Արցախի հիմնախնդիրը

[Վիշապ]

ՆԱՏՈ-ն վերցրեց և հակառակի հարցը չի: Նույն ձևով էլ Հայատանից կվերցնեն, եթե Ռուսաստանի հետ պայմանավորվեն:

Ուրեմն Ռուսաստանն ու ՆԱՏՕ–ն մի Ղարաբաղի համար ստիպված պիտի իրար հետ պայմանավորվեն։ Ապեր էդ դեպքում մեզ այլ ելք չի մնա, քան Իրանի հետ միավորվելը ու միջուկային ծրագրերի համար գիդնականներ Իրան ուղարկելը։ Խոսքի

[Rammer]

Ուրեմն Ռուսաստանն ու ՆԱՏՕ–ն մի Ղարաբաղի համար ստիպված պիտի իրար հետ պայմանավորվեն։ Ապեր էդ դեպքում մեզ այլ ելք չի մնա, քան Իրանի հետ միավորվելը ու միջուկային ծրագրերի համար գիդնականներ Իրան ուղարկելը։ Խոսքի

Բայց ունենք հիմա?

[Վիշապ]

Բայց ունենք հիմա?

Rammer, Իմ թշվառ կարծիքով հիմա միակ ելքը որ ունենք, դա հարձակման խայծ չգցելն է Ադրբեջանի առաջ (հողերը տալու պատրաստակամություն հայտնելով) իսկ Թուրքիայի առաջ էլ Ղարաբաղյան հարցում էլ ավելի ճնշումները չշատացնելու խայծեր չգցելն է։ Սերժը չափից դուրս թփրտաց ու ավելի խճճվեց ցանցում։ Դու ինֆորմացիա ունե՞ս, որ Սերժին անվտանգության լուրջ երաշխիքներ տվող ա եղել։ Գիտե՞ս ինչ վիճակ է հիմա, ոնց որ աֆրիկյան անապատում հանդիսատեսը հետաքրքրությամբ դիտի թե առյուծի ու գոմեշի հանդիպումը ինչով է ավարտվելու, որ կամ առյուծի կամ գոմեշի մորթի ստանա։ Այ նույնությամբ աշխարհը հետաքրքրությամբ սպասում է, թե հայերի ու ազերների բազարը ինչով է ավարտվելու։ Էդ որ աշխարհը իբր շահագռգռված է էս խնդիրը ժամ առաջ լուծել որ նավթը խաղաղ հոսի, դա միֆ է, նավթը հիմա էլ է խաղաղ հոսում, պատերազմի ժամանակ թող մի ամիս չհոսի, հետո էլի հոսելու է։ Այ էդ ժամանակ լրիվ ուրիշ գնով։ Պետք չի ինքնախաբեությամբ զբաղվել։

[Բիձա]

Ապեր Ղարաբաղը բերիր համեմատիր Իրաքի կամ էլ Աֆղանստանի հետ? Ապեր ամեն տան կողքը մի հատ ջոկատ կդնեն...
Էտ կոսովոն որ վերցրին ինչ եղավ որ?
Ապեր հետո ինչի ես մտածում թե սոված բայց մթոմ անկախ ժողովուրդը պետք ա իրան տրաքացնի? Դու ղարաբաղում մուսուլման ֆանատիկ ես տեսել? Ապեր փող կտան, հող կտան, հնարվորթւոյն կտան մշակելու նորմալ ապրելու...Էլ խի պիտի իրանց տրաքացնեն?

Կամ էլ, քո խաթր, ամսիը մեկ թող մեկը իրան տրաքացնի հետո ինչ?

Սովետի քանդվելուց հետո հայերը ստիպված իրենց պետություն հռչակեցին ու մենք սաղ ազգով ընկանք --քը: Անկախություն, ժողովրդավարություն, ղարաբաղ, ֆիդային, եղեռն, օլիգարխ, դոդլֆիկ:
Տո սաղն էլ ֆուֆլո է:
Արանքում ոչ երկիր կա, ոչ երկիր պահող, ոչ օլիգարխ ու ոչ էլ նախնադարից մի միլիմետր էս կողմ եկած ժողովուրդ:
Էսպիսի աշխարհայացքով մենք ոչ մի բան ունենալու էլ իրավունք չունենք- ոչ պետություն, ոչ էլ նորմալ ներքին կամ արտաքին հարաբերություններ նույնիսկ ավտոնոմիայի մեջ: Ըստ եղած դրսևորումների մենք ինքնուրույնության գենն իսկ չունենք:
Եթե ամեն հարցով պատրաստ ենք զիջելու, անտեսելով, որ զիջելուց հետո ընկնելու ենք ցուգցվանգի մեջ ու մատ ենք ըլնելու ընդամենը մի րոպե հետո, ապա ինչ ենք խոսում՞: Սաղ բալամուտը էդ մի ավել րոպեն ապրելու համար է՞:
Ըտենց մի 10 անգամ մատ ենք եղել, ու մի րոպե հետո կոտորվել - հերիք չի՞:
Արդեն 2 տարի է Լեվոնը կրված է, մարդիկ դեռ բանտերում են, բայց մենք նույն ոգով ամեն մեկս մեր հին տեսակետին կպռճկած բալամուտի մեջ ենք: Առաջխաղացում-զերո:
Մենք ազգովի 2 ծայրահեղ բևեռների մեջ ենք: Մի բևեռը անվերջ լպրծուն առնետավազքով օրը մեկ դիրք փոխող ԲՏ-եքն են, մյուս բևեռն էլ ռելսովի տրանսպորտին հատուկ պարզամիտ ու դոգմատիկ պահպանողականությունն է: Որևէ հարաբերություն այս բևեռների մեջ չկա: Ու զարմանալին այն է, որ ընդիմության շարքայինները շատ էլ լավ համակերպվել են իրենց շարքերում եղած առնետավազողներին ու սարքել լիդեր:
Տղերքը հավատացեք, աշխարհը մի 1000 անգամ մեր տեսածից ու կարծեցածից բազմազան է:
Երբ տարիքավորներն են ավանդապաշտ, դա դեռ ոչինչ, տրամաբանական է, բայց երբ երիտասարդն է ավանդապաշտ- դա աննորմալ է:
Արտաքին բարդ հարցեր ենք քննարկում: Լավ է, շարունակենք, բայց ներքին կուխնիայում ստից բալամուտ անելը լավ չի: Վատ վիճակում ենք, լուրջ խնդիրների առջև ենք կանգնած:
Փորձենք իրար տեսակետ հասկանալ, այլ ոչ թե վիճել զուտ վիճած լինելու համար:

[Rammer]

ՔՇԻ ԹՈՒՐՔԻԱ

Մարտ 31, 2010Դիտել մեկնաբանություններԹողեք մեկնաբանություն
Չորս միլիարդ դոլարը, թերեւս, բավարար գումար է ոչ միայն Նամիբիայում ադամանդահանքեր ձեռք բերելու եւ բորենիների կենսակերպով բնական պայմաններում հիանալու, այլեւ պատմությունը hետին թվով սրբագրելու համար: Նման եզրակացության հիմքը Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենյակի կողմից արած այն հայտարարությունն է, թե իբր Լեռնային Ղարաբաղը հայ-ադրբեջանական հակամարտության բանակցային գործընթացից դուրս է մնացել ավելի վաղ, քան Քոչարյանը հայտնվել է Հայաստանի նախագահի աթոռին: Մինչդեռ նա Հայաստանի նախագահ կարգվեց միայն այն պրոցեսների հետեւանքով, որոնք ծայր առան 1997 թվականին` ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների արած առաջարկները ԼՂՀ իշխանությունների կողմից մերժվելուց հետո: Այդ առաջարկները, ի դեպ, համանախագահներն էին պաշտոնապես ներկայացրել Ղարաբաղի իշխանություններին, եւ այն ժամանակ բոլոր առաջարկները երեք կողմի էին ներկայացվում. Հայաստանին, Ադրբեջանին, Ղարաբաղին: Իսկ Մադրիդյան սկզբունքները, որ արդեն մի քանի տարի է քննարկվում են, ԼՂ իշխանությունները Հայաստանի ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանից են ստացել, այն էլ ոչ պաշտոնապես: Ռոբերտ Քոչարյանի անհանգստությունը հասկանալի է. հիմա արդեն Ղարաբաղի հարցը թեւակոխել է մի փուլ, երբ Լեռնային Ղարաբաղին բանակցային գործընթացից դուրս թողնելու քոչարյանական քայլի ծանր հետեւանքների մասին բարձրաձայնում է ոչ միայն ընդդիմությունը, այլեւ գործող իշխանությունը: Իսկ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները Ղարաբաղին բանակցային գործընթաց վերադարձնելու բոլոր պահանջներին պատասխանում են կարճ ու հստակ` ԼՂ-ն բանակցային սեղանի մոտ ունեցած տեղից զրկվել է Ռոբերտ Քոչարյանի որոշմամբ, եւ հիմա բանակցային սեղանի շուրջ Ղարաբաղը կարող է հայտնվել միայն հայ եւ ադրբեջանական համայնքների ներկայացուցիչների տեսքով: Իսկ ընդհանրապես, Լեռնային Ղարաբաղին բանակցությունների լիարժեք կողմ դարձնելը, որ տեղի ունեցավ 1994 թվականին, ԵԱՀԿ Բուդապեշտյան գագաթաժողովի արդյունքում, կարելի է ԼՂ հարցում հայկական դիվանագիտության, Հայաստանի արտաքին քաղաքականության արձանագրած ամենամեծ հաջողությունը համարել: Հենց այդ գործընթացի արդյունքում է, որ Հայաստանը գործնականում կարողացավ զերծ մնալ միջազգային ճնշումներից, եւ հայկական կողմը մանեւրելու հսկայական դաշտ ստացավ: 1997 թվականի աշնանը, սակայն, երբ Ֆրանսիայի մայրաքաղաք Փարիզում ՀՀ վարչապետ Ռոբերտ Քոչարյանին ընդունեցին նախագահական արարողակարգով եւ, ըստ էության, օծեցին որպես ՀՀ ապագա նախագահ, դա չէր կարող իր գինը չունենալ, որովհետեւ ոչ ոք սիրուն աչքերի համար Ռ. Քոչարյանին Հայաստանի նախագահ չէր օծի: Այդ գինը Ղարաբաղին բանակցային սեղանի մոտից հեռացնելն էր, որովհետեւ բանակցային ձեւաչափում երկու հայկական կողմի գործոնը անհամեմատ դժվարացնում էր միջազգային հանրության գործը, հայկական կողմին դարձնում անորսալի եւ վերջինիս համար մեծ իմունիտետ էր ստեղծում միջազգային ճնշումների առաջ: 1997 թվականին թե´ Հայաստանը եւ թե´ Ադրբեջանը համաձայնել էին ԼՂ հարցի կարգավորման փուլային տարբերակը ընդունել որպես բանակցությունների հիմք:

Ու քանի որ Ղարաբաղը չհամաձայնեց դրան, ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների ջանքերը հօդս ցնդեցին, եւ այստեղ է որ միջազգային հանրությունը որոշեց Ղարաբաղին դուրս թողնել բանակցային գործընթացից: Այս գործն իրագործելու համար կիրառվեց «Շուրիկի էֆեկտը». «նա ով մեզ խանգարում էր, նա էլ մեզ կօգնի» տարբերակով: Միջազգային հանրության աջակցությամբ Ռոբերտ Քոչարյանը Հայաստանում պալատական հեղաշրջում իրականացրեց, եւ իշխանություն ստանալու դիմաց Ղարաբաղին հեռացրեց բանակցային գործընթացից: Նրա այդ քայլի հետեւանքները հիմա են ջրի երես դուրս գալիս, եւ Հայաստանը, ըստ էության, զրկված լինելով մանեւրելու դաշտից, ստիպված է իր անունից մերժել ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների կողմից ներկայացված առաջարկները: Թե դա ինչ հետեւանքներ կունենա, այս պահին դժվար է ասել: Բայց Սերժ Սարգսյանն էլ պետք է իրեն հաշիվ տա, որ Մարտի 1-ի ոճրագործությունից հետո միջազգային հանրությունը ատամներով իրեն պահում-պահպանում է միայն մի բանի համար. որպեսզի նա ավարտին հասցնի Ռոբերտ Քոչարյանի սկսած գործը: Ի դեպ, 1998 թվականին, երբ Ղարաբաղը դուրս էր մնում բանակցային գործընթացից, Սերժ Սարգսյանը ամենեւին էլ ԺԷԿ-ի պետ չէր, այլ Ներքին գործերի եւ Ազգային անվտանգության նախարար: Բանակցային գործընթացում Ղարաբաղի տեղը կորցնելով` Հայաստանը տանուլ տվեց իր ազգային անվտանգության կարեւորագույն բաղկացուցիչներից մեկը, որի շնորհիվ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը նոմինալ առումով «օկուպանտ բանակի» գերագույն գլխավոր հրամանատար լինելով, կարողացել էր պատերազմի ողջ ընթացքում Հայաստանի համար պահպանել «ժողովրդավարության կղզյակի» իմիջը: Մեծ հաշվով այդ իմիջի եւ Հայաստանն ու Ղարաբաղը տարանջատելու քաղաքականության շնորհիվ էր, որ Հայաստանը հաղթեց պատերազմում: Բայց քանի որ Վոյինը այդ տարիներին թերթ-մերթ չէր կարդում, այս մասին մի քանի օր առաջ է իմացել ու որոշել է հետին թվով սրբագրել պատմությունը:

ՆԻԿՈԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆ

[Վիշապ]

ՔՇԻ ԹՈՒՐՔԻԱ…
Ու քանի որ Ղարաբաղը չհամաձայնեց դրան, ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների ջանքերը հօդս ցնդեցին, եւ այստեղ է որ միջազգային հանրությունը որոշեց Ղարաբաղին դուրս թողնել բանակցային գործընթացից: Այս գործն իրագործելու համար կիրառվեց «Շուրիկի էֆեկտը». «նա ով մեզ խանգարում էր, նա էլ մեզ կօգնի» տարբերակով: Միջազգային հանրության աջակցությամբ Ռոբերտ Քոչարյանը Հայաստանում պալատական հեղաշրջում իրականացրեց, եւ իշխանություն ստանալու դիմաց Ղարաբաղին հեռացրեց բանակցային գործընթացից: Նրա այդ քայլի հետեւանքները հիմա են ջրի երես դուրս գալիս, եւ Հայաստանը, ըստ էության, զրկված լինելով մանեւրելու դաշտից, ստիպված է իր անունից մերժել ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների կողմից ներկայացված առաջարկները: Թե դա ինչ հետեւանքներ կունենա, այս պահին դժվար է ասել: …
ՆԻԿՈԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆ

Մարդը երկար–բարակ գրում է, որ միջազգային հանրությունը վիզ դրեց, Ղարաբաղին հանեց, Քոչին դրեց, էս արեց էն արեց, ու չգիտի թե դա ինչ հետևանքներ կունանա, տօ բիշ հանուն ինչի՞ միջազգային հանրությունը դա արեց՝ խռե՛ն եվո զնայետ։ Գժոտ սուպեր վերլուծական է… Ո՞վ ունի։

[Տրիբուն]

Մարդը երկար–բարակ գրում է, որ միջազգային հանրությունը վիզ դրեց, Ղարաբաղին հանեց, Քոչին դրեց, էս արեց էն արեց, ու չգիտի թե դա ինչ հետևանքներ կունանա, տօ բիշ հանուն ինչի՞ միջազգային հանրությունը դա արեց՝ խռե՛ն եվո զնայետ։ Գժոտ սուպեր վերլուծական է… Ո՞վ ունի։

Նիկոլին էլ մեղադրելու չի ապեր, տղեն իսկականից էլ բան չունի գրելու: Ինքը գլխավոր տուժվածն ա սահմանդրական ֆուֆլոյի: Վերջին հույսն էն ա, որ մեզանից անկախ մի բան ըլնի էս երկրում ու Նիկոլն ավտոմատ հայտնվի դուրսը: Վերջում կարանք հայտարարենք որ էտ մեր պայքարի արդյունքն էր, ես դեմ չեմ:

[Rammer]

Մարդը երկար–բարակ գրում է, որ միջազգային հանրությունը վիզ դրեց, Ղարաբաղին հանեց, Քոչին դրեց, էս արեց էն արեց, ու չգիտի թե դա ինչ հետևանքներ կունանա, տօ բիշ հանուն ինչի՞ միջազգային հանրությունը դա արեց՝ խռե՛ն եվո զնայետ։ Գժոտ սուպեր վերլուծական է… Ո՞վ ունի։

Ինչի համար դա արեց գրված է շատ լավ ու մատչելի հայերենով: Բայց ինչ աստիճանի ծանր հետևանքներ դա կարա ունենա Հայաստանի վրա դեռ պարզ չի: Ապեր դե Նիկոլը Թևանյան չի դառնա էլի...ի ուրախություն ինձ:

Հ.Գ. Նիկոլնի կարելի մի հատ նամակ գրել որ Թևանյանի լսարանի համար նույն հոդվածը թարգմանի հայերենից հայերեն, որ կուլ գնա...

[Վիշապ]

Նո քոմենթ։
Սամվել Բաբայան. «Մի փայլուն հաղթանակ 16 տարում մաշեցրին»

Այսօր անցկացված մամուլի ասուլիսին ԼՂՀ Պաշտպանության նախկին նախարար Սամվել Բաբայանը պատասխանեց լրագրողների հարցերին:

Պրն Բաբայան, Սերժ Սարգսյանի վերջին հայտարարությունները ենթադրել են տալիս, որ շատ մարդկանց սկզբունքները շատ մոտ են 97-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առաջարկած փուլային տարբերակին: Եթե Սերժ Սարգսյանը գնա այնպիսի զիջումների, որոնք ընդունելի չեն, որքանո՞վ եք հավանական համարում 98-ի իշխանափոխության սցենարի կրկնությունը:

Ընդհանրապես Սերժ Սարգսյանը չի գնալու նման փոխզիջումների, ինչքանով տեղյակ եմ: Իմ կարծիքով, այն բոլոր հայտարարություններին կամ կարծիքին, որը Սերժ Սարգսյանն արտահայտում է, պետք է նայել միայն ու միայն քաղաքական կոնտեքստում:

Ղարաբաղի հարցում չեմ տեսնում նման սուր իրավիճակ, որ իշխանափոխության հարց լինի: Ես որևիցե լուրջ բան քաղաքական որոշում Ղարաբաղի հարցով չեմ տեսնում մոտակա ժամանակներս` մի քանի տարի: Մենք ավելի շուտ պետք է պատրաստ լինենք տնտեսապես հզորանալու և ապագան կառուցելու հզոր պետության վրա, որ կարողանանք դիմակայել հակառակորդի լկտիությանը: Իսկ որ մենք մոտ ժամանակներս կունենանք պայմանագիր, փաստաթուղթ, ես այդքան լավատես չեմ:

Դուք համարում եք, որ իսկապե՞ս Ադրբեջանը համաձայնել է այն սկզբունքներին, որոնք այսօր կոչվում են նորացված: Կարելի՞ է համարել, որ պահն այնպիսին է, որ իսկապես Հայաստանը մերժում է այդ սկզբունքները, իսկ Ադրբեջանն ընդունում է:

Երբ ես արտահայտվում եմ ինչ-որ բաների մասին, ես ունենում եմ հստակ և ինֆորմացիա, և բոլոր պատասխանները` Ձեր հարցին: Այո, Ադրբեջանը ընդունել է: Այո, այդ փաստաթուղթը մեզ համար անընդունելի է, հայկական կողմը չի ընդունել:

Դրանից կարելի՞ է եզրակացնել, որ իսկապես այդ նորացված սկզբունքներով հետքայլ է կատարվել դեպի, այսպես կոչված, փուլային տարբերակ:

Այո, կարելի է համարել, որ մենք վերադարձել ենք, ըստ փաստաթղթի, 97 թվականին:

Պրն Բաբայան, այսօրվա իրավիճակում պատերազմի սպառնալիքն իրական համարո՞ւմ եք:

Այո: Երբ ես ասում եմ` այո, ոմանք արտահայտվում են, որ «պրն Բաբայանը ասաց, որ վաղը սկսվելու է պատերազմը»: Չէ: Ամեն ինչ գնում է դեպի պատերազմի ճանապարհը, որովհետև Ադրբեջանն այն լկտիությունը ունի, որ «որևիցե բան չտալ, ամեն ինչ ստանալ»: Դա խոսում է նրա մասին, որ նա տանում է դեպի պատերազմի:

Այսօր այդ փաստաթուղթը, որի առաջարկը ներկայացրել են` այսպես կոչված, նորացված տարբերակը, նա սարքել է դրոշակ ու ընկել առաջ, փորձում է դրանով իսկ իր հարցերը լուծել, ընդհանուր ֆոն ստեղծել: Այո, վտանգավոր է իրավիճակը, ցանկացած րոպե կարող է պատերազմ վերսկսվել: Իսկ մենք դատապարտված ենք այդ պատերազմում հաղթելու, այլընտրանք չունենք: Եթե Ադրբեջանը ունի ինչ-որ այլընտրանք` հետ քաշվելու կամ ինչ-որ զիջումների գնալու, մենք չունենք այլընտրանք:

Պրն Բաբայան, մոտակա ժամանակներս հնարավորություն կա՞, որ Լեռնային Ղարաբաղը մտնի բանակցային գործընթացի մեջ:

Ես չեմ տեսնում նման զարգացում, քանի որ միջնորդները գնում են Ադրբեջանի այն թելադրանքին, որը կա: Միջնորդը մենք հասկանում ենք որպես միջնորդ ու դատավոր: Իսկ նրանք դատավորի կարգավիճակում չեն: Ես համարում եմ, որ Մինսկի խումբը իր դերը չի կատարում:

Դուք ասացիք, որ յուրանքաչյուր հարցի անդրադառնալիս ունեք հստակ ինֆորմացիա: Ադրբեջանը մերժեց Սերժ Սարգսյանի առաջարկը` ուժի չկիրառման պայմանագրի հետ կապված: Դուք ունե՞ք ինչ-որ տեղեկություն` Հայաստանը պատրաստվո՞ւմ է պատերազմի, թե՞ ոչ:

Իմ կարծիքով, Հայաստանը ամեն օր էլ պատրաստվում է այդ պատերազմին, և անպայման չի, որ դա ցուցադրի: Ցանկացած բանակ ամեն օր պետք է պատրաստ լինի պատերազմի:

Ասացիք, որ Ղարաբաղի հետ կապված վիճակն այնքան սուր չէ, բայց նաև ասում եք, որ վտանգավոր իրավիճակ է: Հակասական չի՞ ստացվում:

Չեմ կարծում, որ հակասական է, որովհետև եթե վերջնական փաստաթուղթ, փաթեթ չունենք ստորագրված, այդ պատերազմը միշտ էլ կախված է: Եթե չենք կարողանում հարցը լուծել քաղաքականապես, եթե Ադրբեջանը միակողմանի իր ամբողջականության խնդիրն է դնում, իհարկե, այլ տարբերակ չկա. որևիցե իշխանություն չի կարող նման փոխզիջումների գնալ:

Պրն Բաբայան, Ձեր կարծիքով ի՞նչն է զսպում Ադրբեջանին` միայն Հայաստանի ռազմական համարժեք ուժը, թե՞ կան զսպող մեխանիզմներ` ի դեմս գերտերությունների` Մինսկի խմբի համանախագահների, կամ Ադրբեջանը իր համար ինչ-որ ժամկետ ունի, որ մինչև տվյալ ժամանակ բանակցությունը կշարունակվի, իսկ դրանից հետո, եթե արդյունք չլինի, պատերազմ կսկսի:

Իմ կարծիքով, երկու գործոնն էլ գոյություն ունեն: Առաջին հերթին` նա վերջերս այն փաստաթուղթը ստացավ: Մինչև այդ անընդհատ ադրբեջանական կողմ էր մերժում, հիմա ունի ձեռքի տակ փաստաթուղթ, որի վրա հիմնվելով` ասում է, որ «հայկական կողմն է մերժում»:

Երկրորդ` այսօր Ադրբեջանը տարածաշրջանային գործոն է, ընդունում ենք դա, թե չէ` թե նավթի, թե գազի, թե ընդհանրապես ասիական այդ ամբողջ հոսքը ապահովելու առումով:

Երրորդ` իմ կարծիքով, շատ վստահ չի իր վրա, որ անպայման հաջողություն կունենա: Ամենից մեծ գործոնը, որ դեռ հետ է պահում պատերազմ վերսկսելուց, իր անպատրաստ լինելն է: Ադրբեջանը շատ լավ գիտակցում է, որ պատերազմ վերսկսելու դեպքում, եթե ինքը նորից պարտվեց, պետք է մոռանա այն, ինչ մեր հսկողության տակ է, և այն, ինչ կունենանք: Շատ մեծ կորուստ կլինի: Դրա համար վստահ չի վերսկսել:

Ինչո՞ւ վստահ չէ. ռազմական բյուջեն չի՞ բավարարում, զո՞րքն է ավելի թույլ:

Այստեղ խնդիրը ռազմական բյուջեն չի, ոչ թե զորքի քանակը: Ընդհանրապես պատերազմը ոչ զորքի քանակով են կրում, ոչ էլ ռազմական բյուջեով:

Ոգո՞վ:

Չէ, ոգին պետք է ունենա զինվորը, բայց տակտիկապես այլ խնդիրներ են ընդհանրապես:

Պրն Բաբայան, ԼՂ իշխանությունների մոտ իրապես տեսնո՞ւմ եք կարգավորման գործընթացին ինտեգրվելու ցանկությունը, քաղաքական կամքը: Եվ արդյոք ինտեգրվելիս իրավիճակը կփոխվի՞:

Առաջին հերթին, Ադրբեջանը թույլ չի տա, որ Ղարաբաղի կողմը ինտեգրվի, որովհետև նա իր ամբիցիաներով խնդիրներ է դնում, և միջնորդները անգամ չեն փորձում այդ հարցում ճնշում գործադրել Ադրբեջանի վրա ու փորձել Ղարաբաղյան կողմին ներքաշել բանակցությունների մեջ:

Ինչ վերաբերում է Ղարաբաղյան կլողմին, չեմ կարծում, որ ներկա փուլին իրենց ընդգրկվելով ինչ-որ հարց է փոխվելու, որովհետև, եթե անկեղծ լինենք, մենք Լեռնային Ղարաբաղի հարցի լուծման քաղաքական պահը կորցրել ենք:

Ե՞րբ ենք կորցրել:

Վաղուց` 94 թվին:

Ի՞նչ պիտի արվեր այդ ժամանակ:

Փորձենք մի փոքր հետ գնալ, սկսենք 21 թվից: Երբ դուք նայում եք պայմանագրերի ստորագրմանը մեր տարածաշրջանում նմանատիպ հարցերում` լինի հայ-թուրքական, հայ-վրացական, վրաց-ռուսական, հայ-ադրբեջանական, անպայման իրավիճակը, այդ ստորագրումը եղել է մի կողմի համար շատ անընդունելի` պարտադրված: Հենց խաղաղություն է գալիս, լեզվով խոսելը մոռանում են:

Ասենք, Ղարսի պայմանագիրը հայկական կողմի համար պարտադրված էր: 93 թ.-ին, 94 թ.-ին Ադրբեջանը մեզ հետ պայմանագիր է ստորագրել պարտադրված: Վրաստանը այս վիճակում որևիցե դեպքում չէր ստորագրի այն փաստաթուղթը, որ Սահակաշվիլին Ռուսաստանի հետ ստորագրեց 2008 թ. օգոստոսին: Սա խոսում է նրա մասին, որ մեր տարածաշրջանի ժողովուրդները լեզվով չեն կարողանում իրար հասկանալ. միայն ու միայն պարտադրված են գնում քայլերի:

94 թ.-ին պետք է չկանգնեինք, պետք է պարտադրեինք վերջնական փաթեթ ստորագրել: Մենք պետք է գիտակցենք, որ մեր հակառակորդը 93 թ.-ին համաձայնվել է փաստաթղթեր ստորագրելու, նորից նույն 93 թ.-ի դեկտեմբերին պատերազմ սկսեց: Երբ սկսել է պարտվելը, նորից պարտադրված գնացել է փաստաթուղթ ստորագրելու: Սա է մեր հակառակորդը: Ամոթ չի իմանալ ու ճիշտ ասել, ոչ թե իլյուզիաներով տառապենք, ասենք. «Վաղը պայմանագիր են ստորագրելու, խաղաղություն է լինելու»: Լուրջ չի մի քիչ:

Այսինքն` հիմա ի՞նչ պիտի լինի, որ Ղարաբաղը կրկին ինտեգրվի գործընթացին: Կրկին կուլմինացիոն ինչ-որ իրավիճա՞կ պետք է լինի:

Իհարկե, իրավիճակը սրվելու դեպքում կարող է ինտեգրվել:

Պրն Բաբայան, Դուք ասում եք, որ իրավիճակը տանում է դեպի պատերազմի, բայց մյուս կողմից ասում եք, որ Ադրբեջանը հասկանում է, որ, օրինակ, ինքը պատրաստ չէ: Հետևաբար, Ձեր խոսքերից կարելի՞ է ենթադրություն անել, որ ռազմական հզորության մեծացման առումով ժամանակը աշխատում է Ադրբեջանի օգտին:

Իմ կարծիքով, ես հակասությունների մեջ չեմ մտնում, երբ ասում եմ, որ Ադրբեջանը պատրաստ չի պատերազմ վերսկսելու հենց այսօր: Հարցը կոնտեքստից մի հանեք, որովհետև ինձ հարցը ուղղել էին այլ ձևով: Ադրբեջանը այսօր պատրաստ չէ, կարող է վաղը պատրաստ լինել: Խնդիրն այն չի, որ Ադրբեջանը ընդհանրապես ցանկություն չունի: Ադրբեջանը մեծ ցանկություն ունի Ղարաբաղյան խնդիրը լուծել ռազմական ճանապարհով: Թե երբ ինքը հոգեպես և ռազմական առումով պատրաստ կլինի` վերսկսելու, ես չեմ կարող Ադրբեջանի փոխարեն ասել:

Ադրբեջանը գիտակցում է, որ եթե պատերազմը վերսկսեց ու անհաջողություն ունեցավ ռազմի դաշտում, նա կորցելու է արդեն ոչ թե պետության 13-20 %, այլ կարող է 50 %-ը կորցնել, ու որևիցե միջնորդ չի կարողանալու կանգնեցնել դա: Եվ հասկանում է, որ պետք է շատ լավ պատրաստվել այդ մարտին, որ դա մի անգամ է լինելու ու վերջ: Դրանից հետո արդեն կողմերը` կրող, կրվող, ընթացքում ստորագարելու են բոլոր այն փաստաթղթերը, որ այս 16 տարին չեն ստորագրում: Իմ միտքը սա էր:

Իմ կարծիքով, այո, գործընթացը տանում է դեպի այդ ճանապահ:

Շատերի կարծիքով, երբ նախագահ Սերժ Սարգսյանը Սիրիայում էր, և երբ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը հանդես եկավ տնտեսական քաղաքականության քննադատությամբ, դա իրականում վերաբերում էր Ղարաբաղին և յուրատեսակ «մեսիջ» էր, որ այն զիջումները, որ ենթադրվում էր, որ Սերժ Սարգսյանը կարող է անել Ղարաբաղի հարցում, չանի: Ձեր կարծիքով` կա՞ նման իրողություն:

Ինչ վերաբերում է Ռոբերտ Քոչարյանի կամ Սերժ Սարգսյանի արած հայտարարություններին, ես այդպես չեմ գնահատում, որևիցե կապ չունի: Եթե երեկվա իր հայտարարությունն էլ ընթերցեք ուշադիր, հենց ուղիղ ասվում է: Չի կարելի կապել, որ ինչ-որ մեկը մեկին պաշտպանում է: Մեր լրագրողները շատ սիրում են կապել: Վաղը կփորձեք ինձ ասել, որ ես Քոչարյանին պաշտպանում եմ, կամ «Բաբայանը արտահայտվեց ինչ-որ մեկի պաշտպանության համար»:

Օսկանյանն արտահայտում է իր մտքերը, բոլոր լրատվական միջոցները, քաղաքական ուժերը ձևակերպում են, որ «Քոչարյանն է թելադրում, որ Օսկանյանը արտահայտվի»: Այդպես չի: Այսինքն` ամեն ինչը սկսվել է Օսկանյանի ելույթից հետո, և Քոչարյանը պատասխանել է նրանց, ովքեր արտահայտվել են իր մասին և անթաքույց մեղադրել են Քոչարյանին:

Բայց ելույթների մի շղթա գնաց` Օսկանյան, Քոչարյան, հետո Դաշնակցությունը հանդես եկավ քննադատությամբ:

Ես Ձեզ ասում եմ այն, ինչ ճիշտն է: Ոնց ուզում եք, ձևակերպեք Ձեր մտքերը:

Այնուամենայնիվ, առաջին անգամ առնվազն 98-ից հետո ստեղծվել է իրավիճակ, երբ կարծես ներկայացվող առաջարկը մեզ համար անընդունելի է, իսկ ադրբեջանցիների համար` ընդունելի: Ձեր կարծիքով, սա արդյոք կապվա՞ծ է հայ-թուրքական գործընթացի հետ, նաև Թուրքիայի ազդեցության հետևա՞նքն է: Կամ գուցե դրանով փո՞րձ է արվում ստեղծել նախադրյալներ ի վերջո հայ-թուրքական գործընթացը առաջ տանելու համար:


Ես քիչ առաջ միտք արտահայտեցի, որ միջնորդներն իրենց դերը չեն կատարում: Միջնորդների համար շատ պարզ է, որ հայկական կողմը նման փաստաթուղթ չի ընդունելու, և պետք չէ խնդիրը բերել փակուղի, եթե իրոք խնդրի լուծման ցանկություն ունեն: Պետք է նայել միայն ու միայն այդ կոնտեքստում: Եթե միջնորդները հետաքրքրված էին, որ հայ-ադրբեջանական խնդիրը փակուղի մտներ, ապա սա այլ հարց է: 16 տարում կողմերի կարծիքը, տեսակետները շատ լավ գիտեն, ու պետք չէր նման փաստաթուղթ ներկայացնել:
(Շարունակելի)

[Վիշապ]

(շարունակություն)
Պրն Բաբայան, ո՞րն է պատճառը, որ փաստաթուղթը հետ դարձավ դեպի 97 թվական. Միջնորդները զգացի՞ն, որ Հայաստանը թույլ է և կարելի է վերադարձնել դեպքի Հայաստանի համար ոչ նպաստավոր վիճակ, թե՞ միջնորդներն ուղղակի սխալ պատկերացումներ և սխալ հաշվարկներ ունեին, և իրենք իրենց սխալի ծուղակն ընկան:

Ես համարում եմ, որ երկրորդն է: Միջնորդները փորձել են, կողմերին լսելով, ինչ-որ ձևակերպումներ անել: Մինչև այդ 3-4 փաստաթուղթ ներկայացրել են ադրբեջանական կողմին, որը չի ընդունել: Մի քիչ լղոզված փորձել են այս անգամ հայկական կողմին մոտեցնել այդ տեսակետին, որը, իմ կարծիքով, իրենց չի հաջողվել և ճիշտ հակառակը, փակուղի են տանում:

Այդ ամենը հաշվի առնելով` այնուամենայնիվ, Դուք նորմա՞լ եք համարում, երբ այդպես բացեիբաց խոսվում է կարգավիճակի դիմաց տարածքներ հանձնելու պատրաստակամության մասին: Նաև այդ հայտարարությունների ֆոնին հասարակության մեջ կամ որևէ քաղաքական ուժի շրջանակներում լուրջ դիտողություն կամ լուրջ քննադատություն չկա, և ստեղծվում է տպավորություն, թե Հայաստանում բոլորը պատրաստ են «կարգավիճակի դիմաց տարածքներ» բանաձևին, առավել ևս երբ նախագահի մակարդակով գրեթե բաց տեքստով ասվում է այդ մասին:

Ընդհանրապես այս փուլում խոսել փոխզիջումների մասին իմաստ չունի, քանի որ մեր դիմացինը` հակառակորդը, որևիցե փոխզիջումից չի խոսում: Նա խոսում է «էսօր, անմիջապես ու ամբողջովին վերադարձնելու» մասին: Երբ բանակցող կողմը նման կերպ է ձևակերպում, ինչքան էլ մենք ասենք «փոխզիջում, պատերազմի չվերսկսման պայմանագիր ստորագրենք», անիմաստ է ուղղակի: Մենք դրանով դրդում ենք ճիշտ հակառակը` նոր զարգացումների: Ես սխալ եմ համարում ընդհանրապես այս փուլում խոսել փոխզիջումներից, քանի դեռ Ադրբեջանը չի խոսել փոխզիջումների մասին:

Պրն Բաբայան, Ձեր կարծիքով, իրավիճակի լարման, պատերազմի վերսկսման դեպքում ինչպիսի՞ն կլինեն գերտերությունների մոտեցումները, օրինակ` ՀԱՊԿ գծով Ռուսաստանի մոտեցումը:

Ընդհանրապես պետք չէ հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի մեջ փորձել հույսը դնել ինչ-որ ուժերի վրա: Չի կարելի մտածել, թե «ինչ-որ մեկը մեզ կօգնի», կամ «Հայաստանի սահմանները անձեռնմխելի կլինեն» և այլն, և այլն: Որևիցե մեկը չի միջամտելու: Կարող են կարծիքներ արտահայտել, կարող են առաջարկներ անել զարգացման ընթացքում, բայց հույս պահել, որ ինչ-որ լուրջ միջամտություն է լինելու, ես համամիտ չեմ:

Այսինքն` այդ առումով` Հայաստանի անդամակցումը ՀԱՊԿ-ին էական նշանակություն չի՞ ունենա:

Ադրբեջանի հետ էական նշանակություն չունի:

Կարելի՞ է հասկանալ, որ Դուք ստեղծված իրավիճակի միակ ելքը պատերազմն եք տեսնում:

Ես ցանկանում եմ, որ բոլորս հասկանանք, որ մենք պետք է մեր պետությունը հզորացնենք, թույլ չտանք, որ այդ պատերազմը լինի, որովհետև պատերազմից ոչ մի լավ բան չենք ստանալու: Իմ արտահայտությունները, իմ մտքերը միայն ու միայն պետք է դրա հետ կապել, ոչ թե որ ես ուզում եմ, որ պատերազմ սկսվի: Ոչ: Նրանք, ովքեր պատերազմը տեսել են, որևիցե պարագայում չեն ցանկանա, որ պատերազմի լինի:

Բայց դրա հետ մեկտեղ` եթե տեսնում ես, որ այս ընթացքը տանում է դեպի այդ ճանապարհը, պարտավոր ես ուղղակի ասելու, որ չի կարելի, պետք է կանգ առնել ու մտածել պետության հզորության մասին: Թե չէ առավոտից իրիկուն փնովում են, և մեր ընդդիմությունը մեկը մյուսին ասում է. «Վեր կաց, ես նստեմ»: Էս է դևիզը, ուրիշ ոչ մի բան չեն խոսում:

Պրն Բաբայան, արդյոք ճի՞շտ է միայն զուտ խոսքերով անդրադառնալ խնդրին, նպատակահարմար չէ՞ կոնկրետ քայլեր անել:

Ի՞նչ եք պատկերացնում կոնկրետ քայլեր ասելով: Չե՞ք համարում, որ սա կոնկրետ քայլ է: Ի՞նչ կոնկրետ քայլ պիտի անեմ, երբ հասարակությանը ներկայացնում եմ, թե ինչ վիճակ պետք է լինի, և զարգացումները ուր են տանում: Ի՞նչ պետք է անեմ: Ինչ-որ մի ուժի հե՞տ համագործակցեմ, «մեկին տապալեն, մյո՞ւսը գա»:

Գնալով ակտիվանում են խոսակցությունները ընդդիմադիր նոր ուժի մասին: Ո՞րն է Ձեր կարծիքը: Հնարավո՞ր է, որ լինեք այդ ուժի մեջ:

Մի տարի է, այդ նոր ուժից խոսում են, բայց այդպես էլ դեռ ոչ մի բան չեմ տեսնում: Որևիցե ուժի մեջ մտնելու մտադրություն էլ չունեմ:

Իսկ ստեղծելու մտադրություն ունե՞ք:

Ոչ էլ ստեղծելու, որովհետև մեր քաղաքական դաշտի 90 %-ը, իմ կարծիքով, վաղուց պետք է գնային թոշակի, բայց մարդիկ չեն գնում: Մի ամբողջ հաղթանակ 16 տարի մսխեցին իրենց խելքից, իրենց իսկ առաջարկներով, իրենց իսկ վերլուծություններով, իրենց իսկ հանդիպումներով: Մի փայլուն հաղթանակ 16 տարում մաշեցրին:

Գոնե մոտավորապես կասե՞ք` ում նկատի ունեք առավել: Մսխողներն ովքե՞ր են:

Նայում եք` ինչքա҄ն կան: Ճիշտ չի, որ անուններով ասեմ: Եթե ուզում եք սենսացիա…

Չէ, հետաքրքիր է պարզապես:

Մսխել են: Ի՞նչ կա հետաքրքիր:

Ովքե՞ր են մսխողները:

Քաղաքական դաշտում ինչքան գործիչ կա, բոլորն էլ ինչ-որ չափ մասնակցություն են ունեցել:

Ընդհուպ այսօրվա իշխանություննե՞րը:

Այո, և այսօրվա, և երեկվա, և էն մյուս օրվա: Բոլորը:

Դուք անզո՞ր էիք դրա դեմն առնելու համար, թե՞ միայնակ էիք:

Ես իմ միսիան ավարտել եմ 99 թ.-ին: Փորձել միջամտել մի քաղաքական դաշտում, որտեղ չի ընդունվում, կամ չեն փորձում այդ կարծիքը լսել, անիմաստ եմ համարում:

Արդյոք դա նշանակո՞ւմ է, որ առաջիկա ընտրական փուլին Դուք չեք մասնակցի:

Իհարկե, չեմ մասնակցի: Ես չեմ տեսնում Հայաստանում քաղաքական դաշտ, որ մասնակցեմ: Քաղաքական դաշտում դեռ չեմ տեսնում այն ուժերը, որոնք այս ազգի բեռը կվերցնեն իրենց վրա:

Օրինակ` «Սարդարապատ» շարժումը այդպիսին չէ՞, Ձեր գնահատմամբ:

Ես տեղյակ էլ չեմ` էդ ինչ ուժ է:

Ըստ Ձեզ` ի՞նչ պետք է անել այս իրավիճակում:

Ամեն մի քայլափոխի չասել, որ «մենք գնում են փոխզիջումների», «մենք պատրաստ ենք ստորագրել փաստաթղթեր» և այլն, և այլն: Դրանով մենք հակառակորդին լկտիացրել ենք վերին աստիճանի: Էդ հակառակորդը ինքը էդքան չկա, որ մենք էդքան նվաստանում ենք: Մենք պետք է հստակ ձևակերպենք` չի ուզում` խնդրեմ. երբ խելքը կգա, էն ժամանակ էլ կգա կբանակցի: Ու պատրաստ լինել ցանկացած քայլի: Ադրբեջանը հայտարարում է պատերազմի մասին, այո, խնդրեմ` դաշտը ազատ է, մեր մեջ միջնորդ չկա, 3-րդ կողմ չկա, հենց վաղն էլ թող սկսի: Տեսնենք` ինչով է ավարտվում:

Մենք շատ ենք նվաստանում ու լկտիացնում այդ հակառակորդին: Ամեն քայլափոխի ամեն մի թե քաղաքական գործիչ, թե վերլուծաբան խոսում է «փոխզիջումից»: Ի՞նչ ունեք տալու: Ադրբեջանը ասում է. «Ոչ մի փոխզիջում, ամբողջն ենք ուզում», մենք էլ խոսում ենք փոխզիջումներից:

Պրն Բաբայան, առաջին անգամ այնպիսի տպավորություն եմ ստանում, թե Դուք մի տեսակ հուսալքված եք ու ելք չեք տեսնում: Արդյոք այդպե՞ս է:

Չէ, հուսահատված չեմ: Ես տեսնում եմ խնդրի լուծման մեխանիզմը և գրավոր եմ դա ներկայացրել կետ առ կետ: Միջնորդները պետք է դատավորի դեր ստանձնեն: Եթե նրանք իրոք հրավիրվել են որպես միջնորդ` կողմերի սխալն ու ճիշտը քննարկելու, պետք է դատավորի դերում լինեն, այլ ոչ թե ասեն. «կողմերը համաձայնեն, հետո մենք աջակցելու ենք»: Մի հազարամյակ է, մենք` կողմերը, իրար հետ լեզու չենք գտնում. էլ դուք եկել եք, որ ի՞նչ անեք, եթե պետք է, որ մենք ինքներս իրար համաձայնվենք: Ձեզ հրավիրել ենք որպես դատավոր, (քաղաքական, դիվանագիտական լեզվով) միջնորդ:

Պետք է այդ մարդիկ ձևակերպում տային, ասեին` Ղարաբաղի ժողովուրդը իրավունք ունի՞ այդ հողի վրա ինչ-որ տարածքներում ապրելու, և նրա կարգավիճակը ո՞րն է, որովհետև իրար հետ չեն կարող այլևս ապրել: Սա է խնդիրը: Ինչքան մեզ ասեն, որ մենք պետք է Ադրբեջանի հետ լեզու գտնենք ու բանակցենք, գանք վերջնական լուծման, ես չեմ տեսնում, որ Ադրբեջանը պատրաստ կլինի նման քայլերի գնալու: Ինքը միայն կարող է ռազմի դաշտում պատրաստ լինել, եթե պարտվելիս լինի:

Եվ ընդհանրապես «հողեր տալ, հանձնել, մի քանի շրջան տալ կամ մի կտոր տալ» մեզ համար «հեշտ» է. հայկական կողմը միշտ սովոր է հողերի այդ նվիրատվությունը անելու: Բայց ես չեմ լսել, որ ադրբեջանական կողմը կամ Թուրքիան իր պատմության ընթացքում նման նվիրատվություն անի: Իրենց համար շատ դժվար է:

Պրն Բաբայան, չե՞ք կարծում, որ Հայաստանը չի կարող չհայտարարել այդ փոխզիջումների մասին, որովհետև դա այն գինն է, որը վճարվում է Հայաստանի ներսում տնտեսությունը մենաշնորհելու, օլիգարխիկ, կլանային տնտեսություն կազմակերպելու, քաղաքացիական ազատությունները սահմանափակելու հարցում դրսից լուռ կամ բարձրաձայն հավանություն ստանալու համար:

Չեմ կարծում, որովհետև 94 թ.-ից սկսած` այդ նույն հայտարարությունը անում են: Այն ժամանակ դեռ չէին էլ պատկերացնում կամ հասկանում այդ մարդիկ, որ օլիգարխիա, մոնոպոլիա պահելու կամ այլ հարցեր լուծելու համար են հայտարարում: Ուղղակի մեր ազգային մենթալիտետն եմ համարում, որ փորձում ենք միշտ ավելի «մարդասեր» քայլեր անել: Ես շատ հասարակ եմ նայում խնդիրներին, չեմ ուզում այդպես բարդացնել:

Դուք խոսում եք Հայաստանի թուլությունների մասին: Չե՞ք կարծում, որ օրինակ, 95 թ.-ից հետո սկիզբ առած ընտրությունների կեղծման պրակտիկան իրականում թուլացրեց Հայաստանի դիրքերը բանակցություններում:

92 և 93 թթ.-ին անգամ արդեն Լաչինի միջանցքից խոսող կար Երևանում: Մենք հաղթելով գնում էինք, իրենք արդեն էստեղ քանոնով չափում էին` «ինչքանն ենք պահելու, ինչքանն ենք տալու»: Այ որ ասում եմ` մի շարք քաղաքական գործիչներ մաշել են մեր հաղթանակը, վաղուց թոշակի գնալու ժամանակն է, դրանց էդ ֆանտազիաներն են, որ բերել են սրան: Իսկ 93 թ.-ին քանոնով չափում էին քարտեզը` քանի կմ «Գրադի» հրթիռը կհասնի ճանապարհի ներքևից ու վերևի կողմից, ու դա դառնա միջանցք: Դեռ պատերազմը կանգնած չէր:

Կամ կար քաղաքական գործիչ, որ ասում էր. «Քելբաջարում քրդեր են ապրում. բեր քրդական պետություն սարքենք այնտեղ»: Այդպիսի քաղաքական գործիչներ մինչև այսօր գոյության մեջ են:

Մեր դժբախտությունը այդտեղ է ավելի շատ, քան այն, ինչ ասում եք:

Չե՞ք կարծում, որ նաև այդ իրավիճակի պատճառներից մեկը հենց այն է, որ կոնկրետ պատասխանատուների անուններ այդպես էլ չեն տրվում: Օրինակ` Դուք էլ կոնկրետ չեք ասում, թե որ քաղաքական գործիչն է պատասխանատու այս վիճակի համար, որ հասարակությունն իմանա:

Քիչ առաջ ասացի` բոլորս ենք մեղավոր, որ հասցրել ենք այս վիճակին: Ամեն մեկը իր չափով մեղավոր է:

Դո՞ւք էլ:

Այո, իհարկե:

Նաև անուններ չտալով:

Անուններ տվել եմ. գրքում գրված է: Ի տարբերություն բոլորի` ես անունները տալիս եմ միշտ: Ասենք, օրինակ` Անդրանիկ Քոչարյան: Կա էդպիսի մարդ: Ինչ-որ հայտարարություններ է անում: Կամ Աշոտ Մանուչարյան: Ինչքա՞ն ես ուզում` ասեմ:

Բայց արդեն 12 է, իրենք իշխանության չեն:

Իշխանության չեն, բայց տես, որ մարդ կարծիք է արտահայտում, ասում է. «Պետք է էսինչը Երևանում չապրի, գնա Ղարաբաղում ապրի»: Ի՞նչ է, Երևանը իր սեփականությո՞ւնն է: Ինչքան գիտեմ, ինքը գյումրեցի է: Խորհուրդ կտայի գնար Գյումրիում նստեր: Ես Լեռնային Ղարաբաղը համարում եմ Հայաստանի մի մասը. կապ չունի` ստեփանակերտցին Երևանում է ապրում, թե Գյումրիում, կամ հակառակը: Նմանատիպ անձը մի 10 տարի Հայաստանի քաղաքական դաշտով զբաղվել է, ներկայացրել է Հայաստանը, արտահայտվել է տարբեր ատյաններում, ինտրիգներ է ցույց տվել: Դրա համար հասել ենք էս օրվան: Դա է խնդիրը:

Մարդ կա խոսում է փոխզիջումներից, երբ Ղարաբաղի տեղն էլ չգիտի: Ասում է. «Ֆիզուլին փոխենք Շահումյանի հետ»:

Կարող եմ շարքով բոլորի անուններն էլ տալ: Ում ուզում ես` անունը գրի, ասա. «Պրն Բաբայանը անունը տվել է»: Կարո՞ղ է վախում ենք: Ուղղակի ինտրիգների, թերթերում ավելորդ վայնասունի իմաստը չեմ տեսնում: Այնքան լարված է վիճակը, որ մենք պետք է համախմբենք ազգին ու փորձենք խնդիրները լուծել: Անթերի մարդ չկա ընդհանրապես: Բայց որ անընդհատ փորձում են ներկայացնել, որ խնդիրը քաղաքական լուծման են տանելու և պատրաստ են, դա սուտ է: Ինքնախաբեությամբ չենք կարող զբաղվել: Ես չեմ կարող ձեզ ներկայացնել, որ ամեն ինչ ընթանում է հարթ, ու քաղաքական լուծում ենք ստանալու: Չկա նման բան, մոռացեք:

[Rammer]

Բիձ սաղ օրը անբարոյականի զավակների մասին երկարշունչ տռեյնիգներ ես անում, բայց հիանում ես իրանց հարցազրույցներով...Ոնց հասկանամ ես քո գրառումնները ձաձ ջան?

[Վիշապ]

Բիձ սաղ օրը անբարոյականի զավակների մասին երկարշունչ տռեյնիգներ ես անում, բայց հիանում ես իրանց հարցազրույցներով...Ոնց հասկանամ ես քո գրառումնները ձաձ ջան?

Ճանաչում ե՞ս Սամվել Բաբայանին:

[Rammer]

Ճանաչում ե՞ս Սամվել Բաբայանին:

Այո...

[Վիշապ]

Այո...

Կնշե՞ս, թե օրինակ ինչի հիման վրա ես իրեն անբարոյականի զավակ ասում:

[Բիձա]

Բիձ սաղ օրը անբարոյականի զավակների մասին երկարշունչ տռեյնիգներ ես անում, բայց հիանում ես իրանց հարցազրույցներով...Ոնց հասկանամ ես քո գրառումնները ձաձ ջան?

Վիշապը փոստ է անում ես եմ շառն ընկնում՞:
Բայց ինչևէ, հարցդ պատասխանի կարիք ունի:
Արի պարզենք թե անբարոյականի զավակ ասելով որս ինչ է հասկանում:
իմ դասակարգմամաբ ինքը չի մտնում քո նշած կատոգորիայի մեջ: Ինքը շատ ավելի բարձր խաղեր տվող է ու մենակ, առանց կռիշ գործող թաք ու բիր մարդկանցից է, որոնք առաջ են գնացել իրենց կողի ու այլևայլ շնորհքների հաշվին, այլ ոչ թե ժողովրդական բանահյուսության:
Բացի դա էլ, երբեմն նույնիսկ "անբարոյականի զավակները" ճշմարտությանը մոտ ավելի շատ բան են ասում ու անում, քան հավայի խոսացող ու հարցերից լուսնաչափ հեռու ոչ-անբարոյականի զավակները:
Իրա գրածների, դիրքորոշումների մեջ մեջ իրատեսականը, ճիշտը շատ ավելի է, քան չհաստատված բարոյականների մոտ: Իհարկե ինքն էլ հայաստանյան "գործարար" կոչված իրականության դեմքերից է, բայց ջրի երեսին է մնացել ոչ թե դոդլֆիկի պես քամակ մտնելով, այլ իր բաժինը զաստավիտով վերցնելով:
Ես հասկանում եմ, որ մեզ դրեսիրովկա են արել ճմարտություն լսել մենակ այս-այս բերաններից- ստորությունը- միայն այն-այն: Բայց փորձենք ազատվել այդ սինդրոմից:
Ես փորձում եմ իրականությանը նայել իմ աչքերով, տեղեկությունները լսել իմ ականջներով ու մարդկանց մասին էլ պատկերացում կազմել իմ ուղեղով:
Ես Սյամոյին ինչ որ չափով անձնապես գիտեմ, ուրիշ շատ ղարաբաղցու էլ անձնապես գիտեմ: Հայաստանցիներից 10-նյակ անգամ շատ ավելի շուստրի են ու արագ կողմնորոշվող:
Իրենց ԲՏ-ությունը շատ ավելի ինքնուրույն, անկռիշ երևույթ է, քան մերոնցինը:
Իսկ այն, որ ես համարում եմ, որ ղարաբաղցոց պետք է հետ քշել, դա "փաթեթային լուծման" տարբերակի պես մի բան է:
Եթե հայաստանը ԲՏ-եքից մաքրվելու շանս ունենա ու անի այդ քայլը, Սյամոն երևի վերջին թեկնածուն կլինի հետ ուղարկելու: