Ուրարտու

[Varzor]

Մուծածիրը ինչ-որ շատ հեռու է, Միտանիի կազմում լինելու համար: Իսկ "կուտիներ"-ը դրանք հայերն էին...

Կուտիները (նՆաև գուտիներ) ըստ պաշտոնական վարկածի բնակվում էին Ուրմիա (Արամեա) լճի հարավային, հարավ-աևըմտյան հատվածում: Մի քանի անգամ արշավանքներով անցել են միջագետքը: Երկար ժամանակ հանդիսանում էին "կռվախնձոր" Ասորեստանի և "Ուրարտուի" միջև, որպես պետություն վերացվեց Ասորեստանի կողմից: Ըստ էության նրանք Ուրմիա լճի ավազանի ցեղեր էին, հայերն "բարեկան": կա վարկած, որ դրանք քրդերի նախնիներն էին:

[Lion]

Կուտիները (նՆաև գուտիներ) ըստ պաշտոնական վարկածի բնակվում էին Ուրմիա (Արամեա) լճի հարավային, հարավ-աևըմտյան հատվածում: Մի քանի անգամ արշավանքներով անցել են միջագետքը: Երկար ժամանակ հանդիսանում էին "կռվախնձոր" Ասորեստանի և "Ուրարտուի" միջև, որպես պետություն վերացվեց Ասորեստանի կողմից: Ըստ էության նրանք Ուրմիա լճի ավազանի ցեղեր էին, հայերն "բարեկան": կա վարկած, որ դրանք քրդերի նախնիներն էին:

Դրանք հայեր էին, որ բնակվում էին պատմական Կորճայքի ու Պարսկահայքի գավառում

[Varzor]

Դրանք հայեր էին, որ բնակվում էին պատմական Կորճայքի ու Պարսկահայքի գավառում

Դե տարածքով իրոք Պարսկահայք նահանգն է (այլ անվանում էլ ուներ, չեմ հիշում )
բայց հին աղգյուրներում, ցավոք հայերի մասին բան գրված չի, չնայած հենց այդ նույն աղբյուրները նրանց Լեռնաշխարհի մյուս բնակիչներից չեն տարբերում

[Lion]

Կա, կա: Արտակ Մովսիսյանի մենագրությունները այդ հարցը միանշանակ լուծում են:

[Benadad]

Կուտիները (նՆաև գուտիներ) ըստ պաշտոնական վարկածի բնակվում էին Ուրմիա (Արամեա) լճի հարավային, հարավ-աևըմտյան հատվածում: Մի քանի անգամ արշավանքներով անցել են միջագետքը: Երկար ժամանակ հանդիսանում էին "կռվախնձոր" Ասորեստանի և "Ուրարտուի" միջև, որպես պետություն վերացվեց Ասորեստանի կողմից: Ըստ էության նրանք Ուրմիա լճի ավազանի ցեղեր էին, հայերն "բարեկան": կա վարկած, որ դրանք քրդերի նախնիներն էին:

չեի սպասում, որ նման անհեթեթություն դուրս կտաս, ինչ քուրդ, ինչ զիբիլ.. եդ վաղտ քրդերը ուր է՞ին:

Դա իմ խնդիրը չ որ դու չես իմացել այդ երկու բարբառների տարբերությունների մասին...Իմ գրած խալդերենը կապ չուն խալդայներ ցեղանվանհետ, իմ ասածս կապի ունի Խալդ աստծո պաշտամունքային լեզվի հետ, երբ այն ներմուծվեց Ուրարտու, նրա հետ եկավ նաև նրա պաշտամունքային լեզուն ՝ խուռիերենի տարբերակը, որը գրվում էր ասորեստանյան պարզեցված սեպագրերով:

[Varzor]

չեի սպասում, որ նման անհեթեթություն դուրս կտաս, ինչ քուրդ, ինչ զիբիլ.. եդ վաղտ քրդերը ուր է՞ին:

Դա իմ խնդիրը չ որ դու չես իմացել այդ երկու բարբառների տարբերությունների մասին...Իմ գրած խալդերենը կապ չուն խալդայներ ցեղանվանհետ, իմ ասածս կապի ունի Խալդ աստծո պաշտամունքային լեզվի հետ, երբ այն ներմուծվեց Ուրարտու, նրա հետ եկավ նաև նրա պաշտամունքային լեզուն ՝ խուռիերենի տարբերակը, որը գրվում էր ասորեստանյան պարզեցված սեպագրերով:

Նախ պետք չէ վիրավորական արտահայտություններ գրել: "Դուրս եմ տալիս", դու էլ ՆԵՐՍ ԸՆԴՈՒՆԻ Եթե ուզում ես, հանգիստ կարող ենք ֆորումից դուրս հանդիպել
Պետք չէ վիրավորել քրդերին, իրենք քեզ վիարվորել են?

Իսկ թեմայի շուրջ ասեմ, որ կուտիներին քրդերին ՆԱԽՆԻՆԵՐ (ոչ թէ քրդեր) համարելը ընդամենը վարկած է, եվ իմ վարկածը չէ: Քրդերն էլ իրանական ցեղերեն են, հենց "քուրդի" անվանումով առաջին անգամ, եթե չեմ սխալվում հիշատակվում են մ.թ. 2-րդ դարում:
Նորից եմ կրկնում, դրանք բառբառներ չեն, նույն ասորերենը, հանդիսանալով աքքադերեին բառբառներից մեկը, ունեցել է իր ենթաբառբառները: Նույն լեզվի տարբեր անվանումներն են (տարբեր ձևով են կարդում):
Եթե խոսքը գնում է "պաշտամունքային", տաճարական լեզվի հետ, ապա այո, "պաշտոնական" վարկածով "ուրարտների" տաճարական և կառավարական լեզուն իրոք համարվում է խուռիների բառբառ, գիրը խուռիտական, սակայն "ասորեստանյան" սեպագիր գոյություն չունի: Սեպագիրը գոյություն ուներ արդեն առնվազն 1000 տարի, մինչև Ասորեստանի ստեղծումը: Նույն "պաշտոնական" վարկածով խոռիտները սեպագրերը վերցրել են խեթերից: Եթե չեմ սխալվում խեթական սեպագրերն ավելի հին են, քան ասորականը և ավելի շատ ժամանակակիցն են շումերականին: Ասորական սեպագիրը հենց միջագետքյան սեպագիրն է, որը օգտագործում էին շումերները, նրանցից "ժառանգեցին" աքքադները, հետո ասորիները:
Ըստ ևս մեկ վարկածի ասորիները (աշշուր) ընդամենը աքքադական մի ցեղ էին, որոնք իրենց գլխավոր աստված Աշշուրի անունով էին կոչվում:
Նման դեպքեր պատմությանմեջ շատ են: Օրինակ եզդիները` քրդեր են, որ եզիդական կրոնի հետևորդներ են:

[Պանդուխտ]

Քաղդիերէնը կապ չունի Խալդ աստծու հետ:

Քաղդիերէնը՝ հին արտասանութեամբ քալդիերէն՝ ակկադերէնն է: Որոշ ժամանակ Բաբելոնը կոչուեց Քալդէա (Քաղդէա), իշխող ընտանիքի անունով:

Այժմ նրանց անունով գոյութիւն ունի ասորական մի կաթոլիկ եկեղեցի, համայնք, որ կոչւում է Քալդանի (հայերէն՝ քաղդէացի):

Haldi, Խալդի, ուրարտական աստծու անուն է, որմով Աճառեանն անուանել է Ուրարտուի ժամանակ արձանագրուած սեպագիր լեզուն:

[Varzor]

Քաղդիերէնը կապ չունի Խալդ աստծու հետ:

Քաղդիերէնը՝ հին արտասանութեամբ քալդիերէն՝ ակկադերէնն է: Որոշ ժամանակ Բաբելոնը կոչուեց Քալդէա (Քաղդէա), իշխող ընտանիքի անունով:

Այժմ նրանց անունով գոյութիւն ունի ասորական մի կաթոլիկ եկեղեցի, համայնք, որ կոչւում է Քալդանի (հայերէն՝ քաղդէացի):

Haldi, Խալդի, ուրարտական աստծու անուն է, որմով Աճառեանն անուանել է Ուրարտուի ժամանակ արձանագրուած սեպագիր լեզուն:

Հենց այս տարբերակն է, որ ավելի ընդունված է:
Աճառյանի կողմից Խալդի լեզու է անվանվել պաշտոնական "ուրարտերենը"` խուռիերենը:

Քաղդիերեն տարբերակը հայերեն լեզվին բնորոշ ձևափոխությունների արդյունքում է ստացվել` լ=ղ (Երուշալիմ=Երուսաղեմ, Պավել=Պողոս և այլն)
Այո, գոյություն ունի քաղդի եկեղեցին (խալդեական) և ըստ էության նրանց լեզուն նոր-ասորերենն է (նորից նշեմ, որ ասորորերնը աքքադերենի, այսինքն հալդիերենի հյուսիսային բառբառների է համարվում) և ոչ մի կապ չունի Խալդ-Հայկ -ի հետ:
Եթե ուշադիր նայեք Ուրարտական Խալդ աստծու պահպանված պատկերին, ապա շատ նման է Աղեղնավոր Հայկին, ավլի ճիշտ պատկերված է աղեղնավոր` շատ մեծ նետով (միգուցե նիզակով) և գծապատկերով շատ նման է Հայկ (Օրիոն) համաստեղությանը:

[Պանդուխտ]

Հենց այս տարբերակն է, որ ավելի ընդունված է:
Աճառյանի կողմից Խալդի լեզու է անվանվել պաշտոնական "ուրարտերենը"` խուռիերենը:

Քաղդիերեն տարբերակը հայերեն լեզվին բնորոշ ձևափոխությունների արդյունքում է ստացվել` լ=ղ (Երուշալիմ=Երուսաղեմ, Պավել=Պողոս և այլն)
Այո, գոյություն ունի քաղդի եկեղեցին (խալդեական) և ըստ էության նրանց լեզուն նոր-ասորերենն է (նորից նշեմ, որ ասորերէնը աքքադերենի, այսինքն հալդիերենի հյուսիսային բառբառների է համարվում) և ոչ մի կապ չունի Խալդ-Հայկ -ի հետ:
Եթե ուշադիր նայեք Ուրարտական Խալդ աստծու պահպանված պատկերին, ապա շատ նման է Աղեղնավոր Հայկին, ավլի ճիշտ պատկերված է աղեղնավոր` շատ մեծ նետով (միգուցե նիզակով) և գծապատկերով շատ նման է Հայկ (Օրիոն) համաստեղությանը:

Հալդերէն կամ Խալդերէն լեզու չկայ, հ-ով կամ խ-ով սկսող անուանումով. Միջագետքի այս ժողովրդի անունով կոչուած:

Քաղդիէրէնն է ճիշտը: Խալդերէն կոչուածը ուրարտական սեպագրերի լեզուի համար տրուած անուն է Աճառեանից (նրա օգտագործելը գիտեմ միայն):

[Varzor]

Հալդերէն կամ Խալդերէն լեզու չկայ, հ-ով կամ խ-ով սկսող անուանումով. Միջագետքի այս ժողովրդի անունով կոչուած:

Քաղդիէրէնն է ճիշտը: Խալդերէն կոչուածը ուրարտական սեպագրերի լեզուի համար տրուած անուն է Աճառեանից (նրա օգտագործելը գիտեմ միայն):

Շնորհակալ եմ, որ հիշեցրիք հայերեն Քաղդիերեն տարբերակը Իրոք մոռացել էի:
Խնդիրը նրանում է, որ իմ տեղեկությունների մեծ մասը, ցավոք ռուսերեն են, դրան համար էլ Քաղդիերենը (ռուսերեն халдейски язык) գրում եմ խալդեյերեն, չնայած ըստ հին աղբյուրների հնչյունային բացվածքը հետևյալն է` haldi կամ kaldi, kaldu - ժողովրդի անվանումից, լեզուն էլ kaldi - քալդի, հայերեն հնչյունափոխությամբ` քաղդի կամ քաղդիերեն (քաղդերեն): Առայժմ վիճեկի է աքքադ (akkadu) տարբերակի հետ կապելը, սակայն ամենաընդունված տարբերակն է:

Wikipedia-ում նայեցի, անգլերեն ու ռուսերեն տարբերակները տարբերվում են: Ճապոներենն ու արաբերանը չնայեցի չեմ հասկանում

Վարկած. ռուսերեն (սլավոնական) колдун (լկախարդ, մոգ) բառը կապում են հենց քաղդեական մոգերի ինքնանվանվան հետ: Նույնիսկ Կովկասում այդպիսի լեռ կա` Կալդուն:
Սիրիայի և լիբանանաի արաբների, մասնավորապես քրիստոնյա արաբների շրջանում տարածված է Խալդուն արական անունը, որի ծագումը նույնպես կապում են խալդեյների հետ:
Կա վարկած, որ քրմական քաղդեական դասը իրականում այլ ազգության է եղել, սակայն նրանց սկսել են անվանել` իրենց զբաղեցրած պաշտոնին համապատասխան` քալդու, իսկ տաճարական լեզուն քալդի:
Վարկածը վարկած, բայց որ ոչ մի կապ չունի Խալդ դիցի հետ, վաղուց է ապացուցված:
Միայն հնչյունային և արտասանական նմանությունը դեռ հիմքեր չեն:
Տենց լինի համարյա բոլոր լեզուներում կան նման կամ լրիվ հույնատիպ արտասանվող բառեր, որոն քչ միայն իրար հետ կապ չունեն, այլև տարբեր լեզվընտանիքների և խմբերի են պատկանում, որոնք նույնիսկ մոտավոր անցյալում ոչ մի շփում չեն ունեցել:

[Պանդուխտ]

քաղդէացի

Chaldean

Վերոյիշեալը կապ չունի Ուրարտու, Նայիր, Վան երկրների հետ: Սակայն Վիկին սխալուել է, տալով այս բացատրականը.

Chaldean (plural Chaldeans)

1. A native of Chaldea; a Chaldee.
2. A member of the Chaldean Catholic Church, a uniate church of the Roman Catholic Church.
3. The Khaldi, an ancient people of the Caucasus; or, an Urartian.
4. (Biblical) A diviner or astrologer.

Թարգմանեմ.
1- Բնիկ քաղդէացի:
2-Քաղդէական կաթողիկէ եկեղեցւոյ անդամ:
3- Խալդի, հին ժողովուրդ Կովկասում, կամ ուրարտացի:
4- Աստղագուշակ:

Առաջինն ու երկրորդը ճիշտ են, երրորդը բացարձակ սխալ է, իսկ չորրորդը առաջինից ածանցուած է, քանի որ բաբելացիները (ակադացիները, քաղդէացիները) աստղագուշակութեամբ յայտնի են եղել:

[Benadad]

Հենց այս տարբերակն է, որ ավելի ընդունված է:
Աճառյանի կողմից Խալդի լեզու է անվանվել պաշտոնական "ուրարտերենը"` խուռիերենը:

Քաղդիերեն տարբերակը հայերեն լեզվին բնորոշ ձևափոխությունների արդյունքում է ստացվել` լ=ղ (Երուշալիմ=Երուսաղեմ, Պավել=Պողոս և այլն)
Այո, գոյություն ունի քաղդի եկեղեցին (խալդեական) և ըստ էության նրանց լեզուն նոր-ասորերենն է (նորից նշեմ, որ ասորորերնը աքքադերենի, այսինքն հալդիերենի հյուսիսային բառբառների է համարվում) և ոչ մի կապ չունի Խալդ-Հայկ -ի հետ:
Եթե ուշադիր նայեք Ուրարտական Խալդ աստծու պահպանված պատկերին, ապա շատ նման է Աղեղնավոր Հայկին, ավլի ճիշտ պատկերված է աղեղնավոր` շատ մեծ նետով (միգուցե նիզակով) և գծապատկերով շատ նման է Հայկ (Օրիոն) համաստեղությանը:

Եղբայր ուշաադիր կարդա..,.ես ասում եմ, որ ուարտական արձանագրությունների լեզուն կոչվում է խալդերեն, քանի որ այն միայն պաշտամունքային լեզու է: Ես դեռ չեմ եսել որևէ մի պատկեր, որտեղ Խալդը պատկերված է աղեղնավոր Հայկի ձևով: Այստեղ մի ուրիշ հարց կա. Խալդը կրելով որոշակի նույնական նույն ինչ Հայկը, դրա պատճառով էլ նմանեցվել է Խալդ//Հայկ, բայց սա դեռ ապացուցված չէ, եթե ապացուցվի էլ, հայագիտությունը ոչնչով չի տուժի:

Իսկ քրդերը Առաջավոր Ասիայում հայտնվել են միայն մեր թվականության յոթերորդ դարում, արաբների արշավանքի ժամանակ: Ոչ մի ապացույց չկա, որ կուտիները քրդերի նախնիներն են, և բնակվել են Կորճայքի տարածքում... քրդերը քոչվորէին, իսկ Կորճայքի բնիկները, ըստ Քսենոփոնի, նստակյաց հողագործներ էին, ունեին բոլոր նստակյացի գույքը, ամենակարևորը պղինձ և գինի...

[Varzor]

Եղբայր ուշաադիր կարդա..,.ես ասում եմ, որ ուարտական արձանագրությունների լեզուն կոչվում է խալդերեն, քանի որ այն միայն պաշտամունքային լեզու է: Ես դեռ չեմ եսել որևէ մի պատկեր, որտեղ Խալդը պատկերված է աղեղնավոր Հայկի ձևով: Այստեղ մի ուրիշ հարց կա. Խալդը կրելով որոշակի նույնական նույն ինչ Հայկը, դրա պատճառով էլ նմանեցվել է Խալդ//Հայկ, բայց սա դեռ ապացուցված չէ, եթե ապացուցվի էլ, հայագիտությունը ոչնչով չի տուժի:

Իսկ քրդերը Առաջավոր Ասիայում հայտնվել են միայն մեր թվականության յոթերորդ դարում, արաբների արշավանքի ժամանակ: Ոչ մի ապացույց չկա, որ կուտիները քրդերի նախնիներն են, և բնակվել են Կորճայքի տարածքում... քրդերը քոչվորէին, իսկ Կորճայքի բնիկները, ըստ Քսենոփոնի, նստակյաց հողագործներ էին, ունեին բոլոր նստակյացի գույքը, ամենակարևորը պղինձ և գինի...

Քրդերի հարցում չեմ պնդում, ասում եմ, որ վարկած է:
Իսկ Խալդի պատկերները, տարբեր են` հիմանականում առյուծի վրա կանգնած, ձեռքում թասիկ և ինչ որ բան փոքրիկ բահի կամ շերեփի նման: Սակայն որոշ պատկերներում ` մասնավորապես ռազմական պարագաների (վահաններ, սաղավարտներ) պատկերված է այլ կերպ
http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%...B3%D0%BE%D0%B2
http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%...B:NewHaldi.jpg

Դյականովն էլ նշում է, որ Հալդ-ը հետագայում նույնականացվեց Միհրի հետ?? Իսկ Մելիքաշվիլին նշում է, որ ասորական տարբերակներում նա նշված է "Ալդի" և համարում է դա բառբառային արտասանում ??