Պատմության կեղծարարնե՞ր

[Chuk]

Ռասելն ասած որ հայերը բնիկներ են,բայց դրանից հետո մի երկու բան էր ուզում ասել,իսկ լրագրողը խանգարում էր, մեկ էլ անգլերեն էր տեղ-տեղ խոսում ու իրականում գլուխ չհանեցի թե ինքը իրականում ինչ էր ուզում ասեր, ինձ թվաց որ Ռասելը ֆինտուֆլուշկեք արեց, Ուրարտուի վրով մի երկու անհասկանալի բան ասաց ու չկարողացա մինչև վերջ ընկալել իրա միտքը լրագրողի մեղքով, հեսա վիդեոն մի հատ էլ կնայեմ, բայց հաստատ ինքը խաղեր տվեց:

«Խաղեր տվեց», «Ուրիշ բան էր ուզում ասել» և այլնը վերացական հասկացություններ են:
Լրագրողն ու Լեռնցիենք ասում են, որ իբր Ռասելն ասում է, որ հայերը բնիկ չեն:
Նախ հասկանանք, որ ինչ-որ պատմաբան ինչ-որ ուսումնասիրություններով կարող է նման եզրահանգման գալ՝ ճիշտ կամ սխալ: Ու դա դեռ հիմք չէ մարդուն անվանարկելու ու նրան հակահայ ու սողուն համարելու համար: Պատմությունը միանշանակ գիտություն չէ ու հենց նման տարբեր տեսակետների բախումի արդյունքում է առաջանում:

Այժմ խոսում ենք կարճ ու կոնկրետ այլ բանի մասին. կան պնդողներ, որ նա այդպիսի բան է ասել, իսկ ինքն ասում է, որ չի ասել:
Տարբերակ 1. Ռասելն ասել է, իսկ հաղորդման ժամանակ ստում է, որ իբր չի ասել,
Տարբերակ 2. Նրա խոսքը խեղաթյուրել են, ստում են այդպես ներկայացնողները:

Առաջարկ. թող Լեռնցին, ով ասում է, որ Ռասելն այդպիսի բան է ասել, ցույց տա Ռասելի այդ խոսքերը, հակառակ դեպքում ստացվում է.
Տարբերակ 1. Ինքը ականջի ծերով ինչ-որ մի ստախոսից լսել ու էդպես ներկայացնում է՝ առանց խորանալու
Տարբերակ 2. Ստում ու կեղծում է

[Mephistopheles]

Բոլորիդ Հայի վարքը չի հետաքրքիր, պարզապես մի քանի հոգու "մթոմ" հայի վարքն էր հետաքրքիր:
Լրագրողի հաղթանակը կայանում էր նրանում, որ նա Ռասելի բերանից առավ Հայերի բնիկության փաստը: Հարցը կայանում է նրանում, որ Ռասելը և նրա գործընկերները արդեն բավականին գործ են անում ապացուցելու համար, որ հայերը բնիկ չեն: Ահա թե ինչու նա կրկնել տվեց այդ հատվածը:

Ինչ վերաբերվում է Ադամ Եվայի հարցին: Ստեղ հարցը նրանում չէ, թե որքանով է այն ճշմարտացի, այլ հարցը նրանում է, թե ով ինչպես է արձագանքում նման մտքին:

Իսկ իմ համար շատ կարևոր էր այս տեսանյութի հանդեպ ակումբի շատ անդամների կարծիքները:

Ապեր, ով այդ հարցին լուրջ մոտենա նրան հոգեկան հիվանդ կարելի է անվանել, քանի որ այդ հարցը երբեք խնդրո առարկա չի եղել և անհնար է ապացուցել… նորմալ մարդը դրան քմծիծաղով կարձագանքի… չկասկածես…

…Լեռնցի ջան, ես համոզված եմ որ դու այդ հարցին ճիշտ արձագանք ես տվել…

[Gayl]

«Խաղեր տվեց», «Ուրիշ բան էր ուզում ասել» և այլնը վերացական հասկացություններ են:
Լրագրողն ու Լեռնցիենք ասում են, որ իբր Ռասելն ասում է, որ հայերը բնիկ չեն:
Նախ հասկանանք, որ ինչ-որ պատմաբան ինչ-որ ուսումնասիրություններով կարող է նման եզրահանգման գալ՝ ճիշտ կամ սխալ: Ու դա դեռ հիմք չէ մարդուն անվանարկելու ու նրան հակահայ ու սողուն համարելու համար: Պատմությունը միանշանակ գիտություն չէ ու հենց նման տարբեր տեսակետների բախումի արդյունքում է առաջանում:

Այժմ խոսում ենք կարճ ու կոնկրետ այլ բանի մասին. կան պնդողներ, որ նա այդպիսի բան է ասել, իսկ ինքն ասում է, որ չի ասել:
Տարբերակ 1. Ռասելն ասել է, իսկ հաղորդման ժամանակ ստում է, որ իբր չի ասել,
Տարբերակ 2. Նրա խոսքը խեղաթյուրել են, ստում են այդպես ներկայացնողները:

Առաջարկ. թող Լեռնցին, ով ասում է, որ Ռասելն այդպիսի բան է ասել, ցույց տա Ռասելի այդ խոսքերը, հակառակ դեպքում ստացվում է.
Տարբերակ 1. Ինքը ականջի ծերով ինչ-որ մի ստախոսից լսել ու էդպես ներկայացնում է՝ առանց խորանալու
Տարբերակ 2. Ստում ու կեղծում է

Ապեր կապս հիմա լավ չի աշխատում,մի կես ժամից կասեմ թե ինչ նկատի ունեի երբ ասացի խաղեր ա տալիս,որովհետև ոչ թե հույսս ինտուիցիայի վրա եմ դրել այլ ինքը այնտեղ մի երկու արտահայտություն արեց որը քննարկման արժանի է:

[Chuk]

Մի քանի բառ էլ:
Ուրեմն ինչպես նախկինում ասել եմ, շատ անգամներ, նորից կրկնեմ, որ Ռասելի տեսությանը ծանոթ չեմ, չգիտեմ որքանով է անկեղծ աշխատում, որքանով է պատվեր կատարում, որքանով է ճիշտ վերլուծություններ անում, որքանով սխալ: Այս պահին այս ամենն իմ համար էական չի մի պարզ ու հասարակ պատճառով:

Դիցուք Ռասելը կեղծում է ու ամեն ինչը ինչ-որ պատվերի շրջանակում սխալ է ներկայացնում:
Է թող:
Այդ դեպքում պետք է պատշաճ գիտական մակարդակով այդ ամենը հերքել: Փոխարենը մենք տեսնում ենք զուտ անձնավորված, հիվանդագին վերաբերմունք: Ու այդ վերաբերմունքը ողբալի է, ցույց է տալիս մեր խղճուկ մակարդակը: Ցույց է տալիս, որ եթե իսկապես հայերի պատմությունը կեղծողներ կան, մենք չենքկարող դեմն առնել: Մենք չենք կարող նույնիսկ ամենապարզ բանն անել. անհեթեթ մտքի վրա քմծիծաղ տալ, փոխարենը փրփուրը բերաններիս հակահրեական լոզունգներ ենք հնչեցնում: Ամո՛թ է: Գոնե էս ֆորումի մասնակիցներին եմ կոչ անում ուշքի գալու, պետք չի որ մենք էդքան խղճուկ լինենք:

[Mephistopheles]

Ախր չեմ հասկանում ինչպես կարող է երկրորդ կարծիք լինել,միթե հասկանալի չէ որ շատերիս կռիվը հենց սրա դեմ է, ինչու՞ պատմաբան չի գնացել այլ շուտ բռնկվող ու ոչինչ չասող լրագրող:

Գել ախպեր, գիտական բանավեճերը նման ձևով չեն տարվում, այլտ արվում են գիտական աշխատությունների միջոցով, իսկ մենք այսօր մնացել ենք ԼԼԼ-ի հույսին (Լիոն- Լեռնցի-"Լրագրող")…

Լրիվ համաձայն եմ քեզ հետ…

[Gayl]

Գել ախպեր, գիտական բանավեճերը նման ձևով չեն տարվում, այլտ արվում են գիտական աշխատությունների միջոցով, իսկ մենք այսօր մնացել ենք ԼԼԼ-ի հույսին (Լիոն- Լեռնցի-"Լրագրող")…

