Գաղթական (16.05.2020)
Ադրբեջանանական բանակը հաջորդ շաբաթ հերթական լայնածավալ զորավարժություններն է անցկացնելու: Ու չնայած այն հանգամանքին, որ սրանք, ըստ ադրբեջանական կողմի հայտարարության, պլանային զորավարժություններ են, ամեն դեպքում, վերջին շաբաթներին Արցախի հարցի շուրջ նկատվող լարվածության և պատերազմական հռետորաբանության սաստկացման ֆոնին, սա դիտվում է որպես Բաքվի հերթական ագրեսիվ ուղերձը, որը Երևանում համապատասխան գնահատականի է արժանացել:
Ադրբեջանի ՊՆ հաղորդագրության համաձայն՝ մայիսի 18-22-ը ադրբեջանական բանակը անցկացնելու է օպերատիվ-մարտավարական պլանային խոշոր զորավարժություն:
Նշվում է, որ վարժանքներին ներգրավվելու է մինչև 10 հազար անձնակազմ, 120 միավոր տանկ և զրահատեխնիկա, 200 միավոր հրթիռահրետանային միջոց, 30 միավոր զորային (ուղղաթիռներ) և ճակատային (Սու-25 գրոհիչներ) ավիացիա, ինչպես նաև անօդաչու թռչող սարքեր:
Հայաստանի Պաշտպանության նախարարությունը մայիսի 14-ին հատուկ հայտարարությամբ դատապարտել է Ադրբեջանի կողմից տարածաշրջանում անվտանգային միջավայրը սրող այդ զորավարժության անցկացումը՝ միաժամանակ զգուշացնելով, որ «զորավարժությունների ընթացքում Հայաստանի հետ պետական սահմանին կամ Արցախի հետ շփման գծին ռազմական տեխնիկայի և կենդանի ուժի ցանկացած մոտեցման փորձ կդիտվի որպես սադրանք և կունենա համապատասխան հետեւանքներ»։
«Ռազմինֆոն» հիշեցնում է, որ նման զորավարժություններ Ադրբեջանը անում է պարբերաբար՝ տարեկան 3-4 անգամ: Սա կլինի այս տարվա երկրորդ խոշոր զորավարժությունը: Նախորդը եղել էր մարտին: Նախորդ տարվա մայիսին ևս անցկացվել են լայնածավալ օպերատիվ-մարտավարական զորավարժություններ:
Թեմայի շուրջ «Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ռազմաքաղաքական վերլուծաբան Մհեր Հակոբյանը:
– Պարոն Հակոբյան, ընդհանուր առմամբ ի՞նչ եք մտածում այս վերջին իրադարձությունների մասին:
– Ինչքան էլ կարող է՝ տրիվիալ հնչի իմ կարծիքը, այդուհանդերձ, ես կարծում եմ, որ պատերազմական լուրջ հարվածներ մենք չպիտի սպասենք, եթե, իհարկե, հաշվի չառնենք այն կարևոր սկզբունքը, մոտեցումը, որ մենք պիտի միշտ պատրաստ լինենք պատերազմին: Բայց ես չեմ կարծում, թե սա լուրջ պատերազմի նախերգանք է: Եվ այդ կարծիքը ամենից առաջ հիմնվում է Ադրբեջանի ներքին վիճակի վրա՝ սկսած նավթի գների անկումից մինչև Ալիևի իշխանության տատանումներ: Ըստ իս՝ Ալիևի իշխանությունն այս պահին թուլացած է: Նման պայմաններում պատերազմ նրան պետք չէ: Մեծ հաշվով՝ Ալիևին պետք է լարվածություն, որպեսզի փորձի լուծել իր ներքին խնդիրները արտաքին թշնամու պատկերով, բայց ոչ վճռական գործողություններ, որովհետև հաղթանակի հասնելու հավանականությունը շատ չնչին է: Նույնիսկ եթե հասնի դրան՝ իրեն դա մեծ արյուն կարժենա: Իսկ պարտվելու դեպքում նա կկորցնի իր իշխանությունը, քանի որ կպայթի այն մեծ փուչիկը, թե «ես ու հայրս այսքան տարի ոտքի ենք հանում Ադրբեջանը, որ հաղթենք Հայաստանին»: Ինձ թվում է, որ ուղղակի հոգեբանական շանտաժ են անում մեզ, մի քիչ էլ ուզում են իրենց ժողովրդին հույս տալ:
– Այսինքն՝ թե՛ այս զորավարժությունները, թե՛ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Հասանովի վերջին ակտիվությունը՝ առաջնագիծ գնալը, հայտարարությունները հոգեբանական ճնշման փորձե՞ր են:
– Դա նորություն չէ: Հասանովը միշտ էլ գնացել է առաջնագիծ, նման հայտարարություններ նախկինում էլ է արել: Լարվածության աճն ու թուլացումները ղարաբաղյան հակամարտության պրոցեսում պարբերական բնույթ են կրում: Դա նորություն չէ: ԲԱՅՑ, բնականաբար, մեր բոլոր ծառայությունները պետք է լարված աշխատեն: Այս օրերին կարող է՝ մի քիչ ավելի լարված աշխատեն: Սակայն ես չեմ կարծում, թե պետք է այս պահին սպասենք պատերազմի: Համենայն դեպս, այս պահին չեմ տեսնում ո՛չ ներքաղաքական, ո՛չ էլ արտաքին քաղաքական լուրջ գործոններ, որոնք կարող են պատերազմ հրահրել: Եթե հիշում եք՝ 2018-ին էլ, երբ Նիկոլ Փաշինյանը նոր էր եկել իշխանության, կրկին նման մտավախություններ կային, թե «վա՜յ, պատերազմ է սկսվելու, հողերը հանձնում են», և այլն: Ես այն ժամանակ էլ ասում էի՝ հանգստացե՛ք: Եկավ-անցա՞վ այդ հիստերիան: Անցավ: Այժմ էլ հերթական փորձն է հակառակորդ կողմին՝ մեզ, հոգեբանորեն ճնշելու:
– Հասկանալի է: Իսկ չե՞ք կարծում, որ սա կարող է կապված լինել Լավրովի հայտնի հայտարարության, Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման դիվանագիտական պրոցեսի ակտիվացման, ինչ-որ տեղ գուցե սուբյեկտիվ ակտիվացման, փուլային տարբերակի առաջմղման փորձերի հետ:
– Նկատի ունեք՝ ստիպեն, որ Նիկոլ Փաշինյանը նահանջի՞ գնա: Ո՛չ, բացառվում է: Գիտե՞ք՝ ինչու է բացառվում: Նախ, եթե թողնենք սուբյեկտիվ գործոնը, ամեն դեպքում, ներքին մակարդակում երկու հասարակությունների ու ազգերի միջև թշնամությունը այն աստիճանի է այս պահին շիկացած, որ ոչ մի իշխանություն չունի այդքան ամրություն գնալու փոխզիջումների: Նույնիսկ 2018 թ. ամռանը, երբ Փաշինյանի իշխանության վարկանիշն իր գագաթնակետին էր, եթե այդ վիճակում Փաշինյանը փորձեր «հող տալ», իր իշխանությունը վայրկենապես կփլվեր: Այսինքն՝ հասարակությունը կպայթի ներսից: Ասեմ ավելին. եթե նման հրաման տվեցիր՝ ռազմավարչական համակարգը դուրս կգա կառավարումից բառիս բուն իմաստով: Այսինքն՝ Զինված ուժերի կորպուսների հրամանատարները, գնդերի, գումարտակների հրամանատարները, մեղմ ասած, քեզ գրողի ծոցը կուղարկեն, եթե իրենց հրաման ուղարկեցիր, օրինակ, այսինչ դիրքը թողնել, 10-20 կմ հետ քաշվել և նոր դիրքեր փորել: Կասեն՝ չե՛նք անում: Ի՞նչ պիտի այդ դեպքում անի քաղաքական ղեկավարությունը: Ռազմական ոստիկանություն ուղարկի, որ ձերբակալեն դիրքում զենքը ձեռքին կանգնած սպաներին ու զինվորների՞ն: Նախ, ռազմական ոստիկանության աշխատակիցը չի կատարի այդ հրամանը: Երկրորդն էլ, եթե զենքը ձեռքին դիրք գնաց՝ գերի կընկնի: Ռազմավարչական ապարատը ուղղակի չի ենթարկվի իշխանությանը:
– Ձեր խոսքում մի այսպիսի ձևակերպում օգտագործեցիք, որ Ադրբեջանը չի կարող հասնել հաղթանակի: Բայց այս կոնֆլիկտի առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ «պատերազմ» ու «հաղթանակ» ասվածն էլ է այս դեպքում շատ հարաբերական, քանի որ կարող են լինել տարբեր ծավալների բախումներ, դիվերսիաներ, միջադեպեր, ռազմական ագրեսիաներ՝ տակտիկական կամ քաղաքական ինչ-ինչ խնդիրներ լուծելու նպատակով:
– Դրան միշտ պետք է պատրաստ լինենք: Խոսքը դիվերսիոն հարձակումների մասին չէ: Ես նկատի ունեմ Ապրիլյան պատերազմի մակարդակի և ավելի ուժեղ սրացումներ:
– Բայց չէ՞ որ Ապրիլյան պատերազմի կապակցությամբ էլ դժվար է ասել՝ ով հաղթեց և ով պարտվեց:
– Ապրիլյան պատերազմի վերաբերյալ ես միշտ ասել եմ ու միակ մարդն եմ Հայաստանում, որ նման բան է ասում: Այն, ինչ ես եմ ասում, ոչ ոք չի ասում: Իսկ իմ ասածը հետևյալն է. բանակն իր ռազմական խնդիրը լիարժեքորեն կատարել է, բանակը հաղթեց, բայց դրա արդյունքները չիրացվեցին: Այսինքն՝ քաղաքական որոշմամբ հաղթական բանակի ընթացքը կանգնեցվեց: Բանակը մեղք չուներ, որովհետև պատերազմն ինքը ռազմաքաղաքական երևույթ է: Այլ խոսքերով՝ ռազմական դաշտում ձեռք բերված հաջողությունը պիտի ամրագրես քաղաքական, դիվանագիտական միջոցառումներով: Ռազմի դաշտում ձեռք բերվեց հաջողություն, բայց քաղաքական միջոցառումը դա չամրապնդեց:
Այսինքն՝ մենք միանշանակ Ապրիլյան պատերազմում հաղթել ենք: Եվ ինչպես էլ նախկին իշխանություններին վերաբերվենք, ամեն դեպքում մենք Քառօրյա պատերազմում հաղթել ենք: Նախկին իշխանություններին մենք կարող ենք մեղադրել ոչ թե ռազմական անհաջողությունների համար, այլ նրա համար, որ ապրիլյան հաղթանակի պտուղները քաղաքական դաշտում չիրացվեցին: Այսինքն՝ մենք առաջ չգնացինք, ինչ-որ հողեր չգրավեցինք, որ հետո ստիպեինք ադրբեջանական կողմին ինչ-որ զիջումների գնալ: Մենք գերադասեցինք վախկոտի պես պահել ստատուս-քվոն:
– Բայց մենք նույնիսկ 90-ականների ռազմական փայլուն հաղթանակից հետո քաղաքական ու դիվանագիտական ոչ մի լուրջ զիջում չպարտադրեցինք Ադրբեջանին ու չամրագրեցինք մեր ռազմական հաջողությունները քաղաքական դաշտում:
– 94 թվականի զինադադարի հարցը բարդ էր: Այս տարիների ընթացքում այդ հարցը շատ եմ ուսումնասիրել, հարցումներ եմ արել, ամեն հարմար առիթով զրուցել եմ ազատամարտիկների հետ, փաստաթղթեր եմ ուսումնասիրել և կարող եմ ասել, որ 1994-ին մենք ու Ադրբեջանը նման էինք ռինգում իրար դեմ կռվող, արնաքամ լինող երկու բռնցքամարտիկների: Խնդիրն այն էր, թե ո՞վ առաջինը ուշագնաց կլինի: Ու առաջինը Ադրբեջանի ուշքը գնաց: Բայց այնպես չէր, որ մենք շատ լավ վիճակում էինք: Մենք էլ էինք ուժասպառ, մենք էլ էինք ուժերի ծայրահեղ լարումով կռվում: Հետո մենք հաջող հակահարձակման էինք անցել և 94-ի մայիսի դրությամբ մեր ճակատը լայնացել էր, իսկ մեր մարդկային, տեխնիկական ռեսուրսների հարցն արդեն դժվար էր կարգավորել: Եվ, ի վերջո, մենք ունեինք «մեծ եղբայր», որը զենք-զինամթերք էր տալիս հակամարտող կողմերին և այդ միջոցով շատ սիրուն կարգավորում էր Արցախյան կոնֆլիկտը: Եվ նա Մոսկվայում