Ներառական կրթություն

[impression]

Ներառական կրթությունը վերաբերվում է հատուկ կարիքներով երեխաներին և հանրակրթական դպրոցներում նրանց ինտեգրմանը: Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում շատ կան ընտանիքներ, ուր ապրում են հատուկ կարիքներով երեխաներ /հաշմանդամ, մտավոր թերզարգացած և այլն/ ու նրանց չեն ուղարկում դպրոց, քանի որ չեն ուզում, որ երեխային "անուն կպցնեն", մատով ցույց տան, կամ էլ պարզապես ամաչում են: Այժմ Հայաստանում բավականին տարածում է գտել ներառական կրթություն կոչվածը: Հատուկ մասնագետներ` սոցիալական աշխատողներ, հոգեբաններ, բավականին ծավալուն աշխատանք են կատարում այս ասպարեզում. նրանք աշխատում են թե՛ հատուկ կարիքներով երեխաների, թե՛ նրանց ծնողների հետ և ի վերջո հասնում նրան, որ երեխան սկսում է հաճախել հանրակրթական դպրոց, ինչպես նաև աշխատում են սովորական երեխաների հետ, որ նրանք խտրականություն չդնեն իրենց ու հատուկ կարիքներով երեխաների միջև:

Իսկ դու ի՞նչ կարծիք ունեք այս ծրագրի մասին: Արդյո՞ք կուզենայիք, որ ձեր երեխան սովորեր մի դասարանում, ուր կան նաև մտավոր հետամնաց կամ հաշմանդամ երեխաներ:

[ars83]

Շատ հետաքրքիր տեղեկություններ էին, շնորհակալություն:

Արդյո՞ք կուզենայիք, որ ձեր երեխան սովորեր մի դասարանում, ուր կան նաև մտավոր հետամնաց կամ հաշմանդամ երեխաներ:

Եթե մտավոր հետամնաց երեխաների քանակը գերակշիռ լինի դասարանում՝ ոչ: Քանի որ այդ դեպքում ուսուցիչը ստիպված կլինի գիտելիքները մատուցել ավելի փոքր քանակությամբ, ինչը կարող է վնասել այն երեխային, որը ընդունակ է ընկալել ավելի մեծ ծավալը: Իմ կարծիքով, ավելի լավ կլինի հանրակրթական դպրոցում ունենալ մտավոր թերզարգացումով երեխաների դասարան՝ զուգահեռ մնացած դասարաններին /անունը կարելի է դնել «հատուկ դասարան», կամ ինչ-որ մի այլ նեյտրալ բան/: Դա թույլ կտա երեխաներին միմյանց հետ շփվել դպրոցում, ինտեգրվել հասարակության մեջ, միաժամանակ չխոչընդոտելով կրթական գործընթացին:
Եվ, իհարկե, թե՛ ընտանիքը, թե՛ դպրոցը, թե՛ հասարակությունը պետք է երեխաներին սովորեցնեն բարյացկամ և ոչ գոռոզ վերաբերմունք իրենց նման հասակակիցների նկատմամբ:

Ինչ վերաբերում է հաշմանդամներին, ապա այո՛, եթե ոչ հաշմանդամ երեխա ունենայի, կուզենայի որպեսզի նա սովորեր հաշմանդամ երեխայի հետ միևնույն դասարանում: Շատ բան կսովորեր այդպիսի երեխայից, նաև կսովորեր /գործնականում/ իրեն չգերադասել նման մարդկանցից:

Մտավոր թերզարգացած կամ հաշմանդամ մարդիկ իրականում ունեն շատ գեղեցիկ և հարուստ ներաշխարհ /համենայն դեպս նրանք, ում հետ շփվել եմ/, որը ձեռք է բերվել բազմաթիվ զրկանքների, նեղությունների գնով: Անձամբ ես նման մարդկանց հետ շփվելիս միշտ մի նոր, զարմանալի բարի բան եմ հայտնաբերում նրանց վարքում, որից ես զուրկ եմ: Եվ արդեն պարզ չէ, թե ով է մեզանից հաշմանդամ:

[Լուսաբեր]

Իսկ ի՞նչ տարբերություն, եթե մտավոր հետամնաց չի, ապա նրանք ոչնչով չեն տարբերվում,դեռ ավելին, շատ ավելի հետաքրքիր նախասիրություններ ունեն ու կարող ենք մենք նրանցից բան սովորել
Ամեն դեպքում, այդպիսի երեխաների համար կան հատուկ դպրոցներ, հատուկ մասնագետներով, բայց պետկ չի առանձնացնել…Նրանք էլ են մտածում,սիրում ու փոխադարձ հոգատարության կարիք են զգում, ինչպես մենք

[Bulbul]

Ես մի հաշմանդամ ընկեր ունեմ, նա չի սովորել նորմալ երեխաների հետ, այլ տնային կրթություն է ստացել, նաև բակում չէր կարողանում շփվել երեխաների հետ, մեր մայրերը ընկերուհիներ են, մենք էլ ինքնստինքյան ընկերներ ենք մեծացել:
Դրսում նրան շատերն էին ձեռք առնում, մանավանդ փոքր ժամանակ, հիմա դե մեծա,

Բայց եթե մեր երեխաները փոքր ժամանակվանից սովորեն հաշմանդամների հետ, սովորական ընդունեն այն փաստը, որ նման մարդիկ էլ կան, որ իրենցից վատը չեն և այլն, գուցե հասրակության վերաբերմունքն էլ քիչ-քիչ փոխվի

Ես կուզեմ, որ այդպես լինի

[dvgray]

բարդ հարց է… նախ ինչու՞ "հաշվանդամ": կոպիտ է:
…
երկրորդ ով՞ ունի այնքան համբերություն, որ 10-երորդ հարկից ցած իջնի մի 10 մ/ժամ արագությամբ քայլող տատիկի հետևից: բայց մյուս կողմից ինչու՞ իջնել ոտքով, եթե պետք է որ այդ շենքում լինի վերելակ: այնպիսի վերելակ, որից համ ես օգտվեմ համ էլ այդ տատիկը ու ժամանակը գնա մենակ տստիկիայնտեղ նստելու վրա:
ասածս ինչ է: որ եթե մշակվեն լրջագույն ուսուցման համակարգեր, ապա կարծում եմ ոչ մեկն էլ դեմ չի լինի դրան: իսկ ռեալությունը այն է, որ այսօր անգամ պայծառ ուղեղով երեխային հայկական ուսուցման համակարգերը փչացնում /տոռմուղ են տալիս/ դպրոցում: իսկ պատկերացնում՞ եք որ հանկարծ այդ դասարան ընկնի դանդաղ աշխատող ուղեղով երեխա: ծնողների ամբողջ ագրեսիան. որը ծննունդ է դպրոցական ծրագրերից ու հաճախ հանդիպող այն դասավանդող ապաշնորհ դասատուից կթափվի այդ երեխայի ու նրա խեղճ ծնողի վրա:
չե, դեռ Հայաստանում այդպիսի "փորձ" դնելը շատ շուտ է, ու չունի ոչ մի հիմք, բազա: այն լռիվ հակառակ հետևանքների կբերի. այսիքն այդիսիս երեխան շատ ավելի կաշկանդված ու շատ ավելի վնասված ուղեղով կդառնա, քան էր մինչ այդ դասարան մտնելը:

[ars83]

բարդ հարց է… նախ ինչու՞ "հաշվանդամ": կոպիտ է:

«հաշվանդամ» չէ, Դիվի, «հաշմանդամ» հաշմել – to disable

իսկ ռեալությունը այն է, որ այսօր անգամ պայծառ ուղեղով երեխային հայկական ուսուցման համակարգերը փչացնում /տոռմուղ են տալիս/ դպրոցում: իսկ պատկերացնում՞ եք որ հանկարծ այդ դասարան ընկնի դանդաղ աշխատող ուղեղով երեխա:

Ծրագրերից ծանոթ եմ միայն մաթեմատիկայի ծրագրին: Կարող եմ ասել, որ 4-րդ և 5-րդ /թռիչքային 5 և 6/ դասարանների գրքերը շատ հաջող են, լավ խնդիրներ կան, նյութը մատուցված է մանրամասն, հետաքրիր ձևով: Իսկ սկսած 6-րդ դասարանից հանրահաշվի գրքերը սկսում են վատանալ, նյութը ներկայացված է բարդ, ֆորմալ լեզվով, շատ անտեղի շեղող մանրամասնություններով: Խնդիրները նույնատիպ են, կրկնվող: 8-րդ դասարանի հանրահաշիվն ավելի «տանելի է»: Երկրաչափության գրքերը գրեթե անփոփոխ են մնացել՝ որակյալ, դեռ սովետական ժամանակվա: Միակ, ըստ իս, անիմաստ փոփոխությունը, տարածաճափության տարրերի ավելացումն է 8-րդ դասարանում, որն առաջ ուսումնասիրվում էր 9-ից սկսած:

ծնողների ամբողջ ագրեսիան. որը ծննունդ է դպրոցական ծրագրերից ու հաճախ հանդիպող այն դասավանդող ապաշնորհ դասատուից կթափվի այդ երեխայի ու նրա խեղճ ծնողի վրա:

Այ այստեղ ես այսքան համոզված չէի լինի: Երեխաները հաճախ ծույլ են լինում /պարապել եմ, գիտեմ /, անհետաքրքրասեր, ոչ մի նոր բանով, բացի մեքենաների ցիլինդրներից և «32 ատամի» կատակներից, չհետաքրքրվող: Ծնողներն էլ հաճախ «սերիալներ նայող», ոչ այնքան կրթված և բանիմաց: Եվ երեխան էլ, ամբողջ օրը գտնվելով «սերալային կրքերի», խոհանոցային բամբասանքների կիզակետում, դժվար թե «փայլուն ուղեղի տեր» մեծանա: Դպրոցն, իհարկե, մեծ դեր ունի երեխայի դաստիարակության մեջ, բայց ընտանիքին չի կարող փոխարինել:
Իսկ ծնողների «պահանջատիրական» կեցվածքը շատ անգամ անընդունելի է: Չեմ ասում, որ ուսուցչության մեջ արատավոր պրակտիկա չկա, բայց ծնողներն էլ «խեղճ» չեն, մեծամասամբ:

չե, դեռ Հայաստանում այդպիսի "փորձ" դնելը շատ շուտ է, ու չունի ոչ մի հիմք, բազա: այն լռիվ հակառակ հետևանքների կբերի. այսիքն այդիսիս երեխան շատ ավելի կաշկանդված ու շատ ավելի վնասված ուղեղով կդառնա, քան էր մինչ այդ դասարան մտնելը:

Դե, ամեն ինչը կամաց-կամաց: Անընդհատ սպասել հո չի՞ լինի:

[Nimra]

համամիտ եմ Նանոյի հետ:
հիշում եմ, որ մեր դասարանում մի տղա կար, ով թերզարգացած էր համարվում: նրա մոտ զարգացած չէր խոսքը, հնչյուններ կաին, որ ընդհանրապես
արտաբերել չէր կարողանում, նրա իր շարժուձևով, մտածելակերպով հետ էր մեզանից մոտ երեք տարով, եթե ոչ ավելին: անգամ շատ ահավոր բան էր
նրա մոտ նկատվում` մաքրում էր քիթը և քսում դիմացինի վրա, կամ դասի ժամին ով նար կողմը թեքվեր, քաշում էր քիթը և այլն...
մեր տարրական դսարանի ուսուցչուհին մայրս էր, մինչև հիմա հպարտանում եմ այն բանով, որ նա կարողացավ ճիշտ դաստիարակչական մեթոդների
շնորհիվ այդ տղայի մեջ զարգացնել խոսքը` ամենաշատ ուշադրությունը նրան էր հատկացնում, բարկանում էր նրա վրա, ով ծաղրում էր այդ տղային
և մեզ բացատրում ու հասկացնում էր, որ այդ տղան ուղղակի փոքր ինչ դանդաղ է զարգանում ու պետք չէ ծիծաղել, ուղղեք նրա խոսքը, թույլ տվեք, որ
նա արտահայտվի, մի ծաղրեք...
հիշում եմ, որ մեծ ձեռքբերում համարվեց, երբ նա սովորեց իր կյանքի առաջին ոտոնավորը` ՙՙլուսին լուսին լուսերես...՚՚
հանդեսին նրան բոլորը ծափահարում էին:
մի խոսքով կարճ ժամանակ անց, նա դարձավ մեզանից մեկը, երես էինք տալիս նրան, բոլորս էլ նրան շատ էինք սիրում, իսկ ինքն ինձ էր սիրահարված
շատ հետաքրքիր ընկեր էր,, դասարանում վեց հոգով շատ մոտ էինք, նա էլ մեր վեցից մեկն էր, երբեմն նրան արտագրություն անել էի տալիս, որպեսզի տառերը սովորի,
ասում էի ինձ համար նամակ գրի, ասա ինչքան ես սիրում , որ հավատամ, դա իրականում հնարավորություն էր նրա մտքերը շարադրելու համար,,,
մի խոսքքվ, կարճ ժամանակ անց, նա դարձավ հասարակության լիարժեք անդամ ու դա համարում եմ ուսուցչուհու ճիշտ աշխատանքի շնորք:
հա, բայց մինչև վերջ էլ ՚՚վաղը՚՚ ասելու փոխարեն ասում էր` ՙՙէսօր չէ, վաղըՙՙ, շատ էինք սիրում նրա թերություն համարվող առավելությունները

[Ruby Rue]

Նիմրա՛, դրական օրինակը միշտ ոգևորիչ է…
Ինձ հետ էլ են բազմաթիվ հաշմանդամ երեխաներ սովորում, սակայն մանկավարժներ, հոգեբանների աշխատանքի և իհարկե նրանց հասկակիցների լավ վերաբերմունքի շնորհիվ, իրենք կարող են շատ բաների հասնել :
Բնությունը երբ ինչ-որ բան խլում է, մի բան տալիս է… Հաշմանդամ երեխաներից շատերը որևէ տաղանդ ունեն, որը ուղղակի պետք է զարգացնել…

[Nimra]

Նիմրա՛, դրական օրինակը միշտ ոգևորիչ է…
Ինձ հետ էլ են բազմաթիվ հաշմանդամ երեխաներ սովորում, սակայն մանկավարժներ, հոգեբանների աշխատանքի և իհարկե նրանց հասկակիցների լավ վերաբերմունքի շնորհիվ, իրենք կարող են շատ բաների հասնել :
Բնությունը երբ ինչ-որ բան խլում է, մի բան տալիս է… Հաշմանդամ երեխաներից շատերը որևէ տաղանդ ունեն, որը ուղղակի պետք է զարգացնել…

ու դա պատմում եմ գյուղի դպրոցի մասին, մեր գյուղում , ցավոք սրտի , հաճախ են հանդիպում նման երեխաները:
մայրիկս իրոք լավ մեթքդներ ունի նրանց հետ աշխատելու համար, ինչը չեմ կարող պնդել մի երկու ուսուցչուհու մոտ, որոնք այդ անունը կրելու իրավունք էլ չունեն
իսկ ավագ դասարանում գրեթե բոլորն էլ բարի են, դե գյուղ է, բոլորն էլ իրար ճանաչում են
հա, էդ տղան երազում էր բեռնատարի վարորդ դառնալ ու ասում են, շատ լավ մեքենա է վարում, բազմաթիվ շատ զարգացած մարդկանցից էլ լավ
հա, ու հիշում եմ, որբ մեր դիկտատոր դասատուները ցուցափայտն օգտագործում էին դաս չսովարածներին ծեծլու , հարվածելու համար, ես ըմբոստանում էի,
վիճում նրանց հե, որովհետև մայրիկս ասել էր, որ չի կարելի հարվածել աշակերտին, դա պատժելի է....
ու նաև, եթե դասատունեիրց ոմանք փորձում էին ավելի պահանջել դասարանում վատ սովորողներից, բոլորս ուղղակի պաշպանում էինք նրանց, դասատուներին ասելով, որ
նրանք ավելի չեն կարող սովորել, նրանք ի վիճակի չեն
դա ձևակերպվում էր որպես բողոք տվյալ ուսուցչի կողմից ու փոխանցվում տարրական դսարանի ուսուցչուհում, իսկ մայրիկս հպարտանում էր մեզանով, ասելով, որ
նրանք սերտել են այն, ինչ սովորեցրել եմ
ինչի համար եմ մանրամասնում, ես գտնում եմ, որ երեխայի զարգացման հարցում շատ մեծ դեր է խաղում տարրական դասարանի ուսուցչուհին:

[Նանո]

Նիմրա՛, դրական օրինակը միշտ ոգևորիչ է…
Ինձ հետ էլ են բազմաթիվ հաշմանդամ երեխաներ սովորում, սակայն մանկավարժներ, հոգեբանների աշխատանքի և իհարկե նրանց հասկակիցների լավ վերաբերմունքի շնորհիվ, իրենք կարող են շատ բաների հասնել :
Բնությունը երբ ինչ-որ բան խլում է, մի բան տալիս է… Հաշմանդամ երեխաներից շատերը որևէ տաղանդ ունեն, որը ուղղակի պետք է զարգացնել…

Լավատեսությունդ գովելի է, սակայն ոչ միշտ է, որ բնությունն ինչ-որ բան տալիսէ իր վերցրածի փոխարեն: Եթե մեկ անգամ գնաք Խարբերդի մասնագիտացված մանկատուն, ապա կհամոզվեք, որ բնությունը շատ բաներ պարզապես խլում է ու դրա փոխարեն ոչինչ չի տալիս

[Նանո]

Իսկ ի՞նչ տարբերություն, եթե մտավոր հետամնաց չի, ապա նրանք ոչնչով չեն տարբերվում,դեռ ավելին, շատ ավելի հետաքրքիր նախասիրություններ ունեն ու կարող ենք մենք նրանցից բան սովորել
Ամեն դեպքում, այդպիսի երեխաների համար կան հատուկ դպրոցներ, հատուկ մասնագետներով, բայց պետկ չի առանձնացնել…Նրանք էլ են մտածում,սիրում ու փոխադարձ հոգատարության կարիք են զգում, ինչպես մենք

Մեր հասարակությունն այնքան էլ զարգացած չէ, որ ընդունի սահմանափակումներ ունեցողներից է կարելի է շատ բաներ սովորելու գաղափարը.. Հավատացեք շատ հատուկ մանկավարժներ, դեֆեկտոկուգներ իրենք են այս մարդկանց առանձնացնում հասարակությունից... ուր մնաց, թե մնացածն ընդունեին, որ իրենցից ինչ-որ բան կարող ես սովորել

[Նանո]

Իմ կարծիքով, ավելի լավ կլինի հանրակրթական դպրոցում ունենալ մտավոր թերզարգացումով երեխաների դասարան՝ զուգահեռ մնացած դասարաններին /անունը կարելի է դնել «հատուկ դասարան», կամ ինչ-որ մի այլ նեյտրալ բան/:

Նրանց համար հատուկ դասարան ստեղծելը, դա ևս նշանակում է, որ այս ձևով նրանց անջատում ես հասարակությունից ու համարում ես, որ այդ դասարանի երեխաները հատուկ են:
Իսկ ինչ վերաբերում է ներառական կրթությանը, այն ամենասխալ կառուցված կրթական ծրագիրն է, որի մեջ թերություններն ավելի շատ են, քան առավելությունները: Առաջին հերթին այս երեխաների հետ հատուկ մասնագետներն աշխատում են որոշ դասերի հաշվին անհատապես, որը ևս երեխային իր դասընկերներից առանձնացնել և նրա հատուկ լինելն ընդգծել է նշանակում: Այս երեխաներն ինչ-որ տարիքում սկսում են ընկալել իրենց դասընկերներից առանձնացումը և սկսում են հրաժարվել հատուկ մասնագետների հետ աշխատանքից, որը բերում է երեխայի զարգացման ռեգրեսիայի: Մյուս խնդիրն այն է, որ լինում են դեպքեր, երբ չակերտավոր ներառական դպրոցները չեն ունենում համապատասխան մասնագետներ, այդ երեխաների տեղափոխման համար անհրաժեշտ ֆիզիկական և սոցիալական միջավայրեր: Երեխաներն ու ծնողները հոգեբանորեն լիարժեք պատրաստված չեն լինում, որ իրենց դասարանում սովորելու է հատուկ խնամքի կարիք ունեցող երեխա:Իսկ ամենակարևոր խնդիրներից է հանդիսանում այն,որ անհատական պարապմունքների հետևանքով այս երեխաների մոտ թերզարգացած է լինում խմբում աշխատելու կարողությունները, նրանք նաև սոցիալականացման և հաղորդակցման խնդիրներ են ունենում... Այնպես, որ այդքան էլ զարմանալի չէ, որը տանն անհատական կրթություն ստացածն ունի սոցիալականացման խնդիր, միևնույն է ներառական դպրոցն ավարտածն էլ է այդ խնդիրն ունենում.....