Լրիվ համաձայն եմ քեզ հետ…

Եթե Ռասելը կեղծ պատմաբան է ապա Լիոնի որոշ ասածների համամիտ եմ, բայց որ լրագրողին կարելի է արթարացնել դա արդեն աբսուրդ է, մարդու նայելը չի գալիս, հիմա ուզում եմ նորից նայեմ վիդեոն բայց կապս վատա մի քիչ երկար կձգի, ես որոշ կասկածելի արտահայտություններ լսեցի, որը դուրս չեկավ ախր էտ լրագրողը չէր թողում որ ինքը խոսար, լավ բա դրա աշխատությունը ինետում չկա՞:

[Chuk]

Գայլ ջան,
«Կեղծ պատմաբան» բան-ման, ամեն ինչը նենց լավ ա հնչում:
Ու իսկապես էլ հնարավոր ա, որ կեղծ պատմաբան ա: Հնարավոր ա:
Բայց արի հասկանանք մի հատ պարզ ճշմարտությունը. ազգայնամոլ իր մոլության պատճառով չի կարող որոշել որևէ պատմաբանի կեղծ լինելը, որովհետև ցանկացած տեսակետ, որտեղ իր ազգի մասին իր պատկերացրածից փոքր-ինչ ավելի «վատ» բան է ասվում, ընդունելու է ոչ թե սառը ու դիտարկի գիտության տեսակետից, հասկանալի ճիշտ կամ սխալ լինելը, այլ ընդունելու է փրփուրը բերաններին:

Առայժմ այդ մարդու դեմ, ինչքան որ նկատել եմ, խոսել են ազգայնամոլներն ու հրեաատյացները:
Հարց. կարելի՞ է այդ պնդումներն ի գիտություն ընդունել:

[Mephistopheles]

Եթե Ռասելը կեղծ պատմաբան է ապա Լիոնի որոշ ասածների համամիտ եմ, բայց որ լրագրողին կարելի է արթարացնել դա արդեն աբսուրդ է, մարդու նայելը չի գալիս, հիմա ուզում եմ նորից նայեմ վիդեոն բայց կապս վատա մի քիչ երկար կձգի, ես որոշ կասկածելի արտահայտություններ լսեցի, որը դուրս չեկավ ախր էտ լրագրողը չէր թողում որ ինքը խոսար, լավ բա դրա աշխատությունը ինետում չկա՞:

Կեղծ պատմաբան ասելով ի՞նչ կարելի է հասկանալ… մեկը որ մասնագիտությամբ պատմաբան չէ և իրեն պատմաբան է ներկայացնում… հիմա եթե Ռասսլը այդպիսի մեկն է ապա դա պետք է մեջտեղ բերած լինեին… եթե Ռասսլը պատվեր է կատարում ապա դա հանցագործություն է, դա նույնն է որ մի գիտնականի փող տաս որ աշխատություն մշակի գրավիտացիայի կամ երկրի կլորության դեմ… ուրեմն ԼԼԼ-ն պետք է այս ամենը տեղափոխեն իրավական դաշտ,այդ մարդուն դատի տան որ նա պատվերով պատմական փաստերը կեղծում է և պատժեն մեր պատմության կեղծարարին… դեռ ավելի, վնասաց հատուցում էլ պահանջեին (զաօդնօ Լիոնի գրքեր մեծաքանակ կտպեին, որը հայոց իրական պատմությունն է)…

Էսքան բան… կարիք չկա միկրոֆոնը ձեռը մարդկանց չամուռ լինել ու նրանց անկողինը մտնել… մի հատ էլ թողաշխատություն գրեն որ աշխարհը հայերիցա սկսել աստվածն էլ հայ ա եղել, որտև հայերեն ա խոսացել…

[Mephistopheles]

Ինչ վերաբերվում է Ադամ Եվայի հարցին: Ստեղ հարցը նրանում չէ, թե որքանով է այն ճշմարտացի, այլ հարցը նրանում է, թե ով ինչպես է արձագանքում նման մտքին:

Լեռնցի ջան, էս հարցի պատասխանը կարելի է ստանալ Կրոն բաժնի "Հարցեր Քահանային" ենթաբաժնից… Տեր Հայրը կիմանա Աստված ինչ լեզվով է խոսել Ադամի և Եվայի հետ…

իմիջայլոց եթե քո ասածով լինի ու արձագանքին հետևենք ապա աշխարհում 2 հատ հայ կմնա մեկը դու մկն էլ էն "լրագրողը"

[Gayl]

Գայլ ջան,
«Կեղծ պատմաբան» բան-ման, ամեն ինչը նենց լավ ա հնչում:
Ու իսկապես էլ հնարավոր ա, որ կեղծ պատմաբան ա: Հնարավոր ա:
Բայց արի հասկանանք մի հատ պարզ ճշմարտությունը. ազգայնամոլ իր մոլության պատճառով չի կարող որոշել որևէ պատմաբանի կեղծ լինելը, որովհետև ցանկացած տեսակետ, որտեղ իր ազգի մասին իր պատկերացրածից փոքր-ինչ ավելի «վատ» բան է ասվում, ընդունելու է ոչ թե սառը ու դիտարկի գիտության տեսակետից, հասկանալի ճիշտ կամ սխալ լինելը, այլ ընդունելու է փրփուրը բերաններին:

Առայժմ այդ մարդու դեմ, ինչքան որ նկատել եմ, խոսել են ազգայնամոլներն ու հրեաատյացները:
Հարց. կարելի՞ է այդ պնդումներն ի գիտություն ընդունել:

Վիդեոն վերջապես կրկին նայեցի ու էլի լրագրողի վրա նեռվայնացա, լավ հրեայի ասածից մի նախադասություն մեջբերում անեմ.
«Հայերը Ուրարտական արյուն ունեն և բնիկ են,որովհետև ինչպես մարդիկ մի լեզուն յուրացնում են չէ՞, այսինքն մարդ կարող է մի տեղ գնալ և լեզու սովորել, յուրացնել»:
Չուկ կարաս ասես ինչ է նկատի ունի Ռասելը:Ես հասկացա, որ հայերը եկել են յուրացրել են ուրարտացիների լեզուն, բայց չեմ ընկալում թե էլ ոնց եղավ նույն արյունն ունեցան:
«Խորենացին ստախոս չի, բայց դա չի նշանակում,որ ինչ որ ասում է ճշմարտություն է նա միջնադարյան պատմագիր է»
Լ. -Ո՞ր դարի
Հ.-Չգիտեմ
Լ.-Ութերորդ չլինի
Հ.-Կարող է լինել
Լ.-Հինգերորդ նույնպե՞ս:
Հ.-Կարող է լինել,բայց(ստեղ ես իմ ինչա ասում չեմ հասկանում,ոնց որ ասում ա «ան ադեն») որոշ փաստեր ներմուծված լինեն ավելի ուշ:
Այստեղ հետաքրքիր էր որ նա չգիտեր թե որ դարի պատմաբան է և այսպես ինչպես է ասում, որ Խորենացու որոշ ասածների հետ համաձայն չի, մեկ էլ Չուկ ջան ուշադրություն դարձրու իրա վերջին ասածին« որոշ փաստեր ներմուծված լինեն ավելի ուշ» այսինքն կատարվել է ավելացում,իսկ էտ լրագրողը անգամ չի էլ հարցնում թե որոնք են այդ որոշները:

[Gayl]

Ապեր իհարկե դատ է հասնում, բայց դա դժվար է թան խմելու պես բան չի, այսօր ով ինչ ուզում ասում ա, ասում են օտար աղբյուրների հիման վրա, օրինակ Ռասելն ուզում էր Հերոդոտոսից մեջբերում աներ բայց լրագրողը չթողեց ուղղակի չի քիչ հավանական է որ օտար աղբյուրը լինի ավելի ճշգրիտ քան մեր աղբյուրները:
Էսքան բան… կարիք չկա միկրոֆոնը ձեռը մարդկանց չամուռ լինել ու նրանց անկողինը մտնել… մի հատ էլ թողաշխատություն գրեն որ աշխարհը հայերիցա սկսել աստվածն էլ հայ ա եղել, որտև հայերեն ա խոսացել…

Համաձայն եմ, դա ասաց որովհետև զգաց որ ինքը չափից դուրս թուլանում ա ու պարտվում, իսկ այդ քայլը նրան մոտեցրեց պարտության:

[Gayl]

Կեղծ պատմաբան ասելով ի՞նչ կարելի է հասկանալ… մեկը որ մասնագիտությամբ պատմաբան չէ և իրեն պատմաբան է ներկայացնում… հիմա եթե Ռասսլը այդպիսի մեկն է ապա դա պետք է մեջտեղ բերած լինեին… եթե Ռասսլը պատվեր է կատարում ապա դա հանցագործություն է, դա նույնն է որ մի գիտնականի փող տաս որ աշխատություն մշակի գրավիտացիայի կամ երկրի կլորության դեմ… ուրեմն ԼԼԼ-ն պետք է այս ամենը տեղափոխեն իրավական դաշտ,այդ մարդուն դատի տան որ նա պատվերով պատմական փաստերը կեղծում է և պատժեն մեր պատմության կեղծարարին… դեռ ավելի, վնասաց հատուցում էլ պահանջեին (զաօդնօ Լիոնի գրքեր մեծաքանակ կտպեին, որը հայոց իրական պատմությունն է)…

