Արցախի հիմնախնդիրը

[Lion]

Ու մի բան էլ Վիշապ ջան, ես սաղ գիտակից կյանքս փորձել եմ համոզել, իմ շրջանակում, որ փոխզիջմանը այլընտրանք չկա: Քարոզել եմ խաղաղություն:
Բայց պատերազմի առաջին վայրկյանից մենակ հաղթանակի մասին եմ խոսել՝ մինչ կապիտուլյացիան: Ոչ թե մենակ էն պատճառով, որ էդ ճիշտ ա, այլ որտև հավատացել եմ:
Բայց պատերազմը պրծել ա: Ցավոք մինչ էդ եղած իմ կարծիքը ճիշտ ա եղել: Ու էլ չեմ լռելու:

Խաղաղությանն այլընտրանք չկա:
Հարևանների հետ բարիդրացիական հարաբերություններին այլընտրանք չկա:
Դժվար ուղի ա, բայց պիտի գնանք ու հասնենք դրան: Հակառակը մեր ոչնչացումն ա:

Ապեր, մի փորքիկ նյուանս կա - դու չես որոշում, էլի, բարիդրացիությունը, եթե միայն քեզնից լիներ կախված՝ հա: Ավելին, եթե միայն քեզնից կախված լիներ և դու չձգտեիր դրան, կլինեիր հիմար մի գազան: Սակայն, ապեր - ՍԱԿԱՅՆ, ուշադիր - Դիմացինդ չի ուզում հետդ բարիդրացիություն անի, հասկանում ե՞ս:

Ու ոնց լինե՞լ:

[Chuk]

Ապեր, մի փորքիկ նյուանս կա - դու չես որոշում, էլի, բարիդրացիությունը, եթե միայն քեզնից լիներ կախված՝ հա: Ավելին, եթե միայն քեզնից կախված լիներ և դու չձգտեիր դրան, կլինեիր հիմար մի գազան: Սակայն, ապեր - ՍԱԿԱՅՆ, ուշադիր - Դիմացինդ չի ուզում հետդ բարիդրացիություն անի, հասկանում ե՞ս:

Ու ոնց լինե՞լ:

Այ էդ հեքիաթը 30 տարի կերակրվել ենք:
Ո՞նց լինել: Շատ հասարակ:

Քայլ առաջին. հնարավորինս հզորացնում ես բանակդ ու տնտեսությունդ,
Քայլ երկրորդ. քայլեր ես անում բարիդրացիություն հաստատելու համար:

Եթե երկրորդ քայլը չի ստացվում, առաջին քայլն էն ա, որ մեզ առաջարկվում ա էսքան տարի, բայց նորմալ չի արվում: Բայց առաջինի նորմալ արվելը ինքնըստինքյան բերելու ա երկրորդի կայացմանը: Ու մի օր կպարզես, որ իրականում դիմացինդ էլ էր էդ խաղաղությունն ուզում (չհաշված ծայրահեղական թևերին, որոնք մեզանում էլ կան):

[Arjo]

Չուկը միամիտ է որ թուրքերի հետ բարեկամություն է ուզում անի

[Lion]

Այ էդ հեքիաթը 30 տարի կերակրվել ենք:
Ո՞նց լինել: Շատ հասարակ:

Քայլ առաջին. հնարավորինս հզորացնում ես բանակդ ու տնտեսությունդ,
Քայլ երկրորդ. քայլեր ես անում բարիդրացիություն հաստատելու համար:

Եթե երկրորդ քայլը չի ստացվում, առաջին քայլն էն ա, որ մեզ առաջարկվում ա էսքան տարի, բայց նորմալ չի արվում: Բայց առաջինի նորմալ արվելը ինքնըստինքյան բերելու ա երկրորդի կայացմանը: Ու մի օր կպարզես, որ իրականում դիմացինդ էլ էր էդ խաղաղությունն ուզում (չհաշված ծայրահեղական թևերին, որոնք մեզանում էլ կան):

Դե արի սկզբում առաջին քայլն անենք, հետո նոր խոսենք քրիվայութունից: Թե չէ սենց սիրուն չի, ուղղակի չեն հարգում, որովհետև որոշում են, որ թույլ ես, դրա համար ես քրիվայության ձգտում:

[Գաղթական]

Գերմանա-ֆրանսիական պատերազմները դարերի պատմություն ունեն, որոնց պիկերը եղել են I-ին և II-րդ համաշխարհայինները:
Մինչև հիմա էլ իրար աչքի լույսը չեն (գերմանացիներն ընդհանրապես Եվրոպայում քչերի աչքի լույսն են):

Բայց արի ու տես, որ էս երկու քաղաքակրթություններն էնքան հասունություն են ցուցաբերել, որ էսօր ստեղծած ունեն համատեղ պատմության դասագիրք:

Հարցերի հարցը, թե արդյո՞ք նման մի բան երբևէ հնարավոր կլինի հայերի ու ազերիների միջև:
ՈՒ այս հարցը ոչ այնքան հայերին է ուղղված, որքան ազերիներին, քանի որ նրանք են այսօրվա հաղթող կողմը ու նրանք են, տասնամյակներ շարունակ, հայոց պատմությունը գլխիվայր շուռ տված դասավանդել իրենց դպրոցներում
(ընդ որում՝ դա արել են ոչ միայն հայերի, այլ նաև օրինակ պարսիկների նկատմամբ):

Եթե նման բան երբևէ հնարավոր լինի, դա կլինի ամենամեծ քայլը՝ հետագայում մեր միջև պատերազմների բացառման:
Բայց, եթե նման բան հնարավոր լինի, դա կբախվի ազերի հասարակության աշխարհընկալման հիմնովին փոփոխությանը ու հետաքրքիր է, թե ինչպիսի իշխանություն պետք է լինի, որ հանդգնի դրան գնալ:

[Շինարար]

Գերմանա-ֆրանսիական պատերազմները դարերի պատմություն ունեն, որոնց պիկերը եղել են I-ին և II-րդ համաշխարհայինները:
Մինչև հիմա էլ իրար աչքի լույսը չեն (գերմանացիներն ընդհանրապես Եվրոպայում քչերի աչքի լույսն են):

Բայց արի ու տես, որ էս երկու քաղաքակրթություններն էնքան հասունություն են ցուցաբերել, որ էսօր ստեղծած ունեն համատեղ պատմության դասագիրք:

Հարցերի հարցը, թե արդյո՞ք նման մի բան երբևէ հնարավոր կլինի հայերի ու ազերիների միջև:
ՈՒ այս հարցը ոչ այնքան հայերին է ուղղված, որքան ազերիներին, քանի որ նրանք են այսօրվա հաղթող կողմը ու նրանք են, տասնամյակներ շարունակ, հայոց պատմությունը գլխիվայր շուռ տված դասավանդել իրենց դպրոցներում
(ընդ որում՝ դա արել են ոչ միայն հայերի, այլ նաև օրինակ պարսիկների նկատմամբ):

Եթե նման բան երբևէ հնարավոր լինի, դա կլինի ամենամեծ քայլը՝ հետագայում մեր միջև պատերազմների բացառման:
Բայց, եթե նման բան հնարավոր լինի, դա կբախվի ազերի հասարակության աշխարհընկալման հիմնովին փոփոխությանը ու հետաքրքիր է, թե ինչպիսի իշխանություն պետք է լինի, որ հանդգնի դրան գնալ:

Հզոր Հայաստան է պետք դրա համար, որ մեր հարևանների համար ձեռնտու լինի մեզ հետ հաշվի նստելը: Գոնե եղանակ փոխի: Առանց մեր կարևոր լինելու՝ մեզ մեր հարևանները չեն կարևորելու:

[Lion]

Գերմանա-ֆրանսիական պատերազմները դարերի պատմություն ունեն, որոնց պիկերը եղել են I-ին և II-րդ համաշխարհայինները:
Մինչև հիմա էլ իրար աչքի լույսը չեն (գերմանացիներն ընդհանրապես Եվրոպայում քչերի աչքի լույսն են):

Բայց արի ու տես, որ էս երկու քաղաքակրթություններն էնքան հասունություն են ցուցաբերել, որ էսօր ստեղծած ունեն համատեղ պատմության դասագիրք:

Հարցերի հարցը, թե արդյո՞ք նման մի բան երբևէ հնարավոր կլինի հայերի ու ազերիների միջև:
ՈՒ այս հարցը ոչ այնքան հայերին է ուղղված, որքան ազերիներին, քանի որ նրանք են այսօրվա հաղթող կողմը ու նրանք են, տասնամյակներ շարունակ, հայոց պատմությունը գլխիվայր շուռ տված դասավանդել իրենց դպրոցներում
(ընդ որում՝ դա արել են ոչ միայն հայերի, այլ նաև օրինակ պարսիկների նկատմամբ):

Եթե նման բան երբևէ հնարավոր լինի, դա կլինի ամենամեծ քայլը՝ հետագայում մեր միջև պատերազմների բացառման:
Բայց, եթե նման բան հնարավոր լինի, դա կբախվի ազերի հասարակության աշխարհընկալման հիմնովին փոփոխությանը ու հետաքրքիր է, թե ինչպիսի իշխանություն պետք է լինի, որ հանդգնի դրան գնալ:

Ապեր, հազար ներողություն, բայց... թարգեք, էլի - ֆազերս գցում եմ, որ, հատկապես Եվրոպայում կամ այնտեղին մոտ կանգնածները սկսում են մեր կոնֆլիկտը թուրքերի հետ համեմատել գերմանաֆրանսիական հակամարտության հետ: Լո՞ւրջ եք համեմատում, չեք տեսնո՞ւմ տարբերությունները: Մի քանիսն ասեմ՝ այնտեղ մեկը-մյուսին գենոցիդ չեն արել, այնտեղ մեկը մյուսին չեն սպառնում գենոցիդ անել, պետականությունից զրկել, այնտեղ մեկը մյուսին չի ստորացնում, հավերժ պատերազմով չի սպառնում, այնտեղ, ի վերջո, նույն գերմանական ժողովրդի տարբեր ճյուղերն են, այնտեղ, ի վերջո, Եվրոպա է: Դրել, թուրքի ու հայի կոնֆլիկտը համեմատում եք գերմանացիների ու ֆրանսիացիների կոնֆլիկտի հետ - դե ապրեք:

Եթե եվրոպացի չինովնիկներն էլ են տենց մտածում, ուրեմն մեզ երբեք չեն հասկանա...

[Վիշապ]

Երբեմն, Վիշապ ջան, չի հաջողվում բարեկամություն հաստատել: Օրինակ եղնիկների ու գայլերի դեպքում էդ շատ դժվար ա, կողքից միջամտություն ա պետք:

Բայց շատ դեպքերում դա հնարավոր ա, ուղղակի կամքը չկա: Ու ես բացարձակ չգիտեմ, կհաջողվի Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ բարեկամանալ, թե էդ երեք ազգերը (էս դեպքում արդեն ազգերը) հավերժ դրան կընդդիմանան: Բայց գիտեմ, որ պիտի փորձենք ու փորձելու դեպքում մեծ շանս կա: Չփորձելու դեպքում շրջապտույտից դուրս չենք գալու, իսկ քանի որ մենք բնական պատճառներով ավելի քիչ ենք, վաղ թե ուշ պարտվելու-վերանալու ենք: Ու ուրեմն մեր կողմից իրական ուժը էդ բարեկամությանը ձգտելն ա, ոչ թե հա հավայի ձևով ինքներս մեզ վարի տալը՝ դա փաթեթավորելով «Առյուծներն ու եղնիկները, գայլերն ու ոչխարները պիտի ապրեն ջերմ ու համերաշխ» բուլշիթով:

Առաջին հերթին սկզբունքներ էր պետք ունենալ, ոչ թե «Ղարաբաղը մերն ա»–ն սահուն վերածել «Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջ բանակցությունների», ընթացքում ոչինչ չանել բարդակից պետություն սարքելու համար, մատերի արանքով նայել թալանին ու մասսայական տգիտությանն ու բարոյազրկմանը, հետո խաղաղություն ու բարիդրացիություն քարոզել կապիտուլյացիայից առաջ ու հետո, թե իբր հայերիս թշնամական վարքագիծն ա դժբախտությունների պատճառը, այսինքն սաղ խնդիրներն ու պատճառահետևանքային կապերը լղոզել ու զբաղվել դեմագոգիայով։ Եթե սենց ոչնչություն էինք, ուրեմն պետք չէր որևէ ղարաբաղյան շարժում ձեռնարկել, կարելի էր ոչնչություն էլ մնալ, ու բարեկամաբար ժպտալ մեր նման տգետ ու ընչաքաղց հարևաններին, ու փորձել լոկալ լուծել դիսկրիմինացիոն պրոբլեմները, մանավանդ որ փորձը ցույց տվեց, որ առանձնապես իրարից շատ չենք տարբերվում արժեհամակարգերով, վարքագծով ու քաղաքակրթության մակարդակով, եթե առհասարակ կարելի է դրա մասին խոսել։

[Chuk]

Դե արի սկզբում առաջին քայլն անենք

Չէ, Մհեր ջան, չեղավ էդպես: Հիմա մի քիչ երկար ու պարզ բաներ կգրեմ, որոնք բոլոր էլ գիտենք, բայց քննարկման այս հանգրվանում անհրաժեշտություն զգացի դրանք շարադրելու:

Քայլ առաջինը բանակի ու տնտեսության հնարավորինս զարգացանում էր: Սրանք ավելի մանր կետերի էլ կարելի ա բաժանել, բայց էս պահին սահմանափակվենք էսքանով: Ուրեմն նախ պետք է հասկանանք, որ տնտեսություն զարգացնելն ու բանակ հզորացնելը նպատակ չեն, այլ միջոց: Միջոց ինչ-որ մի նպատակի հասնելու համար: Ու պետք ա սահմանենք էդ նպատակը:

Իմ համար նպատակը ինքնիշխան պետություն ունենալն ա, որտեղ մարդը կարող ա արժանապատիվ ապրել ու արարել, ու որտեղ նաև կարող ենք պահպանել մեր ազգային ինքնությունը՝ գիրը, գրականությունը, մշակույթը, ճարտարապետությունը, պատմությունը և այլն:

Ու էստեղ առաջանում ա հարցը, թե ինչ ճանապարհով պետք ա հասնենք դրան: Ի՞նչ ճանապարհային քարտեզով, ի՞նչ տեսլականով: Դրանից կախված որոշում ենք միջոցների՝ բանակի ու տնտեսության զարգացման ձևն ու բովանդակությունը:

Օրինակ իրենց քաղաքական ընդդիմություն հռչակած կուսակցությունների «ընտրված առաջնորդ» Վ. Մանուկյանն ասում ա, որ պետք ա մտնենք ցանկացած ստեղծվելիք հակաթուրքական այլանսի մեջ: Ենթադրում եմ, որ ինքը երկրի զարգացումը էս ճանապարհով ա պատկերացնում: Բայց եթե դու ի սկզբանե հռչակել ես Թուրքիային էդպիսի թշնամի, ապա քեզ բանակի զարգացման մի պլան ա պետք, եթե որոշել ես, որ պետք ա փորձես հաշտ ապրել Թուրքիայի հետ, ուրիշ: Մի դեպքում դու բանակդ պիտի զարգացնես (կանես թե չէ ուրիշ հարց ա) չափազանց ագրեսիվ, հարձակողական, մյուս դեպքում ուժեղ, կարգապահությամբ, զինտեխնիկայով ու այլ բաներով լավ համալրված, անհրաժեշտության դեպքում պատերազմին պատրաստ, բայց պաշտպանական:

Նախորդ տասնամյակներում մենք անունը դրեցինք պաշտպանական, բայց մեր բոլոր գործողություններով վարեցինք անհաշտ քաղաքականություն ու բերեցինք պատերազմի, որին, պարզվեց, բանակը պատրաստ չէր էնքան, ինչքան պետք էր: Պարզվեց որ մենք նույնիսկ պաշտպանական ցանցեր չունենք: Որ չունենք ճիշտ մտածված զինտեխնիկա: Չունենք ճիշտ կառուցված ու մտածված դիրքեր: Չունենք երկրորդ ու երրորդ բնագծեր: Բայց ունենք հռետորաբանություն ու վարած դիվանագիտության, որը պատերազմին այլընտրանք չի տալիս հերիք չի, թշնամիներիդ ավելի ագրեսիվ է դարձնում, ստիպում ավելի ու ավելի լավ զինվել, ավելի լավ պատրաստվել պատերազմին: Եթե մենք ի սկզբանե որպես նպատակ սահմանեինք պատերազմը, գուցե վիճակը էսպես չլիներ: Դրա համար եմ ասում, որ շատ կարևոր է, թե ճանապարհային քարտեզդ ոնց ես սահմանում, ու բանակդ պետք է զարգացնես էդ ուղղությամբ:

Իմ ասած տարբերակում մենք հստակ պետք է սահմանենք երկրորդ քայլը, ու արդեն ըստ դրա անենք առաջին քայլը: Քո հակառակորդը պետք է իմանա, որ դու ունես հզոր տնտեսություն ու հզոր բանակ, բայց նաև պետք է իմանա որ քո նպատակը հարմար առիթի դեպքում 7 շրջանը հետ վերցնելու համար պատերազմ հրահրելը չի, որպեսզի ինքն էլ որոշակիորեն թուլանա, ու ոչ թե ագրեսիվ պատրաստվի հաջորդ պատերազմին, այլ ինքն էլ իր բանակը հզորացնի բարիդրացիությունը պահելու, բայց պատերազմին պատրաստ լինելու համար: Սա շատ կարևոր նյուանս ա: Եթե դու երկրորդ քայլդ սահմանում ես պատերազմական, վերջ, էլի մտնում ենք մրցավազքի մեջ, որին անպայման ինչ-որ պահի հաջորդելու ա պատերազմը, էլի աղետալի, էլի անկանխատեսելի վերջաբանով:

Իմ ասած տարբերակում նոր պատերազմը բացառվու՞մ է: Բնավ ոչ: Դրա համար էլ շարունակում ես բանակդ զարգացնել: Բայց հավանականությունը կտրուկ քչացնում ես: Շարունակում ես «Քուռ-արաքսյան», «ոչմիթիզական» հոխորտանքը, հաջորդ պատերազմն անխուսափելի ա, բայց միաժամանակ դու շարունակում ես շրջափակված մնալ, ունենալ ավելի քիչ ռեսուրս բանակդ զարգցանելու, արտագաղթը նոր թափ ա առնելու:

Ու նորից գալիս ենք հարցին. իսկ իրանք պատրա՞ստ են դրան: Չգիտեմ: Գիտեմ, որ ինչքան հոխորտանք, էնքան ավելի պատրաստ չեն լինի: Չենք կարող նստել ու սպասել, որ մի օր կբարիանան: Սա երկկողմանի խաղ ա: Եթե երկու կողմն էլ նստենք ու սպասենք մյուսի քայլին, էդ քայլը չի լինի: Դրա համար ես ասում եմ, որ պիտի անենք մենք քայլը, նպատակների սահմանում. խաղաղ, արժանապատիվ երկրի կառուցում, որը կունենա բարիդրացիական հարաբերություններ հարևանի հետ: Պասը կընդունի, հրաշալի ա, ուրեմն հաջողության հասանք: Չընդունի, շարունակում ենք մեր ունեցած ռեսուրսների հաշվին հզորացնել բանակն ու տնտեսությունը, մեզ պաշտպանելու, մեր արժանապատիվ ապրելու իրավունքը պաշտպանելու համար:

Սա ա: Նպատակների սահմանում, ճանապարհային քարտեզի գծում: Որը պետք ա ազգովի ընտրենք:

Ազգովի կընտրենք, որ մեր նպատակն ա կորցրածը հետ բերելը, ի՞նչ արած, ուրեմն կվարենք էդպիսի քաղաքականություն: Ուրեմն բանակն ու տնտեսությունը կզարգացնենք էդ նպատակի համար: Բոլորովս: Ուղղակի ես իմ մտքում համոզված կլինեմ, որ գրեթե դատապարտված ծրագիր ա: Որ կարող ա արդյունքում կորցնենք ամեն ինչ:

Հատկապես հիմա իսկապես դժվար ա էս թեմայով խոսելը: Բայց սա խոսակցություն ա, որ բոլորովս պիտի մի օր տանենք ու պիտի ընտրենք մի օր:

Հետևաբար չէ, Մհեր ջան, չենք կարող անենք առաջին քայլը, դեռ չորոշած երկրորդը: Երկրորդը պետք ա սահմանենք, որ առաջինն ըստ դրա անենք: Ես համարում եմ, որ ճիշտ երկրորդ քայլը բարիդրացիության հաստատելուն ուղղված քայլերն անելն ա:

[Chuk]

Առաջին հերթին սկզբունքներ էր պետք ունենալ, ոչ թե «Ղարաբաղը մերն ա»–ն սահուն վերածել «Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջ բանակցությունների», ընթացքում ոչինչ չանել բարդակից պետություն սարքելու համար, մատերի արանքով նայել թալանին ու մասսայական տգիտությանն ու բարոյազրկմանը, հետո խաղաղություն ու բարիդրացիություն քարոզել կապիտուլյացիայից առաջ ու հետո, թե իբր հայերիս թշնամական վարքագիծն ա դժբախտությունների պատճառը, այսինքն սաղ խնդիրներն ու պատճառահետևանքային կապերը լղոզել ու զբաղվել դեմագոգիայով։ Եթե սենց ոչնչություն էինք, ուրեմն պետք չէր որևէ ղարաբաղյան շարժում ձեռնարկել, կարելի էր ոչնչություն էլ մնալ, ու բարեկամաբար ժպտալ մեր նման տգետ ու ընչաքաղց հարևաններին, ու փորձել լոկալ լուծել դիսկրիմինացիոն պրոբլեմները, մանավանդ որ փորձը ցույց տվեց, որ առանձնապես իրարից շատ չենք տարբերվում արժեհամակարգերով, վարքագծով ու քաղաքակրթության մակարդակով, եթե առհասարակ կարելի է դրա մասին խոսել։

Հա, ինչ-որ մի պահից խնդիրներն ու պատճառահետևանքային կապերը լղոզվեցին, չսահմանվեցին հստակ նպատակներ, բանակցության անվան տակ տարվեց պատերազմի քարոզ:

Ու ոչ, ոչ մեկը չի ասում թե էս ամեն ինչը հայերիս մեղքով ա, որ ազեռներն ու թուրքերը պուպուշ են: Բացարձակ: Պարզապես մենք մեր քաղաքականությունը ճիշտ պետք ա կառուցեինք:

Ու ճշտի տակ պարտադիր չի, որ լինի իմ ասած փոխզիջումայինը: Ուղղակի եթե փոխզիջումայինն ես ընտրել, մնացած ամեն ինչը էդ տրամաբանությամբ պետք ա անես: Պատերազմն ես ընտրել՝ էդ քաղաքականությամբ: Իսկ մենք շիլա շփոթ սարքեցինք: Հիմա ժամանակն է կողմնորոշվենք: Վերջապես:

[Գաղթական]

Ապեր, հազար ներողություն, բայց... թարգեք, էլի - ֆազերս գցում եմ, որ, հատկապես Եվրոպայում կամ այնտեղին մոտ կանգնածները սկսում են մեր կոնֆլիկտը թուրքերի հետ համեմատել գերմանաֆրանսիական հակամարտության հետ: Լո՞ւրջ եք համեմատում, չեք տեսնո՞ւմ տարբերությունները: Մի քանիսն ասեմ՝ այնտեղ մեկը-մյուսին գենոցիդ չեն արել, այնտեղ մեկը մյուսին չեն սպառնում գենոցիդ անել, պետականությունից զրկել, այնտեղ մեկը մյուսին չի ստորացնում, հավերժ պատերազմով չի սպառնում, այնտեղ, ի վերջո, նույն գերմանական ժողովրդի տարբեր ճյուղերն են, այնտեղ, ի վերջո, Եվրոպա է: Դրել, թուրքի ու հայի կոնֆլիկտը համեմատում եք գերմանացիների ու ֆրանսիացիների կոնֆլիկտի հետ - դե ապրեք:

Եթե եվրոպացի չինովնիկներն էլ են տենց մտածում, ուրեմն մեզ երբեք չեն հասկանա...

Լիոն ջան, նախ գերմանացիք ու ֆրանսիացիք գերմանական ժողովրդի տարբեր ճյուղեր չեն:
Պատմաբան ու ռազմական փորձագետ ես:
Բայց համարենք թյուրիմացություն:

Գրառմանս մեջ ես կոնֆլիկտները չէի համեմատում, այլ ընդամենը դրա լուծման մի օրինակ էի բերում, որը դժվար ա պրոյեկտել մեր վրա:
Զրույցը բարիդրացիության շուրջ էր ծավալվել (թեև անհամապատասխան թեմայում):
Ասածիս մեխն էլ էն էր, որ, կոնկրետ բերածս օրինակի լույսի ներքո, թշնամին դեռ շատ երկար պատրաստ չի լինելու դրան, եթե ընդունենք, որ երբևէ պատրաստ կլինի:

[Գաղթական]

Քո հակառակորդը պետք է իմանա, որ դու ունես հզոր տնտեսություն ու հզոր բանակ, բայց նաև պետք է իմանա որ քո նպատակը հարմար առիթի դեպքում 7 շրջանը հետ վերցնելու համար պատերազմ հրահրելը չի, որպեսզի ինքն էլ որոշակիորեն թուլանա, ու ոչ թե ագրեսիվ պատրաստվի հաջորդ պատերազմին, այլ ինքն էլ իր բանակը հզորացնի բարիդրացիությունը պահելու, բայց պատերազմին պատրաստ լինելու համար: Սա շատ կարևոր նյուանս ա:

Չուկ ջան, ընդհանուր վատ բան չես ասում:
Բայց մի նրբություն կա:
Թե էդ 7 շրջանները, թե Նախիջևանը ու թե Դաշտային Արցախը մեր Հայրենիքի մաս են եղել երբևէ:
Օքեյ:
Բայց մեր պահանջը ի սկզբանե դրանք չեն եղել, այլ` Արցախի հայաբնակ Լեռնային հատվածը:
ՈՒ հիմա էլ, վայթե, նույն բանն ենք շարունակում պնդել. Արցախի ստատուս:

Սա ա քո ասած փոխզիջումը, որը միշտ էլ դրված ա եղել բանակցությունների հիմքում:
Հա, մենք մեր մեջ (նու` մեզնից ոմանք) ասում էինք ոչմիթիզ, իրանք էլ` թե բա էրիվան:
Բայց էդ սաղ բլա-բլա ա:
Փաստացի ԼՏՊ-ի վախտերից էլ մեր պաշտոնական գիծը միշտ եղել ա 5+2 շրջաններ vs Արցախի ստատուս (տարբեր կոնֆիգուրացիաներով):

ՈՒ հիմա հարցերի հարցը հետևյալն ա.
Արդյոք մենք շարունակում ենք պահանջել Արցախը, թե ոչ:

Իրանք ասում են ֆսյո, հարցը լուծված ա, Արցախն ազերփայչան ա ու բացականչական նշան:

Բա մենք ինչ ենք անելու?
ԻՀԿ հենց սրանից ա պետք սկսել կառուցել քո երկրորդ կետը:

[Chuk]

Չուկ ջան, ընդհանուր վատ բան չես ասում:
Բայց մի նրբություն կա:
Թե էդ 7 շրջանները, թե Նախիջևանը ու թե Դաշտային Արցախը մեր Հայրենիքի մաս են եղել երբևէ:
Օքեյ:
Բայց մեր պահանջը ի սկզբանե դրանք չեն եղել, այլ` Արցախի հայաբնակ Լեռնային հատվածը:
ՈՒ հիմա էլ, վայթե, նույն բանն ենք շարունակում պնդել. Արցախի ստատուս:

Սա ա քո ասած փոխզիջումը, որը միշտ էլ դրված ա եղել բանակցությունների հիմքում:
Հա, մենք մեր մեջ (նու` մեզնից ոմանք) ասում էինք ոչմիթիզ, իրանք էլ` թե բա էրիվան:
Բայց էդ սաղ բլա-բլա ա:
Փաստացի ԼՏՊ-ի վախտերից էլ մեր պաշտոնական գիծը միշտ եղել ա 5+2 շրջաններ vs Արցախի ստատուս (տարբեր կոնֆիգուրացիաներով):

ՈՒ հիմա հարցերի հարցը հետևյալն ա.
Արդյոք մենք շարունակում ենք պահանջել Արցախը, թե ոչ:

Իրանք ասում են ֆսյո, հարցը լուծված ա, Արցախն ազերփայչան ա ու բացականչական նշան:

Բա մենք ինչ ենք անելու?
ԻՀԿ հենց սրանից ա պետք սկսել կառուցել քո երկրորդ կետը:

Մենք իրականում շեղվել էինք 7 շրջանի բանակցություններից, բայց էս պահին էդ մասին չխոսենք (համոզված եմ, որ դեռ առիթ կունենանք):

Իսկ Արցախի կարգավիճակի վերաբերյալ նպատակների սահմանումը անպայման պետք ա: Էս պահին ես էդ չեմ կարող անել, դեռ չափազանց շատ են անորոշությունները ու բացարձակ չգիտեմ, թե ինչ հնարավորություններ ունենք: Էս հարցը անպայման պետք ա ստանա իրա պատասխանը, բայց ռացիոնալության ֆոնի վրա: Ցավոք իմ էս պահի ռացիոնալ մտքերը հեչ հուսադրող չեն, բայց կրկնեմ, ինֆորմացիան էնքան քիչ ա, անորոշությունները էնքան շատ են, որ դեռ չեմ համարձակվի լուծման տարբերակ առաջարկել:

Մի բան գիտեմ, ցանկացած լուծման տարբերակի նպատակը պետք ա լինի հզոր երկիրն ու դրանում մարդու արժանապատիվ կյանքը, որը չեմ պատկերացնում առանց խաղաղության:

[Գաղթական]

Մենք իրականում շեղվել էինք 7 շրջանի բանակցություններից, բայց էս պահին էդ մասին չխոսենք (համոզված եմ, որ դեռ առիթ կունենանք):

Իսկ Արցախի կարգավիճակի վերաբերյալ նպատակների սահմանումը անպայման պետք ա: Էս պահին ես էդ չեմ կարող անել, դեռ չափազանց շատ են անորոշությունները ու բացարձակ չգիտեմ, թե ինչ հնարավորություններ ունենք: Էս հարցը անպայման պետք ա ստանա իրա պատասխանը, բայց ռացիոնալության ֆոնի վրա: Ցավոք իմ էս պահի ռացիոնալ մտքերը հեչ հուսադրող չեն, բայց կրկնեմ, ինֆորմացիան էնքան քիչ ա, անորոշությունները էնքան շատ են, որ դեռ չեմ համարձակվի լուծման տարբերակ առաջարկել:

Լայքեցի:
Ոնց որ ընդհանուր հայտարարի եկանք:

Մի բան գիտեմ, ցանկացած լուծման տարբերակի նպատակը պետք ա լինի հզոր երկիրն ու դրանում մարդու արժանապատիվ կյանքը, որը չեմ պատկերացնում առանց խաղաղության:

Կարծում եմ կհամաձայնես, որ էդ անորոշությունները դեռ երկար են մեզ ուղեկցելու:
Առնվազն՝ մոտակա 5 տարին՝ մինչև պայմանագրում նշված ՌԴ ԽՈՒ տեղակայման ժամկետի երկարաձգման վերանայումը:
Եթե բարով-խերով երկարաձգվի՝ ևս 5 տարի ու տենց շարունակ:

Ստացվում ա մենք կամ պիտի անորոշ անվերջություն սպասենք՝ քո առաջարկած երկրորդ կետից սկսելու համար, կամ էլ՝ ադեկվատ քայլեր սկսենք ձեռնարկել առաջին կետիդ շուրջ՝ հընթացս շարունակելով բանակցել բոլոր կողմերի հետ, իսկ բանակաշինությունն էլ զարգացնել թե՜ պաշտպանական ուղղությամբ ու թե՜ հարձակողական (խոսքի՝ 3:1 հարաբերությամբ կամ չգիտեմ որն ա ճիշտ, փորձագետների որոշելիքն ա):

[Chuk]

Լայքեցի:
Ոնց որ ընդհանուր հայտարարի եկանք:



Կարծում եմ կհամաձայնես, որ էդ անորոշությունները դեռ երկար են մեզ ուղեկցելու:
Առնվազն՝ մոտակա 5 տարին՝ մինչև պայմանագրում նշված ՌԴ ԽՈՒ տեղակայման ժամկետի երկարաձգման վերանայումը:
Եթե բարով-խերով երկարաձգվի՝ ևս 5 տարի ու տենց շարունակ:

Ստացվում ա մենք կամ պիտի անորոշ անվերջություն սպասենք՝ քո առաջարկած երկրորդ կետից սկսելու համար, կամ էլ՝ ադեկվատ քայլեր սկսենք ձեռնարկել առաջին կետիդ շուրջ՝ հընթացս շարունակելով բանակցել բոլոր կողմերի հետ, իսկ բանակաշինությունն էլ զարգացնել թե՜ պաշտպանական ուղղությամբ ու թե՜ հարձակողական (խոսքի՝ 3:1 հարաբերությամբ կամ չգիտեմ որն ա ճիշտ, փորձագետների որոշելիքն ա):

Գաղթական ջան, ինձ մի տեսակ վատ եմ զգում, որ ով ինչ ասում ա հակառակվում եմ, բայց էլի համաձայն չեմ:

Քաղաքական ուժերը առաջիկայում վիթխարի անելիք ունեն: Պետք է շատ լավ հասկանան ստեղծված իրավիճակը ու գծեն տեսլականները, նպատակները: Ես կարծում եմ, որ ունենք կեսից մեկ տարի ժամանակ էդ անորոշությունների մեջից լուծում գտնելու ու ճանապարհային քարտեզ գծելու: Արտահերթ ընտրություններն ամեն գնով պետք ա հաջողացնենք ու ամեն գնով, առանց ջանք խնայելու պետք ա դրանք քաղաքական դարձնենք: Մենք շռայլություն չունենք էս ընտրություններին «ընտրել Նիկոլին, որ քոչենք հետ չգան», կամ ընտրել «Մանուկյանին, որտև Նիկոլը դավաճան ա»: Բոլորն անխտիր պետք ա հստակ նպատակներ, գաղափարներ, տեսլականներ ներկայացնեն: Ով ընտրության կգա անձնապաշտական կամ անձնականացված ընտրությամբ, պիտի լուռ ուղարկենք գրողի ծոցը: Սա պետք ա լինի, վերջապես, գաղափարական ու քաղաքական ընտրություն: Ու եթե դա չհաջողացրինք, ապա ցավոք էլի ճահիճի մեջ ենք ընկնելու ու էլի ենք բաներ կորցնելու: Էդ իմ համոզմունքն ա:

Մենք չենք կարող 5 տարի սպասենք, որ տեսնենք խաղաղապահներն իրանց ոնց են պահում ու հետո ինչ ա լինելու: Մենք պետք ա որոշենք, թե ինչ ձևի ենք ուզում շարունակել: Կարող ա շատ ցավոտ որոշումներ ընդունենք: Բայց պարտավոր ենք: