Ավարայրի ճակատամարտ 451 թ.։ Հաղթանա՞կ, թե՞ պարտություն

[Erkrazi]

Եթե չլինեին Ավարայր ինչի համար պիտի կռվեինք Սարդարապատում, կամ Արցախում, կլնեինք պարսկալեզու թալիշների նման մի ազգ, հեշտությամբ կպարսկանայինք կամ ել կլինեինք Թուրքիային նվիրված քաղաքացիներ ' չեչենների օրինակով:
Սակայն Քրիստոնեություն ընդունելով մենք դատապարտված ենք Հայ մնալու ու դրա համար արժե ապրել ու պայքարել, այնքան ժամանակ, մինչև հացահատիկը դառնա ընկույզի չափ և Աստված միավորի տարբեր լեզուներով խոսացող, սակայն մի ընդհանուր նպատակ ունեցող մադկությանը:

[Varzor]

Եթե չլինեին Ավարայր ինչի համար պիտի կռվեինք Սարդարապատում, կամ Արցախում, կլնեինք պարսկալեզու թալիշների նման մի ազգ, հեշտությամբ կպարսկանայինք կամ ել կլինեինք Թուրքիային նվիրված քաղաքացիներ ' չեչենների օրինակով:
Սակայն Քրիստոնեություն ընդունելով մենք դատապարտված ենք Հայ մնալու ու դրա համար արժե ապրել ու պայքարել, այնքան ժամանակ, մինչև հացահատիկը դառնա ընկույզի չափ և Աստված միավորի տարբեր լեզուներով խոսացող, սակայն մի ընդհանուր նպատակ ունեցող մադկությանը:

Դե տենց վերցնենք եթե չլիներ Հայոց ձորի ճակատամարտը (Հայկը սպանեց Բելին ու ազատ-անկախ պահեց իր ժողովուրդն ու բնօրրանը), ապա Ավարայրին էլ չէինք հասնի: Իսկ այդ ճակատամարտում հայերը քրիստոնյա չէին ու քրիստոնեության համար չէին կռվում:
Քեզ ասեմ իմանաս, որ քրիստոնյան հայերն էլ պակաս չեն ձուլվել այլ ազգերին ու մինչև հիմա էլ ձուլվում են:
Էդ եեպքում ոնց կբացատրես համշենահայերի ֆենոմենը?` ընդունել են իսլամ, բայց պահպանել են հնագույն հայերենի ճյուղերից մեկը: Կամ ոնց կբացատրես աշխարհի տարբեր այլ վայրերում ապրող իսլամ, հինդուիզմ կամ բուդայականություն ընդունած հայերիկողմից իրենց ազգային ինքնությունը չկորցրելը?
Բան չունեմ ասելու, կրոնն ու լեզուն հանդիսանում են ազգային ինքնության պահպանման հզոր գործիքներ, բայց քանի որ դրանք միակ գործիքները չեն, ապա ամեն ինչ դրանց հետ կապելը այդքան էլ ճիշտ չի: Նույնիսկ կասեի, որ լեզուն շատ ավելի հզոր գործոն է, քան կրոնը: Մշակույթն ու դաստիարակությունը ավելի հզոր գործոններ են, քան կրոնը:

Մի մոռացի, որ հացահատիկը դառնում է ընկույզի չափ նաև ռադիացիայի հետևանքով` դա կարող է միջուկային պատերազմի հետևանքը լինել, ոչ թե արդարության գերակայման:
Ու մարդիկ էլ երբեք չեն միավորվի մեկ ընդհանուր նպատակի համար, եթե այդ նպատակը երկրից դուրս չի: Չնայած նույնիսկ այդ պարագայում կլինեն հակառակորդներ

Ու համ էլ հերիք ա արդեն տեղի ունեցած ու անհերքելի փաստացի միջադեպերի վերաբերյալ "եթեներ" կիրառենք: Արդեն եթե չկա, ինչ կա` արդեն կա: Ու Ավարայրը անհերքելիորեն մեզ հասցրել է այս օրվան: "Եթե այն չլիներ..." արդահայտությունը ընդամենը խոհափիլիսոփայական, բայց որևէ տրամաբանական հիմնավորումից զուրկ ելակետային ենթադրություն է, որի տրամաբանական զարգացումը ոչ մի արժեքավոր եզրահանգման չի կարող բերել:

[Lion]

Լրիվ համաձայն եմ, որ բոլոր այդ. "եթե"-ները բացարձակապես կտրում են խոսակցությունը իրականությունից և մեծ հաշվով անիմաստ մտավարժանքներ են...

[Erkrazi]

Դե տենց վերցնենք եթե չլիներ Հայոց ձորի ճակատամարտը (Հայկը սպանեց Բելին ու ազատ-անկախ պահեց իր ժողովուրդն ու բնօրրանը), ապա Ավարայրին էլ չէինք հասնի: Իսկ այդ ճակատամարտում հայերը քրիստոնյա չէին ու քրիստոնեության համար չէին կռվում:

Ամեն ինչ այս կյանքում, (նույնիսկ տրանսցեդենտալ կատեգորիաները) ստեխծվում է որպես այդպիսին, և ծավալվում զարգացման աստիճաններով:Հայ ազգը ստեղծվել է Հայկի հաղթանակով, և որպեսզի պահպանի իր էությունը(կամ Էությունը մեծատառով, այսինքն Աստված պահպանի իրեն) անցել է զարգացման, կամ դիֆերենցիալ ստեխծման բոլորաշրջան:Վեջինիս որակական անցման, դեպքերը մեր հերոսամարտերն են:Եթե հարցնեմ ինչ է իրանից ներկայացնում ստեխծումը, կամ փուլային անցումը դու երեվի չպատասանես այդ հարցին, դրա համար ել այդպիսի հարցեր ես տալիս:Ես չեմ ուզում անհամեստ երեվալ, սակայն ունեմ ամեն ինչի պատասխանը գիտական մակարդակով, և որպեսզի այս թեման չվերածվի նոր հիմքային ընդհանրացման պրեզենտացիայի ես չեմ շարունակում:
Եթե ժամանակս ների ես կբացեմ արանձին թեմա, և մենք կշարունակենք զրուցել:

Քեզ ասեմ իմանաս, որ քրիստոնյան հայերն էլ պակաս չեն ձուլվել այլ ազգերին ու մինչև հիմա էլ ձուլվում են:

Դա բնական է, այդ ուրիշ ազգերի մի մասը վախտին հայրական գծով հայ են եղել, այսինքն հայի մատոռով են:Իսկ թուքի պարագայուվ, որպեսզի ազգը ապրի պարբերաբար պետք է ազատվի իր տականքից; որը ես թուքացման պրիցես եմ անվանում:

[Varzor]

Ամեն ինչ այս կյանքում, (նույնիսկ տրանսցեդենտալ կատեգորիաները) ստեխծվում է որպես այդպիսին, և ծավալվում զարգացման աստիճաններով:Հայ ազգը ստեղծվել է Հայկի հաղթանակով, և որպեսզի պահպանի իր էությունը(կամ Էությունը մեծատառով, այսինքն Աստված պահպանի իրեն) անցել է զարգացման, կամ դիֆերենցիալ ստեխծման բոլորաշրջան:Վեջինիս որակական անցման, դեպքերը մեր հերոսամարտերն են:

Էդ մաթեմատիկական տերմինալոգիային թարգը տուր, մի քիչ ուշադրություն դարձրու ուղղագրությանը
Կատակը մի կողմ, բայց արի թացը չորի հետ չխառնենք: Այս թեմայում ընդամենը թննարկվում է ոչ թե Ավարայրի ճակատամարտի դերը, այլ այդ ճակատամարտի արդյունքի վերաբերյալ տեղեկությունները:

Եթե հարցնեմ ինչ է իրանից ներկայացնում ստեխծումը, կամ փուլային անցումը դու երեվի չպատասանես այդ հարցին, դրա համար ել այդպիսի հարցեր ես տալիս:Ես չեմ ուզում անհամեստ երեվալ, սակայն ունեմ ամեն ինչի պատասխանը գիտական մակարդակով, և որպեսզի այս թեման չվերածվի նոր հիմքային ընդհանրացման պրեզենտացիայի ես չեմ շարունակում:

Ճիշտն ասած եթե տենց ընդհանացված ու աբստրակտ հարց տաս, ապա թեժվար թե պատասխանեմ` ոչ կոռեկտ դրված հարց է
Մեկ էլ Կճեպն էր, որ "ամեն ինչ գիտեր"
Մեջբերածդ գրառմանս մեջ ընդհանրապես հարց չկար, չգիտեմ ինչից վերցրիր, որ հարցեր եմ տվել? Հարցս ընդամենը ոչ քրիստոնյա հայերի չձուլվելուն էր վերաբերվում:

Եթե ժամանակս ների ես կբացեմ արանձին թեմա, և մենք կշարունակենք զրուցել:
Դա բնական է, այդ ուրիշ ազգերի մի մասը վախտին հայրական գծով հայ են եղել, այսինքն հայի մատոռով են:Իսկ թուքի պարագայուվ, որպեսզի ազգը ապրի պարբերաբար պետք է ազատվի իր տականքից; որը ես թուքացման պրիցես եմ անվանում:

Խնդրեմ, բացիր թեման, կզրուցենք

[Erkrazi]

Ավարայրի ճակատամարտում հայերը պարտություն են կրել

Հայերը ոչ մի անգամ կարգին չեն հաղթել; ուստի կագին պարտելը և վերանալը որպես ազգ նրանց չի սպառնում:

[Lion]

Էս ինչ ասեցիր, ախպերս Մեր կարգին հաղթական ճակատամարտերում զոհված տղերքը պառկած տեղերում շուռ եկան...

[Malxas]

Հայերը ոչ մի անգամ կարգին չեն հաղթել; ուստի կագին պարտելը և վերանալը որպես ազգ նրանց չի սպառնում:

Erkrazi ջան, դու լավ տղա ես երևում, բայց մեր ճակատամարտերից՝ մանավանդ հաղթական, ոնց որ այնքան էլ տեղյակ չես, եղբայր

[Varzor]

Հայերը ոչ մի անգամ կարգին չեն հաղթել; ուստի կագին պարտելը և վերանալը որպես ազգ նրանց չի սպառնում:

Էս լուրջ ես ասում?
Լավ չի, լավ չի ... մտքերիդ ընթացքը հեչ լավը չի
Հայերի հաղթանակները ուղղակի մտել են ոչ միայն պատմության, այլև ռազմական դասագրքերի մեջ, նույնիսկ ակադեմաներում են դասավանդվում որպես ռազմատակտիկական գլուխգործոցներ, իսկ դու ասում ես...

[Erkrazi]

"Կարգին հաղթել" արտահայտության տակ ես նկատի ունեմ, ասենք հաղթելուց հետո ստրկացնել, ասիմիլացնել; Հայաստանը դարձնլ կայսրություն:Հատկանշական է, որ նույնիսկ Տիգրան Բ-ի օրոք հայերը չեն տնօրինել այն հսկայական տարածքներին, որոնց անունով պարծենում է մեր բարդույթավորված աշխարհակալ մտածողությունը:Տիգրանի գրավածը, դե յուրե համարվել է Միհրդատ Եվպատորի սեփականությունը:
Հարց է առաջանում, ինչու պիտի մենք անընդհատ գոյամարտեր մղենք և պարծենանք, որ մնացել ենք այնպիսին ինչպիսին եղել ենք ու կանք:Սա կարելի է ասել եզակի երեվույթ է..."Եգիպտական բուրգերը փոշի կդառնան"... և կարելի է բացատրել մեր հավերժության գաղտնիքը:

[Lion]

Նախ սկսենք նրանից, որ Տիգրանի գրավածը, դե յուրե չի համարվել է Միհրդատ Եվպատորի սեփականությունը, դա որտեղից հնարեցիք?? Եվ հետո, անձամբ ինձ համար. "կարգին հաղթել"-ը ամենևին էլ չի ասոցացվում. "հաղթելուց հետո ստրկացնել, ասիմիլացնել"-ու հետ...

[Malxas]

Երկրացին հավանաբար նկատի ունի Կապադովկիան, երբ ասում է, որ Տիգրանի գրավածը դե յուրե համարվել է Միհրդատի սեփականությունը, ինչը ոչ մի դեպքում չպետք է նույնացնել Տիգրանի մյուս նվաճումների հետ: Դե իսկ Կապադովկիայի դեպքում էլ պայմանագիրն այդպես է եղել, այսինքն Տիգրանը գտել է, որ Հայաստանի շահը դա է պահանջում:

[Lion]

Իհարկե, Malxas, ջան, ես էլ այդպես մտածեցի: Ամեն դեպքում, եկեք թարգենք "կարգին հաղթանակներ"-ի թեման - որ "կարգին հաղթանակներ" ճունենայինք, հիմա ընդհանրապես չէինք լինի...

[Varzor]

"Կարգին հաղթել" արտահայտության տակ ես նկատի ունեմ, ասենք հաղթելուց հետո ստրկացնել, ասիմիլացնել; Հայաստանը դարձնլ կայսրություն:Հատկանշական է, որ նույնիսկ Տիգրան Բ-ի օրոք հայերը չեն տնօրինել այն հսկայական տարածքներին, որոնց անունով պարծենում է մեր բարդույթավորված աշխարհակալ մտածողությունը:Տիգրանի գրավածը, դե յուրե համարվել է Միհրդատ Եվպատորի սեփականությունը:
Հարց է առաջանում, ինչու պիտի մենք անընդհատ գոյամարտեր մղենք և պարծենանք, որ մնացել ենք այնպիսին ինչպիսին եղել ենք ու կանք:Սա կարելի է ասել եզակի երեվույթ է..."Եգիպտական բուրգերը փոշի կդառնան"... և կարելի է բացատրել մեր հավերժության գաղտնիքը:

Կարգին հաղթելը էդ որ օրվանից դարձամ գրավել, ստրկացնել ու ասիմիլացնելը? Հիմա որ Ռուսները Ֆրնասիացիներին չեն ստրկացրել ուրեմն Նապոլեոնին չեն խաղթել, թե որ գերմանացիներին չեն ստրկացրել ուրեմն չեն հաղթել?
Տանց որ վերցնենք պատմության մեջ հիշատակված հաղթանակների մեծ մասը հաղթանակ չի լինի
Եթե Տիգրանի մասով ի նկատի ունես Կապադովկիան, ապա ասեմ, որ դա ընդամենը դաշինքի արդյունք էր, ինչպես նաև, իմ կարծիքով, Տիգրանի կողմից շրջահայաց քայլ:
Այդպիսի դեպքերը քիչ չեն պատմության մեջ, նույնիսկ Աստվածաշնչում են նկարագրված (Աբրահամի հետ կապված` գրաված քաղաքից վերցնում է միայն մարդկանց)

իսկ մեր հավերժության գաղտնիքը տիեզերական է: Քո լեզվով ասեմ` եթերային 8-րդ տատանողական մակարդակում (օկտավայի մակարդակ) տատանումը համապատասանում է "հայ" բառին ac

[Benadad]

ժողովուրդ ջան, էսքանը հաստատ կարդալու ցանկություն չունեմ, ընթացքում մի քանի հիմար մտքերի հանդւպեցի և որոշեցի արձագանքել…
Դուք ինչպես կընդունեիք մի հայ նախարարի, որը անցնի ադրբեջանցիների կողմը և հարձակվի Հայաստանի վրա…Նորմալ չէ՞,, թե եդ դեպքում էլ բդի սեք չկիսեց մյուս նախարարների կարծիքը...ամոթ է ամոթ:
Համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ Ավարայրի ճակատամարտի նշանակության մասին մի երկու նախադասություն եմ ուզում գրել: Աշխարհում չկա մի այնպիսի ազգ,որը կռված լիներ իր խղճի և կրոնի ազատության համար,որը պսակվեց հաղթանակով: Միայն տասնու-ինը դարերում ֆրանսները նման ճակատամարտ ունեցան: Այն որ Ավարայրը հաղթանակ էր ռազմական տեսանկյունից ակնհայտ է, բայց որ նա հաղթանակ է բարոյական տեսանկունից դա ցայտուն է: Հետագա դարերում պարսից կաառավարությունը մեկընդմիշտ հրաժարեց հայաստանը բռնի զրադաշտականեցնելու մտքից: Դա Ավարայրի արդյունքն էր: Եղիշեի խոսքերը մեջբերեմ… ոչ ոք չհաղթեց,այլ քաջերը քաջերի դեմ կռվեցին և պարտվեցի: Իսկ Վասակ Սյունուն արդարացնողը պետք է առնվազն լինի հայրենադավ: Անգամ եթե նա չէր ուզում միաբանել Վարդանի հետ, չպետք է անցներ պարսից կողմը, թե վախենում էր որդիների համար: Վահանը չվախեցավ իր հարազատների համար: Թե նա ախենում էր Սյունաց գահերեցությունից զրկվեր կամ վարազվաղանը եենքաան չէր լվացել արքայիցարքայի ուղեղը,որ Վասակին բան խոստանար: