Բարև Ձեզ:
Այս թեմայում կուզենայի զրուցել ժամանակակից հայ պատմավեպի մասին: Թեման բացեմ ես, իսկ հետո արդեն կլրացնեք դուք:
Ըստ իս պատմավեպը, որպես արվեստի գործ, ունի 2 բաղկացուցիչ տարր, բուն պատմությունը և դրան գումարած գեղարվեստական մասը: Հենց այս երկու տեսակետից էլ սկսենք պատմավեպերի և դրանք հեղինակների ոճերի քննարկումը: Ես բանկանաբար գրում եմ իմ կարծիքը.
1. Ժամանակակից հայ ամենահայտնի պատմավեպեր գրողը թերևս ոչ անհայտ Սուրեն Այվազյանն է: Վերջին 2 տասնամյակներում գրված պատմավեպերի շարքում նրա պատմավեպերը լավագույններից են. մասնավորապես “Այր հայրենյաց”-ը հանդիսանում է լրիվ թարմ խոսք չարչրկված պատմավեպերի ժանրում:
Սուրեն Այվազյանի
ա) Դրականը: Այս գրողի ոճի անվիճելի դրականը հայ պատմավեպի ժանր մտցրած “էքշոն”-ն է, երբ հեղինակը ուշադրությունը բևեռում է ոչ այնքան բնության ու նրա երևույթների նկարագրման վրա, այլ ասենք ռազմական մանրամասներին: Ընդ որում, առաջիններին էլ ամենևին անտեսված չեն, սակայն իրենց մեծածավալությամբ չեն հոգնեցնում ընթերցողին: Ըստ իս “էքշոն”-ը հայ պատմավեպ Սուրեն Այվազյանի մտցրած նորույթներից է,
բ) Բացասականը: Բացասականը ընդհանուր է նաև հետագա գրողների պարագայում, սակայն Սուրենի դեպքում այն արտահայտվում է ամենաքիչը: Դա պատմական հիմքի թուլությունն է, պատմական փաստերի շփոթումը: Ընդ որում երևում է, որ դրանք չեն արվել դիտավորյալ, ինչպես ասենք Դյումայի պարագայում, այլ հանդիսացել են ուղղակի գիտելիքի պակաս: Մասնավորապես, նույն “Այր հայրենյաց”-ում տրված են գոյություն չունեցած Ասորեստանի արքաներ, խառնաշփոթ է ներկայացված Հայկազունիների գահացանկը և այլն: Հաջորդ բասացական տենդեցը, որը կրկին ընդհանուր է բոլորի համար, սակայն Սուրենի մոտ, ի տարբերություն մյուսների, հասնում է ծայրահեղություններ, դա աոչ իրական իդեալիզմն է. այս պամաբանի ստեղծագործության մեջ հայերը հանդես են գալիս որպես գեր-մարդիկ, որոնց բնորոշ են մարդկային բոլոր առաքինությունները, իսկ նրանց հակառակորդները, ընդհակառակը, իսկական գազաններ են: Ավելորդ էլ է ասել, որ այս ամենը իրականության մոտ չէ:
2. Հաջորդը Սասուն վարդանյանն է: Նրա ստեղծագործություններից առավել հայտնի են “Արամ աշխարհակալ”-ը և “Գերագույն քուրմ, արքայից արքա”-ն:
ա) Դրականը: Այս գրողի ոճի ոնվիճելի դրականը, որը կրկին նորույթ է, հայ պատմավեպ մտցրած “պալատային ինտրիգներ”-ի ժանրն է: Ճիշտ է, այն չի գերակշռում գրքերի մեջ, ինչպես նույն Դյումայի պարագայում, սակայն հաճելի է կարդացվում:
բ) Բացասականը: Նույնն է, ինչ Սուրենի պարագայում, սակայն առավել վատ աստիճանի. պատմական փաստերի չիմացություն, բացահայտ պատմական սխալներ... Օրինակ, “Գերագույն քուրմ, արքայից արքա”-ում Հայկ նահապետի հակառակորդը Սարգոն Աքքադացին է /անընդունելի է ժամանակագրական տեսակետից/, բայց Հայկը սպանում է ոչ թե նրան, այլ զորավարին` Բել անունով: Վեպում առկա են “դրավիդյանններ” անունով ցեղեր /սա ժամանակակից տերմին է/, Արամ Հայկազունին շփոթվել է Արարատյան թագավորության արքա Արամի հետ, վեպի վերջում... Չինաստանը ընդունում է Արարատյան թագավորության գերիշխանություն և այլն: Բացասական է նաև սեքսուալ տեսարանները, որոնք, թեև և հետաքրքրություն են մտցնում վեպի մեջ, սակայն անընդհատ կրկնվում են նույն տեսարաններով:
3. Ջոնիկ Մելիքյան: Մեր սփյուռքահայ գրողներից է, որի ոճը հագեցված է խորը ազգասիրությամբ: Հայտնի են նրա վեպերը արիական թեմաներով: Կարելի է ասել, որ մեր “ամենաարիական” գրողն է, թեև “արիականության” թեման մեր պատմավեպ մտցրեց Սուրեն Այվազյանը:
ա) Դրականը: Այս գրողի ոճի ոնվիճելի դրականը հայ պատմավեպում հետագա զարգացում տված “էքշոն” ժանրն է: Այն վեպերին հաղորդում է մի անգերազանցելի հմայք, քանի որ կարդալուց հաճախ թվում է, թե ինքդ ես ներկա ճակատամարտին: Դրական է նաև “արիական մշակույթ”-ի ցուցադրումը, կրոնական տեսարանների նկարագրումը և այլն:
բ) Բացասականը: Նույնն է, ինչ մյուսների պարագայում, սակայն ծայրահեղ վատ աստիճանի. պատմական փաստերի չիմացություն, բացահայտ պատմական սխալներ... Շփոթված և ժամանակակից են ներկայացված երբեք նույն ժամանակում չապրած հայ և միջագետքյան արքաները, Խեթթի արքաները, մի քանի հարյուրամյակով սխալ է ներկայացված արիական արշավանքների ժամանակը Բացասական է նաև սեքսուալ տեսարանները, որոնք, թեև և հետաքրքրություն են մտցնում վեպի մեջ, սակայն անընդհատ կրկնվում են ընդ որում նույն տեսարաններով և նույնիսկ նույն արտահայտություններով:
Այսպիսով` 1-5 բալանոց սանդղակով գնահատելիս ունենք հետևյալ տեսարանը.
1. Սուրեն -
պատմական հիմքը – 5 -
գեղարվեստական հիմքը – 5
2. Սասուն
պատմական հիմքը – 3 -
գեղարվեստական հիմքը – 4
3. Ջոնիկ
պատմական հիմքը – 2 -
գեղարվեստական հիմքը – 4
Առայժամ այսքանը – հետաքրքիր է Ձեր կարծիքները...
Մեջբերել
Malxas-ի խոսքերից
Էջանիշներ