Արցախի հիմնախնդիրը

[voter]

voter, ողջունելի է, իհարկե, նման կարծիքը, սակայն բացարձակապես իրատեսական չէ: Եթե Սերժ Սարգսյանը ինչ-որ հայավնաս փաստաթուղթ ստորագրի հակամարտության վերաբերյալ, ու այդ փաստաթղթի իրագործման այսպես ասած «գարանտ» լինի թեկուզ Ռուսաստանը (այսինքն՝ հարցի լուծումը Ռուսաստանին ձեռնտու լինի), ամեն ինչ վերջացած է: Ես համաձայն եմ Տրիբունի այն մտքի հետ, որ այսօր բնավ էլ ամբողջ աղգը չէ, որ վեր կկանգնի ու կբողոքի նման բանի դեմ: Սակայն եթե անգամ ամբողջ Հայաստանը միահամուռ քայլի դեպի ռազմաճակատ, էլի ոչ մի բան չի ստացվի: Էս դեպքում կոնֆլիկտը չի մնա արդեն միայն հայ-ադրբեջանական: Մի կողմում կլինի Հայաստանը՝ մենակ, մյուս կողմում՝ Ռուսաստանն ու միջազգային կառույցների աջակցությունը: Հիշու՞մ ես անցած տարվա ռուս-վրացական պատերազմը. պատերազմն էլ չէ, ջարդը (ցավալի է, բայց՝ փաստ): Նույնը կկրկնվի այստեղ: Եթե անգամ ղարաբաղյան հարցը ստանա այնպիսի լուծում, որը ձեռնտու կլինի նաև ԱՄՆ-ին, այսինքն՝ Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ն կոնսենսուսի գան այս խնդրում, անգամ այս դեպքում (ավելին՝ հատկապե՛ս այս դեպքում) Ռուսաստանը հայկական կողմից բողոքներ լինելիս մեկ վայրկյան անգամ չի հապաղի Ղարաբաղ ու ապա՝ Հայաստան զորք մտցնելուց:

Արի խոստովանենք, որ Հայաստանի դերակատարությունը բանակցային գործընթացում շատ չնչին է, եթե միայն դեռ գոյություն ունի. ամեն ինչ որոշում է Ռուսաստանը: Փաստաթուղթ ստորագրողն էլ է ՌՖ-ն լինելու՝ Սերժ Սարգսյանի (կամ մեկ ուրիշի) ձեռքով: Իսկ Ռուսաստանը իր «աճեցրած» համաձայնագիրը կպաշտպանի իր ողջ ռազմական ուժով, մի՛ կասկածիր: Ընդհուպ մինչև երկրորդ Ցխինվալը, քանի որ Ռուսաստանի համար այսօր տարածաշրջանում իր ազդեցությունը պահպանելը կենսական՝ ազգային ու տարածքային անվտանգությանը համարժեք խնդիր է:

Կարծում ես Ռուսաստանը պլոճիկ կունենար մտներ Վրաստան եթե Օսեթները ու Աբխազները ու մնացած հարևան ազգերը իրար հարգեին, իրար անկախ ու ազատ ապրել ու գոյատևելու համաձայնության գային ու ոչ մեկ ոչ մեկի վրա ոտնձգություն չկազմակերպեր՞

Պարզ է, որ եթե հայերը բոլորով էլ դուրս գան նոր Սարդարապատի ամենաշատը մի առ ժամանակով կհետաձեն Արցախի պետականության ոչնչացման իրագործումը ու ավելիին չեն հասնի։

Բայց արդյոք, Արցախի վերաբերյալ որևէ սերժ, յոժ կամ արջ, տո թեկուզ տուալետում մարդ մաչիտ անող որոշում կարող է կայացնել ու այն իրագործել, եթե Արցախ պետությունը բոլոր անդրկովկասյան ազգերի համար ազատության ու անկախության սիմվոլ լինի։

Միգուցե դեռ հայերը չեն հասունացել, բայց ենթագիտակցաբար արդեն զգում են որ «ղարաբաղը մերն ա» կարգախոսը ուտոպիայա – մենք այդքան ուժ չունենք որ ՄԵՆԱԿՈՎ այն հավերժ պահենք, համակիրներ, դաշնակիցներ պիտի փնտրենք մեր հարևան ազգերի մեջ ու այսօրվա դրությունից ավելի լավ չի կարող լինել, երբ բոլոր ազգերին սկսած հյուսիսային կովկասից վերջացրաց թուրքական ու պարսից ծոցով ճնշում են չեն թողնու անկախանան իսկ մենք ով անկախացում է ուզում սկսենք իրար հետ լեզու գտնել, իրար գոյատևելու ու ազատ սեփական լեզուն պահելու, դավանանքը ունենալու ապահովություն տանք։

Դա չպիտի լինի այսօր ինչ որ պետական ընդհանուր կառուցվածքների տեսքով, կովկասյան կամ միջին արևելյան, կոնֆեդերացիա, բավարար է, որ մեկը մյուսին աջակցի, տնտեսական ու դիվանագիտական հարաբերություններ ստեղծի...

Իսկ հայաստան ԽՍՀՄ ժամանակ զորք մտցվել էր ու ինչ արին՞ ինչ կարող են անեն՞

Ազգային ազատագրական պայքարի դեմ զորք չես կարող կիրառել – Արցախը ցավող ազգային ազատագրական պայքարը նվիրել է Հայաստանին, բայց Հայաստանը արդեն անկախ պետություն է,....

