Արցախի հիմնախնդիրը

[Գաղթական]

Ի դեպ` էն օրը բոսնյակ կոլեգայիս հետ էի զրուցում ու ասեց, որ մինչև հիմա էլ լարվածությունը կա սերբերի հետ:
Հա, բանակները չեն պատերազմում, երկուսն էլ կարծես մեկ ընդհանուր եվրոպական ընտանիքի մաս են սկսել կազմել և այլն, բայց լիարժեք անվտանգության զգացումը բացակայում է ու երիտասարդության մակարդակով էլ ժամանակ առ ժամանակ հավաքներ են հաջորդում` այս կամ այն բնակավայրում ազգային տարբեր պատկանելություն ունեցող մանր խմբերի միջև կոնֆլիկտներից հետո:

[Գաղթական]

Ապ, դրա համա՞ր էր, երբ 2012թ․-ին առաջին անգամ Ամստերդամում էի, ռեստորաններ կամ այլ ժամանցի վայրեր մուտք գործելիս հենց մուտքի մոտ ձեռքերը խաչելով նախապես ասում էին "նո թուրքիշ"

Սենց բան առաջին անգամ եմ լսում, Վարզոր ջան, թեև մոտ 8 տարի ապրել եմ Հոլանդիայում (ընդ որում` կես տարուց ավել հենց Ամստերդամում) ու համ լիքը թուրքերի հետ շփվել, համ էլ` ամեն 2-րդը մեզ էլ էր թուրքի տեղ դնում:

[Varzor]

Սենց բան առաջին անգամ եմ լսում, Վարզոր ջան, թեև մոտ 8 տարի ապրել եմ Հոլանդիայում (ընդ որում` կես տարուց ավել հենց Ամստերդամում) ու համ լիքը թուրքերի հետ շփվել, համ էլ` ամեն 2-րդը մեզ էլ էր թուրքի տեղ դնում:

Ինձ համար էլ էր շոկային՝ Վիենան, Ամստերդամն այլ կերպ էի պատկերացնում, և սկզբից պատճառները չէինք հասկանում։ Հետո բացատրեցին, բայց էդ արդեն էս թեմայից դուրս է։

[Ներսես_AM]

az դոմենը չի բացում Հայաստանում, բայց ենթադրում եմ ինչի մասին ա խոսքը։

Արի ենթադրենք, թե Արցախի հարցը չկար, ու նորմալ դիվանագիտական հարաբերությունների մեջ էինք, արդյո՞ք Ադրբեջանը սկսելու էր խոսել Իրևանի խանության մասին։

Եվ ենթադրենք Վրաստանը գրաված լիներ Լոռին ու Տավուշը, արդյո՞ք 30 տարվա ընթացքում մեր մոտ էլ լեփ-լեցուն չէին լինելու Ջավախքից մինչև Թբիլիսի հայկական պատմական տարածքներ լինելու մասին տարատեսակ հոդվածները ֆիլմերն ու գիտական աշխատանքները։ Իհարկե լինելու էին։

Հարցը նման նյութերը չեն, դրանք ավելի քան բնական են անավարտ պատերազմի պայմաններում, հարցը նրանում է, թե, օրինակ, ադրբեջանական զորքերը Քուբաթլու հասնելուց հետ շարունակեցի՞ն առաջանալ դեպի Կապան, թե՞ կանգնեցին և ամեն օր պետական մակարդակով հայտարարվում էր, որ ոչ մի տարածքային պահանջ չունեն ՀՀ նկատմամբ։ Չառաջացան, որովհետև դա իրենց ոչ մի օգուտ չէր բերելու։ Ու հետագայում էլ ոչ մի դեպքում չեն հատելու ՀՀ սահմանը հենց նույն պատճառով։

Ուրիշ հարց, որ մենք, մեր գործողություններով, կարող ենք ստիպել գնալ էդ քայլին, կանե՞նք, թե չէ, մեր խելքից, ու որպես հետևանք հետագա իշխանավորների քայլերից ա կախված։ Պիտի որ չանենք, ու սկսենք նոր, հարատև խաղաղության փուլ, ինչը տարածաշրջանի բոլոր երկրներին առանց բացառության միայն օգուտ ա բերելու։

ԱրԷա ջան, էդ միջազգային օրենքները նենց տպավորություն ա, որ մենակ թույլերին ա վերաբերվում։
Արցախը իմ հասկանալով ԽՍՀՄից անկախացել ա նույն ձև ինչ Հայաստանն ու Ադրբեջանը ըստ 1990թ ապրիլի 3-ի «ԽՍՀՄ կազմից դուրս գալու» մասին օրենքի։ Հիմա էդ նույն միջազգային կառույցները բա ինչի՞ բանի տեղ չդրեցին, թող էն ժամանակ ընդունեին ՄԱԿ, ոչ մի կռիվ չէր լինի։
ՈՒժեղները, ով, ինչ, երբ, որտեղ ուզում անում են։ Վառ օրինակ Կիպրոսը։ Թուրքերը գրավել նստել են, ու ինչ, սաղ էլ հետը լավ են։ Ռուսները Ղրիմը գրավել նստել են, ու ասում են չեմ տալու։ Իսրաելը Սիրիայից Գոլանի բարձունքները գրավել նստել ա, ու ասում ա չեմ տալու։ Էդ ո՞ր միջազգային օրենքներով գնացին Լիբիան, Իրաքն ու Սիրիան գմփցրին, Քադաֆիին ու Սադամին սպանեցին, երկիրն էլ դառավ failed state։ Հետո ինչ, որ դիկտատորներ էին, դուրները չէր գալիս։ Է թող սսաուդներին մի բան ասեն, աշխարհի ամենաոչդեմոկրատական երկիրն ա։ Կարճ ասած
1. Արդարություն չկա
2. Սրա հետ հենց հաշտվում եմ (միշտ չի ստացվում) մի տեսակ ավելի թեթև ա լինում կյանքը, էմոցիոնալ ռեակցիաները պակասում են, մտքերս էլ ավելի պրագմատիկ են դառնում։

[Գաղթական]

Ճիշտ ես ասում։ Ու ներկայիս Հայաստանում ու Ադրբեջանում հաստատ կոսմոպոլիտները չնչին մաս են կազմում, ու ցանկացած քայլ այդ ուղղությամբ դատապարտված է ձախողման։ Միակ տարբերակն էն կլիներ, եթե ընդհանուր թշնամի ունենայինք այլմոլորակայինների տեսքով, կամ էս կորոնան ավելի մահացու վիրուս լիներ առանց պատվաստման հեռանկարի։
Էլի եմ ասում, ես ինքս էլ կոսմոպոլիտ չեմ, բայց իրենց ընդհանուր գաղափարախոսությունն ինձ համար հասկանալի է։

Իսկ ես վստահ եմ, որ Արցախի պատերազմի հերթական սկիզբն ու ավարտը ոչ թե մեր ու ազերիների բարի կամքի հնարավոր դրսևորմամբ է պայմանավորված, այլ` տարածաշրջանում խաղադրույք կատարած շատ ավելի հզոր ուժերի աշխարհաքաղաքական շահերով:

Զուգահեռ իրականությունում մենք կարող ենք սաղովի խաղաղություն ուզենալ, գնալ մեկմեկու մոտ հանգստանալու, առևտուր անելու բան..
Հետո, երբ պետք լինի վիճակը նորից սրել, կայծակնային արագությամն լուրեր կտարածվեն, որ էսինչ տեղը հայերն ազերի երիտասարդի գլուխ են կտրել, էնինչ տեղը ազերիները խմբով հայուհու են բռնաբարել ու մեկ-երկու` նորից կհելնենք կսկսենք իրար վրա կրակել..

Իսկ որ դա վաղ թե շուտ հենց էդպես էլ լինելու է` ինքս կասկած չունեմ դրանում ու ստեղ հիմնական ասելիքս էն էր, որ պետք է պատրաստ լինել դրան:

[Շինարար]

Ապ, դրա համա՞ր էր, երբ 2012թ․-ին առաջին անգամ Ամստերդամում էի, ռեստորաններ կամ այլ ժամանցի վայրեր մուտք գործելիս հենց մուտքի մոտ ձեռքերը խաչելով նախապես ասում էին "նո թուրքիշ"

Եթե եվրոպական բարքերը ու օրենքները ճիշտ եմ հասկանում, նման բանը համազգային սկանդալ կդառնար: Ասենք՝ Շոտլանդիայիում որևէ վայր մուտքի համար որևէ խմբի խտրական վերաբերմունք ցուցաբերեն, համազգային մեծ սկանդալ կլինի:

[Շինարար]

Ինձ համար էլ էր շոկային՝ Վիենան, Ամստերդամն այլ կերպ էի պատկերացնում, և սկզբից պատճառները չէինք հասկանում։ Հետո բացատրեցին, բայց էդ արդեն էս թեմայից դուրս է։

Կարո՞ղ ա նկատի են ունեցել, որ թուրքական ռեստորան չի: Ուրիշ ուղեղի մեջ տեղավորվող պատճառ չեմ տեսնում, էն էլ մայրաքաղաքում:

[StrangeLittleGirl]

Էս ամբողջ պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանը բոլ-բոլ միջազգային իրավունք խախտելով էր զբաղված. արգելված զենքերով քաղաքացիականների, հիվանդանոցների, մշակութային օբյեկտների ռմբակոծում, ձեռներն ինչքան կենդանի հայ ընկնում էր՝ զինվորական, թե քաղաքացիական, դաժան ձևերով սպանում, վիդեոները տարածում էին։ Իսկ Կապան հասնելով առաջ չանցան էն պարզ պատճառով, որ ռուսների հետ գլուխ պիտի դնեին: Ոնց որ հիմա էին իրանց հարմար պահն օգտագործել, հարձակվել, Արցախի մեծ մասը գրավել, նենց էլ ապագայում եթե նմանատիպ բարենպաստ վիճակ ստեղծվի (օրինակ՝ որևէ ՀՀ ապիկար ղեկավար ՀՀ-ն ՀԱՊԿ-ից հանի կամ Ռուսաստանի հետ ուղիղ դաշինքը խզի), Սյունիքն էլ կգրավեն, Տավուշն էլ, կգան Երևանում դուռդ էլ կծեծեն, միջազգային հանրությունն էլ մի երկու հատ սիրուն հայտարարություն կանի, մի կողմ կքաշվի, ՆԱՏՕ-ն էլ կգա, կասի, որ Թուրքիան կարևոր գործընկեր ա: Դրա համար հիմա թիվ մեկ խնդիրն էն ա, որ էլ երբեք տեսականորեն հնարավոր չլինի նույնիսկ ունենալ նենց ղեկավարություն, որ կկարողանա ՀՀ-ի շահերից չբխող տենց որոշումներ ընդունի։ Ոչ թե պետք ա խաղաղություն խաղալ, այլ պետք ա նենց անել, որ ուղղակի էս բարենպաստ պայմանները երբևէ չստեղծվեն։ Խաղաղասերները արևելյան ու արևմտյան հարևան պետություններում պիտի բան փոխեն։ Քանի դեռ արևմուտքում ունենք ցեղասպանություն արած ու չճանաչած պետություն, իսկ արևելքում՝ քնած հայի կացինով սպանողին հերոսացնող պետություն, մեր գերխնդիրն ա լինում դիվանագիտական ու ռազմական հնարավոր ու անհնար ամեն բան անել, որ մտքների ծերով էլ չանցնի մեր վրա մատ թափ տալ։ Իսկ երբ իրանց խաղաղասերներն ինչ-որ հաջողության կհասնեն, երբ երկու կողմերն էլ կճանաչեն ցեղասպանությունը, կգան, ներողություն կխնդրեն, էն ժամանակ արդեն կարանք իրար կողք խաղաղ ապրելուց խոսանք։

[StrangeLittleGirl]

Եթե եվրոպական բարքերը ու օրենքները ճիշտ եմ հասկանում, նման բանը համազգային սկանդալ կդառնար: Ասենք՝ Շոտլանդիայիում որևէ վայր մուտքի համար որևէ խմբի խտրական վերաբերմունք ցուցաբերեն, համազգային մեծ սկանդալ կլինի:

Չգիտեմ Հոլանդիայում ոնց ա, բայց Դանիայում լիքը գիշերային կլուբերի դեմը ռեյշըլ փրոֆայլինգ հա էլ արվում ա, հա էլ համազգային սկանդալ ա դառնում ու հա էլ շարունակվում ա նույն բանը։

[Շինարար]

Չգիտեմ Հոլանդիայում ոնց ա, բայց Դանիայում լիքը գիշերային կլուբերի դեմը ռեյշըլ փրոֆայլինգ հա էլ արվում ա, հա էլ համազգային սկանդալ ա դառնում ու հա էլ շարունակվում ա նույն բանը։

Հա բայց տենց բաց ասում են՝ նո էսինչ խո՞ւմբ:

[StrangeLittleGirl]

Հա բայց տենց բաց ասում են՝ նո էսինչ խո՞ւմբ:

շագանակագույն/մահմեդական/պերկեր (մերձավոր արևելքցիներին մատնանշող վիրավորական արտահայտություն)

[Շինարար]

շագանակագույն/մահմեդական/պերկեր (մերձավոր արևելքցիներին մատնանշող վիրավորական արտահայտություն)

Ես էստեղ տենց դեպք դեռ չեմ լսել, բայց օքեյ, քանի գնում ավելի ու ավելի եմ համոզվում, որ Շոտլանդիան աշխարհի ամենահանդուրժողական անկյուններից մեկն ա, որը ի դեպ ազգայնականներն են ղեկավարում, էս հատուկ նշում եմ ազգայնականությունը վատ բան համարողների համար:

[Արէա]

Զուտ չեմ կարողանում բանավեճի ընդհանուր իմաստը հասկանալ, որովհետև մանրանում ենք ամեն արտահայտության հետևից, ընդհանուր իմաստը կորցնելով։

- Պետք է փորձել հասնել խաղաղ համակեցության տարածաշրջանի բոլոր երկրների միջև։
- Չէ, մեզ կուտեն, Արցախը կորցրեցինք, ուզում եք Սյունիքն էլ կորցնե՞նք։

Էս երկու նախադասությունների կապը ոչ մի կերպ չեմ հասկանում։
Մտածում եք, եթե ուզենք հասնել հարատև խաղաղության, առաջարկելով բարիդրացիական հարաբերություններ, ավելի թուլանալու ենք, քան կա՞նք։
Չեն ուզի՝ հեչ էլ ուզեն։ Բայց կուզեն է։ Վազելով կուզեն։

[StrangeLittleGirl]

Ես էստեղ տենց դեպք դեռ չեմ լսել, բայց օքեյ, քանի գնում ավելի ու ավելի եմ համոզվում, որ Շոտլանդիան աշխարհի ամենահանդուրժողական անկյուններից մեկն ա, որը ի դեպ ազգայնականներն են ղեկավարում, էս հատուկ նշում եմ ազգայնականությունը վատ բան համարողների համար:

Դե Դանիան խայտառակ ռասիստ պետություն ա, Եվրոպայում ամենառասիստներից։ Էստեղ նույնիսկ ինստիտուցիոնալիզացված ա ռասիզմը՝ օրենքներում արտահայտված։ Ըհը, էս էլ քեզ միջազգային իրավունք։ ԵՄ-ում նստած միջազգային իրավունք են խախտում ուզածների չափ, ուզում են Ադրբեջանը չխախտի։

[Շինարար]

Դե Դանիան խայտառակ ռասիստ պետություն ա, Եվրոպայում ամենառասիստներից։ Էստեղ նույնիսկ ինստիտուցիոնալիզացված ա ռասիզմը՝ օրենքներում արտահայտված։ Ըհը, էս էլ քեզ միջազգային իրավունք։ ԵՄ-ում նստած միջազգային իրավունք են խախտում ուզածների չափ, ուզում են Ադրբեջանը չխախտի։

Մի ստենդափ կոմիկ էի նայում՝ Գլազգոյից, մոտավորապես եմ հիշում, ասում ա՝ մեր բախտը նրանով ա բերել, որ մենք ամեն ինչում հակառակվում ենք Անգլիային՝ Անգլիայում աճում ա քսենոֆոբիա՞ն, մենք սիրում ենք միգրանտներին, Բրեքսի՞թ, մենք եվրոպացի ենք, հոմոֆոբիայի ա՞ճ, մեր ուշքը գնում ա գեյերի համար, ռասի՞զմ, խտրականություն մաշկի գույնի համա՞ր, մենք տենց բան չենք էլ լսել