Զվարճալի պատմություններ

[Դեկադա]

Մամա ջաաաաաան, փրկեեեեեք

Հենց նոր Շանթով ինչ որ Ոսկանի մասին բան էին հայտարարում ու էտ նորությունից հետո Մոցարտի մասին բան պիտի հայտարարեին, ու հաղորդավարուհին շփոթվեց ասաց՝ «Ոսկան Ամադեուս Մոցարտը.....»։

Ըհը, Մոցարտնին էլ հայ սարքեցին:

[Ժունդիայի]

Թաղում ով մահանար տատս պարտադիր պետք ա մասնակցեր պանեխիդային, թաղման արարողակարգին էն մտքով, որ վաղը մյուս, օրը մարդիկ էլ, իրանը գան: /թու-թու-թու, աման-աման/ Տենց թաղում չկար, որ տատս բաց թողներ: Մի օր էլ մեր հարևաններից մեկը մահացավ, տատս էլ դրա մի այլ կարգի չէր սիրում ու որոշել էր, որ աշխարհն էլ շուռ գա, մեգ է, չի գնալու իրա թաղմանը: Մենք էլ հարցրեցինք. -«Իյա տատ ջան, էս խեր ըլի, քեզնից չի, էս ի՞նշխոր Միշիգին չես գնում ճամփու դնես, բա չի՞ նեղանա քեզնից»: Տատս էլ մնաց, մնաց ու ասեց: «Գրողին թե չի սատկե, ֆողերս ըդօր գլխուն: Չէ չպդի էրտամ, իրան ինադու: Ոոո՜ճինջ, թող հինկն էլ իմիս չգա, ըդպեսնա քվիդ կեղնինք:»

[Էլիզե]

Մի քանի տարի առաջ Նոր Տարվան գնացել էինք պապայիս ընկերոջ տուն` "Ամանորյա շնորհավորանք" պարտականությունը կատարելու: Տան տիրոջ աղջիկը մի քանի օր առաջ էր վերադարձել Ֆրանսիայից` 2 շաբաթով հյուրընկալվել էր Ֆրանսիաում բնակվող իր հորեղբոր տանը: Իրեն պահելով հանց բնիկ ֆրանսուհի` սեթևեթանքով մոտեցավ մեզ` ինձ ու եղբորս, նստեց մեզ մոտ ու ասաց.
-ԱՂաքս, դու ԳաՂու լսել ես?
Ես` խեղճ աշակերտուհիս.
- Ինչ ԳաՂու?
Նա` իր դեմքի վրա "темнота" արտահայտությամբ.
-ԻԻ?? ոնց չես լսել? ԳաՂուն... ԻՂա գիթաՂը.....

[Դատարկություն]

Արաքսը կիթառի թեման բացեց
Էսօր տուն եմ գալիս, 3 պստոյի հանդիպեցի ճանապարհին: Դե, ես նայեցի իրենց ժպտացի, մեկ էլ զգամ, որ իրենցից ավելի մեծոտը ուշադիր զարմացած հայացքով ինձա նայում, մեկ էլ, կողքին կանգնած այլ պստոյին (որը երևի իր քուրիկն էր), երջանիկ դեմքով, ժպտալով, ասումա.
- Հլը նայի՜, դասնամուլ.. դասնամուլա ձեռին
Քուրիկն էլ իր հերթին իրա հիացական բացականչությունն արեց.
- Դասնամու՜լ
Տենց էլ ժպտալով տուն հասա դասնամուլի հետ
Դասնամուլ

[Դեկադա]

Եղբորս նշանի օրը բոլոր պատասխանատու գործերը հանձնարարվել էր ինձ: Ես էլ բառիս բուն իմաստով կաշվահան եղա, որ ամեն ինչ անցնի բարձր մակարդակով: Մի քանի օր վազքի մեջ սրահից- սրահ, խանութից- խանութ: Վերջը հերթը հասավ տարոսիկներին, ու քանի որ տարին տարվա վրա մոդան փոխվում է, համընդհանուր ուժերով որոշեցինք կոնֆետները լցնել մի մեծ մարդաբոյ բաժակի մեջ: Բաժակը տարել ենք խնամիների տուն ու քանի որ մեր փեսան կատեգորիկ դեմ էր ինքը իր ձեռքով դրանք բաժանելուն ասեցինք որ մեր երիտասարդներին հասանելիք կոնֆետները թողնեն բաժակի մեջ մնացածը բաժանեն: Ուրախության վերջում ես բաժակը ձեռքիս պտտվում եմ ու մեր ջահելենրին առաջարկում էտ կոնֆետները: Վերջում էլ ինքս վերցրեցի 2 հատ մտածելով, որ վարդագույնը կտամ աղջկաս / երեխա է էլի թող ուրախանա/, սպիտակն էլ վերցրեցի տղայիս համար / այ արդեն ստեղ լուրջ նպատակներ ունենալով/: Մի ասող լիներ թող ինքը վերցներ էլի ինչ ես դու իրա գործը անում:
Մի խոսքով: Առավոտը տղայիս Երևան ճանապարհելուց հետո նոր հիշեցի, որ տարոսիկը չեմ տվել ու «վայ քոռանամ ես» ասելով սկսեցի պայուսակս քրքրել: Առաջինը հանեցի աղջկաս համար նախատեսվածը ու տվեցի, հետն էլ դեռ ավելացրեցի, որ բախտը բերեց եղբոր հասանելիքն էլ ինքը կուտի: Հիմա ընկած ման եմ գալիս.. էտ կոնֆետը չկա: Մեկ էլ ըհը գտա: Հանեմ տեսնեմ ինչ... տարոսիկի տեղ վերցրել բերել եմ մատանու տուփը՝ սպիտակ գույնի: Ահագին ծիծաղելուց հետո հիմա էլ դարդ էի անում, որ տուփը դատարկ էր:

[Էլիզե]

Հայրս շատ է սիրում Էռնեստ Հեմինգուեյի ստեղծագործությունները: Մեր տանը` գրքերի դարակներից մեկի վրա, դրված է Հեմինգուեյի նկարը: Մի անգամ մեզ հյուր է գալիս պապայիս ընկերը, տեսնելով այդ նկարը` հարցնում է.
-Արթուր, էս մարդն ով ա?
Հայրս.
-Հեմինգուեյն ա...
Նա` կլոր աչքերով.
-Հեմինգոն ով ա?
Հայրս` պահը բաց չթողնելով.
-Ոնց ով ա? Պապս ա...
-Հաաա... Շատ ես պապիդ նման, բայց ախպերդ ավելի շատ ա նման...

[Էլիզե]

Աչքիս էս թեման ակտիվացնելը ինձ վրա մնաց...


Եղբորս աղջիկը շատ անհանգիտ է քնում գիշերները` անհանգիստ ու շատ մակերեսային: Մի քանի օր առաջ եկել էր իմ սենյակ` հստակ որոշելով, որ այս գիշեր իմ սենյակում պետք է քնի: Խաղաղ ո հանգիտ քնեցինք մինչև գիշերվա ժամը 3-ը, որից հետո մեր բալիկը` կիսաքնած, աչքերը փակ ասաց.
-Մա՜՞մ…
Ես էլ մտածեցի՝ դե գիշերվա երեքն է, դժվար իմ ու իրա մամայի ձայները տարբերի, որոշեցի արձագանքել.
-Ասա բալա…
Նա՝ մեծավարի ու շատ հստակ ձայնով.
-Քո հետ չեմ Ասի, ուշ ա, դու քնի… Մա՜՞մ... /ինձ Ասի է ասում /

[Էլիզե]

Եղբորս տղան ֆրի՝ տապակած կարտոֆիլ, շատ է սիրում: Միշտ իրենից կլսես.
-Ճաշիկ չեմ ուզում, ֆրի եմ ուզում… ֆրին լավն ա… ֆրի՜...
Մի խոսքով՝ հույսով եմ պատկերացրեցիք նրա անկեղծ նվիրումը ֆրիին :
Մի օր մորաքրոջս տղան է եկել մեր տուն՝ իր ընտանիքով: Իրենց տղան էլ մեր բալիկից մի քանի տարով է մեծ: Մեր բալիկը էլի սկսեց.
-Սոված եմ, ֆրի եմ ուզում … ֆրի՜:
Պատրաստեցինք, բերեցինք սեղանի մոտ, մեկ էլ մորաքրոջս տղայի երեխան նայեց ֆրիին ու ասաց.
-Ի՜… Ֆրի՜, ֆրի՜… ժարիտ արած կարտոլն ա էլի....

[Ժունդիայի]

1988 թվականի երկրաշարժից հետո տատուս եղբոր աղջիկը մեր տուն էր տեղափոխվել: Ահագին ժամանակ մեր տանն էր մնում, ինքն էլ ազապ աղջիկ էր: Խեղճ երեխեն բացի այն, որ քիչմը մանգամիդ էր ու յանը տարած, գուզեր վիզ դրած մարդի էրթար: Տատս այդ ժամանակ Կենտկոմի հրատարակչությունում էր աշխատում ու որոշել էր, որ թերթի ծանոթույթունների հատվածում եղբոր աղջկա համար հայտարարություն տալ: Արձագանքները չուշացան: Նամակ նամակի հետևից: Երկրպագուն երկրպագուի հետևից գալիս էին Սոֆիգին այցելության: Գալիս ու փոշմնաձ ետ կերթային: Սոֆոն էլ ամեն Աստծու օր իջնում էր առաջին հարկի մեր բնակարանի համապատսխան փոստարկղից նամակները հավաքում, բերում էր տուն ու ժամը մեկ հաշվում ու հաշվում ու ոգևորվում, որ այդքան «երկրպագուներ» ունի: Երբ հարցնում էին «հմ Սոֆո, ինչքա՞ն ուզող ունիս», հպարտ հպարտ պատասխանում էր, «արտեն հարյուրն անծել են»: Մի օր մամաս ինադու ես խեղճ երեխու (այն ժամանակ մի 33 տարեկան կար) նամակներից մի քանի հատը թաքուն պահել էր, Սոֆոս էլ հերթական անգամ նամակները հաշվում ա ու նկատում, որ մի քանի հատը պակասել են: Հո չի լացում, հո չի լացում, նըխտը կդրել էր: «Հուրա՜ն են ուզողներս, Ռիմա հորկուր, նամագներս գողցե՜լ են, ուզողներիս տարե՜լ են»:
Մի օր հերթական «ուզողն» եկավ: Հիմա ես երկուսին առանձնացրել են, որ խոսան, շփվեն: Չանցավ երկու րոպե, էդ տղեն հաջողություն արեց ու գնաց: Մերոնք հարցնում են «հ՞մ Սոֆո, ի՞նչ եղավ, մե բանըմ խոսացիք էդ տղու հետ»: Սոֆոն էլ թե «Հա՜ ինչը՞ղ չէ, հինքը հարցրեց անունըդ ինչղ է, ըսեցի՝ Սոֆո է, մեգ էլ նգադեմ ըդոր քիթը մէ տեսագ է, ես էլ հարցրեծի, թե կներեք անհամեստությանս համար, հինճու՞ է ձեր քիտը ըդպեսնա ծուռ, հինկն էլ ըսավ, օր ժամանագին բոքսիստ է էղել» : Մերոնք էլ թե «էտկան բա՞ն Սոֆո ջան»: «Չէէէէ, այ օրինագ ինքը ընձիգ ըսավ, թե քույրիգ ջան տես Ես իմ այիբս (թերություն) ըսեցի, հբը դու ի՞նչ այիբ ունիս, ես էլ պատսխանեցի, թե հեեեեեչ մէ այիբմ էլ չունիմ»:
Ինչևէ... ահագին մարդ գնաց եկավ, բայց այն ժամանակ ոչ մեկի հետ չկարողացավ ամուսնանալ: Մի քանի տարի է ինչ, չգիտեմ որտեղից, իրա արքայազնին ճարեց, (արքայազն դու արքայազն, մի հատ խփնված սայլուգ): Նոր էին ամուսնացել, դե հայկական սովորության համաձայն, շատ անգամ ինադու, բոլորը հարցնում են, թե բան-ման չկա՞, Սոֆոն էլ ամեն անգամ կռուտիտ ա լինում, «չէէէէ, դե հիմածակ նախ օր ամոսնացանք, Մընդլոյի (Մանվելի փաղքաշական անունը՝ ըստ Սոֆոյի) մերը մեռավ, հեդո էլ վերճերս Մընդլոն ծառն էր ելել օր թուտ քաղեր, հնգավ ձեռքկը կոդրեց, ախր հի՞նչղ կըռնա բան-ման էղնի էդ հալը հալին, քա վայ»:

Ճիշտ ա, էս քանի տարի ա Մնդլոս դեռ ձեռ ու ոդով գիպսի մեջ է, բայց մարդիկ իրանց համար երջանիկ-ուրախ ապրում են: Կարևորն իրար հասկանում են, ջան են ասում ջան են լսում: Մնացածն էլ ջհանդամը, թե....

[Ժունդիայի]

Մի օր հեռուստացույցով հաղորդում էին ցույց տալիս վրաց գրող Շոթա Ռուսթավելիի մասին: Քանի որ ինձ բավականին հետաքրքրեց անձի ով լինելը, միանգամից տատուս հարցրեցի.
-Տատ ջան դու, որ էդքան զարգացած, կարադացած կնիկ ես, կիմանաս: Ո՞վ ա էս Շոթա Ռուսթավելին:
-Իյա, ըբը ամոթ չե չիդես, թե ով է Շոտա Ռուստավելին: Էն օր կըսեն էէէէէէ՜, Շո՛տա-Շո՛տա Ռոստավելի, աաաաաա՜յ ըդիգ է
-Հաա, պարզ ա

[Ժունդիայի]

Մի ծանոթ ունեինք Հայաստանում՝ ինք էլ Աստծու գեշ: Հա գլուխ էր գովում, թե ամուսինն իրան դիմում է «կուկլես, հա կուկլես»: Ու ամեն անգամ քիչ էր մնում ասեի, արդյո՞ք գեշ կուկլա գոյություն չունի «հոպար» ջան:

Օրինակ սա

[Արևհատիկ]

Շաբաթ ու կիրակի օրերին գնացել էի գյուղ՝ մորքուրիս տուն:
Նստած հաց ենք ուտում, ուզում եմ պանիր ուտեմ, բայց քանի, որ ես ոչխարի պանիր չեմ սիրում, նախապես ճշտում եմ, թե ինչի պանիր ա.
-Մորքուր, էս պանիրը ինչի կաթով ա՞
-Արխային կեր, ոչխարի չի
Մեկ էլ, մորքուրիս թոռնիկը մտածեց-մտածեց, թե.
-Տա՛տ, իսկ մայրական կաթով չի՞ լինում պանիր անել



Նորից գյուղում Իրիկունը նստած եղբորս ապագա բալիկի վերմակի երեսն եմ կարում, մեկ էլ մորքուրիս թոռնիկներից մի ուրիշը եկավ, թե.
-Էդ ումն ա՞
-Ուրիշ բալիկի:
-Բա ո՞ւմ բալիկինն ա
-Սասունի
-ըըը, բա ինքը հենա Սասունի փորիկի մե՞ջ

[Ռուֆուս]

Հորքուրիս աղջիկը՝ Ռուզանը փոքր ժամանակ խաղ էր խաղացել մեծ հորաքրոջս գլխին: Մեծ հորաքույրս ամեն ամառ նվիրվում էր պահածոյացման սուրբ գործին ու պարտադիր բանկաների վրա փոքր թղթեր էր կպցնում, թե ինչ ա փակած ու որ թվին ա պահածոյացված:

Մի անգամ Ռուզանը գնում ա հորաքրոջս տուն, ինքն էլ վերջացրել էր պահածոյացնելը ու Ռուզանին հանձնարարում ա, որ թղթերը գրի ու կպցնի բանկաների վրա: Ռուզանն էլ հո չի գրում.
«Դեղձի մուրաբա թունավոր»
«Ծիրանի ջեմ ճիճվոտ»
«Տոմատի հյութ թթված»
«Բադրիջանի խավիար բուտուլիզմով» և այլն...

Մի քանի ամիս անց հորաքույր որոշում ա խավիար բացել, կարդում ա բանկայի վրայի գրածն ու վախեցած թափում ա

[Nare-M]

Ես էլ իմ մանկությունից զվարճալի դեպք հիշեցի: Դե դա ես չեմ հիշում, մայրիկիս պատմածից գիտեմ: Երբ ես նոր եմ ծնվում, բոլորի ուշադրությունը դեպի ինձ է սևեռված լինում: Հորեղբորս աղջիկը սկսում է խանդել. դե մինչ այդ ինքն է տան փոքրը եղել, ու բոլորը իրեն են սիրել, հիմա էլ, հայտնվել եմ ես ու բոլորի ուշադրությունը դեպի ինձ գրավել: Մի անգամ, մայրս ինձ թողնում է օրորոցում՝ նրա հսկողության տակ: Չի անցնում մի քանի րոպե՝ լսվում է իմ լացի ձայնը: Մայրս գալիս է ու ի՞նչ տեսին. ամբողջովին թրջված եմ. հորեղբորս աղջիկն է բաժակով ջուր լցրել վրաս:Յուրովի վրեժ է լուծել: Մի անգամ էլ, ինձ մանկական սայլակի մեջ են դրել, ու էլի նա է մոտս: Այս անգամ էլ, չգիտեմ ինչպես է սայլակը քաշում կամ հրում, որ այն շուռ է գալիս: Բայց ինձ վնաս չի լինում: Հակառակը, ինքն է ընկնում բերանքսիվայր, ես էլ իր վրա: Բարեախտաբար լուրջ վնասվածք չի ստացել:

Հ.Գ. Խանդից դրդված վրեժ լուծելը լավ բանի չի բերում:

[Գաղթական]

մի սահմանամերձ գյուղում մի մարդ իր համար մահանում է, հարազատները որոշում են տանեն թաղեն..
ավելի ուշ դագաղի հետևից թափորը դեպի գերեզմանոց է շարժվելուց լինում..
դու մի ասա էդ տարածքում լրիվ պատահական «Մխիթար Սպարապետ» կինոնկարի նկարահանումներն են անցկացվելուց լինում..
էս հուղարկավորականները, երբ տեսնում են դեպի Հայաստան վազող ու գոռող-գոչող թուրքական բանակը, էդ դագաղը հենց էդտեղ գցում են ու գլխապատառ փախնում՝ ով ուր հասցնի..

հ.գ. իրական դեպք..