[Հայկօ]

voter, համաձայն եմ, որ Հայաստանում ու Ղարաբաղում դեմոկրատական արժեքների հաստատման դեպքում մենք որոշ չափով դուրս կգանք Ռուսական ազդեցության ոլորտից ու ինքստինքյան կմտնենք արդեն ամերիկյան ճամբարի մեջ՝ որպես բնական-գաղափարական դաշնակից, մանավանդ որ՝ ԱՄՆ-ն այսօր հենց այդպիսի՝ գաղափարապես ձուլելու քաղաքականություն է վարում ամբողջ աշխարհում: Ու այս դեպքում Ռուսաստանին կզսպեր ոչ թե այն, որ հայերը բարի-դրացիական են իրենց հարևանների հետ. բնով ոչ. այլ հենց ԱՄՆ-ն, քանի որ ԱՄՆ-ին խիստ ձեռնտու է իրեն, այլ ոչ Ռուսաստանին ենթարկվող Հայաստանը, մանավանդ՝ եթե հարցը դիտարկենք Իրանի, Իսրայելի ու Թուրքիայի հետ Ամերիկայի ունեցած հարաբերությունների լույսի ներքո: Ամեն դեպքում տեսնում եմ, որ դու էլ ես համաձայնվում, որ միայն Ղարաբաղի կամ Հայաստանի բնակչության ձայնը վճռորոշ չի կարող լինել՝ հիմա:

Փաստն այն է, որ Ռուսաստանին ձեռնտու է իր սահմանամերձ երկրներում կոնֆլիկտային իրավիճակներ ունենալը, քանի որ ցանկացած կոնֆլիկտ ենթադրում է միջազգային բեմում քաղաքական խաղ, իսկ Ռուսաստանը բավականին մեծ խաղացող է: Հակառակը՝ Եվրոպային ու Ամերիկային կոնֆլիկտներ պետք չեն. կա էներգակիրների հարցը, կա Իրանի հարցը և այլն: Եվ, ի վերջո, եթե Եվրոպան ու Ամերիկան (Եվրոպայի անունը «իներցիայով» եմ տալիս. սա համեմատաբար այնքան էլ ծանրակշիռ ֆիգուր չէ) կարող են շատ երկրներ դեպի իրենց գրավեն տնտեսաքաղաքական միջոցներով, Ռուսաստանը դրա ռեսուրսը չունի. շատ դեպքերում միակ լուծումը ՌՖ-ի համար կարող է մնալ միայն զինված ագրեսիան:

Ի դեպ՝ նախորդ գրառմանս վերաբերյալ ուրիշ՝ ավելի հավանական սցենար անցավ մտքովս. Հայաստանի բողոքի դեպքում նույնիսկ զորք մտցնելու կարիք չի լինի. բավական է միայն փակել մի քանի կենսական անհրաժեշտության բաների «կռանթները» ու վերջ: Գազ, հեռահաղորդակցություն, էլեկտրաէներգիա, երկաթուղի... Գրեթե ամեն ինչ, մի խոսքով, քանի որ Հայաստանում ստրատեգիական նշանակություն ունեցող ոչ մի կառույց այլևս հայկական չէ: Կարող է անգամ Մեծամորի ատոմակայանում չնչին վթար լինի, ո՞վ իմանա. դա էլ են, չէ՞, ռուս մասնագետները աշխատացնում:

[voter]

voter, համաձայն եմ, որ Հայաստանում ու Ղարաբաղում դեմոկրատական արժեքների հաստատման դեպքում մենք որոշ չափով դուրս կգանք Ռուսական ազդեցության ոլորտից ու ինքստինքյան կմտնենք արդեն ամերիկյան ճամբարի մեջ՝ որպես բնական-գաղափարական դաշնակից, մանավանդ որ՝ ԱՄՆ-ն այսօր հենց այդպիսի՝ գաղափարապես ձուլելու քաղաքականություն է վարում ամբողջ աշխարհում: Ու այս դեպքում Ռուսաստանին կզսպեր ոչ թե այն, որ հայերը բարի-դրացիական են իրենց հարևանների հետ. բնով ոչ. այլ հենց ԱՄՆ-ն, քանի որ ԱՄՆ-ին խիստ ձեռնտու է իրեն, այլ ոչ Ռուսաստանին ենթարկվող Հայաստանը, մանավանդ՝ եթե հարցը դիտարկենք Իրանի, Իսրայելի ու Թուրքիայի հետ Ամերիկայի ունեցած հարաբերությունների լույսի ներքո: Ամեն դեպքում տեսնում եմ, որ դու էլ ես համաձայնվում, որ միայն Ղարաբաղի կամ Հայաստանի բնակչության ձայնը վճռորոշ չի կարող լինել՝ հիմա:

երևի էլի խուճուճ եմ գրել ու լրիվ ուրիշ տպավորություն էն թողել մտքերս։ Չնայած համոզված եմ, որ ԱՄՆի ազդեցության տակ անցնելու մասին ես չեմ գրել ու առավել ևս Ղարաբաղի կամ Հայաստանի բնակչության ձայնի ՀԵՆՑ վճռորոշ լինելու մասին եմ համոզում։ Իմ ասածը նրանում է, որ այդ ձայները ՔԻՉ են ավելին է պետք։

Պնդումս նա է, որ ոչ մի ԱՄՆի, ոչ Ռուսաստանի ոչ էլ Թուրքերի ձայնը դեր չի կարող այլևս խաղալ, եթե տեղում իրար հետ համաձայնության գան հայերը, քրդերը, ասորիները, թաթերը, ավարները, լեզգիները, թալիշները ևյլն...

