Լես և Բյուզանդ
Հիանալի դիվանագետ էր։ Հոռոմ Ամմիանոս պատմիչը չափազանց նպաստավոր տեսանկյունից է նկարագրում նրան։ Սակայն հայ եկեղեցականները, հետևապես և այդ ժամանակվա պատմիչները, դուշմանավարի էին տրամադրված։ Մանրամասն պատմում է նրա մասին Փավստոս Բյուզանդը և քանի որ Ներսես կաթողիկոսի գրագիրն էր միայն փնովում է, չնայած, որ իր գրքում շատ անհետևողական հայացքներ է արտահայտում։ Պապին մեղադրում են Ներսեսին թունավորելու մեջ, չնայած, որ այդ վարկածի ապացույցներ չկան։ Նա փակում է Ներսեսի հիմնած կուսանոցները, կրճատում է եկեղեցու հողերը, վերացնում տասնորդն ու պտղին՝ եկեղեցական հարկերը։ Ամեն շենին թողնու միայն երկու հոգևորական, մյուսներին վերցնում արքունի ծառայության կամ զինվոր։ Ցանկանում էր պետությունը եկեղեցու գերիշխանությունից։ Աղքատանոցներից հեռացնել տվեց անբան, առողջ մարդկանց, որ սնվում էին պետության հաշվին։
Ահա ինչպես է նրան նկարագրում Բյուզանդը. «Արշակի որդին Պապը ծնվեց սյունի Փառանձեմից, որ Գնելի(Սա Արշակի եղբայրն էր) կինն էր եղել, որին սպանեց Արշակ թագավորը և նրա կնոջը, Փառանձեմին իրեն կին առավ, և նրանից ունեցավ որսի, որ կոչվեց Պապ։ Երբ մայրը նրան ծնեց՝ որովհետև անօրեն մարդ էր և աստծուց բոլորովին երկյուղ չուներ՝ նրան դևերին նվիրեց, և բազմաթիվ դևեր մանուկի մեջ բնակեցանու նրան վարում էին ըստ իրենց կարգի»։
Եվ ապա ավելացնում է. « Նրա մեջ բույն էին դրել մեծ քանակությամբ դևեր և միշտ երևում էին այն մարդկանց, որոնք գալիս էին թագավորին տեսնելու։Պապ թագավորը շաղախված էր պղծության մեջ. երբեմն ինքը էգ էր դառնում և ուրիշին հանձնում էր խառնակության, երբեմն ուրիշ արուների էգ դարձնելով խառնակվում էր նրանց հետ, երբեմն էլ անասունների հետ էր խառնակվում։ Եվ այսպես իր կյանքի բոլոր օրերին նա ենթարկվում էր դևերին»։
Ինձ այս տողերը առանձնապես հիշեցնում են Արտավազդի առասպելը, որը գրի է առել Խորենացին։ Այնտեղ էլ նրան անիծել էին փոքր ժամանակ և դևերը մանկանը փոխել էին։
Իսկ սպանել են Պապին նրա կառավարման 7-րդ տարին չլռացած։ Հայ իշխանների, Մուշեղ սպարապետի և հոգևորականների բանսարկությամբ դրդված հռոմեացի զորավարները՝ խնջույքի սեղանի վրա խողխողելով։
Ի դեպ, նա ստացել էր հռոմեական կրթություն՝ պատանդ էր Բյուզանդիայում։ Նպատակ ուներ հեռացնել հայկական գավառներից հռոմեական զորքերը, որոնք այդտեղ նստել էին բարեկամության պատրվակով, ու անկախ լինել և՛ Բյուզանդիայից, և՛ պարսիկներից։
Նա Ներսեսից հետո նոր կաթողիկոս նշանակեց, որ Լուսավորչի տոհմից չէր և նրան չուղարկեց Բյուզանդիա օծվելու, այլ հայ եպիսկոպոսներին հրամայեց օծել՝ ցանկանալով ինքնուրույնություն ապահովել հայ եկեղեցու համար։ Այս երկու քայլերն էլ էլ ավելի գռգռեցին եկեղեցականներին։
Երբ Ամմիանոսի գիրքը ճարեմ, կպատմեմ մի այլ Պապ թագավորի մասին։
Ավելացվել է 19 րոպե անց
Լեոի Պապը լռիվ այլ է. « Պատանի էր նա, բայց իր հորից էլ ավելի աչքի էր ընկնում իբրև ինքնատիպ մի դեմք պետական գործիչ, օժտված անհողդողդ կամքով։ Տարաբախտաբար Փավստոսի պատմությունը այստեղ ավելի ևս միակողմանի է, կուսակցական, միտումնավոր։Դարձյալ Մամիկոնյանների դյուցազնավեպն է առատ նյութ տալիս նրան։ Պապը ենթարկված է կղերական գրչի անսահման ատելության, որովհետև նույնիսկ իր հոր չափ կամակատար չէր Ներսեսի վերաբերմամբ։
Կղերական անհաշտ ատելությունն աշխատել է դուրս բերել դժբախտ պատանուն իբրև մի զարհուրելի հրեշ, մի բարոյական այլանդակություն, որի նմանը փողոցային տականքների մեջ էլ շատ չի գտնվի, ուր մնաց արքայական գահի վրա։ ............................................ Սակայն Պապի կյանքը ցույց է տալիս, որ այդ բոլոր պատմությունները առասպելներ են, որովհետև այդ կյանքի մեջ չկային այնպիսի գործեր, որոնք անսովոր հրեշային այլանդակություն ցուցադրեն։ Ընդհակառակն. Փավստոսի պատմածների մեջ կան աղոտ գծեր, որոնք ապացույց են, որ Պապը նույնիսկ ընդունակ և հասկացող թագավոր էր։ Բացի դրանից, օտարական ժամանակակիցները, Ամմիանոս Մարկելլիանոսը, նկարագրում է Պապին իբրև մի պարկեշտ մարդու, որ, սակայն, վատությունների և ինտրիգների զոհ էր»։
Մեջբերել
Էջանիշներ