ինչ-որ մի պահի որոշեց, որ պետք է հենց այս կետում կանգնեցնել պատերազմը, որպեսզի կողմերից ոչ ոք վերջնականապես չհաղթի, Հարավային Կովկասում ունենա կիսապատերազմական վիճակ ու այս հակամարտությունում միջնորդի դեր խաղալով՝ Հայաստանին ու Ադրբեջանին մշտապես պահի իրենից կախվածության մեջ: Դրան գումարած էլ՝ զենք վաճառի կողմերին ու եկամուտներ ստանա կամ եկամուտ ստանալու փոխարեն, ասենք, Հայաստանի դեպքում՝ ինչ-որ քաղաքական, տնտեսական կամ այլ բնույթի զիջումներ կորզի:
Բայց 1994-ից հետո, ինչպես էլ վերաբերվենք նախկին իշխանություններին և նախկին ղեկավարներին՝ Տեր-Պետրոսյանին, Ռոբերտ Քոչարյանին ու Սերժ Սարգսյանին, ամեն դեպքում, նրանք իմ գնահատմամբ՝ մեծ գործ են արել բանակաշինության ոլորտում: Եթե 0-ից 10 բալանոց սանդղակով գնահատենք, ապա իրենք արել են 7-8-ի մակարդակի գործ:
– Այսպիսով, եթե ամփոփենք մեր զրույցը՝ հիմնական հարցն այն է, թե հաշվի առնելով ՀՀ ՊՆ-ի զգուշացումը՝ կա՞ն արդյոք ռիսկեր, որ Ադրբեջանը զորավարժությունների քողի տակ կփորձի զինտեխնիկա մոտեցնել սահմանին, նախադրյալներ ստեղծել ռազմական ինչ-որ ագրեսիայի համար կամ նախապատրաստվել դրան: Խոսքը զուտ ռիսկերի առաջացման կամ ավելացման մասին է:
– Տեսականորեն նման ռիսկեր կան, բայց ինքը զորավարժությունը տևելու է 4 օր: Գործնականում շատ մեծ հավանականությամբ վստահ եմ, որ եթե մենք մայիսի 24-25-ին կրկին խոսենք այս թեմայով՝ կունենանք ստանդարտ հանգիստ վիճակ սահմանին: Իհարկե, ապագան գուշակելը անշնորհակալ գործ է: Բայց, այնուհանդերձ, ներկա իրավիճակն ու բոլոր գործոնները հաշվի առնելով՝ շատ ցածր եմ գնահատում պատերազմի հավանականությունը: Բայց պիտի նորից կրկնեմ, որ միշտ էլ պետք է պատրաստ լինել դրան: Բայց ես խորհուրդ չէի տա մեր քաղաքացիներին կամ հասարակությանը անհանգստանալ և մտածել դրա մասին: Կան հատուկ ծառայություններ, կա հետախուզություն, կա բանակային հրամանատարություն: Պարզ է, որ այս օրերին պետք է ավելի ուշադիր լինեն, ավելի զգոն լինեն, հնարավորինս ավելի շատ ինֆորմացիա հայթայթեն: Բայց դա իրենց գործն է, այս օրերին էլ իրենք պետք է արտահերթ պայմաններում աշխատեն: Հասարակության սովորական անդամը, իմ կարծիքով, այս մասով անհանգստանալու բան չունի:
Համեցեք իմ ֆորում
Միայն արժանապատվություն ունեցողը կարող է գնահատել դա և իր, և ուրիշների մոտ:
Փաստորեն Գեյրոպան էլի կրակի վրա յուղա է լցնում․
աղբյուրԱնցած տարի հայտարարված Հայաստան-Լեռնային Ղարաբաղ կապող երրորդ մայրուղու շինարարությունը շուտով կսկսվի․․․
Սակայն այս ճանապարհը կառուցելու որոշումը կայացվել է առանց Ադրբեջանի իրավասու մարմինների համաձայնության՝ միջազգային իրավունքի խախտմամբ:
***
Announced last year, the construction of a third highway connecting Armenia and Nagorno-Karabakh will kick off soon․ ․․․
That said, the decision to build this highway has been taken without the consent of the competent authorities of Azerbaijan–in violation of international law.
Էս ֆոնի վրա պետք է ճիշտ կողմնորոշվել․ հերթական Ադրբեջանական դատարկ հիստերիան է, թե իրոք էդ ճանապարհի մեջ որոշակի վտանգ են տեսնում։ Ես հակված եմ երկրորդ տարբերակին և այդ պարագայում ճանապարհի շինարարությունը պետք է ծուտափույթ սկսվի և ավարտին հասցվի
Լոխ մունք ենք, մնացածը` լոխ են...
Հմմ, հետաքրքիր ա.
Կազմող դելեգացիայի ղեկավարն ընդամենը էս տարվա փետրվարին ասում էր՝ ազերփայչանը քըխ ա, որտև ընդդիմությանը ճնշում են ու ընտրությունները լիքը կեղծիքներով ա անցել:
ՈՒրեմն՝ կամ համ նալին ա խփում, համ՝ մեխին,
կամ էլ՝ նոր ա նավթաթոշակ ստացել..
Բայց, ավելի շուտ, առաջին տարբերակն ա:
Ամեն դեպքում՝ էն օրը ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանն ասում էր (ընդ որում՝ բավականին հետաքրքիր հարցազրույցի ընթացքում ահագին հավասարակշռված ու խելացի տպավորություն թողեց), որ նախօրոք ծրագրված էր ճանապարհն էս տարի ավարտին հասցնել, բայց հիմա մի քիչ մտավախություն կա, որ հնարավոր ա՝ կորոնայի երեսից, մինչև մյուս տարի ձգվի:
Տիեզերքում բանականության առկայության ամենավառ ապացույցն այն է, որ ոչ-ոք չի ցանկանում մեզ հետ կապի մեջ մտնել..
Varzor (13.06.2020)
Մեծ հաշվով սենց դելեգացիաների գոյության իմաստը թուղթ մրոտելն ա, իրանք էլ՝ մրոտում են:
Հա, լավ կլիներ, որ մեր օգտին ավելի շատ գրեին-ջնջեին, բայց դե թող մեր դեմ իրենց գտած ամենաուժեղ խաղաքարտն էլ էդ ճանապարհը լինի ))
Թե չէ հա՝ թույլ լինենք՝ գլխներիս կտան, մի քանի միլիոն կկոտորեն ու սեփական երկրից կքշեն:
Էդ թուղթ մրոտողներն էլ՝ սուսուփուս կողքից կանգնած գլուխները կտմբտմբացնեն:
Իսկ թե ուժեղ լինենք՝ մենք հերթով ու կարգով մեր կորցրածը հետ կբերենք:
ՈՒ ջհանդամ, թե կողքից հավայի չեն գրի ու ջնջեն:
ՈՒ թող եահկ-ներն էլ ականջներին օղ անեն, որ մի տարածքում շինարարություն անողը բացարձակ ոչ մի պլան չունի էդ տարածքը ուրիշին զիջելու:
Տիեզերքում բանականության առկայության ամենավառ ապացույցն այն է, որ ոչ-ոք չի ցանկանում մեզ հետ կապի մեջ մտնել..
Լավ ես ասում, բայց կյանքը ցույց է տալիս, որ էդ մրոտած թղթերը բարդացնում են առանց այդ էլ բար մեր կյանքը։ Մանավանդ էս մեր նոր փիսիկ կառավարությունը ահավոր վախենում է տարբեր մրոտած թղթերից։
Ամեն դեպքում՝ ուժեղ լնենք, թող հա թուղթ մրոտեն, բայց դեռ ուժեղ չենք ու էդ մրոտած թղթերը խիստ խանգարում են մեր ուժեղանալուն։ Բայց դե առաջին խանգարողը հենց մենք ենք․․․
Լոխ մունք ենք, մնացածը` լոխ են...
Կենսաթոշակային ֆոնդեր,
Ստամբուլյան կոնվենցիա,
Գազի պայմանագիր,
․․․
Այնպիս տպավորություն է, որ մեր կառավարության մոտ հենց եվրոպական կամ ռուսական ինչ-որ մարմնի անուն են տալիս, վախից քարանում են։
Իրականում իհարկե այդպես չէ, բայց մեր կառավարությունը հանձն է առել ընդհանուր կանոններով խաղալ, որ իրենց բարի աչքով նայեն, քանզի նախորդները միայն ՌԴ կանոններով էին խաղում և նրանց ցուցումով։
Փաստը մնում է փաստ, որ երբ որ տեղը գալիս է բարաթն են ուզում, որը եթե չունես՝ գործը խողովակա։
Էդ մրոտած թղքերը մենակ ուժեղների ձեռքում ուժ ունեն․ Խրիմյան հայրիկի ասած թղթե շերեփի մասին հիշել պետք է։
Լոխ մունք ենք, մնացածը` լոխ են...
Վարզոր ջան, նախ պարզաբանեմ, որ <մրոտված թուղթ> ասելով` ես ի նկատի չունեի միջազգային համաձայնագրերը, որոնք ստորագրած լինելն իրենցից որոշակի պարտավորություններ են ենթադրում:
Դրանք քլնգելը հեշտ ա, երբ սենց ֆորումում ենք խոսում, կամ մի բաժակ գարեջրի շուրջ, կամ մաքսիմում` Խորհրդարանում նստած որպես ընդդիմադիր:
Ավելին` տխուր էլ կլինի, եթե նման քլնգոց չլինի, որտև հատկապես բարձր ամբիոններից քլնգոցն ա ծնում հասարարակական քննարկումներ ու դրա արդյունքում վերջնական կոնսենսուս:
Բայց երբ դու արդեն իշխանություն ես` տենց հանգիստ խղճով չես կարող էս կամ էն նախօրոք համաձայնեցված միջազգային որևէ գործընթացում զադնի դնել կամ անհետևանք շրջադարձային մանևրներ անել:
Անգամ եթե դու նոր իշխանություն ես ու նախկինում էդ համաձայնագրերի շուրջ բանակցածների նախկին ընդդիմադիր:
Ինչ խոսք` գուցե կարելի լիներ նաև էդպես վարվել ու հանգիստ մարսել, եթե երկիրդ էնքան թափ ու սեփական ռեսուրս ունենար` սաղին պասլատ անելու ու բոլորից անկախ գործելու:
Ի հակադրումն էս ամենի` մեր քննարկած դեպքը ոչ թե ինչ-որ միջազգային համաձայնագիր ու պարտավորություն էր, այլ` ընդամենը միջխորհրդարանական հանձնաժողովի կազմած հերթական զեկույց, որի մրոտված լինելը, մեծ հաշվով, ինքն իրենով ոչ մի լուրջ բան չի նշանակում:
Տիեզերքում բանականության առկայության ամենավառ ապացույցն այն է, որ ոչ-ոք չի ցանկանում մեզ հետ կապի մեջ մտնել..
Գաղթական (15.06.2020)
Տավուշի իրադարձությունների և վերջին զարգացումների մասին խոսում ենք 1-ին ստուդիայում.
Համեցեք իմ ֆորում
Միայն արժանապատվություն ունեցողը կարող է գնահատել դա և իր, և ուրիշների մոտ:
ինձ հետաքրքիր ա թե մեր դիրքը ինչի ա մեր կողմից խոցվում։ Մի քիչ հետո կփորձեմ պարզել նաև հնարավոր ա որ ամսվա էս օրերին լինի, թե ուրիշ ժամանակվա կադրեր են։ Հուսով եմ էս դիրքը չենք կորցրել թե չէ Մովսես գյուղի վիճակը տխուր ա լինելու։
Տիեզերքում բանականության առկայության ամենավառ ապացույցն այն է, որ ոչ-ոք չի ցանկանում մեզ հետ կապի մեջ մտնել..
Այս պահին թեմայում են 3 հոգի. (0 անդամ և 3 հյուր)
Էջանիշներ