Այդպիսի բն անելը շատ դժվարա, որովհետև հնարավոր է որ դա հիմնվում է օտար աղբյուրների վրա դե մի քիչ էլ դզում փչում ա ու ստացվում ա որ ասածների մեջ լոգիկա կա, հենա Հերոդոտոսից ուզում էր մեջբերում աներ լրագրողը չթողեց, շատ քիչ հավանական է, որ օտար աղբյուրը ավելի ճիշտ է քան մեր աղբյուրները, եթե իհարկե օտարն ու տեղականը նույն ժամանակաշրջանում են ստեղծվում:

[Chuk]

Վիդեոն վերջապես կրկին նայեցի ու էլի լրագրողի վրա նեռվայնացա, լավ հրեայի ասածից մի նախադասություն մեջբերում անեմ.
«Հայերը Ուրարտական արյուն ունեն և բնիկ են,որովհետև ինչպես մարդիկ մի լեզուն յուրացնում են չէ՞, այսինքն մարդ կարող է մի տեղ գնալ և լեզու սովորել, յուրացնել»:
Չուկ կարաս ասես ինչ է նկատի ունի Ռասելը:Ես հասկացա, որ հայերը եկել են յուրացրել են ուրարտացիների լեզուն, բայց չեմ ընկալում թե էլ ոնց եղավ նույն արյունն ունեցան:
«Խորենացին ստախոս չի, բայց դա չի նշանակում,որ ինչ որ ասում է ճշմարտություն է նա միջնադարյան պատմագիր է»
Լ. -Ո՞ր դարի
Հ.-Չգիտեմ
Լ.-Ութերորդ չլինի
Հ.-Կարող է լինել
Լ.-Հինգերորդ նույնպե՞ս:
Հ.-Կարող է լինել,բայց(ստեղ ես իմ ինչա ասում չեմ հասկանում,ոնց որ ասում ա «ան ադեն») որոշ փաստեր ներմուծված լինեն ավելի ուշ:
Այստեղ հետաքրքիր էր որ նա չգիտեր թե որ դարի պատմաբան է և այսպես ինչպես է ասում, որ Խորենացու որոշ ասածների հետ համաձայն չի, մեկ էլ Չուկ ջան ուշադրություն դարձրու իրա վերջին ասածին« որոշ փաստեր ներմուծված լինեն ավելի ուշ» այսինքն կատարվել է ավելացում,իսկ էտ լրագրողը անգամ չի էլ հարցնում թե որոնք են այդ որոշները:

Ես չէի ուզի ասել, թե Ռասելն ինչ նկատի ունի: Բայց կարող եմ ասել, թե ես ինչ եմ հասկացել: Ես հասկացել եմ, որ այդ մարդը ասում է, որ ցանկացած լեզու կարող է յուրացվել: Որ բնավ պարտադիր չի, որ լեզուն այդ հողում ծնված լինի, որ լինի տվյալ ազգի լեզուն: Ու միանշանակ համաձայն եմ այդ մտքին: Կոնկրետ հայերենի ծագմանը ես չեմ անդրադառնում, ես խոսում եմ ընդամենը երևույթների ու դրանց հնարավորության մասին:

Ինչ վերաբերվում է Խորենացիին, ապա հա, պատմաբանի (հայագետի) համար լավ չի, որ չգիտի, թե Խորենացին որ դարի է: Բայց նկատենք, որ դա չի նշանակում, որ ինքը Խորենացուն ծանոթ չի: Իսկ մնացածը, իր ձևակերպումները, որ Խորենացին ստախոս չէ, բայց նրա ամեն ասածը ճշմարտություն չի, բայց որ խորենացին արժեքավոր պատմաբան է, ուղղակի ստորագրում եմ:

հ.գ. Ռասելը թեև հայերեն գիտեր, բայց ակնհայտորեն իր համար դժվար էր հայերենը թե հասկանալը, թե արտահայտվելը: Ու այստեղ նրա բառերի ճշգրտությունից կախվելը սխալ է, նկատենք, որ «լրագրողը» նրան «հարկադրում էր» խոսել ոչ այն լեզվով, որով մարդը կարող էր իր տեսակետը հստակ արտահայտել:

[Gayl]

Ես չէի ուզի ասել, թե Ռասելն ինչ նկատի ունի: Բայց կարող եմ ասել, թե ես ինչ եմ հասկացել: Ես հասկացել եմ, որ այդ մարդը ասում է, որ ցանկացած լեզու կարող է յուրացվել: Որ բնավ պարտադիր չի, որ լեզուն այդ հողում ծնված լինի, որ լինի տվյալ ազգի լեզուն: Ու միանշանակ համաձայն եմ այդ մտքին: Կոնկրետ հայերենի ծագմանը ես չեմ անդրադառնում, ես խոսում եմ ընդամենը երևույթների ու դրանց հնարավորության մասին:

Համաձայն եմ քո հետ, ուղղակի ոչ դու ոչ էլ ես գոնե բավարար կերպով ծանոթ չենք իրա աշխատությանը ու փռթիկներից ենք կախվել, դե լավ նախ պետք է կարողանալ ապացուցել որ մենք յուրացրել ենք այդ լեզուն, հիմա ես չգիտեմ ինքը դա արել է թե ոչ, բայց խիստ կասկածում եմ որ կարող է այդպիսի բան անել:Չուկ դու այս նախադասությանը մասամբ անրադարձար«Հայերն Ուրարտական արյուն ունեն ու բնիկ են» իսկ սա՞,ես էտքան էլ լավ չհասկացա ու մի քիչ վախենում եմ կարծիք ասել երևի ուզում ա ասի ուրարտացիների երկրում ապրել են նաև հայեր ու ունեն նրանց արյունը և բնիկ են,եզդիները ապրում են Հայաստանում,չունեն մեր արյունը ու բնիկ չեն,պարադոքս:

Ինչ վերաբերվում է Խորենացիին, ապա հա, պատմաբանի (հայագետի) համար լավ չի, որ չգիտի, թե Խորենացին որ դարի է: Բայց նկատենք, որ դա չի նշանակում, որ ինքը Խորենացուն ծանոթ չի: Իսկ մնացածը, իր ձևակերպումները, որ Խորենացին ստախոս չէ, բայց նրա ամեն ասածը ճշմարտություն չի, բայց որ խորենացին արժեքավոր պատմաբան է, ուղղակի ստորագրում եմ:

Իհարկե ես պատմաբան չեմ ու միայն կարող եմ ենթադրել թե ինչ նրբություն կա այստեղ, եթե ինքը որոշ բաներ հերքում է, այսինքն ինքը կարող է հերքել միայն օտար աղբյուրների հիման վրա օրինակ ինչ որ հույն պատմաբան, որի անունը իքս է ասել է մի ինչ որ բան և դա հակասում է Խորենացուն, բայց կարող ա էտ իքսը Խորենացուց հետո ա ծնվել և վերջապես օտար աղբյուրը քիչ հավանական է որ կարող է Խորենացուց ավելի ճշգրիտ լինի ու Չուկ ջան ամենակարևորը որին դու չանրադարձար ասում է որ որոշ բաներ հետո է ավելացվել, համոզված եմ որ չի կարող ապացուցել, ենթադրում եմ որ դա ասվում է որպեսզի իրանց տեսությունը ավելի իրական սարքեն:
Եթե ինքը ասում է որ խորենացին արժեքավոր պատմաբան է ապա դա չի նշանակում, որ իրա ասածին հավատում ա, չնայած ես չեմ էլ կարող հակառակը պնդել, որովհետև ծանոթ չեմ իրա աշխատաությանը ու չեմ էլ կարող ասել որ պատվեր ա անում, ես միայն քննարկում եմ երկու նախադասությունը որը կարող է ոչինչ էլ չարժենա:

[Gayl]

հ.գ. Ռասելը թեև հայերեն գիտեր, բայց ակնհայտորեն իր համար դժվար էր հայերենը թե հասկանալը, թե արտահայտվելը: Ու այստեղ նրա բառերի ճշգրտությունից կախվելը սխալ է, նկատենք, որ «լրագրողը» նրան «հարկադրում էր» խոսել ոչ այն լեզվով, որով մարդը կարող էր իր տեսակետը հստակ արտահայտել:

Համաձայն եմ: