sweet-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    04.12.2006
    Գրառումներ
    54
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց- չեմ սիրում

    [QUOTE=Մելիք;258994]

    Ընդհանրապես, ինձ թվում ա, որ դու և բոլոր էն մարդիկ, որոնց անունից գրում ես, Չարենց չեք էլ կարդացել, բացառությամբ մի քանի հատվածներից, որ դպրոցում հանձնարարել են:
    "It ain't those parts of the Bible that I can't understand that bother me, it is the parts that I do understand."
    Mark Twain.

  19. #56
    հանելուկ... sweet-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    04.12.2006
    Գրառումներ
    54
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    Մելի'ք և մյուսներ, որոնք չհասկացան իմ գրանցումը, ես ընդհամենն իմ ու ծանոթներիս անկեղծ կարծիքն եմ արտահայտել, որի իրավունքն ունեմ,: Ընդհանրապես մարդիկ տարբեր են և նրանց գաղափարներն ու կյանքի նկատմամբ աշխարհայացն էլ է տարբեր: Նույն ստեղծագործությունը տարբեր մարդիկ տարբեր կերպ են ընկալում ու գնահատում: Ես չեմ պատրաստվում կռվել քո հետ: Եթե ուշադիր կարդաս իմ նյութը, գուցե հասկանաս, որ ոչ ոքի ոչինչ չեմ պարտադրում, պարզապես հարցնում եմ` արդյոք ինձ նման մտածող մարդիկ էլի կան: Իսկ քո գրած մի շարք քննադատություններ, էդպես էլ չհասկացա. _զարմանում եմ, որ Աստծուն հավատացողներ էլ կան...._ կամ _ երևի դու ու քո նման մարդիկ Չարենց չեք կարդացել......._և այլն.... ես ել կարող եմ ասել. -ԻՄ ԿԱՐԾԻՔՈՎ, դու և քո նման մտածողները միայն Չարենց են կարդացել....... կամ շատ վիրավորական է, երբ գրում եք, թե մտքերս մտացածին են...
    "It ain't those parts of the Bible that I can't understand that bother me, it is the parts that I do understand."
    Mark Twain.

  20. #57
    Պատվավոր անդամ Philosopher-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    16.12.2006
    Գրառումներ
    1,102
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    Վերջապես տեղադրում եմ Չարենցի ամենահանճարեղ գործերից մեկը՝ "Նավզիկեն"…
    Սա տղամարդկային սկզբի հավերժական վերադարձն է դեպի կանացի սկզբի ներդաշնակությունն ու կենդանի կյանքը, կանացի սկզբի հավերժական երազն է՝ դրված տղամարդու հոգում, անհասանելի երազը, որն իրականության ու առասպելի խառնուրդում վեր է ածվում տղամարդու հավերժական պատերազմի՝ հանուն իր Նավզիկեի, որը և' դեռ աշխարհ չեկած անհասանելի աղջիկն է, և' ահա նա՝ գաղջ անկողնու նորահաս աղջիկը, խոհանոցի կինը, և' մաքուր, անարատ սիրելին, և' իր ետևից կանչող հավերժական կիրքը… Նավզիկնեն նա է, ում համար ապրում է յուրաքանչյուր խորը, իմաստուն տղամարդ և որի համար իրականում արժե ապրել կյանք կոչված այս աբսուրդում՝ սրբագործված Նավզիկեի ու նրան երգող, նրանով իր կյանքի պրոզան լցնող տղամարդու գոյությամբ:
    Շնորհակալ եմ Մելիքին էս թեմայում "Նավզիկեի" մասին գրառման համար, որը կարդալուց հետո նորից կարդացի այն ու նորից ապրեցի ու որոշեցի տեղադրել ակումբում: Ու շնորհակալ եմ CactuSoul-ին էս տեքստը հավաքելու համար... Շնորհակալ եմ, ջա'ն:

    ՆԱՎԶԻԿԵ

    ԱՐՓԻԿԻՆ, ԱՐՓԻԿԻՆ,
    ԻԶԱԲԵԼԼԱՅԻՆ
    ԻՄ ԱՄԵՆԱՉՔՆԱՂ ԵՐԿԸ
    Ե. ՉԱՐ. 1936. 21.IX

    I
    ՀԻՆ ՆԱՎԶԻԿԵՆ

    Նայադների~ նման, նայադների~ նման
    Կարոտներիս ձայնով կանչում է ինձ,
    Խոստանալով սիրո անհատնելի հմայք
    Եվ թողնելով մորմոք և կորստի կսկիծ…

    Մանկությունից անդարձ` իմ օրերում անցած,
    Տարիներիս կարմիր ավազի մեջ –
    Ինձ թվացել է միշտ, որ կարոտիս կառչած`
    Ինձ սպասում է իմ Նավզիկեն…

    Նախ` կարոտի նման դեռ անծանոթ կյանքի,
    Բիլ ծովերում նավող նավակի մեջ`
    Իբրև ցնորք գայթող, կամ երազանք անգին –
    Հեռուներից կանչեց իմ Նավզիկեն:

    Եվ օրերում ապա, տարիներում անդարձ,
    Վայրկյաններիս կարմիր ավազի մե’ջ –
    Երազեցի ընդմիշտ, որ կարոտիս կառչած`
    Ինձ սպասում է իմ Նավզիկեն…

    Մերթ աղջըկա նման, մերթ մանկական տեսքով,
    Մերթ որպես կին` տեսած երազի մեջ, -
    Մերթ իբրև կույս անեղծ, մերթ մի Մանոն Լեսկո –
    Պատկերացել է ինձ – իմ Նավզիկեն:

    Մերթ սպիտակ, որպես մարմարոնյա արձան,
    Մերթ միկենյան կավե մի վազի պես, –
    Մերթ եբենյա մարմնով եգիպտուհի դարձած`
    Հմայել է հեռվից իմ Նավզիկեն: –

    Մերթ կոնքերով ողորկ, որպես ձուլած արծաթ,
    Մերթ` որպես էգ մի օձ երազի քեզ`
    Մերկ, աչքերով կանաչ, մի կին դարձած –
    Անեղծ մի կույս կարծած իմ Նավզիկեն:

    Մերթ շորերով շրշուն, մերթ ծածկոցով ծածան,
    Մերթ` լուսնային շղարշ հագածի պե’ս, –
    Ամբողջովի’ն մերթ գոց, մերթ մերկացած`
    Կնությունը բացած – իմ Նավզիկեն…

    Նա մերթ կանչել է ինձ սրինգային ձայնով,
    Մերթ` քնարի քնքուշ նվագի պես,
    Մերթ` դարերո’վ ծանոթ, մերթ` միայն նո’ր
    Ինձ հարազատ ձայնով – իմ Նավզիկեն:

    Վերելքներում անծայր, հովիտներում այն ցած,
    Կամ ծովափնյա ոսկե ավազի մեջ, –
    Մերթ շառաչում ծովի, մերթ լճերում անձայն –
    Ես լսել եմ քո քայլքը, իմ Նավզիկե’:

    Ես սպասել եմ քեզ յուրաքանչյուր վայրկյան,
    Եվ երազել, որ երթըս երազվի քե’զ, –
    Յուրաքանչյուր վայրում, յուրաքանչյուր վայրկյան,
    Կնոջական ցնո’րք իմ, իմ Նավզիկե…

    Ե’վ հանճարեղ երգում, և’ հանճարեղ գրքում,
    Եվ հանճարեղ ամե’ն կտավի մե’ջ, –
    Եվ հյուսիսում, և հին Արևելքում,
    Եվ հարավում դեղին, իմ Նավզիկե’:

    Շրջադարձում, երթում, քայլափոխում ամե’ն,
    Հսկող հսկա դեպքի, կամ դավի պես, –
    Ես սպասել եմ, որ կամ դու, կամ ես
    Կճանաչենք իրար, իմ Նավզիկե’:

    Յուրաքանչյուր բացվող առավոտվա, կամ իմ
    Յուրաքանչյուր տեսած երազի մեջ, –
    Անգամ մի դուռ է երբ իմ դեմ բացում քամին –
    Հանդիպումդ եմ հսկում, իմ Նավզիկե:

    Մանկությունից իմ լուրթ – մինչև կեսօրն իմ թեք,
    Իմ օրերում` անցած երազի պես, –
    Ես սպասել եմ, որ – ահա կելնես իմ դեմ,
    Ամենօրյա ցնորք իմ, Նավզիկե’:

    Եվ իմ գրքերն ամեն, և իմ երգերն անմեռ,
    Եվ բորբոք հուրն իմ այս ծարավի կեզ, –
    Ի’նչ որ արել եմ ես, ի’նչ անելու եմ դեռ –
    Քեզ գտնելու համար է, իմ Նավզիկե…

    Եվ մինչև օրն այն սև, մինչև դառնա նսեմ,
    Մինչև ավյունս ամբողջ նվազի – քեզ
    Ես փնտրելու եմ իմ ուղիներում լուսե,
    Անհասնելի~ իմ սեր, իմ Նավզիկե’…

    Եվ պոետի հռչակ, և’ փառքի տենչ խորին,
    Եվ արնահամ երգի, երազի սե’ր, –
    Ես տենչացել եմ` լոկ հավատալով, որ ինձ
    Դեռ սպասում ես դու, իմ Նավզիկե…

    Որ վարդերի’ս անդարձ, տարիներիս հնձած,
    Անդառնալի ցնդած երազի տեղ –
    Իմ օրերի վերջում, իբրև անհուն ընծա –
    Ինձ ժպտալու ես դու, իմ Նավզիկե…

    Նայադների~ նման, նայադների~ նման,
    Կարոտներիս ձայնով կանչել ես ինձ, –
    Խոստանալով սիրո անհատնելի հմայք
    Եվ թողնելով լոկ մահ և կորստի կսկիծ…

    (շարունակելի)
    Վերջին խմբագրող՝ CactuSoul: 17.05.2007, 09:15:

  21. Գրառմանը 2 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    E-la Via (06.02.2011), Նաիրուհի (14.06.2010)

  22. #58
    Պատվավոր անդամ Philosopher-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    16.12.2006
    Գրառումներ
    1,102
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    ՆԱՎԶԻԿԵ (շարունակություն)

    II
    ԿՆՈՋՍ` ԱՐՓԵՆԻԿ ՉԱՐԵՆՑԻ ՀԻՇԱՏԱԿԻՆ

    Նայադների~ նման, նայադների նման,
    Կարոտնեիս ձայնով կանչեց նա ինձ, –
    Նա խոստացավ սիրո անհատնելի հմայք
    Եվ ինձ թողեց միայն մահո’ւ կսկիծ…

    Նաժիշտներով իր յոթ շրջապատված`
    Նաժիշտներով սիրո և ցավի կե’զ, –
    Իբրև հոժա~ր կամքով մահապարտված`
    Ընդունեց սերն իմ սև – իմ Նավզիկեն…

    Կարոտներիս ծովի կղզիներում անցած
    Դու իմ կղզին եղար միակ ոսկե, –
    Բայց սև աղետ դարձավ և մահացու հանցանք
    Քեզ համար սերն իմ սև, իմ Նավզիկե…

    Եվ վարդագույն, ինչպես մի վարդագույն մարջան,
    Կարոտներիս կարմիր ավազի մեջ –
    Դու ժպտացի~ր, անցար, աներևույթ դարձար,
    Օ, մահացու իմ սեր, իմ Նավզիկե…


    III

    …Արդեն նայի~վ դարձած նայադների նման,
    Նայադների նման քնքուշ ձայնով`
    Խոստանալով գարո’ւն ու գարնանային հմայք –
    Այն ո՞վ է ինձ կանչում, այն ո՞վ…

    Ինչպես Ուլիս` տրված կարոտներիս կայմին`
    Նայադների չքնաղ երգի’ն գերի`
    Ամբողջովին տրված իմ հուշերի ձայնին,
    Ես մոտեցա կրկի’ն այն ափերին…

    Մի՞թե կրկին իբրև վերադարձող Ուլիս`
    Մի անհնար, չքնաղ երազի մե’ջ –
    Պիտի տեսնեմ կղզի’ն այն, ուր սիրով լի`
    Ինձ հանդիպեց մի օր – իմ Նավզիկեն…

    Նո’ւյն նայադներն ահա – և կախարդիչ նույն երգը, –
    Բայց ավելի’ անհուն ու հմայիչ…
    Եվ մոտենում է նո’ւյն կախարդական եզերքը`
    Բայց… ինչու՞ է թվում նա ամայի…

    Նո’ւյնն են ափերը լուրթ, – և պտույտի ելած
    Նո’ւյն աղջիկներն ահա, – և Նավզիկեն…
    Բայց նա նայեց անթարթ և աչքերում ցոլաց
    Անդառնալի անցածը – երազի պես…

    Եվ սուզվելով, ինչպես մի վարդագույն մարջան
    Տարիների կարմիր ավազի մե’ջ`
    Անվերադարձ անցավ և զառանցանք դարձավ –
    Մանկությա~ն պես անցած – իմ Նավզիկեն…


    IV

    Նայադների~ նման, նայադների~ նման,
    Կարոտներիս ձայնով կանչեցին ինձ,
    Խոստանալով սիրո անհատնելի հմայք,
    Եվ թողնելով միայն – մահո’ւ կսկիծ:

    Արկածներիս ծովի կղզիներում անցած
    Ինձ հանդիպեց քանի~ Նավզիկե,
    Որ հեռացավ, անցավ իր կարոտին կառչած`
    Իբրև ուրի~շ Ուլիս, ուրիշի սեր…

    Հեքիաթային, կապույտ իր եզերքին կառչած`
    Իբր ուրիշի սիրո մի Նավզիկե –
    Իր Ուլիսին հսկող արքայադուստր դարձավ`
    Կարոտներիս կարմիր ավազի մեջ…

    Եվ կարոտիս կառչած արքայադուստր կարծած
    Քանի~, քանի~ չքնաղ Նավզիկե –
    Ընկղմվեցին, կորան, որպես կարմիր մարջան`
    Կարոտներիս կարմիր ավազի մե’ջ…

    Արկածներիս կապույտ կղզիներին կառչած`
    Վայրկյաններիս կարմիր ավազի մե’ջ`
    Մի~շտ ուրիշի սիրո արքայադուստր դարձավ
    Ինձ հանդիպած ամե’ն մի Նավզիկե…

    Բայց ուրիշի երկրում արքայադուստր դարձած
    Իմ կորցըրած ամեն մի Նավզիկե`
    Ինձ հանդիպեց կրկին և սիրուհի դարձավ –
    Իմ երգերի կարմիր ավազի’ մեջ…

    Երազներում անվերջ երազելով նրանց,
    Իմ կրքերի կարմի’ր ավազի մեջ –
    Ինչ որ մնում էր դուրս իմ երգերից գրած –
    Իմ չսիրա’ծ աղջիկ, տվեցի քե’զ…

    Տարիներում անցած իմ կարոտին կառչած`
    Իմ չերազած միա~կ իմ Նավզիկե, –
    Ում սպասում էի – կորցըրի նրանց –`
    Երազներում սիրած, երազի պե'ս…

    Արկածներիս կարմիր կարոտներում փնտրած`
    Ինձ չժպտաց և ո’չ մի Նավզիկե, –
    Եվ ինչ տալու էի ես աշխարհում նրանց –
    Իմ չսիրած աղջիկ, տվեցի քեզ…

    Ինչ որ դեռ դուրս մնաց իմ երգերում գրած`
    Իմ կրքերի կարմիր ավազի մեջ, –
    Ինչ որ տալու էի ես աշխարհում նրանց –
    Կյանքում քեզ տվի, իմ Նավզիկե’:

    Ուղիներում կյանքի, բիրտ օրերում մեր այս,
    Ինչ որ կարոտ էր, հուր – ես տվի քեզ,
    Որ չմնա երա’զ էլ, որ երազեմ նրանց,
    Որ չկանչե էլ ո’չ մի Նավզիկե: –

    Սակայն կրկի~ն, կրկի~ն, նայադների նման,
    Կարոտների ձայնով կանչում են ինձ,
    Խոստանալով սիրո անհատնելի հմայք,
    Եվ ինձ տալով միայն – մահո’ւ կսկիծ: –

    Ո’չ գգվանքներս` քեզ շռայլորեն ցրած`
    Գիշերներիս կարմիր երազի մեջ, –
    Ոչ կարոտներս անհուն` իմ երգերում գրած, –
    Չսպառեցին կարոտն իմ, Նավզիկե’: –

    Նայադների~ նման, նայադների~ նման, –
    Կարոտների կանչով կանչում ես ինջ,
    Եվ կանչելու ես ինձ, քանի կյանքում ես կամ,
    Խոստանալով ինձ սեր, տալով – կսկիծ…

    Եվ կկանչեն նրանք, մինչև անշընչացած`
    Վայրկյաններիս վերջին երազի մեջ`
    Ինձ համբուրե իբրև իր Ուլիսին տենչած`
    Վերջին շնչիս կառչած իմ Նավզիկեն…

    1936. 21. IX

  23. Գրառմանը 2 հոգի շնորհակալություն են հայտնել.

    E-la Via (06.02.2011), Նաիրուհի (14.06.2010)

  24. #59
    Լիարժեք անդամ
    Գրանցման ամսաթիվ
    01.02.2007
    Գրառումներ
    106
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    Հայաստանին

    Հազար ու մի վերք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես,
    Հազար խալխի ձեռք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:

    Աշնան քաղած արտի նման՝ Հազար զոհերի
    Չհավաքված բերք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:

    Գլուխդ չոր քամուն տված պանդուխտի նման,
    Հազար տարվա հեք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:

    նարեկացի, Շնորհալի, Նաղաշ Հովնաթան,
    Ինչքա՜ն հանճար, խելք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:

    Քո Չարենցին լեզու տվող երկիր Հայաստան,
    Հազար ու մի երգ ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:

  25. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

  26. #60
    Պատվավոր անդամ Մանե-ի ավատար
    Գրանցման ամսաթիվ
    28.11.2006
    Գրառումներ
    1,412
    Mentioned
    0 Post(s)
    Tagged
    0 Thread(s)

    Re. Եղիշե Չարենց

    Կապույտը հոգու աղոթքն է,քույր,
    Կապույտը-թախիծ,
    Կապույտը-կարոտ թափանցիկ,մաքուր,
    Ու հստակ,ու ջինջ:

    Կապույտը քրոջ աչքերի անհուն
    Առավոտն է թաց,
    Կապույտում հոգիս մի հին իրիկուն
    Անզոր հեծկլտաց:

    Կապույտը ծեգին աղոթքի կանչող
    Ղողանջն է զանգի:
    Կապույտը-արցունք,ու կապույտը-ցող
    Հոգու,երկնքի:

    Կապույտում անսուտ խոսքեր են հոսում
    Երկնքից-երկինք:
    Հոգիս-Կապույտի լաբիրինթոսում
    Սրբացած կնիք:

    Այն,որ չի եղել,որ պետք է լինի
    Մանկական սրտում-
    Հոսում է,որպես լուսավոր գինի-
    Հոգու կապույտում:

  27. Գրառմանը 1 հոգի շնորհակալություն է հայտնել.

    Նաիրուհի (14.06.2010)

Էջ 4 12-ից ԱռաջինԱռաջին 12345678 ... ՎերջինըՎերջինը

Թեմայի մասին

Այս թեման նայող անդամներ

Այս պահին թեմայում են 1 հոգի. (0 անդամ և 1 հյուր)

Համանման թեմաներ

  1. Եղիշե Չարենց: Քրեական գործի հետքերով
    Հեղինակ՝ My World My Space, բաժին` Հայ գրականություն
    Գրառումներ: 1
    Վերջինը: 14.03.2017, 15:30
  2. Գրառումներ: 0
    Վերջինը: 09.12.2012, 17:03
  3. Պոեզիա. Եղիշե Չարենց. «ձախության» շրջան
    Հեղինակ՝ Նաիրուհի, բաժին` Հայ գրականություն
    Գրառումներ: 10
    Վերջինը: 20.12.2010, 21:36

Թեմայի պիտակներ

Էջանիշներ

Էջանիշներ

Ձեր իրավունքները բաժնում

  • Դուք չեք կարող նոր թեմաներ ստեղծել
  • Դուք չեք կարող պատասխանել
  • Դուք չեք կարող կցորդներ տեղադրել
  • Դուք չեք կարող խմբագրել ձեր գրառումները
  •