ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ԱՂԵՏԸ ՆԱԽԱՏԵՍՎԱԾ Է 2010 Թ. ԲՅՈՒՋԵՈՎ
Այն, որ 2010 թվականը կատաստրոֆիկ է լինելու Հայաստանի տնտեսության համար, ակնհայտ է նույնիսկ բյուջեի «լավատեսական» նախագծից, որով, չգիտես որտեղից, 1.2 տոկոսանոց աճ է նախատեսված: Ապացուցելու համար, որ այդ թիվը հենց այնպես, օդից վերցված է, միայն մի օրինակ բերենք:
2010թ. ապրիլի 1-ից, ինչպես հայտնի է, Ռուսաստանը Հայաստանին գազ է վաճառելու ոչ թե 154, այլ 180 դոլարով: Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահն էլ երեկ տեղեկացրեց, որ դրա արդյունքում ապրիլի 1-ից ե՛ւ գազի, ե՛ւ էլեկտրաէներգիայի սակագները կփոխվեն, բայց թե ինչքանով` դեռ հայտնի չէ: Հիմա փորձենք ինքներս հասկանալ, թե ինչպիսին կլինեն հնարավոր փոփոխությունները: Երբ մի տարի առաջ գազը 110 դոլարից դարձավ 154 դոլար, համապատասխան կառույցները սկսեցին ակտիվորեն նվնվալ, եւ արդյունքում գազի ու էլեկտրաէներգիայի սակագները զգալիորեն բարձրացան: Բայց այն ժամանակ դոլարն արժեր 305 դրամ, եւ փաստորեն հազար խորանարդ մետր գազի գինը 33.5 հազարից դարձել էր 47 հազար դրամ (ավելացել էր 13.5 հազար դրամով): Հիմա դոլարն արժե 385 դրամ (ու 2010թ. ապրիլին հաստատ փոխարժեքը չի իջնելու), այսինքն` հիմա նույն հազար խորանարդ մետր գազի գինը 47 հազարից դառնալու է 70 հազար դրամ: Պարզ ասած` ավելանալու է ոչ թե 13.5, այլ 23 հազար դրամով: Հասկանալի է, չէ՞, թե ինչու ենք դրամով հաշվում. որովհետեւ բնակչությունը գազի եւ էլեկտրաէներգիայի դիմաց դրամով է վճարում: Դե հիմա հաշվեք. եթե անցած անգամ գազը 13.5 հազար դրամով թանկացավ, ու սակագներն էապես բարձրացան, ի՞նչ կլինի հիմա, երբ թանկանա 23 հազարով:
Հիմա հարցին նայենք բյուջեի տեսանկյունից: Ինչ եք կարծում, եթե գազն ու էլեկտրաէներգիան թանկանան, դա կազդի՞ տնտեսության վրա, թե ոչ: Իհարկե կազդի, եւ այն էլ` էապես: Իսկ 2010թ. բյուջեի նախագծում դա հաշվի առնվե՞լ է: Ոչ, հաշվի չի առնվել (այն պարզ պատճառով, որ դեռ իրենք էլ կարգին չգիտեն, թե քանի տոկոսով կթանկանա գազն ու էլեկտրաէներգիան, ինչպիսին կլինի դոլարի փոխարժեքը եւ այլն): Պարզ ասած, նրանք 1.2 տոկոսանոց աճ են «կանխատեսել»` առանց հաշվի առնելու այս կարեւորագույն գործոնը:
Հիմա դիտարկենք խնդրի սոցիալական կողմը: Նույնիսկ եթե գազն ու էլեկտրաէներգիան չհաշվենք, միեւնույն է` 2010թ. բյուջեի նախագծում պաշտոնապես արձանագրված է, որ եկող տարի ժողովուրդը շատ ավելի վատ է ապրելու: Բյուջեի նախագծում հստակ ֆիքսված է, որ եկող տարի թոշակներն ու նպաստները լավագույն դեպքում մնալու են նույնը, բյուջետային հիմնարկներում էլ աշխատավարձերի բարձրացում չի լինելու: Այդ նույն փաստաթղթում նշված է նաեւ, որ 2010-ին ինֆլյացիան շարունակվելու է (այսինքն` ապրանքներն ու ծառայությունները թանկանալու են): Իսկ ի՞նչ է տեղի ունենում, երբ մեկի եկամուտները մնում են նույնը, իսկ շուրջն ամեն ինչ թանկանում է: Ճիշտ է, սկսում է ավելի վատ ապրել: Հենց դա էլ նախատեսված է 2010թ. բյուջեի նախագծով: Սրան ավելացրեք գազի, էլեկտրաէներգիայի, տրանսպորտի եւ այլ «բյուջեով չնախատեսված» թանկացումները, եւ պատկերն ամբողջական կդառնա:
Ի դեպ, տրանսպորտի մասին: Նախօրեին երթուղայինների վարորդների «մասնակի գործադուլն» ըստ էության բացահայտեց այն, ինչը վաղուց բոլորը գիտեին: Այն է` վարորդները, հնարավոր բոլոր նորմերը խախտելով, աշխատում են օրական 14-15 ժամ ու հազիվ իրենց ընտանիքի հացի փողն են վաստակում, իսկ գծատերերը կարճ ժամանակում դառնում են միլիոնատերեր: Բայց ո՞րն է լուծումը: Եթե վարորդն աշխատում է օրական 15 ժամ եւ մի կերպ վաստակում, ասենք, 3 հազար դրամ, 8 ժամ աշխատելու դեպքում դրա կեսը կվաստակի: Ո՞ր մի վարորդը չէր ցանկանա օրական 8 ժամ աշխատել, բայց հավատացեք` օրական 1.5 հազար դրամի համար ոչ մեկը չի աշխատի: Այնպես որ` երկու լուծում կա. կամ գծատերերը պիտի կտրուկ նվազեցնեն իրենց ախորժակները եւ իջեցնեն մեքենաների վրա դրված օրական «պլանը», կամ ուղեվարձը պիտի կտրուկ բարձրանա: Գծատերերը, հասկանալի է, «պլանը» չեն իջեցնի (կամ, լավագույն դեպքում, կիջեցնեն չնչին չափով, ինչը որեւէ էական ազդեցություն չի ունենա): Այնպես որ` մնում է միայն ուղեվարձի բարձրացումը, ինչն էլ լուրջ դժգոհություն կառաջացնի, էապես կվատացնի մարդկանց սոցիալական վիճակը, եւ, ի դեպ, կազդի նաեւ ուղեւորների թվի վրա (շատերը ստիպված կլինեն ոտքով քայլել): Ընդ որում, սա անխուսափելի է, այս հեռանկարից խուսափելու որեւէ ձեւ չկա:
Դրա համար էլ կառավարությունը «հասարակական կարգի պահպանման» բյուջեին ձեռք չէր տալիս: Նրանց կարծիքով, սոցիալական դժգոհությունների դեմ պայքարելու լավագույն մեթոդը դա է:
Էջանիշներ