Ինտելեկտուալ ազնվություն

[Արշակ]

արդյոք՞ գիտության մեջ տեսել ես այսպիսի բաներ: եթե այո, ապա որտեղ՞:
գիտնականը եթե օգտագործում է սուտը, որից ինքը տեղյակ է, միանգանից դադարում է գիտնական լինլուց:
եկեք այստեղ չվիրավորենք մարդկության իսկապես պայծառ ուղեղներին, որոնք շատ անգան սոված ու տկլոր, բայց բացահայտել են աշխարհի, տիեզերքի օրենքները ու օրինաչափությունները:

հասկանում եմ, որ այժմ Հայաստանում պրակտիկորեն գիտնական գտելը ավելի դժվար է, քան նավթի հանքահոր, բայց եկեք այս հարցին նայենք համամարդկային տռսակետից, այլ ոչ թե Երևանի Համալսարանի "գիտխորհուրդը" ինկատի ունենալով:

dvgray, այն որ քո ասած պայծառ ուղեղներ միշտ էլ եղել են, դրա վերաբերյալ կարծում եմ ոչ ոք չի վիճում, բայց քանի գնում ավելի եմ համոզվում գիտական աշխարհի սուբյեկտիվիզմի մեջ։ Ու ոչ միայն Հայաստանում։ Օրինակ՝ երկար ժամանակ, երբ դարվինիզմն էր իշխում աշխարհում (հիմա էլ շատ մեծ չափով), ցանկացած գիտնական ով այն հերքող տեսակետներ էր արտահայտում, միանգամից սկացնում էին, չէին թողնում առաջ գնա, խոսքը լսելի դառնա, փաստերը կոծկվում էին։ Հիմա տարբեր գիտնականներ սկսել են քիչ–քիչ խոսել էդ մասին ու ջրի երես հանել։
Էլ չեմ ասում պատմությունը, որ ամեն մի երկիր իր ուզած ձևով է դասավորում ու չտեսնելու տալիս հակառակ կողմի փաստերը։
Գիտական աշխարհը մեծ մասամբ դրսևորում է սուբյեկտիվիզմ՝ ենթարկվելով տվյալ հասարակության մոդայիկ աշխարհընկալմանը, քաղաքական կողմնորոշմանը, ազդվելով դրանցից։ Ու միայն հատուկենտ համարձակներ են, որ կարողանում են դեմ գնալ, դիմակայել ճնշմանը ու հաճախ հետմահու փոխում գիտական աշխարհի զարգացման ընթացքը։

Ու ընդհանրապես, արևմտյան գիտական աշխարհի ամբողջ պատմության ընթացքում նման դեպքերը բազմաթիվ են՝ ինչպես կարծրացած գիտական պատկերացումերի, այնպես էլ միտումնավոր կերպով ակնհայտ ճշմարտությունը չընդունելու։ Միշտ էլ գիտական աշխարհում պայծառ ուղեղները իրենց տեսած ճշմարտությունները հաստատելու համար ստիպված են եղել պայքարել շրջապատող ինտելեկտուալ անազնվության դեմ։
Ստանդարտ մոդելներից մեկն էլ սա է. տարեց գիտնականը բազմաթիվ աշխատությունների հեղինակ է ինչ–որ ոլորտում, ճանաչված գիտնական, հաճախ նաև գիտությունների ակադեմիայում բարձր պաշտոն ունի ու հանկարծ հայտնվում է ինչ–որ երիտասարդ, որի գիտական պնդումներով տարեց գիտնականի (ու իր շրջապատի մյուս գիտնականների) ողջ կյանքի աշխատանքը, բազմիցս պնդած տեսակետները փուչ են դուրս գալիս։ Բնականաբար տարեց գիտնականը սկսում է ատամներով պայքարել իր «վաստակի ու պատվի» համար։

[Morpheus_NS]

Մեծը որ ասում ա, ուրեմն մի բան գիտի-շատ տարածված ու հայ իրականությանը հատուկ օրինակ:

[Մարկիզ]

Մեկ օրինակ ևս, որը, կարծում եմ, մեծապես կապված է քննարկվող թեմայի հետ.
Բժշկություն- Ապացուցողական բժշկություն
http://ru.wikipedia.org/wiki/Доказательная_медицина
http://www.defender.spb.ru/ebm.htm

[Մարկիզ]

Մենք` երիտասարդներս, հաճախ մեր աշխատանքում, կենցաղային կամ ամենօրյա որոշակի հարցերում դիմում ենք ռիսկի: Չգիտեմ, որ խորը մտածում ես, տեսնում ես, որ այդ ռիսկը իրականում չհիմնավորված էր: Հետո հասկանում ես նաև, որ իրադարձությունների անհաջող ընթացքի դեպքում, նման քայլերը կարող են իսկական պատուհաս դառնալ գլխիդ: Շարժառիթներն էլ տարբեր են` սովորական փառասիրությունից մինչև խիղճ, ընկերասիրություն, պատվախնդրություն: Նման ռիսկերի հաջող ավարտի դեպքում մեկ-մեկ մտածում ես, որ ինչ-որ նախախնամություն /այդպես ասեմ երևի/ կար դրա մեջ: Այսինքն` հաջողակ ես: Բայց հետո, քիչ անց, երբ վեր ես լուծում ամեն ինչ, տեսնում ես, որ դեպքերի հաջող ավարտը քո համար ընդամենը պատահականություն էր: Ամեն դեպքում, կարծում եմ, մեծերին, ավագներին լսել, նրանց խորհուրդներին հետևել երբեմն նույնիսկ առանց կասկածի, կույր վստահությամբ անպայման պետք է:
Իմ աշխատանքում մի դեպք տեղի ունեցավ, որի հետ կապված հաջորդ օրը խորհրդակցում էի իմ ավագ կոլեգաներից մեկի հետ: Հարցիս. «Ճիշտ՞ եմ վարվել», նա պատասխանեց. «Ամեն ինչ լավ է, քանի որ լավ ավարտ է ունեցել»:

Չգիտեմ, միգուցե գրառումս թեմայի հետ չի առնչվում, բայց չգիտես ինչու, թեմայում գրված քննարկումները կարդալուց հետո, միանգամից այս մտքերն եկան:

[Jarre]

dvgray, այն որ քո ասած պայծառ ուղեղներ միշտ էլ եղել են, դրա վերաբերյալ կարծում եմ ոչ ոք չի վիճում, բայց քանի գնում ավելի եմ համոզվում գիտական աշխարհի սուբյեկտիվիզմի մեջ։ Ու ոչ միայն Հայաստանում։ Օրինակ՝ երկար ժամանակ, երբ դարվինիզմն էր իշխում աշխարհում (հիմա էլ շատ մեծ չափով), ցանկացած գիտնական ով այն հերքող տեսակետներ էր արտահայտում, միանգամից սկացնում էին, չէին թողնում առաջ գնա, խոսքը լսելի դառնա, փաստերը կոծկվում էին։ Հիմա տարբեր գիտնականներ սկսել են քիչ–քիչ խոսել էդ մասին ու ջրի երես հանել։
Էլ չեմ ասում պատմությունը, որ ամեն մի երկիր իր ուզած ձևով է դասավորում ու չտեսնելու տալիս հակառակ կողմի փաստերը։
Գիտական աշխարհը մեծ մասամբ դրսևորում է սուբյեկտիվիզմ՝ ենթարկվելով տվյալ հասարակության մոդայիկ աշխարհընկալմանը, քաղաքական կողմնորոշմանը, ազդվելով դրանցից։ Ու միայն հատուկենտ համարձակներ են, որ կարողանում են դեմ գնալ, դիմակայել ճնշմանը ու հաճախ հետմահու փոխում գիտական աշխարհի զարգացման ընթացքը։

Ու ընդհանրապես, արևմտյան գիտական աշխարհի ամբողջ պատմության ընթացքում նման դեպքերը բազմաթիվ են՝ ինչպես կարծրացած գիտական պատկերացումերի, այնպես էլ միտումնավոր կերպով ակնհայտ ճշմարտությունը չընդունելու։ Միշտ էլ գիտական աշխարհում պայծառ ուղեղները իրենց տեսած ճշմարտությունները հաստատելու համար ստիպված են եղել պայքարել շրջապատող ինտելեկտուալ անազնվության դեմ։
Ստանդարտ մոդելներից մեկն էլ սա է. տարեց գիտնականը բազմաթիվ աշխատությունների հեղինակ է ինչ–որ ոլորտում, ճանաչված գիտնական, հաճախ նաև գիտությունների ակադեմիայում բարձր պաշտոն ունի ու հանկարծ հայտնվում է ինչ–որ երիտասարդ, որի գիտական պնդումներով տարեց գիտնականի (ու իր շրջապատի մյուս գիտնականների) ողջ կյանքի աշխատանքը, բազմիցս պնդած տեսակետները փուչ են դուրս գալիս։ Բնականաբար տարեց գիտնականը սկսում է ատամներով պայքարել իր «վաստակի ու պատվի» համար։

Արշակի գրածին ավելացնեմ նաև հետևյալը։ «Անգրագետներ, հիմարներ, անպատասխանատուներ, դոգմատիկներ, հեքիաթների հավատացողներ»։ Այսպիսի խոսքերով ԶԼՄ-ներով գիտնականները անվանել են այն մարդկանց ովքեր չեն հավատում էվոլյուցիային։ Ես չեմ խոսում էվոլյուցիայի ճիշտ կամ սխալ լինելու մասին, այլ երևույթի՝ որ այդպես վստահ են ու անզիջող։