Ավարայրի ճակատամարտ 451 թ.։ Հաղթանա՞կ, թե՞ պարտություն

[Lion]

"Բարոյական հաղթանակ" կոչվածը իրենց այլասերված պատկերացումներում (էն որ քեզ մորթում են, բայց դու երջանիկ ժպիտով հետևում ես դրան ու մտածում, որ... զատո ճիշտը դու ես), այլ ոչ թե իրական բարոյական հաղթանակը, որն այդ ճակատամարտում ռազմական հաղթանակի հետ միասին մեր կողմում էր: Հալալա պարսիկ պատմաբանին և իրանական պատմական դպրոցին, եթե այն ևս այս կարծիքին է: Չէի սպասում մի կողմից, հաճելի անակնկալ էր` մյուսից:

Հ.Գ.

Ուշադրություն դարձրեք, որ իրանական պատմական դպրոցն այս հարցում հենվում է հենց մեր` հայկական աղբյուրների վրա: Սա մի կողմից նշանակում է, որ ես իրոք ճիշտ էի, որ ժամանակին հետևության եկա, որ այս հարցի վերաբերյալ իրանական աղբյուրներ չեն պահպանվել, մյուս կողմից էլ հետաքրքիր է այն առումով, որ նույնիսկ մեր աղբյուրները, որոնց վրա հիմնվելով մերոնք խոսում են "պարտության" մասին, իրականում որպես հաղթական տեղեկություններ հաղորդողներ ընկալվում են նաև ոչ միայն իմ ու ինձ նմանների կողմից:

Հետաքրքիր, շատ հետաքրքիր կլիներ իմանալ իրանական դպրոցի կարծիքը "հայ-պարսկական" այլ իրադարձությունների մասին:

Հոդվածում կային որոշ թերություններ և միամտություններ, բայց դե ընդհանուր գաղափարը դա ոչ մի կերպ չի արժեզրկում:

[Artyom]

"Բարոյական հաղթանակ" կոչվածը իրենց այլասերված պատկերացումներում (էն որ քեզ մորթում են, բայց դու երջանիկ ժպիտով հետևում ես դրան ու մտածում, որ... զատո ճիշտը դու ես), այլ ոչ թե իրական բարոյական հաղթանակը, որն այդ ճակատամարտում ռազմական հաղթանակի հետ միասին մեր կողմում էր: Հալալա պարսիկ պատմաբանին և իրանական պատմական դպրոցին, եթե այն ևս այս կարծիքին է: Չէի սպասում մի կողմից, հաճելի անակնկալ էր` մյուսից:

Դե գրքերում ինչ գրվածա, էն եմ ասում: Դասագրքերում էդ «բարոյական հաղթանակ» կոչվածը շատ է օգտագործվում:

[Արէա]

Անչափ հետաքրքիր նյութ - ժամանակակից պարսիկ պատմաբանի կարծիքը Ավարայրի ճակատամարտի և Վարդանանց պատերազմի մասին -

http://haycafe.ru/blog/158.html

Հետաքրքիր է, չէ, ըստ պարսիկների մենք հաղթել ենք Ավարայրի ճակատամարտում: Ցավալին այն է, որ այս պարսիկը կարծես թե ավելի հարգանքով է մոտենում Վարդանին ու Վարդանանց, քան որոշ հայ "մտավորականներ..."

Դե մեծ հաշվով հաղթել ենք էլի: Եթե թշնամիդ ուզում ա մի բան, որից հրաժարվում ա պատերազմի վերջում, նշանակում ա դու հաղթել ես:

[Lion]

Դասագրքերը, Artyom ջան, ստերեոտիպներով տառապող նույն մարդիկ են գրում: Արէա ջան, իհարկե համաձայն եմ...

[Varzor]

Մահացել էր, եղբայր, Լուսավորիչների տոհմն էլ հանգել էր: Ասածս էնա, որ պետք չի Վարդանին ցեխը կոխել, դրանով մենք շատ բաներ ենք կորցնում... և հայտնի չի, թե ինչ ենք գտնում...

