Raedwulf-ի խոսքերից
Իրականում 600 տարիների ընթացքում հայերենը թուրքերենից շատ մեծ քանակությամբ բառեր է փոխառել, պարզապես 19-րդ դարում մեր ազգի մեծերը մեր լեզուն մաքրել են թուրքական ազդեցությունից, չնայած քերականության վրա թուրքերենի ազդեցությունը ակնհայտ է (օրինակ այն, որ մասամբ թուրքերենի ազդեցության տակ հայերենը անալիտիկ լեզվից վերածվեց սինթետիկ լեզվի, "եր", "ներ" հոգնակիակերտ մասնիկները առաջացել են թուրքերենի "lar", "ler" հոգնակիակերտ մասնիկների կաղապարով և այլն):
Ինչ վերաբերվում է ի-յ արտասանությանը: Իրականում "յ"-ն որը մենք լսում ենք օրինակ Գերմանիա բառի վերջում նույն "ի" հնչույթն է: Առոգանության մեջ կա ալլոֆոնների գաղափարը: Որոշակի միջավայրում հնչույթները կարող են փոխել իրենց արտասանության մեխանիզմը և այս նոր մեխանիզմով արտաբերվող հնչույթը կոչվում է ալլոֆոն: Այսինքն Գերմանիա բառում հնչող "յ"-ն իրականում ոչ թե "յ" հնչույթն է, այլ "ի" հնչույթի ալլոֆոնն է, որը "յ"-ի հետ ոչ մի կապ չունի: Ալլոֆոնը ի դեպ անկախ հնչույթ չի, այլ ավելի շուտ հնչույթի տարբերակն է: Նույն միջավայրում հնչույթի և նրա ալլոֆոնի առկայությունը անհնարին է, եթե նույն միջավայրում կարող են հանդիպել և հնչույթը և նրա ալլոֆոնը, ապա դրանք երկու անկախ հնչույթներ են:
Բերեմ օրինակ: Անգլերեն սովորող հայերի համար շատ մեծ դժվարություն է ներկայացնում æ հնչույթի արտասանությունը, ինչպես օրինակ cat բառում: Բայց իրականում հայերը չեն գիտակցում, որ այդ նույն æ հնչույթը մենք ունենք հայերենում: Օրինակ փորձեք "ա" հնչույթը արտասանել նույն ձևով արև և կյանք բառերում: Ինչքան էլ փորձեք չի ստացվի, որովհետև կյանք բառում "ա"-ն առաջնալեզվային ցածր ձայնավոր է դառնում (շատ նման անգլերեն æ հնչույթին), մինչդեռ "արև" բառում այն ետլեզվային ցածր ձայնավոր է: Փաստորեն, հայերենում երբ "ա" հնչույթին նախորդում է "յ", այն դառնում է առաջնալեզվային ցածր ձայնավոր: Տվյալ դեպքում կյանք բառի æ-ն հանդիսանում է "ա" հնչույթի ալլոֆոնը:
Մեկ ուրիշ օրինակ: Անգլախոսները շատ դժվարությամբ են ընկալում և արտասանում ոչ շնչեղ "պ", "կ", "տ" հնչույթները, նրանք այս հնչույթները սովորաբար ընկալում են որպես "բ", "գ", "դ": Սակայն նրանք չեն գիտակցում, որ անգլերենում նույնպես կան այս հնչույթները: Անգելերում եթե "p", "k", "t" հնչույթներից առաջ գալիս է "s" հնչույթը, նրանք կորցնում են իրենց շնչեղությունը և դառնում "պ", "կ", "տ": Օրինակ ամերիկացին երբեք չի ասի "սթար" (մենակ անգրագետ հայերը բառը այսպես կարտասանեն), այլ կասեն "ստար", "սփորթ"-ի տեղը կասեն "սպորտ", "սքեյթ"-ի տեղը կասեն "սկեյթ" և այլն: Տվյալ դեպքում անգլերենում "պ", "տ", "կ"-ն հանդիսանում "փ", "թ", "ք" հնչույթների ալլոֆոններ, եթե այս հնչույթներին նախորդում է "s" հնչույթը:
Հուսով եմ ամեն ինչ պարզ բացատրեցի: Վերադառնանք թուրքերենի ազդեցությանը մեր խոսակցականի հետ: Որպեսզի թուրքերենը ինչ-որ ազդեցություն ունենա մեր արտասանության վրա պարտադիր պայմաններ են, որ հայերը մեծամասնությունը վարժ տիրապետի թուրքերենին, առօրյա շփումներ ունենա թուրքերենի բնածին լեզվակիրների հետ, հայերի ու թուրքերի միջև պետք է լինի ամուր մշակութային կապեր: Ու քանի որ այս պայմաններից որևէ մեկը ապահովված չի, թուրքերենի եղած ազդեցությունն էլ կամաց կամաց ավելի է թուլանում:
Եթե տառասխալներ կամ անկապ մտքեր արտահայտած լինեմ, կներեք, ահավոր հոգնած գլխով եմ այս ամենը գրել
Էջանիշներ