Ի՞նչպէս Պատմական Հայաստանը օտարացաւ մեզնից

[Պանդուխտ]

Այստեղ քննարկենք Պատմական Հայաստանի օտարացումը: Ի՞նչպէս Պ. Հայաստանը դադրեցաւ այդպիսին լինելուց:


http://culture.azg.am/?lang=AR&num=2006090202
Ստորեւ, Կարպիս Սուրենեանի յօդուածից մէջբերում, ուր ինքը մէջբերում է միջնադարեան պատմիչ ՄԱտթէոս Ուռհայեցուց.

Միտքս գալիս է XI-XII դ.դ. մեր ժամանակագիր-պատմիչ Մատթեոս Ուռհայեցին: Խստորեն դատապարտելով Բյուզանդիային, թե իր անկուշտ հայահալած քաղաքականությամբ ոչ միայն կործանեց Հայոց թագավորությունը, այլեւ Հայոց տնից մեկ առ մեկ քակեց հանեց երկիրը պաշտպանող քաջ զորավարներին ու զորքերին, հափշտակելով նրանց տոհմային ամրոցներն ու գավառները, Մատթեոս Ուռհայեցին շատ դիպուկ բացատրություն է տալիս ներխուժած սելջուկ-թուրքերի նվաճումներին, բնորոշելով, թե բյուզանդացիները «ջանքեր ջանալով այն արեցին միայն, որ զուր քանդեցին կործանեցին Հայոց տան ամրության պարիսպը»: Այս պատկերավոր բնորոշումը բարձր է գնահատվում պատմաբանության մեջ որպես արժեքավոր բացատրություն, թե ինչու սելջուկ-թուրքերը կարողացան հեշտորեն նվաճել Հայաստանն ու Փոքր Ասիան, պարզապես «անտեր տեսան ամբողջ արեւելքը», ինչպես ավելացնում է Մատթեոս Ուռհայեցին: Ակամա տարվում ես մտածելու, թե Ռուսաստանը, որ Բյուզանդիայի ժառանգն է համարել իրեն, արդյո՞ք նման մի ընթացք չի բռնել հայերի ու Հայաստանի հանդեպ՝ թե՛ ցարական (չհիշե՞նք չարագուշակ «Հայաստանն առանց հայերի»-ն), թե՛ ահա բոլշեւիկյան ժամանակաշրջանի էլ իր քաղաքականությամբ...:

[Գաղթական]

Ի՞նչպէս Պ. Հայաստանը դադրեցաւ այդպիսին լինելուց:

Պանդուխտ ջան, գուցե ի նկատի ունեիր՝ «ինչպես Պատմական Հայաստանը դադարեցավ Հայաստան լինելուց»..
թե չէ, ինձ համար, այսօր էլ կա «Պատմական Հայաստան» գաղափարը..
այն է՝ ՀՀ + ԼՂՀ + Թուրքիայում, Իրանում, Ադրբեջանում ու Վրաստանում մնացած այլ Հայկական տարածքներ..

[Հակոբ Գեւորգյան]

Ի սեր մարդկության խաղաղության՝ կարո՞ղ են Հայերը հեռանալ Հայաստանից, մոռանալ իրենց հողերը՝ պատմական, վերցնելով հոգսերը համայն մարդկության։ Այս վիճակից շատերն են սարսափում, քանզի այս հարցն է դրված Հայու արջեւ։

[Պանդուխտ]

Պանդուխտ ջան, գուցե ի նկատի ունեիր՝ «ինչպես Պատմական Հայաստանը դադարեցավ Հայաստան լինելուց»..
թե չէ, ինձ համար, այսօր էլ կա «Պատմական Հայաստան» գաղափարը..
այն է՝ ՀՀ + ԼՂՀ + Թուրքիայում, Իրանում, Ադրբեջանում ու Վրաստանում մնացած այլ Հայկական տարածքներ..

Իմ մօտն էլ կայ այդ գաղափարը...
Շօշափելով շատերիս մտածելակերպը, նկատում եմ, որ անհանգստանում են, երբ Պատմական Հայաստանը այժմ էլ Հայաստան անունով ճանաչեմ, մանաւանդ երբ, թուրքերի հետ հիմա բարեկամութիւն են անում, իբրեւ...
Ինչ վերաբերի Արցախին, իրական ու գաղափարական Հայաստան է:
Գաղթական, արի՛ իրատես լինենք, ու տեսնենք որ մեր պատմական հայրենիքը, այժմ, հիմնովին թուրքաբնակ ու քրդաբնակ է:
Իսկ դադարել բառը օտարանալ բառից աւելի ճիշտ է: Ընդունում եմ, որ միշտ վերնագիր ընտրելու խնդիր ունեցել եմ, այստեղ եւ այլուր: Թեման մտածում եմ, բովանդակութիւնը պատրաստում եմ, վերնագիրը վերջին պահին հապճեպով մի բան գրում եմ:

[Պանդուխտ]

Բայց օտարացումն էլ կայ: Այժմ քիչերը գիտեն քարտէսը, քաղաքների, գետերի, լեռների գագաթների, լեռնաշղթաների, բնիկ հայկական անունները: Ուխտի են գնում Արեւմտեան Հայաստան ու Կիլիկիա, վերադառնալուց ետք պատմում են իրենց յուշերը, տալով թուրքական անուանումները իրենց պապերի երկրի տեղանուններին:
Միթէ Արցախը, պատմական Առանը, Խաչենը, Հայոց Արեւելից Կողմնը օտարանալով թուրքահունչ Ղարաբաղ չի՞ եղել: Որքանով ճանաչում ենք մեր հայրենիքը, Արդի ու Պատմական Հայաստանը: Հարցման նշան:

[Գաղթական]

Միթէ Արցախը, պատմական Առանը, Խաչենը, Հայոց Արեւելից Կողմնը օտարանալով թուրքահունչ Ղարաբաղ չի՞ եղել: Որքանով ճանաչում ենք մեր հայրենիքը, Արդի ու Պատմական Հայաստանը: Հարցման նշան:

Պանդուխտ, դարձյալ պետք է խոսեմ իմ անունից..
ես էլ, այսօր, կոչում եմ «Ղարաբաղ» պատմական Արցախի լեռնային հատվածը..
համաձայն եմ՝ թուրքահունչ անունով եմ կոչում..
բայց այն դրանից չի օտարանում գոնե ինձ համար..
պարզապես սա է արդի իրականությունը..
վաղը կհաստատվի ԼՂՀ-ն քարտեզի վրա Ադրբեջան կոչվող երկրից առանձին՝ հուսանք կվերանվանեն ու ես մեծ հաճույքով կսկսեմ այն կոչել Հայեցի անունով.. իրական անունով..

ճիշտ ես՝ հաստատելով, որ քչերս գիտենք մեր Պատմական Հայրենիքի վայրերի այսօրվա թուրքահունչ անվանումների իրական Հայկական համարժեքները..
բայց օրինակ ես, վերադառնալով Արևմտյան Հայաստանից, այցելածս քաղաքներից մեկը, Կարին կոչելու փոխարեն, պատմում էի՝ ..եղա նաև Էրզրումում, որի Հայկական անունն էր Կարին..

[Պանդուխտ]

ստիպված ենք ընկալել այդ հանգամանքը, որ մեր Պատմական Հայրենիքը այսօր բնակեցված է իրենց «թուրք» ու «քուրդ» համարողներով/կոչողներով..
բայց ինձ սեփական աչքերովս ու ականջներովս լսածն էլ բավական է, որ այսօրվա այնտեղի բնակիչը իրեն համարում է որպես «Էրմենիստան-ի հողում ապրող»..
բավական է, որ համարեմ, որ Պատմական Հայաստանը չի դադարել և ոչ էլ օտարացել ո՛չ միայն ինձ, այլև՝ այսօր այդ հողի վրա ապրող ու սերունդ տվող մարդու համար..

Պանդուխտ, դարձյալ պետք է խոսեմ իմ անունից..
ես էլ, այսօր, կոչում եմ «Ղարաբաղ» պատմական Արցախի լեռնային հատվածը..
համաձայն եմ՝ թուրքահունչ անունով եմ կոչում..
բայց այն դրանից չի օտարանում գոնե ինձ համար..
պարզապես սա է արդի իրականությունը..
վաղը կհաստատվի ԼՂՀ-ն քարտեզի վրա Ադրբեջան կոչվող երկրից առանձին՝ հուսանք կվերանվանեն ու ես մեծ հաճույքով կսկսեմ այն կոչել Հայեցի անունով.. իրական անունով..

ճիշտ ես՝ հաստատելով, որ քչերս գիտենք մեր Պատմական Հայրենիքի վայրերի այսօրվա թուրքահունչ անվանումների իրական Հայկական համարժեքները..
բայց օրինակ ես, վերադառնալով Արևմտյան Հայաստանից, այցելածս քաղաքներից մեկը, Կարին կոչելու փոխարեն, պատմում էի՝ ..եղա նաև Էրզրումում, որի Հայկական անունն էր Կարին..

Գաղթական, գրեթէ համաձայն եմ, բայց...չեմ կարծում որ ողջ բնակչութիւնը իրեն հայ, կամ հայկական ծագում է վերագրում:
Այնումենայնիւ, ասածիդ մէջ ճշմարտութիւն կայ: Նրանց, երկրում մնացածներին, հայերի ու Հայաստանի հետ շաղախուելնին արգիլելու չյայտարարուած մտադրութեամբ՝ Թուրքիան սահմանը փակ է պահում:
Ամաչում է, կամ նպատակահարմար չի տեսնում, մնացեալ պայմաններին աւելացնել այս մտավախութիւնը:

[Գաղթական]

երբ Պատմական Հայաստանը այժմ էլ Հայաստան անունով ճանաչեմ,

Պետք է ընդունեմ, որ գոնե ինձ համար էլ, ՀԱՅԱՍՏԱՆը դա ԱՄԲՈՂՋ Հայաստանն է..
թեև՝ շատ հաճախ «Հայաստան» ենք կոչում լոկ արդի Հայաստանի Հանրապետությունը.. զուտ խոսակցական առումով.. հեշտացնելով «Հայաստանի Հանրապետություն» «երկար» արտասանությունը..

ինչ վերաբերում է «Պատմական Հայաստան», այո՝ գաղափարին՝ այն ինձ համար ո՛չ դադարել է, ո՛չ էլ, առավել ևս, օտարացել..
գուցե հեռացել է.. ավելի շուտ՝ անվանափոխվել.. բայց ոչ՝ դադարել..

Գաղթական, արի՛ իրատես լինենք, ու տեսնենք որ մեր պատմական հայրենիքը, այժմ, հիմնովին թուրքաբնակ ու քրդաբնակ է:

ստիպված ենք ընկալել այդ հանգամանքը, որ մեր Պատմական Հայրենիքը այսօր բնակեցված է իրենց «թուրք» ու «քուրդ» համարողներով/կոչողներով..
բայց ինձ սեփական աչքերովս ու ականջներովս լսածն էլ բավական է, որ այսօրվա այնտեղի բնակիչը իրեն համարում է որպես «Էրմենիստան-ի հողում ապրող»..
բավական է, որ համարեմ, որ Պատմական Հայաստանը չի դադարել և ոչ էլ օտարացել ո՛չ միայն ինձ, այլև՝ այսօր այդ հողի վրա ապրող ու սերունդ տվող մարդու համար..