Այդ իսկ համաձայնությունը կանխելու համար և Ռուսաստանը և ԱՄՆ չեչեններին ֆինանսավորել է, որ նրանք համը հանեն իրենցից կովկասի տերեր երևակայեն ու մնացած ազգերին իրենց ենթարկելու տպավորություն ստեղծեն, հետո էլ Վրացիներին ու Ադրբեջանին էին ֆինանսավորում նույն իմպերիալիստական մոտեցումներով շարժվելու ու փոքրամասնությունների հալածանքների քաղաքականությունը շարունակելու համար։

Կարծում եմ Հայաստանը ազգային փոքրամասնությունների անկախության ձգտումները ամեն կերպ պիտի աջակցի ու անի դա Արցախի պետականության միջոցով։

Փաստն այն է, որ Ռուսաստանին ձեռնտու է իր սահմանամերձ երկրներում կոնֆլիկտային իրավիճակներ ունենալը, քանի որ ցանկացած կոնֆլիկտ ենթադրում է միջազգային բեմում քաղաքական խաղ, իսկ Ռուսաստանը բավականին մեծ խաղացող է: Հակառակը՝ Եվրոպային ու Ամերիկային կոնֆլիկտներ պետք չեն. կա էներգակիրների հարցը, կա Իրանի հարցը և այլն: Եվ, ի վերջո, եթե Եվրոպան ու Ամերիկան (Եվրոպայի անունը «իներցիայով» եմ տալիս. սա համեմատաբար այնքան էլ ծանրակշիռ ֆիգուր չէ) կարող են շատ երկրներ դեպի իրենց գրավեն տնտեսաքաղաքական միջոցներով, Ռուսաստանը դրա ռեսուրսը չունի. շատ դեպքերում միակ լուծումը ՌՖ-ի համար կարող է մնալ միայն զինված ագրեսիան:

ԱՄՆ–ն նույնքանով կոնֆլիկտի պղտոր ջրում ձուկ որսալու ցանկություն ունի ինչ Ռուսաստանը։

Եվրոպան դա չի կարող ունենալ, քանի որ ընդհանուր միասնական քաղաքականություն չունի։ Իսկ եթե ունենա, հավանականությունը չնչին է, որ իմպերիալիստական նկրտումներ կարող է ունենալ Եվրեպան, քանի որ ազգայնամոլ իմպերիալիստների հարաբերական քանակը Եվրոպայում 3-4 է ի համեմատ 27 Եվրո-անդամի, իսկ եվրոպական պրեզիդենտ ու միանձնյա ղեկավար, որը կարևոր գործոն է միապետական նկրտումներ իրականացնելու համար, երբեք չի լինի Եվրոպայում։

Ի դեպ՝ նախորդ գրառմանս վերաբերյալ ուրիշ՝ ավելի հավանական սցենար անցավ մտքովս. Հայաստանի բողոքի դեպքում նույնիսկ զորք մտցնելու կարիք չի լինի. բավական է միայն փակել մի քանի կենսական անհրաժեշտության բաների «կռանթները» ու վերջ: Գազ, հեռահաղորդակցություն, էլեկտրաէներգիա, երկաթուղի... Գրեթե ամեն ինչ, մի խոսքով, քանի որ Հայաստանում ստրատեգիական նշանակություն ունեցող ոչ մի կառույց այլևս հայկական չէ: Կարող է անգամ Մեծամորի ատոմակայանում չնչին վթար լինի, ո՞վ իմանա. դա էլ են, չէ՞, ռուս մասնագետները աշխատացնում:

Դա արդեն անցել էնք, ապրել ենք... Առավելագույնը էն նույն, կռիսները որ այն ժամանակ թռնում էին Մոսկվա վաննա ընդունելու, էլի կթռնեն իսկ մնացողները կմնան։ Իհարկե երկար ժամանակ դա տևել չի կարող, բայց դրա համար էլ ռեսուրսով հարուստ երկրների միջև միշտ մրցակցություն կա, ընդհամենը անհրաժեշտ կլինի դիմանալ այնքան, մինչև նրանցից մեկն ու մեկը չշտապի ուրիշից առաջ դաշնակցային հարաբերություններ սկել իր ազդեցությունը մեր վրա ունենալու համար։

Իրանի վերաբերմունքը քրդական հարցի նկատմամբ շատ բան է փոխելու, եթե արդեն չի փոխել, այն առումով, որ նրանք հյուսիսային Իրաքում Քրդստանի դե ֆակտո գոյությունը ընդունում են և ոչ թե թուրքական գեներալների նման ներվային հա պատճառ են ման գալիս կրակեն քրդստանի ուղղությամբ...

Ես հույս ունեմ, որ Իրանը ազգային փոքրամասնությունների անկախացման կողմնակիցն է, հասկանալով, որ դրանով նա ավելի շատ ազդեցություն է ձեռք բերում այդ իսկ փոքրամասնությունների ու նրանց տիրապետության տակ գտնվող տարածքների վրա, ինչպես հիմա հարավային Իրաքը լրիվ իր ազդեցության տակ է...

[Հայկօ]

երևի էլի խուճուճ եմ գրել ու լրիվ ուրիշ տպավորություն էն թողել մտքերս։ Չնայած համոզված եմ, որ ԱՄՆի ազդեցության տակ անցնելու մասին ես չեմ գրել ու առավել ևս Ղարաբաղի կամ Հայաստանի բնակչության ձայնի ՀԵՆՑ վճռորոշ լինելու մասին եմ համոզում։ Իմ ասածը նրանում է, որ այդ ձայները ՔԻՉ են ավելին է պետք։

Պնդումս նա է, որ ոչ մի ԱՄՆի, ոչ Ռուսաստանի ոչ էլ Թուրքերի ձայնը դեր չի կարող այլևս խաղալ, եթե տեղում իրար հետ համաձայնության գան հայերը, քրդերը, ասորիները, թաթերը, ավարները, լեզգիները, թալիշները ևյլն...