Ստոպ! Ես չասի ցեխը կոխենք, բայց սրբագրենք ու դարձնենք "միակ հերոսը"` չի դզում: Հիշենք փառքով որպես մեծ զորավար, մարտիկ և ազգային գործիչ: Հերիք չի, թե անպայման մեդալի վրա պիտի տպենք ու սրբերի շարքը դասենք, իրա հետ էլ իրանցականներին: Չնայած, եթե դա օգոտւ է տալիս ներկայիս Հայաստանին` ինչու չէ որ? կարելի է, եդռ մի բան էլ պետք է

[Varzor]

Մահացել էր, եղբայր, Լուսավորիչների տոհմն էլ հանգել էր: Ասածս էնա, որ պետք չի Վարդանին ցեխը կոխել, դրանով մենք շատ բաներ ենք կորցնում... և հայտնի չի, թե ինչ ենք գտնում...

Ասածս էնա, որ եկեղեցին քցել-բռնել ա, մտածել ա, որ ժողովրդին մի հզոր պատմական կերպար է պետք` օրինակելի կերպար: Ու հին հերոսներից միայն Վարդանն է հարմար եղել, քանի որ "մեռավ հանուն հավատքի ու եկեղեցու": Պատկերացնում ես որպես հերոս վերցնեին, ասենք Պապ թագավորին, կամ հեթանոս որևէ արքայի կամ հերոսի:?

Հ.Գ.
Լուսավորչի տոհմի ժառանգությունը ստացան նաև Մամիկոնյանները

[Varzor]

Դե մեծ հաշվով հաղթել ենք էլի: Եթե թշնամիդ ուզում ա մի բան, որից հրաժարվում ա պատերազմի վերջում, նշանակում ա դու հաղթել ես:

Փոքրիկ ճշտում` նշանակում է կատարել ես մարտական առաջադրանքը

[Արէա]

Փոքրիկ ճշտում` նշանակում է կատարել ես մարտական առաջադրանքը

Եթե չես պարտվել (չես փախել, չես ծնկել, չես ոչնչացել), ուրեմն հաղթել ես: Կյանքի օրենքն ա:

[Varzor]

Եթե չես պարտվել (չես փախել, չես ծնկել, չես ոչնչացել), ուրեմն հաղթել ես: Կյանքի օրենքն ա:

Չե, դե տենց չի:
Եթե չես պարտվել, դեռ չի նշանակում, որ հաղթել ես` բա ոչ ոքին
Սենց նայի` Լիոնիդասն ու իր 300 մարտիկներն այնուամենայինվ ընկան, բայց կատարեցին իրենց մարտական առաջադրանքը, որի արդյունքում ծնվեց հաղթանակը: Այսինքն` իրենք պարտվեցին մարտում, բայց հաղթեցին պատերազմում:
Բայց Վարդանի պարագայում այլ է: Նա հաղթեց մարտում:
Մարտի դաշտում ոչ ոքի չլինելու հանգամանքը մանրամասն քննարկել ենք այլ թեմայում: Եթե նույնիսկ մարտն անորոշ ելք ունի, ապա չի նշանակում որ յուրաքանչյուր կողմ իր "փայ" օգուտն ու վնասը չի ստացել այդ մարտից:
Ախր հենց նույն Եղիշեյի մոտ ոչ մի խոսք չկա պարտության մասին, առավել ևս բարոյական հաղթանակի:

[Արէա]

Չե, դե տենց չի:
Եթե չես պարտվել, դեռ չի նշանակում, որ հաղթել ես` բա ոչ ոքին
Սենց նայի` Լիոնիդասն ու իր 300 մարտիկներն այնուամենայինվ ընկան, բայց կատարեցին իրենց մարտական առաջադրանքը, որի արդյունքում ծնվեց հաղթանակը: Այսինքն` իրենք պարտվեցին մարտում, բայց հաղթեցին պատերազմում:
Բայց Վարդանի պարագայում այլ է: Նա հաղթեց մարտում:
Մարտի դաշտում ոչ ոքի չլինելու հանգամանքը մանրամասն քննարկել ենք այլ թեմայում: Եթե նույնիսկ մարտն անորոշ ելք ունի, ապա չի նշանակում որ յուրաքանչյուր կողմ իր "փայ" օգուտն ու վնասը չի ստացել այդ մարտից:
Ախր հենց նույն Եղիշեյի մոտ ոչ մի խոսք չկա պարտության մասին, առավել ևս բարոյական հաղթանակի:

Սենց օրինակ բերեմ, ես գալիս եմ ձեր տունը թալանելու, դու հարձակվում ես վրաս ու սկսում ենք ծեծել իրար, մի երկու ժամ լավ ցխում ենք իրար, որից հետո երկուսիս գլուխները ցբխած, ձեռ ու ոտ ջարդած վիճակում տանում են հիվանդանոց: Առողջանալուց հետո ես հետ եմ կանգնում իմ մտադրությունից թալանել քո տունը: Հիմա դու հաղթեցի՞ր, թե չէ: Կարճ. կամ հա, կամ չէ:

[Varzor]

Սենց օրինակ բերեմ, ես գալիս եմ ձեր տունը թալանելու, դու հարձակվում ես վրաս ու սկսում ենք ծեծել իրար, մի երկու ժամ լավ ցխում ենք իրար, որից հետո երկուսիս գլուխները ցբխած, ձեռ ու ոտ ջարդած վիճակում տանում են հիվանդանոց: Առողջանալուց հետո ես հետ եմ կանգնում իմ մտադրությունից թալանել քո տունը: Հիմա դու հաղթեցի՞ր, թե չէ: Կարճ. կամ հա, կամ չէ:

Արէա ջան հարցդ կոռռեկտ չի ձևակերպված:
"Հաղթեցիր?" Բայց որտեղ?
Սեփականության պաշտպանության հարցում` այո, ձեռնամարտում` բժիշկներն ավելի լավ կասեն, թե ով է ավելի շատ տուժվել ու վնասվել ` ոչ ոքի
Հաղթում են ինչ-որ կոնկրետ դրվագում կամ շրջանակներում: Վարդանանաք` հաղթեցին Ավարայրի ճակատամարտում:
Իսկ եթե հին ողբանվագ տարբերակեվ նայենք, ապա ստացվում է, որ "պարտվեցին ճակատամարտում, բայց քանի որ պարսիկները հայերն դավանափոխ չարեցին` տանաք բարոյական հաղթանակ": Իսկ ով ասեց, որ դա բարոյական հաղթանակ էր? Ժողովրդի մի մասը դեռ լավ էլ հեթանոս էր, էլ չեմ ասում: Ով ասեց, որ հնց այդ ճակատամարտում հայերի կրած պարտությունը ստւպեց պարսիկներին հետ կանգնել իրենց մտքից?
Եթե մերոնք պարտվել էին, ապա ինչից վախեցան պարսիկները? Որ նորից գային, թեկուղ փոքր զորքով, մեկա դեմներն առնել չէր լինի: Ինչա, զորք չուներ շահը, թե պարտված ազգից էր վախենում?

Հիշեք, պարտվածից երբեք չեն վախենում, քանի որ նա արդեն իսկ պարտված է: Իրսկ հաշվի ատնելով, որ ոչ միայն պարտված էր, այլ նաև ժամանակավորապես գլխատված (Սպարապետն ընկավ, հետն էլ շատ ու շատ իշխաններ), ապա լավ էլ առիթ էր կրկին հարձակվելու:
Կամ ինչ ա նշանակում պարտվել մարտի դաշտում? Նշանակում ա`
1. փախչել մարտի դաշտից,
2. կորցնել ավելի շատ զինվոր,քան թշնամին,
3. կորցնել կամ հանձնել նպաստավոր դիրքը
....
Այսինքն ցանկացած պարագայում հակառակորդը ստանում է ԱՌԱՎԵԼՈՒԹՅՈՒՆ: Իսկ առավելությունը չզարգացնելու համար լւորջ հիմքեր են պետք: Հո Պյուրոսյան հաղթանակ չէի տարել?

Էս "բարոյական հաղթանակ" տերմինը ""Պյուրոսյան հաղթանակի" հականիշն ա?

[Արէա]

Կամ ինչ ա նշանակում պարտվել մարտի դաշտում? Նշանակում ա`
1. փախչել մարտի դաշտից,
2. կորցնել ավելի շատ զինվոր,քան թշնամին,
3. կորցնել կամ հանձնել նպաստավոր դիրքը

Պարտվել մարտի դաշտում նշանակում ա.

1. Չկարողանալ պաշտպանել էն, ինչի համար կռվում էիր

Վերջ: Մնացածը անհաջողության մատնված զորավարների, ու վայ ազգասեր պատմաբանների հորինած բլա-բլաներն են:

[Lion]

Ստոպ! Ես չասի ցեխը կոխենք, բայց սրբագրենք ու դարձնենք "միակ հերոսը"` չի դզում: Հիշենք փառքով որպես մեծ զորավար, մարտիկ և ազգային գործիչ: Հերիք չի, թե անպայման մեդալի վրա պիտի տպենք ու սրբերի շարքը դասենք, իրա հետ էլ իրանցականներին: Չնայած, եթե դա օգոտւ է տալիս ներկայիս Հայաստանին` ինչու չէ որ? կարելի է, եդռ մի բան էլ պետք է

Չի, իհարկե միակ հերոսը չի, ինքս էլ դա ասացի: Ավելին, կարծում եմ մեր ազգը այդքան վատը չի, որ այդ միակ հերոսն ունենա: Իրեն, Վարդանին, եթե ինչ-որ հրածքով հիմա կենդանացնեինք ու հարցնեինք, հաստատ լիքը հերոսների անուններ կտանք, որոնց անունները հիմա դժբախտաբար չգիտենք: Դե մնացածն էլ պարզ է, եկեղեցին իր քարոզչությունը պիտի աներ, սա բնական է: Պատահական չէ, որ քրիստոնեությունից հետո միանգամից կորում են այնպիսի հին հայկական անուններ, ինչպիսիք են Տիգրան, Հայկ, Վահագն և այլն...

Varzor ջան, Արէա ջան, թույլ կտաք շաքարով միջամտեմ ձեր խոսքին? Ժամանակին ինքս էլ եմ շատ մտածել այդ ամենի մասին և ահա, թե ինչ կարծիքի եմ եկել. Հատված "Վարդանանց պատերազմի որոշ դրվագների վերլուծություն:" Երևան 2003 գրքից

"...գ) Ավարայրի ճակատամարտի արդյունք: Այս ամենով հանդերձ` Ավարայրի ճակամարտը հայերիս համար հաղթանա՞կ էր, թե պարտություն: Ըստ Եղիշեի. “Ոչ մի կողմը հաղթեց, ոչ մյուս, այլ քաջերը քաջերի դեմ դուրս գալով երկու կողմն էլ պարտվեցին: Բայց քանի որ սպարապետը ընկել էր կռվի դաշտում… ուստի հայոց զորքը ցրվեց” [1]: Այս զգացմունքային և անորոշ բնորոշումը մեր պատմագետներին հիմք է տալիս ասելու, որ Ավարայրի դաշտում հայերը պարտություն կրեցին: Հետագայում, կարծես արդարանալով, առաջ քաշվեց բարոյական հաղթանակ-ռազմական պարտություն բանաձևը: Ճակատամարտը, իրոք, խոշոր բարոյական հաղթանակ էր: Այն Հայկյան ոգու ցասումն էր, որը հայոց պետականության կորստից հետո ապացուցեց, որ հայը երբեք ստրուկ չի լինի, իսկ հայ ռազմիկը և հայոց զենքը ունեն այնպիսի հատկություններ, որոնց հետ հաշվի չնստելը կարող է ծանր հետևանքներ ունենալ ցանկացած թշնամու համար: Այն դրեց մի գաղափարախոսության և մի ոգու հիմք, որը պահեց ու պահպանեց մեր ազգը հետագա ծանր փորձություններում` ընդհուպ մինչև մերօրյա Արցախյան հերոսամարտը, որի մարտիկները մեկ անգամ ևս փայլուն կերպով ապացուցեցին, որ Վարդանանց ոգին անմար է: Բայց արդյո՞ք այն ռազմական պարտություն էր: Մեր կարծիքով՝ միանշանակ ոչ: Հարցը լուսաբանելու համար պարզենք, թե ըստ ռազմական պատմաբանների հին աշխարհում և միջնադարում որն է համարվել բանակի պարտություն: Դա այն վիճակն է, երբ կողմերից մեկը մյուսի համեմատ կրում է 1,5-ից ավել անգամ կորուստ և (կամ) թողնում է մարտադաշտը, դիմելով փախուստի, որից հետո դադարում է բանակի և (կամ) երկրի դիմադրությունը: Օր.՝ Գավգամելայի ճակատամարտում Աքեմենյանների, Խառանի ճակատամարտում հռոմեացիների, Ոսխայի ճակատամարտում Սասանյանների կրած պարտությունները դրա դասական օրինակներ են: Իսկ ի՞նչ եղավ Ավարայրում: Ըստ Եղիշեի մթնելուց հետո կողմերը վերադարձան ելման դիրքեր: Պարտության մասին խոսք չկա և այստեղ պետք չէ Եղիշեին սխալ հասկանալ: Հայոց զորքը չէր պարտվել և անտեր չէր: Պահեստազորը, իսկ Վարդանի մահից հետո նաև ողջ զորքը, ղեկավարող Համազասպ Մամիկոնյանն ու Արշավիր Կամսարականը հրավիրեցին ողջ մնացած նախարարների խորհրդակցություն: Արդյունքում որոշվեց, որ հայերը հասել են սպարապետի դրած նպատակին, այսինքն թշնամին խիստ արյունաքամ էր եղել:
Այլևս իմաստ չուներ շարունակել ճակատամրտը հաջորդ օր, մանավանդ, որ հայերի վիճակն էլ թեթև չէր: Սակայն այստեղ միանշանակ սխալ կլիներ խոսել հայերի պարտության մասին: Հայերը լիակատար մարտակարգով նահանջեցին գետի մյուս ափը և պարսիկներ չկարողացան հասնել իրենց նպատակին՝ ջախջախել հայերին: Ավելին. հայերն էին հասել իրենց նպատակին՝ արյունաքամ անելով թշնամու բանակին: Այլևս ճակատամարտը հայերի կողմից շարունակելն իմաստ չուներ: Այս իմաստով է Եղիշեն նշում, որ հայերը ցրվեցին: Այսինքն ոչ թե պարտվեցին, ջախջախվեցին և ցրվեցին, այլ պլանավորված, գիտակցաբար, մարտավարական խնդիրներից ելնելով, քանի որ կատարել էին իրենց մարտական առաջադրանքը, մասնատեցին ուժերը: Իրոք. սպասվող պարտիզանական լեռնային պայքարում իմաստ չուներ պահել մեծ և կենտրոնացած բանակ: Պետք էր ստեղծել փոքրաթիվ, բայց արագաշարժ և ճկուն 500-600 հոգանոց ջոկատներ՝ պայքարը շարունակելու համար, որն էլ կատարվեց: Հատկանշական է, որ պարսկական բանակը այն աստիճան էր թուլացել, որ նույնիսկ փորձ չարեց խանգարել հայերի նահանջը կամ հետապնդել նրանց: Ի դեպ ստրատեգիական տեսանկյունից մեծ է Ավարայրի ճակատամարտի նմանությունը Բորոդինոյի ճակատամարտի հետ, երբ ռուսները, արյունաքամ անելով թշնամուն, թողեցին Մոսկվան՝ խնայելով բանակը և շարունակելով պայքարը: Ոչ մի պատմաբան այժմ չի համարձակվի Բորոդինոյի ճակատամարտը համարել ռուսների պարտություն:
Այսպիսով կարելի է տալ Ավարայրի ճակատամարտի արդյունքի հետևյալ բնորոշումը. այն տակտիկական առումով անորոշ, բայց ավելի շատ հօգուտ հայկական ուժերի տեղի ունեցած ճակատամարտ էր (պարսիկները երեք անգամ ավել կորուստ տվեցին), իսկ ստրատեգիական առումով հայերը շահեցին այն և դրա, ինչպես նաև երկրում ծագած կատաղի պարտիզանական պայքարի հետևանքով, հաղթեցին պատերազմում, քանի որ շուտով պարսկական բանակը հեռացավ երկրից և վերականգվեց նախկին վիճակը, որն այն պայմաններում հավասարազոր էր հաղթանակի: Ի դեպ զուտ ռազմա-ստրատեգիական առումով մեծ է Վարդանանց պատերազմի նմանությունը Չեչենական առաջին պատերազմի հետ: Ոչ ոք այժմ չի կարող ասել, որ ռուսները հաղթեցին այդ պատերազմում: Սակայն կրկին եմ ցանկանում ընդգծել, որ նմանությունը վերջանում է սրանով: Իրոք. եթե հայերը պայքարում էին ազգի գոյության, ասիմիլյացիային դիմադրելու և ինքնապահպանման համար, ապա չեչենները զոհ գնացին միջազգային ինտրիգներին և ազգային սնափառությանը՝ դուրս գալով հզոր պետության դեմ: Դա թույլատրելի է միայն այն դեպքում, երբ դրված է ազգի լինել-չլինելու հարցը: ԵՎ եթե այդ դեպքում ազգը անպայման կհաղթի, ապա այլ պարագայում ջախջախումն անխուսափելի է:"

_______________________
[1] Եղիշե "Վարդանի և Հայոց պատերազմի մասին", Երևան 1989՝ էջ 241:"

[Varzor]

Պարտվել մարտի դաշտում նշանակում ա.
1. Չկարողանալ պաշտպանել էն, ինչի համար կռվում էիր
Վերջ: Մնացածը անհաջողության մատնված զորավարների, ու վայ ազգասեր պատմաբանների հորինած բլա-բլաներն են:

Մասսամբ ճիշտ ես, եթե խոսքը գնում է վճռական ճակատամարտի մասին, երբ ճակատամարտի ելքն է որոշում, թե հետագայում ինչ կլինի տվյալ ազգի-պետության հետ: Բայց բուն ռազմական առումով միշտ չի, որ կռվում են ինչ-որ պան պաշտպանելու համար: Սակայն Ավարայրի պարագայում, կարծու եմ մի քիչ այլ էր իրավիճակը: Չի կարելի ասել, որ հայերը պարտվեցին: Հենց էեկուզ Եղիշեի կողմից նկարագրված ճակատամարտի ընթացքը թույլ է տալիս ենթադրելու, որ չնայած ուժերն անհավասար էին, բայց այնուամենայնիվ հայկական կողմը հաղթանակի մեծ հույսեր ուներ, նույնիսկ անցավ ճակատային հարձակման կենտրոնով: Սովորաբար թոյլկողմը այդպիսի հարձակման չի դիմում Բացի այդ ճակատամարտի ավարտից հետո հստակ ասվում է, որ "հայոց զորքը ցրվեց տներով": Ոչ ի խելամիտ իշխան-զորավար այդպիսի որոշում չէր կայացնի, եթե երկրի վիճակը օրհասական լիներ` եթե պարտություն կրած լինեին: Ամանայն հավանականությամբ, թե և հայկական կողմը մեծ կորուստենր կրեց, սակայն կատարեց իր առջև դրված հիմնական խնդիրը` կանգնեցրեց պարսկական մեծաթիվ ուժերի առաջխաղացումը և ՄՆԱՑ ԻՐ ԴԻՐՔԵՐՈՒՄ Ավարայրի դաշտում, չփախավ, չնահանջեց, այլ հրամանի համաձայ "ցրվեց տներով": Ասինքն հայերի կողմից պարսկական զորքին հասցված պնասն այնքան մեծ էր, որ պարսկական զորքը այլևս նպատակահարմար չէր գտնում ոչ մի այն շարունակել հարձակումը, այլ մանևրել և շարունակել դեպի երկրի սիրտը շարժվելը: Քանի որ պարսկական կողմը հասկացավ, թե ինչպիսի ապագա է սասվում իր զորքին, ապա այդպիսի խառը ժամանակներու իմաստ չտեսավ իմ մնացած զորքը "փուռը" տալու: Երկիրը գրավելու համար բավարար չէ ունենալ այնքան զորք, որ պեսզի հաղթես նրան ճակատամարտերում: Պետք է ունենալ այնքան, որպեսզի դրանից հետո կարողանաս պահպահել ձեռքբերումը: Մի շատ ակնառու օրինակ բերեմ` ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի զորքերը իրաքի գրավման ժամանակ տասնապատիկ քիչ զոհեր տվեցին, քան հետագա ձեռքբերում պահելու ժամանակ:

Միանշանակ Ավարայրի ճակատամարտը պարտություն չի կարելի համարել, առավել ևս՝ բարոյական հաղթանակ: Այն միանշանակ մարտական խնդրի կատարում էր՝ թշնամու առաջխաղացման կանգնեցում, երկիրը հետագա ասպատակությունից փրկելու արդյունքով… Այսինքն՝ ՀԱՂԹԱՆԱԿ էր

Հ.Գ.

Ցանկացած մարտական հաղթանակ, այն էլ ազգային պայթարի մարտերում, ինքնին բարոյական հաղթանակ է, այլ կերպ ուղղակի չի կարող լինել` միայն հաղթողն է, որ պիտի խնդա

[Lion]

Ուղղակի բանն այն է, որ իրենց աբսուրդ սխեմաներուվ որոշ հայ մտավորականներ արժեզրկեցին "բարոյական հաղթանակ" տերմինը այն աստիճան, որ հիմա, մամուլում հաճախ եմ հանդիպել, այն միշտ որոշակի հեգնական իմաստով է օգտագործվում...