Կենդանաբանական այգուց մարդկային կյանք` մեկ քայլ
Անցյալ 2 ամիսները Երեւանի կենդանաբանական այգում եղերական էին. օգոստոսի 29-ին անսպասելիորեն մեռավ Մաշա փիղը: Լաբորատոր քննությունը պարզել էր, որ մահվան պատճառը ներքին թունավորումն է եղել` մեծաքանակ չմարսված սնունդը: Վերջերս մահացել էր կենգուրուն` դարձյալ կոշտ սննդի պատճառով: Գետաձիերի ձագուկի անկման պատճառը շատ փոքր լողավազանն է եղել, որտեղ չի պահպանվել համապատասխան ջերմաստիճանը: Արջի մահվան պատճառը ստամոքսում հայտնաբերված պլաստմասայից գնդակն էր:
Կենդանիների անկման պատճառը, փաստորեն, սնունդն է, նաեւ` պայմանները: Կենդանաբանական այգու փոխտնօրեն Սամվել Ղահրամանյանը չի ժխտում, որ մեր այգին պատրաստ չէ ոչ միայն էկզոտիկ կենդանիներ ունենալուն, այլեւ մյուս կենդանիների համար համապատասխան պայմաններ չունի` վանդակները փոքր են, աղբահանությունը նորմալ չէ: Արջի կուլ տված գնդակի վերաբերյալ չի հավատում, չի ուզում հավատալ, որ միտումնավոր են նետել արջի վանդակի մեջ. «Հավանաբար մի երեխա որոշել էր գնդակ խաղալ արջի հետ»:
...1970 թվականին կենդանաբանական այգու մոտ` փողոցում, սպանել էին Վովա փղին: Ասում են` այդ փողոցում հաճախ են վթարներ լինում:
1974 թվին բերում են մեկ ուրիշ փիղ` Վովա 2-ին: Սա սպանեց Իվանին` իր խնամակալին: Հետո` Բելային` էգին: 1990-ականներին սատկեց Վովա 2-ը: Պատճառը մինչեւ այսօր էլ պարզ չէ, քանի որ տնօրենն ասում էր, որ փղին թունավորել է փոխտնօրենը, իսկ փոխտնօրենը պնդում էր, որ տնօրենն է սովամահ արել փղին:
Հետո Գրանդին բերեցին: «Շատ սիրուն էր Գրանդիկը, - հիշում է Ղահրամանյանը: Օդաչուներին խնդրել էի, որ երբ հասնեն ամենաբարձր կետին, զգուշացնեն, որպեսզի հետեւեմ Գրանդիկի վարքին: Շատ լավ էր զգում, ախորժակով կերավ մի զամբյուղ միրգը, որ մոսկվացիներն էին դրել մեզ հետ»: Ղահրամանյանը հիշում է նաեւ Մաշայի` մոսկովյան կացարանի պայմանները. փիղն ապրում էր մետաղյա կոնտեյների մեջ, որ չէր մաքրվում կեղտից: Քանի որ ոչինչ անհետեւանք չի անցնում, գուցե անցյալի անհարմարություննե՞րն են եղել պատճառը, գուցե այցելուներից մեկը հին կերակուր է հյուրասիրել` չմտածելով, գուցե չպատկերացնելով հետեւանքները: Մի խոսքով, Մաշա փղի մարսողական օրգանների չգործելու հիմնական պատճառները դեռ պարզ չեն: Ի դեպ, սառնարանում դեռ պահվում են փղի ներքին օրգանները:
Իհարկե, ցավալի է եւ փղի, եւ արջի, եւ գետաձիու ձագի, եւ կենգուրուի մահը: Ցավալի է, որ մեր կենդանաբանական այգին չի կարողանում համապատասխան պայմաններ ապահովել կենդանիների համար: Ցավալի է, որ Վովա փղին սպանելուց հետո Հայաստան բերված փղերը ողբերգական վախճան են ունենում:
Բայց առավել ցավալի է, որ կենդանիների համար տնից կերակուր չբերելու, նրանց չկերակրելու խնդրանքը փակցված է այգում, կարծեմ` մի քանի տեղում, բայց մենք երբեք հաշվի չենք առնում «չի կարելի» բովանդակությամբ ցուցանակները:
Ցավալիից սարսափելիին հասնող փաստեր կան:
Պարսատիկով բորենու աչքն են վնասել. մեր բորենին միաչքանի է:
Պոնիի վիզը փուշ կամ մեխ էին մտցրել:
Կենդանիների վանդակի մեջ վառվող ծխախոտ են նետում, որ, երեւի, տեսնեն` ոնց է վառվում կենդանին. դժվար է հասկանալ:
Հայրը իր երկու երեխաների ներկայությամբ ճյուղը մտցնում էր գայլի աչքը: Ու երբ Ղահրամանյանը պատահմամբ տեսնում ու կանխում է վայրագությունը, այցելուն վրդովվում է` «Էրեխեք են, բա չզբաղվե՞ն, չուրախանա՞ն»:
Ու այսպիսի «զբաղմունքներով» ու «ուրախություններով» էլ լցնում ենք մեր երեխաների անհոգ մանկությունը, նրանք էլ, հետագայում, մեր կյանքը: Այնպես որ, կենդանաբանական այգուց անցումը մեր կյանք` ընդամենը մեկ քայլ է` տարածական եւ բովանդակային առումով` նեղ վանդակների, աղբահանության խնդիրներով, «զբաղմունքներով» ու «ուրախություններով»:
Հ.Գ. Ղահրամանյանն ասաց, որ Սիդնեյում թափառական շներ համարյա չկան: Իսկ եղածներն էլ չեն վախենում մարդուց, կաղկանձելով չեն փախչում կամ գազազում գետնից քար վերցնելու եւ նետելու շարժումներից: Սիդնեյում կենդանիներին չեն ծեծում:
Մեջբերել
իսկ մեր հասարակությունը տիպիկ արևելյան թերզարգացած հասարակություն ա. երբ ենք դառնալու քաղաքացիական հասարակություն?
Էջանիշներ