ԲԵԿՈՒՄՆԱՅԻՆ ՀԱՆԳՐՎԱՆ
Լեւոն Տեր‑Պետրոսյանի ելույթը 2009 թ. մայիսի 1‑ի հանրահավաքում
Սիրելի հայրենակիցներ,
Նախ եւ առաջ կցանկանայի հանձինս ձեզ շնորհավորել մեր ողջ ժողովրդին աշխատավորների համերաշխության միջազգային տոնի առթիվ, որի այժմեականությունը մանավանդ կարեւորվում է Հայաստանի ներկա անմխիթար իրականության հանգամանքով։
Մարտի 1‑ի հանրահավաքից անցել է ուղիղ երկու ամիս՝ կարճատեւ մի ժամանակամիջոց, սակայն հագեցած բազմաթիվ նշանակալի գործընթացներով ու իրադարձություններով, որոնցից
ձեր ուշադրությանն եմ ուզում ներկայացնել հետեւյալ չորսը.
1. Սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի վատթարացում.
2. Յոթ քաղբանտարկյալների գործի տապալում.
3. Հայ–թուրքական երկխոսության խորացում.
4. Երեւանի քաղաքապետի ընտրության նախապատրաստություն։
Ստորեւ ես կփորձեմ, որքան հնարավոր է սեղմ կերպով, մեկնաբանել Հայ Ազգային Կոնգրեսի դիրքորոշումը նշված խնդիրներից յուրաքանչյուրի վերաբերյալ։
Սոցիալ-տնտեսական իրավիճակ
Ինչպես կանխատեսել էինք մարտի 1‑ի հանրահավաքում, երկրի տնտեսությանն սպառնում էին լուրջ փորձություններ, գլխավորաբար կապված դրամի արժեզրկման սպասվող վտանգի հետ։ Իմ ելույթում
ես մասնավորապես նշել էի. «Շատ շուտով կառավարությունն ստիպված է լինելու հրաժարվել դրամի փոխարժեքի արհեստական պահպանման քաղաքականությունից։ Ընդ որում, դրամն արժեզրկվելու է ոչ թե սահուն կերպով, ինչպես տեղի ունեցավ ռուսական ռուբլու պարագայում, այլ պարզապես գահավիժելու է»։ Գահավիժումն իրականացավ հանրահավաքից երկու օր անց, մարտի 3‑ին՝ բացահայտելով կառավարության եւ Կենտրոնական բանկի վերջին շրջանում վարած քաղաքականության ողջ սնանկությունը, եթե չասենք՝ հանցավորությունը։ Իշխանությունները մինչ այդ հասարակությանը հավատացնում էին, թե իբր դրամի փոխարժեքը ոչ թե արհեստական, այլ լողացող է, ինչը բացարձակ սուտ դուրս եկավ, որովհետեւ լողացող փոխարժեքը մեկ օրում 30 %‑ով անկում չէր ապրի։ Պարզվեց նաեւ, որ անցյալ տարվա վերջին եւ այս տարվա առաջին ամիսներին
Կենտրոնական բանկի պահուստներից դուրս գրված շուրջ 800 միլիոն դոլարը ծառայել է ոչ այնքան դրամի փոխարժեքի պահպանման, որքան բոլորովին այլ նպատակի։ Այդ գումարը, ինչպես նաեւ փոխանակման միջոցով բնակչությունից հայթայթված արտարժույթի պատկառելի քանակը նստել են բանկիրների, պետական պաշտոնյաների եւ օլիգարխների հաշիվներին, ինչն այլ բան, քան ազգային հարստության բացահայտ կողոպուտ, չի կարելի համարել։
Իշխանություններն այժմ գոհունակությամբ նշում են, որ մարտի 3‑ի գահավիժումից հետո դրամի փոխարժեքը կայունացել է։ Բայց, չգիտես ինչու, նրանք մոռացության են մատնում այն փաստը, որ
դրամի արժեզրկման եւ նրա պատճառած գնաճի հետեւանքով բնակչության կենսամակարդակում շուրջ 30 %‑ի անկում է արձանագրվել։ Կառավարության երկաթյա տրամաբանությամբ՝ կայունացումը նույնիսկ կատարյալ կարելի է համարել, նկատի ունենալով այն նշանակալի իրողությունները, որ այս տարվա առաջին եռամսյակում Հայաստանում արդեն իսկ գրանցվել է 6,1 %‑ի տնտեսական անկում, իսկ հարկային մուտքերը կազմել են բյուջեով նախատեսված եկամուտների ընդամենը 40%‑ը։ Եւս մի այսպիսի կայունացում, եւ ժողովուրդը կհայտնվի լիակատար աղքատության գրկում։ Թեեւ դրամի փոխարժեքն այժմ արդեն իսկապես լողացող է, բայց, չգիտես ինչու, այն լողում է միայն մեկ ուղղությամբ՝ դեպի հարաճուն ու տեւական անկում։ Դա նշանակում է, որ առայժմ եւ մոտակա ապագայում տնտեսական կայունացման մասին խոսք անգամ չի կարող լինել։ Չպետք է մոռանալ, որ չափազանց ծանր դրության մեջ են հայտնվել բանկերը՝ դրամային վարկերի պարագայում դրամի արժեզրկման հետեւանքով կրած վնասների, իսկ դոլարային վարկերի պարագայում՝ դրանց մարման խնդրում առաջացած անհաղթահարելի դժվարությունների պատճառով։ Այս երեւույթն անխուսափելիորեն հանգեցնելու է մի շարք բանկերի սնանկացման եւ, որպես դրա հետեւանք, դրամի փոխարժեքի մի նոր կտրուկ անկման։
Դրամի արժեզրկման եւ գնաճի պատճառով Հայաստանի տնտեսությունը բախվել է նաեւ մի այլ բացասական երեւույթի՝ առեւտրի ծավալների էական կրճատման եւ դրա հետեւանքով հարկային մուտքերի կտրուկ նվազման հետ։ Բյուջեի մասին օրենքը վերածվել է թղթի կտորի, որովհետեւ կառավարությունն, ըստ էության, գործում է ոչ թե այդ օրենքի, այլ տարրական հաշվապահության հիման վրա, այսինքն՝ օրական որքան ստանում, այնքան էլ ծախսում է, հազիվ կարողանալով հոգալ պետական ապարատի կենսագործունեության եւ աշխատավարձերի վճարման կարիքները։ Մուտքերի աղետալի նվազումը կառավարությանն ստիպում է խստացնել վարչարարությունը եւ խրախուսել մաքսային ու հարկային ծառայությունների կամայականությունները, այդ նպատակով որպես գործիք օգտագործելով նաեւ դատական մարմինները։ Հարկային բեռն, այսպիսով, ինչպես անցյալում, շարունակում է ծանրանալ, առանց այդ էլ սնանկության եզրին հասած, մանր ու միջին ձեռնարկատերերի ուսերին։ Սերժ Սարգսյանն ինքն էլ իր վերջին ասուլիսում ակամա խոստովանեց, որ խոշոր բիզնեսը հարկային դաշտից դուրս է մնում։ Եթե այդ խոստովանությունն անկեղծ լիներ, ապա կարող էր վիճակը շտկելու հույս ներշնչել։ Բայց քանի դեռ նախագահի աթոռն զբաղեցնում է Սարգսյանը, խոշոր բիզնեսը շարունակելու է այդպես էլ դուրս մնալ հարկային դաշտից, որովհետեւ նա է նրա գլխավորած ավազակապետական համակարգի ամենահուսալի հենարանը եւ սեփական բարգավաճման հիմնական աղբյուրը։
Մարտի 1‑ի հանրահավաքից հետո զգալիորեն սրվել են նաեւ սոցիալական դժգոհության արտահայտությունները, մասնավորապես տաքսու վարորդների, մանրածախ առեւտրի շուկաների եւ տոնավաճառների աշխատողների շարքերում, որոնց շուտով կարող են միանալ գործազուրկներն ու բյուջետային ոլորտի աշխատողները։ Դրանք առայժմ կրում են տարերային ու չկազմակերպված բնույթ, սակայն բավարար լուծումներ չգտնելու պարագայում սպառնում են վերածվել լուրջ ցնցումների։ Իշխանությունները թեթեւամտորեն փորձում են սոցիալական բողոքի ակցիաները ճզմել ահաբեկումների ու ոստիկանական գործողությունների միջոցով, ինչը չափազանց վտանգավոր եւ հակաարդյունավետ մտահղացում է։ Այնինչ նրանք պարտավոր էին անել ճիշտ հակառակը, այսինքն՝ ոչ թե բնում խեղդել իրավացի դժգոհությունները, հուսալով, որ դրանք չեն ծավալվի, այլ ջանքեր գործադրել մանր ու միջին ձեռնարկատերերին եւ վարձու աշխատողներին հուզող խնդիրները լուծելու ուղղությամբ։ Պետությունն իրավունք չունի ձեռքերը լվանալ գործատերերի եւ աշխատավորների, վարձատուների եւ վարձակալների հարաբերություններից։ Նրա պարտքն է ակտիվորեն միջամտել եւ կարգավորել այդ հարաբերությունները։ Կարող են առարկել, թե օրենքները բավարար են այդ հարաբերությունները կարգավորելու համար։ Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ հակասություններն առաջանում են հենց օրենքների խախտման, պաշտոնեական կամայականությունների եւ համատարած կոռուպցիայի պատճառով։ Եթե պետությունը չստանձնի այդ հակասությունների լուծման պարտավորությունը, վաղը դա արդեն անելու են արհեստակցական միությունները, որոնք պետության կրավորականության հետեւանքով անպայման ձեւավորվելու եւ հզորանալու են, քանի որ աշխատավորների իրավունքների պաշտպանության այլ միջոց գոյություն չունի։ Նկատի ունենալով խնդրի կարեւորությունը եւ անկանխատեսելի սոցիալական ցնցումներից խուսափելու անհրաժեշտությունը,
Հայ Ազգային Կոնգրեսը պատրաստ է խորհրդատվական եւ իրավաբանական աջակցություն ցուցաբերել անկախ արհեստակցական միությունների կազմակերպման հարցում։ Մենք բազմիցս հայտարարել ենք, որ Կոնգրեսի գլխավոր նպատակը Հայաստանում քաղաքացիական հասարակության ստեղծումն է, իսկ արհեստակցական միությունները քաղաքացիական հասարակության ամենակարեւոր բաղկացուցիչ մասերից մեկն են։
Մեջբերել
Էջանիշներ