Այդ իսկ համաձայնությունը կանխելու համար և Ռուսաստանը և ԱՄՆ չեչեններին ֆինանսավորել է, որ նրանք համը հանեն իրենցից կովկասի տերեր երևակայեն ու մնացած ազգերին իրենց ենթարկելու տպավորություն ստեղծեն, հետո էլ Վրացիներին ու Ադրբեջանին էին ֆինանսավորում նույն իմպերիալիստական մոտեցումներով շարժվելու ու փոքրամասնությունների հալածանքների քաղաքականությունը շարունակելու համար։

Կարծում եմ Հայաստանը ազգային փոքրամասնությունների անկախության ձգտումները ամեն կերպ պիտի աջակցի ու անի դա Արցախի պետականության միջոցով։

Նման համաձայնությունը կարող է դառնալ խանգարող, բայց ոչ վճռորոշ հանգամանք: Չնայած՝ այդպիսի բանի գոյությունն ինքնին աբսուրդ կլինի: Սկզբունքորեն պարզապես չի կարող նման համաձայնություն գոյություն ունենալ: Իսկ գրածդ վերջին նախադասությունը ընդհանրապես ուտոպիայի բնագավառից է: Տեսականորեն՝ ճիշտ գաղափար է, բան չունեմ ասելու, բայց գործնականում... Գործնականում Հայաստանը ձայնազուրկ է, խամաճիկ. բոլոր թելերը Ռուսաստանի ձեռքում են: Դու պատկերացնու՞մ ես, որ հանկարծ մի օր Սերժ Սարգսյանը Հայլուրի ուղիղ եթերով հայտարարի, որ ՀՀ-ն աջակցում է եղբայրական չեչեն ժողովրդին իրենք արդարացի ու սուրբ պայքարում՝ ընդդեմ ռուս զավթիչների: Զավեշտ է, չէ՞:

ԱՄՆ–ն նույնքանով կոնֆլիկտի պղտոր ջրում ձուկ որսալու ցանկություն ունի ինչ Ռուսաստանը։

Համաձայն չեմ՝ այն իմաստով, ինչ որ դու ես գրել: Իսկ դու, եթե չեմ սխալվում, ԱՄՆ-ի «պղտոր ջուր» ասելով հասկանում ես կրկին պատերազմ: Պատերազմը (ավելին՝ ցանկացած անհանգստությունը) այսօր ոչ մի տնտեսապես հզոր երկրի ձեռնտու չէ: Հարց լուծելու բազմաթիվ այլ լծակներ կան, ու ԱՄՆ-ն հաջողությամբ օգտվում է դրանցից՝ պատերազմական քաղաքականություն կիրառելով միայն ամենածայրահեղ դեպքում, երբ մնացած բոլոր միջոցները սպառված են (Իրաքում, օրինակ): Ավելին՝ նման երկրների շահերին հակառակ է ոչ միայն այն, որ իրենք պատերազմեն, այլ նաև ցանկացած թեժ իրադրություն գոնե իրենց ազդեցության տակ գտնվող տարածաշրջաններում: Կարծում ես՝ ԱՄՆ-ն սիրով ու գուրգուրանքո՞վ է նայում Իսրայել-պաղեստինյան կոնֆլիկտին: Բնավ ոչ: Կամ երազու՞մ է Իրաքում զորք պահել: Իհարկե՝ ոչ: ԱՄՆ-ին շատ ավելի ձեռնտու կինի, եթե նույն Իսրայելը այս պահին ոչ մի ուրիշ «գլխացավանք» չունենա՝ Իրանին ավելի լիարժեք հակակշիռ դառնալու համար (թե չէ՝ Պաղեստին, Գազա, Հոլանյան բարձունքներ, Լիբանան, Հզբոլլա, Եգիպտոս, տո եսիմինչ...), իսկ իրաքցիները իրենց նավթը ոչ թե M4-ի հրացանափողի տակ տան ԱՄՆ-ին, այլ կամավոր՝ իրենք ամերիկամետ նախագահի ցանկությամբ: Նույնն է Ղարաբաղի, Հայաստանի ու Ադրբեջանի դեպքը:

Դա արդեն անցել էնք, ապրել ենք... Առավելագույնը էն նույն, կռիսները որ այն ժամանակ թռնում էին Մոսկվա վաննա ընդունելու, էլի կթռնեն իսկ մնացողները կմնան։ Իհարկե երկար ժամանակ դա տևել չի կարող, բայց դրա համար էլ ռեսուրսով հարուստ երկրների միջև միշտ մրցակցություն կա, ընդհամենը անհրաժեշտ կլինի դիմանալ այնքան, մինչև նրանցից մեկն ու մեկը չշտապի ուրիշից առաջ դաշնակցային հարաբերություններ սկել իր ազդեցությունը մեր վրա ունենալու համար։

Լրիվ նույն բանը չի կարող եղած լինել: Անգամ անկախության առաջին տարիները կարող են դրախտ թվալ այն բանի հետ համեմատած, ինչ կարող է լինել: Դու հիշիր, թե քանի կարևորագույն օբյեկտ է դրանից հետո ծախվել ռուսներին:

Իրանի վերաբերմունքը քրդական հարցի նկատմամբ շատ բան է փոխելու, եթե արդեն չի փոխել, այն առումով, որ նրանք հյուսիսային Իրաքում Քրդստանի դե ֆակտո գոյությունը ընդունում են և ոչ թե թուրքական գեներալների նման ներվային հա պատճառ են ման գալիս կրակեն քրդստանի ուղղությամբ...

Ես հույս ունեմ, որ Իրանը ազգային փոքրամասնությունների անկախացման կողմնակիցն է, հասկանալով, որ դրանով նա ավելի շատ ազդեցություն է ձեռք բերում այդ իսկ փոքրամասնությունների ու նրանց տիրապետության տակ գտնվող տարածքների վրա, ինչպես հիմա հարավային Իրաքը լրիվ իր ազդեցության տակ է...

Իրանը խիստ մեծ տրամաչափի խաղացող է հիմա տարածաշրջանում ու կարող է է՛լ ավելի մեծ դառնալ (Ռուսաստանին հավասար), եթե թոթափի այսօրվա կրոնական պարտադրանքներն ու «դեմոկրատականացվի»: Քրդական հարցը Իրանը, բնականաբար, օգտագործում է ոչ թե հանուն քրդերի, այլ ընդդեմ Թուրքիայի: Ամեն դեպքում՝ Հայաստանի համար Իրանի աջակցությունը ստանալը անչափ կարևոր է հիմա:

[voter]

Նման համաձայնությունը կարող է դառնալ խանգարող, բայց ոչ վճռորոշ հանգամանք: Չնայած՝ այդպիսի բանի գոյությունն ինքնին աբսուրդ կլինի: Սկզբունքորեն պարզապես չի կարող նման համաձայնություն գոյություն ունենալ: Իսկ գրածդ վերջին նախադասությունը ընդհանրապես ուտոպիայի բնագավառից է: Տեսականորեն՝ ճիշտ գաղափար է, բան չունեմ ասելու, բայց գործնականում... Գործնականում Հայաստանը ձայնազուրկ է, խամաճիկ. բոլոր թելերը Ռուսաստանի ձեռքում են: Դու պատկերացնու՞մ ես, որ հանկարծ մի օր Սերժ Սարգսյանը Հայլուրի ուղիղ եթերով հայտարարի, որ ՀՀ-ն աջակցում է եղբայրական չեչեն ժողովրդին իրենք արդարացի ու սուրբ պայքարում՝ ընդդեմ ռուս զավթիչների: Զավեշտ է, չէ՞:



Համաձայն չեմ՝ այն իմաստով, ինչ որ դու ես գրել: Իսկ դու, եթե չեմ սխալվում, ԱՄՆ-ի «պղտոր ջուր» ասելով հասկանում ես կրկին պատերազմ: Պատերազմը (ավելին՝ ցանկացած անհանգստությունը) այսօր ոչ մի տնտեսապես հզոր երկրի ձեռնտու չէ: Հարց լուծելու բազմաթիվ այլ լծակներ կան, ու ԱՄՆ-ն հաջողությամբ օգտվում է դրանցից՝ պատերազմական քաղաքականություն կիրառելով միայն ամենածայրահեղ դեպքում, երբ մնացած բոլոր միջոցները սպառված են (Իրաքում, օրինակ): Ավելին՝ նման երկրների շահերին հակառակ է ոչ միայն այն, որ իրենք պատերազմեն, այլ նաև ցանկացած թեժ իրադրություն գոնե իրենց ազդեցության տակ գտնվող տարածաշրջաններում: Կարծում ես՝ ԱՄՆ-ն սիրով ու գուրգուրանքո՞վ է նայում Իսրայել-պաղեստինյան կոնֆլիկտին: Բնավ ոչ: Կամ երազու՞մ է Իրաքում զորք պահել: Իհարկե՝ ոչ: ԱՄՆ-ին շատ ավելի ձեռնտու կինի, եթե նույն Իսրայելը այս պահին ոչ մի ուրիշ «գլխացավանք» չունենա՝ Իրանին ավելի լիարժեք հակակշիռ դառնալու համար (թե չէ՝ Պաղեստին, Գազա, Հոլանյան բարձունքներ, Լիբանան, Հզբոլլա, Եգիպտոս, տո եսիմինչ...), իսկ իրաքցիները իրենց նավթը ոչ թե M4-ի հրացանափողի տակ տան ԱՄՆ-ին, այլ կամավոր՝ իրենք ամերիկամետ նախագահի ցանկությամբ: Նույնն է Ղարաբաղի, Հայաստանի ու Ադրբեջանի դեպքը:



Լրիվ նույն բանը չի կարող եղած լինել: Անգամ անկախության առաջին տարիները կարող են դրախտ թվալ այն բանի հետ համեմատած, ինչ կարող է լինել: Դու հիշիր, թե քանի կարևորագույն օբյեկտ է դրանից հետո ծախվել ռուսներին:



Իրանը խիստ մեծ տրամաչափի խաղացող է հիմա տարածաշրջանում ու կարող է է՛լ ավելի մեծ դառնալ (Ռուսաստանին հավասար), եթե թոթափի այսօրվա կրոնական պարտադրանքներն ու «դեմոկրատականացվի»: Քրդական հարցը Իրանը, բնականաբար, օգտագործում է ոչ թե հանուն քրդերի, այլ ընդդեմ Թուրքիայի: Ամեն դեպքում՝ Հայաստանի համար Իրանի աջակցությունը ստանալը անչափ կարևոր է հիմա:

Որ բանը բանից անցնում է Սահակաշվիլիին էլ է մեդալ տալիս, այնպես որ ուտոպիա չէ, բայց և Չեչենների ազգային ազատագրական պայքար այսօր գոյություն էլ չունի, քանի որ չեչեն ժողովուրդը խարակիրի է եղել, խեղդվել գերտերությունների խաղերի մեջ։

Բայցի դրանից Հայաստաից չի պահանջվում աջակցություն այլ Արցախից, իսկ Հայաստանը կմիջնորդի օրինակ և Օսեթների և Լեզգիների և Ինգուշների և Աբխազների անկախությանը...

[Rammer]

Ազգային ազատագրական պայքարի դեմ զորք չես կարող կիրառել

Ինչու ??? Չեչյան բա ինչ արեցին: Հիմա էլ նույն բանը Ինգուշետիայում են անելու...
Հարգելի Վոտեր Հայաստանում/Ղարաբաղում ապրող ժողովուրդը ոչինչ չի որոշում... մեր դժբախտությունների հիմնական պատճառը այն է, որ չի էլ ուզում որոշել:


ՔԱՂՔԵՆԻ

Արցախյան պատերազմի մասնակից, կոնտուզիա տարած եւ մասամբ լսողությունը կորցրած ճանաչված երգահանին մի օր լրագրողը հարցրեց. «Կուզենայի՞ք, որ Ձեր նորածին որդին լինի հոր նման. քաջաբար պաշտպանի հայրենիքը, երաժիշտ դառնա»: Պատասխան. «Թող որդիս մարդ դառնա. կարեւորը դա է: Իսկ մասնգիտության եւ կյանքի ուղու նրա ընտրությունը ես կպաշտպանեմ»:

Ոչ քաղաքացիական՝ ավտորիտար հասարակություններում քաղաքացի չկա. կա հարազատ ընտրանի ու հպատակ, եւ խորթ՝ բուրժուա, որի կարգախոսը «Մարդ դառնալն» է: Բուրժուադեմոկրատական հասարակական վերափոխումների առանցքում մարդն է: Հասարակական անցման շրջանում կարեւոր է առաջին հայացքից խորթ կաղապար-ձեւի մեջ մարդուն տեսնելն այնպես, ինչպես հեքիաթի հերոսն է գորտի, օձի, հրեշի, քարի կտորի մեջ մարդ տեսնում: Կախարդանքը պարզ է: Երբ դիմացինիդ մարդու տեղ չես դնում, նա էլ քեզ մարդու տեղ չի դնում, ու երկուսդ աննկատ դառնում եք անտարբերություն-քար, լավագույն դեպքում՝ գայլ: Իսկ երբ ուղիղ նայես դիմացինիդ աչքերի մեջ ու տեսնես քեզ հավասար, քեզ պես ազատ, ու հարգանքի-ուշադրության արժանի անկրկնելի մարդուն, նա դարավոր կախարդանքից վայրկենապես դուրս կգա, ու եթե նույնիսկ մինչ այդ հակառակորդդ էր, դրանից հետո ցանկություն կհայտնի ամենահերոսիդ հետ կիսել իր թագավորությունը, որովհետեւ իրար ոչնչացնելու իմաստն է կորում: Հասարակության-Պետության հանդեպ պարտավորություններում քաղաքացիները հավասար են: Քրիստոնեական ոսկե կանոնը հավասարություն եւ արդարություն հաստատելու լավագույն բանաձեւերից է: Սակայն հավասարությունը ոչ բոլորին է պետք: Անկախության եւ Ժողովրդավարության հետ չհաշտվող կայսրության հպատակի մելանխոլիան կոմունիստական հասարակական դիրքը կորցրած կեղծ-պատրանքային խավի ներկայացուցիչ մտավորականին եթերային թեւեր է տվել: Քաղաքացիական հասարակությունում մտածողի, գրողի, գիտնականի հասարակական դերը ոչնչով բարձր-ցածր չէ հացթուխի, գործարանատիրոջ, առեւտրականի, ատաղձագործի դերից: Նրանցից ոչ մեկն ավելի կամ պակաս չի մտածում իր, իր մերձավորների, երկրի, մարդու, գործի, վաղվա մասին: Ավելին՝ այսօր արհեստավորը, առեւտրականն իր վարքի մեջ շատ ավելի ազատ է, քան գիտնականն ու արվեստագետը, բայց ժողովրդական խեղված ընկալմամբ ազատության պայքարի հերոսը պետք է կրթված լինի, շատ լավ խոսի, պարտադիր մի քանի լեզու իմանա: Նաեւ այդ պատճառով մարտիմեկյան 10 զոհերը չեն ընկալվում որպես ազատության պայքարի մարտիրոսներ: Մարտի 1-ի բարիկադներին կողք-կողքի կանգնած տարբեր կրթություն եւ մասնագիտություն ունեցող մարդկանց ի՞նչն էր միավորել. ընդհանուր ներկա՞ն, վա՞ղը, ատելությո՞ւնը, դեմոկրատիա՞ն, գա՞յլը, շեկ շու՞նը: Մի գուցե Մա՞րդը:

Երբ 20 տարի առաջ մի պաշտոնական գրության մեջ կիրառեցինք պարոն բառը, հասցեատեր պաշտոնյան ընկավ հիստերիայի մեջ. նրան թվացել էր, թե գլխին սարքում են, որ «հակասովետական» հանեն: Այն ժամանակ վստահ էինք, որ նոր հասարակության գլխավոր հերոսը լինելու է բուրժուան, եւ քաղաքացիական հասարակություն ձեւավորելու ճանապարհին նա հպատակից շուտ է քաղաքացի դառնալու:

Պրոֆեսիոնալի նկատմամբ պատշաճ, հաստատուն վերաբերմունքը բնական է, բայց նրանից ոչ ոք չի պահանջում հասարակական-քաղաքական գործընթացների նկատմամբ հատուկ կարծիք ունենալ: Նոմենկլատուրային կառավարման ավանդույթների տրամաբանությամբ` օրվա գավառամիտ իշխանն ու նրա հպատակը երբեմնի հանրային առաջատարին այնպես են բարձել, որ խեղճը պարզապես ճկռել է` մտնելով կոլորիտային մունետիկի կամ «ողբերգական էշի» կերպարի մեջ: Հանրային խնդիրները հասկանալու եւ հասարակության վարքը բացատրելու անհաջող փորձերից հետո որոշ մտավորականներ հանգել են ծայրահեղ եզրակացության, թե իրենք իբր այլ տեսակ են, իսկ ոմանք՝ ուրիշ-օտար-անդաստիարակ-հաստավիզ-ուռածգլուխ-փուչ:

Քաղաքացիական հասարակությունը չի բաժանվում մարդկային որակական տեսակների եւ ոչ էլ դասակարգերի, կաստաների կամ նման խմբերի: Նոր հասարակությունում Մարդուց զատ այլ մարդկային տեսակ չկա: Բոլորը հավասար են, ունեն քաղաքացու տիտղոս, եւ յուրաքանչյուրին դիմելու ձեւը նույնն է՝ պարոն: Ո՞վ չի կարող Խաչատուր Սուքիասյանին դիմել պարոնով: Օրինակ. «Պարոն Սուքիասյան, ինչու՞ է փակվել Թումանյան փողոցի «Պիցցա դի Ռոմա» սրճարանը»: Իսկ ինչու՞ չես կարող բոմժին, մուրացկանին ասել. «Պարոն բոմժ, վերցրու այս մի շիշ օղին ու հացը», կամ փողոցային աղջկան ասել. «Շնորհակալություն օրիորդ, հաճելի էր, քեզ ուղեկցեմ նու՞յն տեղը»: Չես կարող, որովհետեւ քեզ թվում է, թե դու ու՜ր, նրանք ու՜ր: Բա որ այդ ուրիշ տեսակի մարդը քո ատելությունից ուժ առնի ու վաղը դառնա պատգամավոր, նախարար ու նախագահ, ի՞նչ է, նրանց հպատակվելու՞ ես, ինչպես հպատակվում էիր Ստալինին, Քոչարյանին, Սարգսյանին, թե՞ դառնալու ես անծրագիր ընդդիմություն, եւ մղելու ես քո տեսակի պահպանման կենաց-մահու պայքար-պայքարը` թունդ-անխնա հայհոյելով ուրիշին ու հազար տարի հուսալով, որ պապիկ դարձած արքայազնը մի օր սպիտակ առագաստը պարզած գալու է, պոռնիկների ու բոմժերի պաշտպան ռուսական զորքերին դուրս է հանելու եւ վերականգնելու է Անկախությունն ու ժողովրդավարությունը:

ԹԱԹՈՒԼ ՄԿՐՏՉՅԱՆ
Պահպանողական կուսակցության քարտուղար

[voter]

Ինչու ??? Չեչյան բա ինչ արեցին: Հիմա էլ նույն բանը Ինգուշետիայում են անելու...
Հարգելի Վոտեր Հայաստանում/Ղարաբաղում ապրող ժողովուրդը ոչինչ չի որոշում... մեր դժբախտությունների հիմնական պատճառը այն է, որ չի էլ ուզում որոշել:

Դու տեկեղություն ունես, թե Չեչնիայում ով է որոշում ինչպես պիտի մարդիկ ապրեն՞ - սխալվում ես, եթե կարծում ես Մոսկվան Չեչնյայում ինչ որ բան է որոշում, բացի նրանից, թե իր եմիսարներից ով քանի զինվոր ու թիկնապահ պահելու իրավունք ունի, որ իրան հաջորդ օրը չսատկացնեն։

Ինքդ քեզ հակասեցիր վերջում, բայց կարծում եմ արդեն մոտ էս իրականությանը, ինչը ես հենց սկզբից պնդում եմ «ՉԻ ՑԱՆԿԱՆՈՒՄ ՈՐՈՇԵԼ», եթե սկսի որոշել, դրանից այնքան բան կփոխվի ու անկախ Ռուսաստանի ու ԱՄնի ցանկությունից...

[Rammer]

Դու տեկեղություն ունես, թե Չեչնիայում ով է որոշում ինչպես պիտի մարդիկ ապրեն՞ - սխալվում ես, եթե կարծում ես Մոսկվան Չեչնյայում ինչ որ բան է որոշում, բացի նրանից, թե իր եմիսարներից ով քանի զինվոր ու թիկնապահ պահելու իրավունք ունի, որ իրան հաջորդ օրը չսատկացնեն։

Ինքդ քեզ հակասեցիր վերջում, բայց կարծում եմ արդեն մոտ էս իրականությանը, ինչը ես հենց սկզբից պնդում եմ «ՉԻ ՑԱՆԿԱՆՈՒՄ ՈՐՈՇԵԼ», եթե սկսի որոշել, դրանից այնքան բան կփոխվի ու անկախ Ռուսաստանի ու ԱՄնի ցանկությունից...

Խոսքը հետևյալն էր, արդյոք ազատագրական պայքարի դեպքում հնարավոր է զորք կիրառել? Կար Չեչկանյում նման պայքար, զորք կիրառեցին ու մնաց Ռուսաստանի կազմի մեջ...մնացածը էական չի, թե ով է որոշում թո Չեչնյաւոմ ով ոնց երեխա ունենա...

Որտեղ էր հակասությունը????

[voter]

Խոսքը հետևյալն էր, արդյոք ազատագրական պայքարի դեպքում հնարավոր է զորք կիրառել? Կար Չեչկանյում նման պայքար, զորք կիրառեցին ու մնաց Ռուսաստանի կազմի մեջ...մնացածը էական չի, թե ով է որոշում թո Չեչնյաւոմ ով ոնց երեխա ունենա...

Որտեղ էր հակասությունը????

Չեչնյայում ազատագրական պայքար կար դրա համար նրանք անկախացան ու ոչինչ էլ ռուսները անել չեին կարող բացի փաստելուց «վերցրեք այնքան ինքնիշխանություն, որքան կարող եք» Բ.Ելցին։

«Берите суверенитета столько, сколько вы его сможете проглотить. Не хочу быть тормозом в развитии национального самосознания каждой республики» Ельцин Б.Н. ;8 августа 1990 ;на встрече с общественностью Казани

Ինչու սկսվեց ու ում էր պետք չեչենների իսլամիզացիան ու մյուս հարևան ժողովուրդների նկատմամբ իրենց ոտնձգությունները, քչերն էին մինչ օրս գիտակցում ու իրենց հարցնում - բա չեչենին ինգուշետիայի, օսեթիայի հողերը պետք էր։

Դուդայեվին ոչնչացրին ու ազգային ազատագրական պայքարը վերածեցին բանդիտական հարձակումների, որ պատճառ ունենան հողին հավասարեցնեն երկիրը, քանի որ ազգային ազատագրական պայքարի դեմ զորք կիրառել ռուսները չէին կարող ու չկարողացան առաջին պատերազմական գործողությունների ժամանակ, անասելի կորուսներ կրեցին ու պոչները քաշին գնացին։

Բայց պատճառ էին ման գալիս հետ գալու։

Երբ սկսեցին Դաղստանում անմեղ մարդկանց ու հիվանդանոցներ գրավել, ռուսաստանում բնակելի շենքեր պայթել - հիմք ստեղծվեց «мочить в сортире» օպերացիա իրականացնել ու պնդել, որ բանդիտների դեմ են կռվում, քանի որ նորից եմ պնդում ԱԶԳԱՅԻՆ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ պայքարի դեմ զորք չես կարող կիրառել, դա միանգամից բացահայտում է միապետական ձգտումներդ ու միջազգային ասպարեզում յոլա չես գնա, կնգնես 80ականների ԽՍՀՄ օրին կքայքայվես, ծակ պանիր կդառնա Ռուսաստանը։

Այդ քայքայումն է պետք, որ Արցախը կազմակերպի, իր գոյությունը որպես ադրբեջանում ապրող ժողովուրդների ազգային ազատագրական պայքար տանող պետություն կայացնի և ոչ թե «ես հողը հայկական պապականա, մենակ 7 պորտ մաքուր հայը պիտի այստեղ ապրի, մնացածը պտի ջհանդամվեն»....

Այսօրվա ազգայնամոլական կարգախոսով «Արցախը մենակ հայերի համար ու են էլ են հայերի, որ Երևանի հետ լավ են» Հայաստանը ՔԱՔՆ է ընգել ու դառել օկուպանտ ու ինչքան էլ համոզենք, որ մենք ուղտ չենք, մեր ազգային ազատագրական պայքարն ենք տարել, որ գոյատևենք, հարցնում եմ, բա լավ հիմա հետ կընդունեք նրանց, ով ուզումա գա իրա հին տանը ապրի - մատներս կծում ձեն չենք հանում կամ անկապ կմկմում ենք, փաստացի հաստատելով մեր ցանկությունը ինչ որ մեկին իրա տնից զրկելու ու նրա ունեցվածքին տիրանալու պրոպագանդան, որ ադրբեջանը տանում է աշխարհով մեկ...

[Rammer]

Երբ սկսեցին Դաղստանում անմեղ մարդկանց ու հիվանդանոցներ գրավել, ռուսաստանում բնակելի շենքեր պայթել - հիմք ստեղծվեց «мочить в сортире» օպերացիա իրականացնել ու պնդել, որ բանդիտների դեմ են կռվում, քանի որ նորից եմ պնդում ԱԶԳԱՅԻՆ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ պայքարի դեմ զորք չես կարող կիրառել, դա միանգամից բացահայտում է միապետական ձգտումներդ ու միջազգային ասպարեզում յոլա չես գնա, կնգնես 80ականների ԽՍՀՄ օրին կքայքայվես, ծակ պանիր կդառնա Ռուսաստանը։

Հա հիմա կարծես հասկացա ինչ ես ասում...Դու ասում ես, որ բացահայտ դուրս գալ ազատագրական պայքարի դեմ ճիշտ չի` քաղաքական տեսակտետից, բայց ոչ այն պատճառով, որ զենք կիրառելով հնարավոր չի այն ճնշել...Ուղղակի պատճառը, ավելի ճիշտ մեկնաբանությունը այլ պետք է լինի:

[voter]

Հա հիմա կարծես հասկացա ինչ ես ասում...Դու ասում ես, որ բացահայտ դուրս գալ ազատագրական պայքարի դեմ ճիշտ չի` քաղաքական տեսակտետից, բայց ոչ այն պատճառով, որ զենք կիրառելով հնարավոր չի այն ճնշել...Ուղղակի պատճառը, ավելի ճիշտ մեկնաբանությունը այլ պետք է լինի:

Եթե ինքնասպանության շեմին կանգնի Ռուսաստանը կարող է ատոմային էլ կիրառել Չեչնյաի հարցը փակելու համար, բայց դրանից հետո նա այլևս գոյություն չի ունենա։

Այդ առումով ԼՏՊի մանեվրները ու Հայաստանի անկախության ձգձգելը 90ականներին ճիշտ էին, որ մեր ազգային ազատագրական պայքարը սատկող կատաղած գազանի ԽՍՀՄի վերջին ձգռտումների զոհ չդառնար։

Բայց Արցախի անկախացումը ձգելը այնքան, որ նաֆթը Ադրբեջանում պրծնի սխալ է, Ադրբեջան պետությունը չի պրծնի, քանի դեռ ճանապարհները այնտեղով են անցնում։ Ժամանակն է զբաղվել այդ պետության քայքայմամբ, ձգտել ազգային ազատագրական պայքարի հանել բոլոր ժողովուրդներին, ապաստան տալով նրանց ղեկավարներին Արցախում, ղեկավարելով նրանց պայքարը Արցախից։