Հայ Հեղափոխական Դաշնակցություն

[Norton]

Դաշնակցությունը ավանդաբար համարվում է ազգային կուսակցություն, արդյո՞ք դա այդպես է: Խնդրում եմ գրառումները կատարել հնարավորին չափ փաստարկված:

[Մտահոգ]

Դաշնակցությունը ավանդաբար համարվում է ազգային կուսակցություն, արդյո՞ք դա այդպես է: Խնդրում եմ գրառումները կատարել հնարավորին չափ փաստարկված:

Իմ համեստ կարծիքով ՀՅԴ-ն ոչ միֆ է, ոչ էլ ազգային կուսակցություն, այն մի կուսակցություն է որը "ամեն անգամ ուզեցել է անել լավ բան հայ ժողովրդի համար, բայց ստացվել է ինչպես միշտ" իսկ ինչպես միշտը- սկսվում է Երիտթուրքերի հետ համագործակցությունից, 1918-1920 թթ արտաքին ու ներքին ապաշնորհ քաղաքականությունից, Ալեքսանդրապոլի պայմանագիր և այլն, շարունակվում մինչև 70ամյա թշնամական պայքար Սովետական Հայաստանի դեմ, Եկեղեցու պառակտում, 1991 թվ. անկախության հանրաքվեի ժամանակ հորդոր "դեմ" քվեարկելու անկախությանը, ներկա ՀՅԴ-ի մասին կարծում եմ կարիք չկա խոսելու: Այսքանը համառոտ, չնայած երևի թե մանրամասն կանդրադառնամ այս թեմային ժամանակի առկայության դեպքում:

[քաղաքացի]

Դաշնակցություն, բյուրո, հայ դատ… բառերը երբ լսում եմ, ծիծաղս գալիս է միքիչ: Ինչո՞ւ միքիչ, որովհետև դաշնակցությունը այսօր և գրեթե միշտ զբաղվել է միայն արտաքին կապերով: Այս կուսակցությունը արտգործ նախարարության մի մասնիկն է: Հայաստանին ձեռնտու է նրա համար, որ սփյուրքի մեծ մասը դաշնակցության գաղափարակիցներ են և թելեթոնների ժամանակ լավ փող են ուղարկում հանուն այդ գաղափարների:
Մյուս կողմից ամենավնասակար մտքերն են արտահայտում Հայաստանի համար՝ Թուրքիային ստորացնելու ահռելի ցանկություն ունեն: Նրանց կարգախոսն է «Մահ կամ ազատություն», «Ճանաչել հայոց ցեղասպանությունն ու հողերը», և այլն:
ՀՅԴ-ի կոչերը Թուրքիային, գրեթե ոչնչով չեն տարբերվում Իրանի նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադի Իսրայելին ուղղված թուք ու մուրից:

Վերջերս Հայաստանում անցկացվեց ՀՅԴ 30-րդ կոնգրեսը, որտեղ նշանակվեցին / ընտրվեցին բյուրոյի նոր անդամներ: Խոսվեց նաև ԼՏՊ-ի դրսից ֆինանսավորելու մասին և ասվել է, որ փաստեր ունեն, որ ՀՀՇ-ն Ամերիկայից ֆինանսավորվում է (սա ես իմացել եմ դաշնակացական սփյուռքահայից, քանի որ ինչքան գիտեմ ՀՅԴ-ի բոլոր նիստերը փակ են լինում):

Ես ուզում եմ անդրադառնալ ՀՅԴ-ի ֆինանսավորման աղբյուրներին: Ամբողջ արտասահմանը, աշխարհի ո՛ր ծայրից ուզես փոխանցումներ են կատարվում Հայաստանի ՀՅԴ-ին և դա բացարձակապես ապացուցելու կարիգ չկա, քանի որ հենց իրենք են դա ասում և հենց իրենց բյուրոյի անդամներն են, որ մինչև այսօր օտարերկրա քաղաքցիներ են և զբաղվում են ՀՀ ներքին քաղաքական հարցերով: Նման երևույթներ, ինչպիսիք են օտարերկրա քաղաքցու քաղաքական ժուրնալիզմով զբաղվելը ՀՀ իշխանությունների կողմից ճանաչվում է քրեական հանցանք և պիտակվում «շպիոն» անունով:

Ի դեպ, ԼՏՊ-ի նախագահության ժամանակ հենց ա՛յս պատճառով էր փակվել ՀՅԴ կուսակցությունը, որովհետև ՀՀ օրենսդրությամբ քաղաքական կուսակցության անդամ կարող են լինել միայն ՀՀ քաղաքացիները: Եվ այս օրենքը գործում է մինչ օրս:

Որպես իմ երկրի քաղաքացի պահանջում եմ, որ ՀՅԴ օտարերկրա քաղաքացիները պատժվեն օրենքի առաջ:

[Մտահոգ]

«Ճի՛շտ, կոպի՛տ, ճշգրի՛տ, շիտակ պիտի լինես՝ այնքա՛ն, ինչքան իր ժամանակին Չարենցը եղավ» Հրանտ Մաթեւոսյան Կարծես Հայաստանի բոլոր ճանապարհներում մշտապես տնկված եւ մեր պետության կաշառակեր բնույթի մասին մեզ անընդհատ ու պարտադիր հիշեցնող պետավտոտեսչությունը հերիք չէր, հիմա էլ Երեւանի փողոցներով մեկ, մեծ գովազդային պաստառներով «Մենք 115 տարեկան ենք» ազդարարող Դաշնակցությունը մեյդան ընկավ: Ի սկզբանե հայտնեմ, որ այս հոդվածի գրության պատճառը վերջերս հանդիպած մի դաշնակցականի՝ նոյեմբերի 27-ի խայտառակության առիթով բազմաթիվ վկաների ներկայությամբ կատարած ազնիվ խոստովանությունն է՝ «Այո, լավ ենք արել՝ կեղծել ենք, մենք գտնում ենք, որ այդ ԱՅՈ-ն մեր ազգին պետք է»: Ուրեմն... «Նպատակն արդարացնում է միջոցները»: Պարզ շարքայինից դեռ նոր-նոր դեպի ղեկավարող մարմիններ մագլցող դաշնակցականի վերոնշյալ խոստովանությունը լավագույնս բացահայտում է 115 տարի շարունակ Հայ ազգի ճակատագրի հետ խաղացող կուսակցության էությունը: Նրանք միշտ էլ իմ, քո, նրա, մյուսի, մեր բոլորի տեղը որոշել ու փորձում են դեռ որոշել: Մի՞թե հենց նրանք չէին մեր տեղը որոշել «Բանկ Օտոման» գրավել, Խանասորի արշավանք իրագործել, բայց փաստորեն հակառակը ստացվեց՝ մեզ ջարդեցին: Ժամանակին հենց նրանք էին որոշել Սուլթանին տապալել, բայց արդյունքում մեր ժողովրդին տապալեցին: Հետո որոշեցին Երիտթուրքերի հետ եղբայրանալ ու, իբրեւ հեղափոխական դաշնակիցներ, համատեղ հեղափոխություն անել, սակայն արդյունքում հենց մեր ազգին ցեղասպանության ենթարկեցին: Էլի նրանք էին, որ մեր փոխարեն որոշեցին դեռ շարունակվող ցեղասպանության տարիներին մի կերպ ստեղծված անկախ Հայաստանի ճակատագրի հետ խաղալ եւ, երկիրն իրոք «թշվառ ու անտեր»ության մատնելով, անխիղճ անամոթությամբ հայցեցին թուրքի գութը՝ ստորագրելով Ալեքսանդրապոլի խայտառակ պայմանագիրը: Նրանք, Արեւմտյան Հայաստանի ու Կիլիկիայի կորստից հետո, իրոք որ անելու բան չունեին, բայց որոշեցին էլի մի բան անել, եւ «Դաշնակցությունը ժողով արեց»՝ որոշելով այս անգամ էլ երկրագնդի հայկական միակ հատվածը՝ մոխիրներից հառնել փորձող Խորհրդային Հայաստանը քարկոծել ու հայհոյել: Հայաստանում ստալինյան տարիներ սկսվեցին, իսկ սփյուռքում էլ նրանք որոշեցին իրենց բռնապետական ծարավին հագուրդ տալու անհաջող փորձեր կատարել՝ «Դաշնակցական չեղողը հայ չէ»: Իրենց քաղաքականությանը չենթարկվող եւ ազգօգուտ գործունեություն ծավալող, ուղն ու ծուծով հայրենասեր մեր բազմահազար հայրենակիցներին սկսեցին ահաբեկել եւ սպանել: Հայաստանում հայ հայրենասերին Ստալինն էր սպանում, Սփյուռքում՝ Դաշնակցությունը: Եվ հենց դրա համար էլ որոշեցին ոչ թե Անդրանիկ, Նժդեհ կամ Բաղրամյան երգել, այլ երգեցին ու դեռ երգում են «Ելի՛ր, դաշնակ Դրո»: Երգելը մի կողմ. որոշեցին Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցին եւս մասնատել՝ 1956-ից հիմնելով իրենց կաթողիկոսությունը, որին էլ չափազանց անհարգալից՝ ասես սեփական բոստանի են վերաբերում: Ահա՛ միմիայն լոզունգային «ազատ, անկախ եւ միացյալ»-ների, իրականում՝ «անազատ, օտարից կախված եւ մասնատող» իսկական բնույթն ու նկարագիրը: Ով այս ամենին չի հավատում, թող նեղություն քաշի՝ ԱՄՆ հատուկ ծառայության՝ ԿՀՎ-ի տարեկան ալմանախները թերթելու, որ հրապարակի վրա են, կամ պարզապես ընթերցի պատմաբան Ստեփան Պողոսյանի գրքերը: Ու քանի որ նրանք որոշել էին, որ մեր փոխարեն որոշողները միշտ իրենք են լինելու, որոշեցին 1991 թ. Սեպտեմբերի 21-ին՝ համայն հայության համար ճակատագրական, պատմության մեզ ընձեռած այդ սքանչելի պահին, Հայաստանի անկախության հանրաքվեին «Ո՛չ» ասել: Բայց, ի հեճուկս իրենց, Հայաստանի բնակչությունը բոլորիս դարերի երազանքն իրականություն դարձրեց: Նրանք գովազդային գործակալության նման մշտապես ցույց են տալիս, որ իբր թե Հայաստանի եւ հայ ժողովրդի ճակատագրով են մտահոգված: Վերջերս նույնիսկ առանց անհարմար զգալու հայտարարեցին թե՝ «իրենք ստեղծվել են, որպեսզի Հայաստանն ու հայ ժողովուրդը գոյություն ունենան եւ կարողանան զարգանալ», բայց, ինչպես բոլորիս ծանոթ պատմական փաստերն են ցույց տալիս, հակառակն է՝ նրանք կարծես թե «115 տարի առաջ ստեղծվել են, որպեսզի Հայաստանն ու հայ ժողովուրդը գոյություն չունենան եւ չկարողանան զարգանալ»: Եվ փաստորեն նոյեմբերի 27-ի խայտառակության առիթով վերոհիշյալ շարքային դաշնակցականի իմ ներկայությամբ կատարած անկեղծ խոստովանությունը հենց այս անհերքելի իրականության վերջին օրինակներից էր: Ու քանի որ այդ կուսակցությունն իր շարքերում եւ ոչ մեկ հատ «ազատ, անկախ» մտածելու ունակ պարկեշտ անդամ չունի, ուստի 115 տարի տեւող տհասությունից, բախտախնդրությունից, արկածախնդրությունից եւ հայ ժողովրդի համար միայն դժբախտ հետեւանքներով ավարտվող ողբերգություններից զերծ չենք լինելու հաստատ: Չգիտեմ, թե այս կուսակցությունը բոլոր այս տարիներին քանի-քանի տիրոջ ծառա կարող է եղած լինել, բայց որ ստեղծման օրից մեզ պարտադրված իր գոյությամբ հայ ժողովրդին չի ծառայել, փաստ է: Սույն կուսակցության քաղաքականության պատճառով իրականացված ցեղասպանության փաստը միայն հերիք պիտի լիներ, որպեսզի նրանք այլեւս անվերադարձ հեռանային եւ նորից երբեք չհայտնվեին հայոց երկնակամարում, բայց հավանաբար մեզ բոլորիս նորանոր դժբախտություններ բերելու նպատակով պատվիրված անավարտ հանձնարարականներ ու, ի հեճուկս Հ. Քաջազնունու հայտնի պատգամի, դեռ «անելիք» ունեն: Չէ՞ որ Ջավախքում դեռ հայեր են ապրում: Հայոց ցեղասպանության 90-ամյակում նույնիսկ բազմաթիվ թուրքեր մարդկության դեմ գործված աններելի հանցանքի համար մեզնից ներողություն խնդրեցին, մինչդեռ 115-ամյա զառամյալն այդպես էլ լռում է: Սրանից 115 տարի առաջ բազմամիլիոնանոց հայությամբ Արեւմտյան Հայաստան եւ Կիլիկիա կար, իսկ հիմա այդ ամենից արդեն ցավոտ հուշ ու նույնանուն մի նորակառույց առագաստանավ է մնացել: Հիմա պա՞րզ է, թե ինչու նրանք 115 տարեկան են, իսկ մենք արդեն չկանք, թե ինչու ամբողջ հայ ազգի համար պաշտելի զորավարներ Անդրանիկին եւ Նժդեհին տանել չեն կարողանում: Գովազդային նպատակներով պատեհ-անպատեհ Արցախյան ազատամարտից խոսողները երբեք հայ ժողովրդին չեն ասելու, թե ինչու արյան կանչով ոտքի ելած, Սփյուռքի իրենց գաղթօջախներից Հայրենիք հասած եւ Արցախյան գոյամարտի արժանավոր մասնակիցը դարձած հատուկենտ հայորդիներին անխտիր հեռացրին իրենց կուսակցության շարքերից: Նրանք, անշուշտ, երբեք մեր ժողովրդին չեն ասելու, որ 1989-90-ականներին՝ դեռ Արցախյան ազատամարտի արշալույսին, թեկուզ որսորդական հրացաններով հայրենի հողը պաշտպանելու պատրաստ լավագույն նվիրյալներին անամոթաբար ստիպում էին՝ «Զենք՝ Դաշնակցության անդամակցելու դիմաց» անբարո գործարքը: Իսկ շատերս, ձեռքում թեկուզ մեկ միավոր զենք ունենալու նպատակով, նման գործարքի զոհ գնացած տասնյակ հայորդիներ ենք ճանաչել: Տեսել ենք նաեւ, թե Դաշնակցության անդամ, Արցախի Ազգային ժողովի առաջին նախագահ Արթուր Մկրտչյանի անմեղ թափված արյունը ինչպես կամ ինչու այդպես մոռացության մատնվեց: «Մեր պետությունը երեք ճակատ, մեկ սահման ունի» հայտարարող ԱԺ փոխխոսնակի կուսակցությունը, «Ջավախք...… Ջավախք» հոլովելով, հայ ժողովրդին մի նոր աղետի հասցնելու փոխարեն՝ Դաշնակցության Ջավախքի պատասխանատու հանդիսացած իրենց «ընկեր» Պողոս Պողոսյանի՝ Երեւանում, բոլորի աչքի առաջ, օրը-ցերեկով սպանության հանցավորներին օրենքով հասնող պատժին արժանացնելու համար աշխատեր գոնե: Հին ընկերնե՞րը չեն դավաճանում: Քանի որ ստելով, կեղծելով, խարդախելով 115-ամյա կուսակցությունը կարողանում է իր տեղն իշխանությունների արեւի տակ ապահովել, ուստի բնական է, որ «բոլոր միջոցներն էլ ընդունելի են» իր համար: Կարծում եմ՝ 115-ամյա կուսակցության՝ ինձ քաջածանոթ անդամներից մի քանիսի մասին հազիվ մեկ երկտողանոց անդրադարձը հերիքելու է վերջակետ դնելու սույն գրությանը: Երբ ամեն օր քնելուց առաջ գլուխս բարձին եմ դնում եւ մտածում եմ, թե ինչ լավ է, որ ես իրանցի Սերժ Ամիրխանյան չեմ, որ երկար ժամանակ Քարվաճառի վարչակազմի ղեկավար լինեմ, ու այդտեղ հայորդիների քանակն ավելացնելու փոխարեն պակասեցնեմ: Ինչ լավ է, որ ես Հովսեփ Սեֆերյան չեմ ու ամբողջ ՀՀ քաղաքացիների քրտինքով սարքված քանի-քանի գործարան ձրի ձեռք բերելուց հետո դրանք աշխատեցնելու փոխարեն՝ հիմնահատակ չեմ ավերել: Ինչ լավ է, որ ես հալեպցի Հովհաննես Պողոսյան չեմ, որ պապերուս հայրենիք Ադանայի համար կյանքս տալու պատրաստ լինելով հանդերձ՝ առաջին իսկ առիթով ամբողջ գերդաստանով, ձուլվելու նպատակով, այժմ թուրքի ձեռքում գտնվող նույն Ադանայում ռազմակայաններ պահող երկիր՝ դեպի Ամերիկա չեմ գաղթում մշտական բնակության: Ինչ լավ է, որ ես Հակոբ Պալյան չեմ ու Փարիզի հայկական «Ռադիո Այբ»-ի եթերից առավոտից երեկո Հայաստան փնովելուց չհոգնելով՝ Հայրենիքի ամենաանաչառ եւ ժողովրդականություն վայելող հեռուստաալիք «Ա1+»-ը լռեցնելու իշխանությունների որոշման ուղղակի մեղսակից «Երկիր Մեդիա»-ի տերերից լինելուս համար չեմ ամաչում: Ինչ լավ է, որ ես պատմաբան Ռիչարդ Հովհաննիսյան չեմ եւ Հայ ազգին իր ծննդավայր բնօրրանում «եկվոր» չեմ կոչում: Եվ երիցս ինչ լավ է, որ ես Լիբանանի Ավոն, Թեհրանի Վարուժը եւ Բեյրութի «թուրք դեսպան խփած» Անդոն չեմ, որ հազար ու մեկ խարդախության, կաշառքի ու մեքենայությունների անբարո ճանապարհով, իրականում՝ ՀՀ քաղաքացուն պատկանող երեւանյան բազմահարյուր հազարանոց հողատարածքները կազմակերպված «ամենաարդար աճուրդների» շնորհիվ ջրի գնով ձեռք չեմ բերում, որ հետո էլ նույն այդ վայրերում սարքվող «էլիտար» շենքերի պատուհաններից Արարատ սարը դիտելու համար «ուշքը գնացող» սփյուռքահայ հայրենակիցներին կրակի գնով նաղդեմ: Եվ գիտեք՝ դեռ ինչքան, մեր Հայրենիքի համար «ուշքը գնացող» այսպիսի «ինչ լավ է, որ...»-երին կարող եմ օրինակ բերել սույնն ընթերցող ՀՀ քաղաքացիներիդ: Օրինակներ, որոնց համար, հաստատ, ձեզնից եւ ոչ ոք այդպիսիների գոյությամբ իրեն հպարտ չի զգա: Հենց դրա համար էլ գրեթե ամեն շաբաթավերջ փորձում եմ գնալ Վերնիսաժ՝ հանդիպելու Ջավախյան Լեւոն հայ գրողին եւ թեկուզ ոտի վրա նրա հետ մի քանի րոպե զրուցելուց հպարտանում եմ, իմ մարդու հայ տեսակին պատկանելությունից: Իրոք, որ ինձ համար այդ մի քանի րոպեն ավելին արժե, քան ոմանց համար 115 տարին: Փորձե՛ք, որպեսզի համտեսեք ազատ մարդ լինելու բերկրանքը: Դուք ձեզ հաստատ ազատ մարդ կզգաք: Հ. Գ. Այս հետգրությամբ ուզում եմ փարատել սույն հոդվածի առիթ դարձած շարքային դաշնակցականի տվայտանքները. միեւնույն է՝ ես նրա անունը չէի տա, նախ, որ նա ոչնչով չի տարբերվում մյուսներից, այսինքն՝ ո՞ր մեկի անունը տաս, եւ երկրորդ՝ շատ լավ իմանալով, թե ինչ ճակատագիր կարող էր նրա համար “որոշել” իր կուսակցությունը, պետք չէր հերթական անգամ արձակել այդ կուսակցության 115-ամյա ձեռքերը՝ մի ճակատագրի խեղման պատասխանատվություն վերցնելով:
ՍԱՐԳԻՍ ՀԱՑՊԱՆԵԱՆ

http://new.aravot.am/am/articles/society/7682/view

[Kuk]

http://www.akumb.am/showthread.php?t=20453
Այստեղ որոշակի ինֆորմացիա կա այս թեմային համապատասխան:

[Norton]

Իսկ ինչ կասեք ցեղասպանության տարիներին նրա վարած քաղաքականության մասին, հիմա նա ցեղասպանության ճանաչման հարցում դրոշակակրի դեր է կատարում, այնինչ լավ կլիներ խոստովաներ նաև իր մեղքերը հայեր կոտորածների մեջ , քանի որ ժամանակին որդեգրել էր որքան շատ զոհ տանք, այնքան լավ սկզբունքը:

[voter]

Ծայրահեղականների կուսակցություն է, որը ստրուկի բարդույթից չի կարողանում ազատվել, ավելի ճիշտ արդեն երկար ժամանակ է չի էլ ցանկանում ազատվել այլ միայն իր համար տեր է ման գալիս որ այդ տիրոջը հավատարմության մեջ երդվելով ու ազնիվ ծառայելով կորզի իր ազգի գոյության գրավականններ։

Բայց ամենատխուրն այն է, որ իր դարավոր գոյության ընթացքում – որոշ առումով արդեն այնքան հին, որ վատ հոտ է գալիս, այդ կուսակցությունը անընդհատ սխալ տիրոջ է, փորձել ծառայել, դրանով վտանգելով իրեն վստահող հայերին։

Այսօր հերթական նման սխալ տիրոջն ծառա լինելու խոստումներ են տալիս։

Ինչ որ հարցում դաշնակցությունը շատ մոտ է իր մտածելակերպով ԼՏՊին, դրա համար իննուսնականների սկզբում մնույնիսկ կարծում էին, որ ԼՏՊն դաշնակցության շարքերն է մտնելու, քանի որ երկուսն էլ հայ ազգի մասին շատ թույլ կարծիքի են ու հայերին միայն տեսնում են ինչ որ մեկի ծառա ուրիշի երկրում ապրողի կարգավիճակում։

Զարմանալի չէ, այօրվա դաշնակցության ղեկավարությունը ու կուսակցությունը Արցախն ազատագրած ու ազատության ինքնուրույն կերտած ու ոչ թե մուրած դաշնակցականները տարբերվում են, որոշ դեպքերում նույնիսկ դաշնակցությունից հեռացվում ու դուրս են գալիս։

[dvgray]

voter
Առաջին մասը ինչ խոստումնալից էիր սկսել… Նույնիսկ մտածեցի կարո՞ղ ա Նիկտ մեկին նվիրել ես :
Բայց երկրորդ մասը ցույց տվեց որ ժամանակից շուտ սխալ եզրակացություն եմ արել:
Ես հաստատ voter ա , իրա ատելի ԼՏՊ-ով

Մի հատ հարց էլի՞
Էտ

Արցախն ազատագրած ու ազատության ինքնուրույն կերտած ու ոչ թե մուրած դաշնակցականները տարբերվում են, որոշ դեպքերում նույնիսկ դաշնակցությունից հեռացվում ու դուրս են գալիս։

ասելով ինկատի ունես Ռուբեն Հակոբյանի՞ն

[voter]

voter
Առաջին մասը ինչ խոստումնալից էիր սկսել… Նույնիսկ մտածեցի կարո՞ղ ա Նիկտ մեկին նվիրել ես :
Բայց երկրորդ մասը ցույց տվեց որ ժամանակից շուտ սխալ եզրակացություն եմ արել:
Ես հաստատ voter ա , իրա ատելի ԼՏՊ-ով

Մի հատ հարց էլի՞
Էտ


ասելով ինկատի ունես Ռուբեն Հակոբյանի՞ն

Ժիրայր Սեֆիլյանին էլ ու մյուս բազմաթիվ տղաներին էլ, որ ժամանակին դաշնակցության շարքերն էին անցում հավատալով, որ դա մի կուսակցություն է, որ ազատագրական պայքաի համար է պայքարում։

Հիմա կամաց կամաց աչքները բացվում է ու հասկանում են, որ դա գաղափարների համար պայքարող կուսակցություն չէ....

Իսկ ԼՏՊին ես չեմ ատում ուղղակի ես պարտվողական մտածողության մարդկանց չեմ կարող գովերգել – ինքս այդպիսին եղել եմ, դրա համար էլ Լենին պարտիա գորբաչով լոզունգի էլ եմ հավատացել, Հայաստանի անկախության անժամանակ լինելուն եմ հավատացել, ու նույնիսկ ԼՏՊին եմ հավատացել, նրան ձայն եմ տվել...

[Արշակ]

Ժիրայր Սեֆիլյանին էլ ու մյուս բազմաթիվ տղաներին էլ, որ ժամանակին դաշնակցության շարքերն էին անցում հավատալով, որ դա մի կուսակցություն է, որ ազատագրական պայքաի համար է պայքարում։

Հիմա կամաց կամաց աչքները բացվում է ու հասկանում են, որ դա գաղափարների համար պայքարող կուսակցություն չէ....

Ի դեպ, կարծեմ Նժդեհին էլ էին չէ՞ ՀՅԴ–ից հեռացրել, որովհետև ,չենթարկվելով դաշնակների հանձնվելու հրամաններին, շարունակում էր Զանգեզուրը պաշտպանել։Իսկ հետո Նժդեհն ընդհանրապես մերժեց կուսակցականությունը՝ համարելով այն բացասական երևույթ։ Իսկ հիմա դաշնակները իրանց կուսակցությունը ռեկլամելու համար Նժդեհի անունը տալով վեր–վեր են թռնում։

[dvgray]

Ժիրայր Սեֆիլյանին էլ ու մյուս բազմաթիվ տղաներին էլ, որ ժամանակին դաշնակցության շարքերն էին անցում հավատալով, որ դա մի կուսակցություն է, որ ազատագրական պայքաի համար է պայքարում։

Հիմա կամաց կամաց աչքները բացվում է ու հասկանում են, որ դա գաղափարների համար պայքարող կուսակցություն չէ....

Իսկ ԼՏՊին ես չեմ ատում ուղղակի ես պարտվողական մտածողության մարդկանց չեմ կարող գովերգել – ինքս այդպիսին եղել եմ, դրա համար էլ Լենին պարտիա գորբաչով լոզունգի էլ եմ հավատացել, Հայաստանի անկախության անժամանակ լինելուն եմ հավատացել, ու նույնիսկ ԼՏՊին եմ հավատացել, նրան ձայն եմ տվել...

Չգիտեմ
Որ նայում ես, հայկական քաղաքական դաշտը էն ձև ա ապականված երևում, որ թվում է անհույս է
Չնայած տեսականորեն գիտեմ , որ սենց խճճված կծիկը կարելի է հանգուցալուծել միայն թրի մի հարվածով: Կտրել ու վերջ:
Մնացած ձևերը ժամանակի ու միջոցների անխնա ու աննպատակ վատնում է :

Իսկ ո՞վ կլինի էտ թրով հարվածողը:
Միթէ դա էտքան էական է մեր համար: Դա կարող է էական էտ հարվածողի համար՝ պատմության մեջ մնալու առումով, բայց ոչ մեր համար: Ով էլ ուզում է լինի…

[ChildOfTheSky]

Չեմ ընդունում որևէ կուսակցության ժողովրդական լինելը:
Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով այսօրվա ՀՅԴ-ն 115 տ. առաջվա ՀՅԴ-ն չի. այն ՀՅԴ-ն վաղուց անցել է պատմության գիրկը: Այսօրվա ՀՅԴ-ն ունի 40-50 տարվա պատմություն և խորհրդային ժամանակաշրջանում զբաղվում էր լրտեսությամբ, ընդ որում և՛ ԱՄՆ-ի, և՛ ռուսների օգտին, իսկ այսօր այս մարմինն ունի ընդգծված ռուսամետ կողմնորոշում:
Հ.Գ. Ժողովրդական հատկանիշը պետք է գործածել միայն ժողովրդին պատիվ բերող անձի, մարմնի կամ երևույթի հետ:

[Մարկիզ]

ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՍՏԱՆԻ ԱՌՋԵՎ
Սույնով ներկայացնում եմ 2002թ.-ի ապրիլի 24-ի «Հայկական ժամանակի» օրաթերթում տպագրված, պատմական գիտությունների թեկնածու, Մատենադարանի ավագ գիտաշխատող Աշոտ Սարգսյանի հեղինակությամբ տպագրված գիտական : Հեղինակն իր ասելիքը հիմնավորում է դաշնակցական երեւելի գործիչների ու հռչակավոր մտավորականների խոսքով, եւ հիմնավորում 19-20-րդ դարերի հայ ամենհին քաղաքական կուսակցության` ՀՅԴ-ի գործունեությանը առ այն, որ ՀՅԴ-ն հայոց ցեղասպանության մեջ իր մեղքի մեծ բաժինն ունի :
------------------------------

ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՍՏԱՆԻ ԱՌՋԵՎ
վկայում են փաստերը, կուսակցական դեմքերը, պատմաբանները, ականատեսները
.
ՍԿԶԲՆԱՂԲՅՈՒՐՆԵՐ
• «Դրոշակ» - ՀՅԴ բյուրոյի պաշտոնաթերթ, հրատարակվում է 1891թ.-ից:
• Լեո (1860-1932) - նշանավոր հայ պատմաբան:
• Լեւոն Չորմիսյան (1896-1980) - սփյուռքահայ նշանավոր պատմաբան, ՀՅԴ անդամ մինչեւ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի նախօրյակը եւ նշանավոր գործիչ. հեղինակ է բազմաթիվ աշխատությունների, որոնցից կարեւորներն են «Համապատկեր արեւմտահայոց մեկ դարու պատմության»` հինգ ստվար հատորներ 1850-1950թթ. մասին, եւ «Կուսակցությունները»` հայ ավանդական կուսակցությունների մասին:
• Իշխան - ՀՅԴ նշանավոր գործիչ:
• Ռուբեն Տեր-Մինասյան - ՀՅԴ բյուրոյի անդամ, Առաջին Հանրապետության պաշտպանության նախարար:
• Վահան Փափազյան (Կոմս) - ՀՅԴ բյուրոյի անդամ, Թուրքական պառլամենտի պատգամավոր:
• Ա.-Դո - հասարակական գործիչ, ՀՅԴ համակիր:
• Վարդպատրկյան (Վարդո) - ՀՅԴ նախկին անդամ, 20-րդ դարասկզբի հայտնի հասարակական գործիչ:
• Դավիթ Անանուն (1879-1943) - նշանավոր պատմաբան, հասարակական գործիչ, նախապես ՀՅԴ անդամ, ապա` սոցիալ-դեմոկրատ, «Ռուսահայերի հասարակական զարգացումը» եռահատոր աշխատության եւ այլ գործերի հեղինակ:
• «Վան-Տոսպ» - շաբաթաթերթ, հրատարակվում էր Թիֆլիսում` 1921թ.:
• «Ազատ Հայաստան» - 1921թ. փետրվարյան հեղաշրջումից հետո հաստատված «Հայրենիքի փրկության կոմիտեի» պաշտոնաթերթ:
• Հովհաննես Քաջազնունի - Հայաստանի Առաջին Հանրապետության առաջին վարչապետ, ՀՅԴ բյուրոյի անդամ:
• «Հառաջ» - Հայաստանի Առաջին Հանրապետության պաշտոնաթերթ:
• Ալեքսանդրապոլի պայմանագիր - կնքվել է Հայաստանի Հանրապետության դաշնակցական կառավարության եւ Թուրքիայի միջեւ 1920թ. դեկտեմբերի 2-ին` որպես հետեւանք հայ-թուրքական պատերազմում Հայաստանի կրած պարտության:
• Սիմոն Վրացյան - ՀՅԴ բյուրոյի անդամ, Հայաստանի Առաջին Հանրապետության վերջին վարչապետ, 1921թ. փետրվարյան հեղաշրջումից հետո «Հայրենիքի փրկության կոմիտեի» ղեկավար:
• Զավեն Մսրլյան - սփյուռքահայ հասարակական գործիչ, պատմաբան:
• Մ. Սերոբյան - կուսակցական, հասարակական գործիչ, ՌԱԿ անդամ:
• Գրիգոր Մերճանով - ՀՅԴ բյուրոյի անդամ:
• Ռուբեն Դարբինյան (Չիլինգարյան) - ՀՅԴ բյուրոյի անդամ, նախարար Առաջին Հանրապետության շրջանում:
• Սիրիայի պետական ապահովության բարձրագույն ատյանի դատապարտման որոշումը. Դաշնակ կուսակցության լրտեսություն կատարելը ի շահ Իսրայելի եւ օտար երկրներու դատին - (թարգմանություն արաբերենից):
-------------------------------------------------------
ԱՐԿԱԾԱԽՆԴՐՈՒԹՅԱՆ ՇՐՋԱՆ
.
Ի սկզբանե եւ մինչեւ վերջ ՀՅԴ-ն ունեցել է անհեթեթ ու հանցավոր գաղափար, իբր թե հայ ժողովրդի ազատությունը հնարավոր է միայն մեծ երկրների միջամտությամբ, այդ միջամտությանը կարելի է հասնել միայն նրանց ստիպելով, իսկ ստիպել կարելի է միայն նույն այդ ժողովրդի թափված արյամբ: Միջամտությունն այնքան ավելի հզոր կլինի, որքան ավելի շատ թափվի ժողովրդի արյունը: Եվ հետեւողականորեն ամեն ինչ արել է այդ «հիմքը» ապահովելու համար:
.
«Դրոշակ», 1891, մայիս, թ. 1. «Եվրոպան չկա... եւ մինչեւ հայկական հողը չշաղախվի արյունով` թող գիտենան հայերը, որ ոչինչ չեն ստանա: Ապստամբություն, ուրիշ ելք չկա»:
.
«Դրոշակ», 1895 հունվար. «1894թ.-ը ամենափայլունն էր մեր հեղափոխական կյանքում թե՛ յուր որակությամբ, եւ թե՛ յուր ծավալով... 94 թվականի հեղափոխական կյանքի պատկերը թեեւ տխուր, վշտացուցիչ է, որովհետեւ միշտ արյուն է հոսում, բայց ոգեւորող եւ խրախուսիչ է, որովհետեւ ազատությունն այդ է պահանջում... ետ նահանջել չենք կարող ոչ մի պայմանով, մինչեւ թշնամին զինաթափ չլինի: Հաշտությունը անհնար է այլեւս... Սասունի կռվով ժողովուրդը դրեց կառավարության առջեւ «մահ կամ ազատություն», իսկ կառավարությունը դրել է «կոտորած կամ կատարյալ ընկճում»: Որոշումներ, որոնք ոչ մի պայմանով չեն կարող հաշտվել... Ո՞վ կհաղթի: Ուժերը հավասար չեն, ինչ կասկած, որ կառավարությունն ուժեղ է եւ դեռ մի քանի Սասունի կռիվներում կկոտորի... Բայց ժողովուրդը չի հաղթվել, որովհետեւ թշնամին չի կարողացել խլել նրանից ապստամբական արնագույն դրոշակը... Այդ դրոշակը չի ընկնիլ մինչեւ վերջին հայի վերջին շունչը... Եղբայրներդ վճռել են կամ ձեռք բերել ազատություն, կամ թշնամուն տալ ածխացած դիակներ եւ արյունոտ ավերակներ: Մի՞թե կարող ես անտարբեր մնալ: - Ո՛չ»:
.
«Դրոշակ», 1895, հոկտեմբեր. «Արդեն կտրված են հարաբերությունները, եւ այժմ միայն շարունակվում է կռիվը, որ վաղուց հայտարարված է: Խնդիրը կվճռվի միայն երկուսից մեկի ընկնելովը, մահովը - կա՛մ պետք է տակն ու վրա լինի, ոչնչանա սուլթանական պոռնիկ կառավարությունը, կա՛մ պետք է ընկնի, մեռնի հայ ժողովուրդը, խնդրի միակ լուծումը մահն է: Հայ ժողովուրդը զենքը վայր կդնի կա՛մ հաղթությունը բոլորովին տարած, կա՛մ անշնչացած...»:
.
«Դրոշակ», 1895, թ.19. «Եվ որպեսզի այս անգամ էլ ապարդյուն չանցնին աշխատանքը, զոհերը, պետք է շարունակվի կռիվը, որով միայն կարելի է ստիպել դիպլոմատիային ի նկատի առնել դժգոհ ժողովրդի պահանջները: Ազատության ճանապարհը հարթողը արյան հոսանքներն են. մենք չպետք է շփոթվենք սարսափելի տեսարաններից, չպետք է կորցնենք մեր գիտակցությունը` հասկանալու համար եւ տիրելու րոպեին, նրան մեզ ծառայեցնելու» (ընդգծումը` «Դրոշակի»):
.
Լեո. «1894 - 1896թթ. սպանդանոցը չափազանց խրատական պիտի լիներ մի ժողովրդի համար, որն զգում էր իր չարն ու բարին, այսինքն հասկանում էր այն հանգամանքները, որոնց մեջ նա ապրում է, եւ ուժերի այն փոխհարաբերությունները, որոնց երկաթե օրենքն է տիրում իր վրա: Սակայն խրատվեցա՞նք մենք: Ամենեւին: Եվ ահա էլի մի փաստ: Մի նոր, ավելի հանդուգն ցույց Կ. Պոլսում` պետությունների ուշադրությունը գրավելու համար... 1896-ի օգոստոսին էր տեղի ունենում դեպքը, որը կոչվում էր Բանկ Օթոմանի դեպք: ...Համիդը բանկի դեպքին պատասխանեց Կ. Պոլսի ջարդով, որ այս անգամ համարյա ոչ մի ազդեցություն չէր անում եվրոպական դիվանագիտության վրա: Կոտորածի մյուս օրը, երբ Կ. Պոլսի փողոցները դեռ կարմրած էին հայի արյունից, Վիլհելմ կայսրն Աբդուլ Համիդին ընծա էր ուղարկում իր պատկերը` զարդարված թանկագին քարերով: ...ըստ անգլիական մամուլից վերցրած տեղեկության, Մակսիմովը վերջին րոպեին, հրաժեշտ տալով գնացող հեղափոխականներին, ասել է նրանց. «Այժմ ինձ թույլ տվեք, պարոններ, ասելու, որ դուք էշեր եք» («Անցյալից», Ե.-1925թ., էջ 118-121):.
.
Հանցավոր արկածախնդրության առաջին արդյունքը 1895-96թթ. 300.000 հայերի կոտորածն էր, որ ոչ միայն չսթափեցրեց, այլ ավելի ոգեւորեց Դաշնակցությանը:
.
«Դրոշակ», 1897, թ. 1. «Մենք չենք հավատում ո՛չ սուլթանին, ո՛չ էլ դիպլոմատիային: Մենք` հայերս, 1896 թիվը վերջացնում ենք ավելի ուրախ, քան սկսել ենք (տասնամյակներ անց նույն «Դրոշակը» եւ ողջ ՀՅԴ-ն 1894-96թթ.-ն անվանեցին «զուլումի տարիներ» - ծ.խ.):
Ավելի մեծ հավատով ենք դիմավորում 97 թվականը:
Մենք ուշադրություն չենք դարձնում իրենց խելոք ու ավելի փափկասիրտ կարծող հայերի բարբաջանքների վրա եւ ավելի բացարձակ կերպով հայտարարում ենք, որ միշտ պետք է կռվենք:
Մեր խիղճը հանգիստ է, որովհետեւ համոզված ենք, որ հայի փրկության միակ միջոցը հեղափոխությունն է...
Հավատացած ենք, որ այդ սուրբ մարտը մեզնից պահանջում են մեր ստրուկ ժողովուրդը, մեր ավերակ հայրենիքը եւ մեր հարյուր հազար նահատակների սուրբ հիշատակը:
Նոր տարին սկսում ենք գոչելով` «Կռիվ, կռիվ եւ ավելի ուժեղ կռիվ»:.
.
300.000 անմեղ ու անիմաստ զոհ տված եւ հսկայական նյութական կորուստներ կրած արեւմտահայությունը երկրից դուրս վռնդեց իր «ազատարարներին»` արժանանալով Դաշնակցության ծանր մեղադրանքներին այն բանի համար, որ չհամաձայնեց «մինչեւ վերջին հայը» գնալ ստույգ մահվան եւ «թշնամուն տալ միայն ածխացած դիակներ»:
.
«Դրոշակ» 1901, թ.7. «Հեղափոխության փրկարար գաղափարը սոսկալի փորձանքի էր ենթարկվել 1895-96-ի աղետներից հետո: Ընդհանուր հիասթափության եւ հետաշրջման մի անմիտ, բայց իր անմտության մեջ ուժեղ տարերային մի հոսանք էր տիրել մեր հասարակության բազմազան խավերին: Սարսափահար մեծամասնությունը անեծքներ կարդաց մեր շարժման հասցեին, մեծախոս, բայց փոքրոգի տարրերը շտապեցին փախուստ տալ հեղափոխական բանակից, հրապարակը գրավվեց զանազան տեսակի դպիրներով եւ դպրիկներով, որոնք հանդես եկան մեր վաշխառու հայերի իմաստությունը մեզ քարոզելու, հեղափոխականը դատապարտվեց իբրեւ ազգավնաս եւ դատարկապորտ, գաղափարը նսեմացավ իր խոյանքների, իր հմայքի, իր սրբազան նպատակների կախարդական ուժի մեջ»:
.
Լեւոն Չորմիսյան. «Չի կարելի որեւէ քաղաքական գործչի կամ կուսակցության մեղադրել ժողովրդի ազատությունը նախապատրաստելու մտադրության համար: Բայց հնարավո՞ր է որեւէ քաղաքական գործչի կամ կուսակցության չմեղադրել, երբ այդ մտադրության հետապնդման մեջ ընտրում է նույն այդ ժողովրդի գոյությունն իսկ վտանգող գործելակերպ: Մահվան առաջ դրված հավաքականության համար կարո՞ղ էր ազատագրության հարց գոյություն ունենալ: Հնարավո՞ր է նախապատվությունը տալ ազատությանը, քան թե կյանքին... Կարելի՞ է արդարացման նշույլ իսկ տեսնել այն մարդկանց գործունեության մեջ, որոնք ոչ թե իրենց, այլ անթիվ եւ անհամար անծանոթ մարդկանց մահն են նախապատրաստում» («Կուսակցությունները», Ե.-1995, էջ 20):
.
http://septemberi21.blogspot.com/200...g-post_06.html

[Մարկիզ]

Լեո. «Սուլթան Համիդը կոտորել էր տալիս հայերին, բայց մի՞թե առանց առիթի եւ պատրվակների, եւ մի՞թե այդ առիթն ու պատրվակը թոնրի շրթին քնած մերկերն էին, եւ ոչ թե այն պոռոտախոսները, որոնք թղթի վրա անպարտելի կռվողներ էին դարձնում այդ իսկ թշվառներին եւ կոկորդ էին պատռում` «ապստամբություն, ապստամբություն» բղավելով ամեն մի քայլում: Եթե 1896-ի օգոստոսին չգրավեին Բանկ Օտոմանը, Կ. Պոլսում կջարդվեի՞ն 7 հազար հայեր»:
.
«Քրիստափոր Միքայելյանը, երեւի ինքն էլ այդ չնկատելով, իր գաղափարախոսությամբ տանում էր դեպի այն անհեթեթ ու վայրենի միտքը, թե հայկական կոտորածները նույնիսկ օգտակար են: ...Հեղափոխությունը չի կարող շարժումներ առաջ չբերել, Աբդուլ Համիդն էլ չի կարող չկոտորել հայերին: Երկուսն էլ ուրեմն պատասխանատու չեն: Բայց չէ՞ որ պիտի լինի եւ մի պատասխանատու... դա եվրոպական պետությունների, ինչպես ինքն էր ձեւակերպում, դավաճանությունն էր» («Թուրքահայ հեղափոխության գաղափարաբանությունը», հ. Բ, Ե.-1994, էջ 36, 38):
.
Անգամ որոշ կուսակցական գործիչներ բանական մտածողության պահեր ունեցան եւ կասկածի տակ առան իրենց «հեղափոխական» գործելակերպի իմաստը, բայց միայն պահեր: «Հեղափոխական» գործելակերպը նրանց համար ինքնանպատակ զբաղմունք էր:
.
Իշխան. «Կսենք միշտ, որ պետք է նահատակվել հայրենիքին համար: Ահա 150 հոգի գնացինք եւ մի քանի օրվան մեջ նահատակ եղանք` բացառությամբ մի քանիսի: Բայց նահատակ լինե՞լն է կարեւորը, թե՞ նպատակին հասնելը» (Տե՛ս Լ.Չորմիսյան, Համապատկեր, հ. Բ, էջ 325):
.
10 տարուց պակաս տեւեց արեւմտահայության հիշողությունը 1895-96թթ. կոտորածների մասին, եւ «հեղափոխական» կուսակցությունը նորից «մտավ երկիր»:
.
Լեո. «Եվ սկսվեց: 1903-1904 թվականներին նորից շարժումներ սկսվեցին Սասունում... Իբրեւ պատասխան այդ շարժումներին, կոտորածներ տեղի ունեցան Վանի եւ Բիթլիսի վիլայեթներում, գլխավորապես Մուշի շրջանակներում: Այդ կոտորածներին զոհ գնացած հայերի թիվը եվրոպական լրագիրները որոշում էին 7.000 հոգի» (Թ.Հ.Գ., էջ 39):
.
1908թ. ՀՅԴ-ն դաշնակցեց երիտթուրքերի հետ` կատարելու թուրքական հեղափոխությունը, ապա, չնայած վերջիններիս` Ադանայում իրականացրած 30.000 հայերի կոտորածին, նրա հետ եղբայրության դաշն կնքեց եւ հրապարակավ հրաժարվեց «Հայ դատից»:
.
«Դրոշակ», 1909.թ. 4. «Օսմանյան հեղափոխությունը... եկավ տակն ու վրա անելու եւ մի շարք միջազգային հարաբերություններ: Նա հայտարարեց ի միջի այլոց, որ Բեռլինի դաշնագրի 61-րդ եւ 23-րդ հոդվածները այլեւս կորցնում են իրենց գոյության իրավունքը, որ հայկական, մակեդոնական խնդիրները, վերցնելով միջազգային դիվանագիտության սեղանից, դառնում են Օսմանյան պետության ներքին խնդիրներ, կապվում են Տաճկաստանի ընդհանուր եւ հիմնական վերանորոգման հետ: Հայ ժողովուրդը եւ Հայ Յեղ. Դաշնակցությունը սպասում են հեղափոխության այդ հանդիսավոր հանձնարարությունների իրագործման»:
.
«Դրոշակ», 1909, թ. 9. «Դաշնակցությունը` հավատարիմ իր սկզբունքին եւ գործելակերպին` պիտի շարունակե նույն թափով եւ ավելի լայն ծավալով համագործակցել թուրք երիտասարդ կուսակցության եւ մտավորականության հետ` ի պաշտպանություն Սահմանադրության եւ համախմբել այդ գործակցության շուրջ բոլոր դիմադիր տարրերը` հայ եւ օտար... Կուսակցությունը ջանք չպիտի խնայե վերացնելու համար միջազգային եւ ազգային այն բարդությունները, որոնք կրնան դժվարացնել իրավակարգի հիմնավորումը եւ ազդելու փոխադարձ եւ անկեղծ համերաշխությանը: ...Դաշնակցությունը վճռողականապես ետ մղելով անջատողական ձգտումները` պիտի տքնի վերակազմել երկրի տնտեսական ու քաղաքական կարգերը Օսմանյան պետության ամբողջության մեջ, հիմնված բոլոր շրջաններու տեղական լայն ինքնավարության վրա եւ ամրապնդված բոլոր տարրերու կապերով»:
.
Ռուբեն Տեր-Մինասյան. «Համաօսմանցիության անունով եկած թուրքացման քաղաքականությունը ծայրահեղորեն գրգռել եւ զայրացրել էր պետության բոլոր բաղկացուցիչ տարրերը` բացառությամբ հայերի եւ մանավանդ ՀՅ Դաշնակցության: Թե՛ հայ ժողովուրդը, եւ թե՛ նրա ամենաուժեղ կուսակցությունը անգնահատելի ծառայություն մատուցեցին երիտասարդ թուրքերին ե՛ւ հեղափոխական շարժումների օրերին, ե՛ւ Սահմանադրության հրապարակման, ե՛ւ կիրառման ժամանակ. սակայն այդ բոլորի փոխարեն անարգորեն դավադրված գտան իրենց: Ի պատասխան այդ խոշոր ծառայությանց` Ադանայի հայկական կոտորածները տեղի ունեցան... Եվ չնայած դրան` ՀՅԴ-ն վճռեց մնալ հանգիստ եւ նույնիսկ աշխատեց հնար եղած չափով ամրապնդել Սահմանադրությունը` հակառակ մյուս հայ քաղաքական կուսակցությունների դժգոհություններին: Իր լռությամբ եւ համբերությամբ Դաշնակցությունը չէր դավաճանում հայ ժողովրդին եւ ոչ էլ գոհ էր Երիտասարդ թուրքերի եւ նրանց վարած պետական կործանարար քաղաքականությունից» («Հայ-թուրքական կնճիռը», Կահիրե-1924, էջ 130):
.
Լեո. «Դաշնակցությունն այլեւս աղմուկ չհանեց այդ (Ադանայի ջարդի) առիթով միջազգային հրապարակում, դիվանագիտական առաքելություններ եւ այլ այսպիսի հնարքներ չսարքեց: Ընդհակառակը, Ադանայի արյունը մի կռվան դարձավ, որ նա, իր կուսակցական շահերի տեսակետից, մի օգտավետ դաշինքով միանա երիտասարդ թուրքերի կուսակցության հետ» (Թ.Հ.Գ., էջ 58-59):
.
Թուրքիայում պաշտոնապես գործելու տարիներին ՀՅԴ-ն վարեց վայրիվերո եւ խիստ վտանգավոր քաղաքականություն: Նախ` Հայկական հարցից ու Եվրոպայի միջամտությունից հրաժարվելով եւ երիտթուրքերին հավատարմության երդումներ տալով` դրա դիմաց նրանցից պառլամենտական աթոռներ ստացավ: Իսկ երբ Թուրքիան հայտնվեց վտանգի առջեւ (Բալկանյան պատերազմներ) կրկին բարձրացրեց Հայկական հարցը եւ դիմեց օտար պետությունների միջամտությանը: Թուրքական կառավարությունը սա համարեց թիկունքից հարված եւ լրացուցիչ հիմքեր ստացավ հիմնավորելու եւ արդարացնելու համաշխարհային պատերազմի տարիներին տեղահանության անվան տակ ցեղասպանության իրականացման իր ծրագիրը:
.
Վահան Փափազյան (Կոմս). ՙՄենք, անշուշտ, խորապես կգիտակցեինք մեր փափուկ դիրքը. ապրիլ Օսմանյան կայսրության մեջ, լինել անոր հպատակը, վայելել ազգային սահմանադրական ինքնավարություն, բնական հարաբերություններ պահել կառավարության հետ եւ միեւնույն ատեն դավադիր գործ կատարել, այսինքն` օտար պետություններու դիմել եւ անկե սպասել օգնություն: Անըմբռնելի հանդգնություն մըն էր այս, որուն արդյունքը վայելեցինք 3 տարի վերջը...՚ (ՙԻմ հուշերը՚, հ. Բ, էջ 185-186):
.
Լեո. ՙՍոցիալիստ-հեղափոխական՚ Դաշնակցությունը գրկախառնված է ՙամենաբարբարոս՚ ցարիզմի հետ եւ թշնամանում է նույն այն Թուրքիային, որի սահմանադրական ազատությունների, իր իսկ խոսքերով` վայելողն է նա այդ րոպեին՚ (Նույնը, էջ 67): ՙԵթե երեք հոգի կարողանում էին խոսել ամբողջ հայ ժողովրդի անունից եւ վճիռներ տալ ամբողջ հայ ժողովրդի համար կյանքի եւ մահվան նշանակություն ունեցող հարցերի մեջ, այս արդեն ապացույց էր, որ Դաշնակցությունը փաստորեն իր անմռունչ ստրուկ-ստացվածքն էր դարձրել ամբողջ հայությանը, եւ ի°նչ ապահովություն կար, թե մի ուրիշ խմբակ դաշնակցականների, մի ուրիշ մեծամիտ երրորդություն ստրկամիտների, բոլորովին հակառակ վճիռ եւ ցուցմունք չէր տա նույն այդ անասնատիպ ստացվածքին: Այդպես էլ եղավ: Այս անգամ մի միլիոն մարդկանց ոչնչացումն էր պատրաստում թուրքահայ հեղափոխության ահռելի հիմարությունը՚ (Թ.Հ.Գ., էջ 78):
.
Ցեղասպանությանն անմիջապես նախորդող շրջանում ՀՅԴ-ն փաստորեն միահեծան իշխանություն էր Արեւմտյան Հայաստանում, ուստի` ժողովրդի ճակատագրի համար միակ քաղաքական պատասխանատուն: Այդպիսին էր նրան ընդունում ժողովուրդը, այդպիսին էր նրան համարում թուրքական կառավարությունը:
.
Ռուբեն Տեր-Մինասյան. ՙԹյուրիմացություններից խուսափելու համար հենց սկզբից խոստովանենք, որ հայկական հեղափոխության շարժումների ղեկավարը, պատասխանատուն եւ գործոն ուժը եղած է ՀՅԴ-ն՚: ՙ...Հայ մեծ քաղաքական կազմակերպությունը, լինելով Թուրքիայի օրինական կազմակերպությունը, իսկ Իթթիհաթից հետո նրա ամենեն զորավոր կազմակերպությունը...՚ (Հ.Թ.Կ., էջ 28, 46):
.
Վահան Փափազյան. ՙԴաշնակցությունը կրոնական դավանանք մըն էր դուրանցիներու (տարոնցիներ - Ա.Ս.) համար. կուսակցական ղեկավարներն այդ սրբազան կրոնի քուրմերն էին` իրենց բոլոր ստորոգելիներով: Զանգվածորեն դաշնակցական էին ամենքը, դավանությամբ դաշնակցական: Անոնց չէր հետաքրքրեր ծրագիր եւ այլն: Լավ գիտեին միայն, որ Դաշնակցությունը նվիրված է հայ հայրենիքի եւ ժողովրդի ազատագրության - Դաշնակցությունը ազգն է: Անոր անդամ եղողը զինվոր մըն է, որ կուրորեն պարտական է ենթարկվիլ պետի հրամանին կամ ՙկարմիր կնիքին՚, որ` զինվորագրվածը համակ զոհողություն պետք է մարմնացնե. երիտասարդություն, սեր, ծնողք, տուն, հարստություն` գոյություն չպիտի ունենա անոր համար, ազգը եւ զենքը իր պատիվն են - ահա բովանդակ ըմբռնողությունը Դաշնակցության մասին (Ի.Հ., էջ 310):
.
Ա.-Դո. ՙԴաշնակցական գործողների վրա երիտասարդ թուրքերի կառավարությունը նայում էր իբրեւ հայ ժողովրդի ներկայացուցիչների, նրանց հետ պահում էր սերտ կապեր եւ յուրաքանչյուր հարցում դիմում էր նրանց խորհուրդներին ու աջակցությանը: Այս հանգամանքն ավելի եւս բարձրացրեց այս կուսակցության հեղինակությունը, ժողովուրդն էլ սկսեց նայել նրանց վրա` իբրեւ իր ներկայացուցչության, եւ կառավարության մեջ ստեղծեց կառավարություն՚ (ՙՄեծ դեպքերը Վասպուրականում՚, Ե.-1917, էջ 123-124):
.
http://septemberi21.blogspot.com/200...g-post_06.html

[Մարկիզ]

ՄԱՏՆՈՒՄՆԵՐԻ ԵՎ ՓԱԽՈՒՍՏԻ ՇՐՋԱՆ
.
ՀՅԴ-ն, ծրագրված ցեղասպանության ակնառու վտանգի դեմ հանդիման, ոչինչ չձեռնարկեց ժողովրդի ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու նպատակով: Ընդհակառակը` ամեն ինչ արեց օսմանյան բանակ հայ տղամարդկանց զորակոչն իրականացնելու համար (այս օրենքը թուրքական պառլամենտն ընդունել էր մի քանի տարի առաջ` Դաշնակցության ակտիվ նախաձեռնությամբ): Վերջիններիս կոտորեցին, իսկ Արեւմտահայաստանը մնաց անպաշտպան:
.
Ռուբեն Տեր-Մինասյան. «Դաշնակցությունը դեմ լինելով պատերազմին, դեմ լինելով Իթթիհաթի կառավարության քաղաքականության, այնուամենայնիվ որոշում է (8-րդ ընդհանուր ժողովը) հորդորել հայ ժողովուրդին` կռվի դեպքում անթերի կերպով իր պարտականությունը կատարել Թուրքիո հանդեպ»:
.
«Միայն ազնիվ հեղափոխական կուսակցությունը այսպես կարող էր վարվել (կռվի դեպքում ծառայել «Օսմանյան հայրենիքին»), սակայն ... ազնիվ մարդկանց հետ: Այս վերջին կետը մոռացվեցավ ՀՅԴ կողմից, եւ այս մոռացումն, անշուշտ, ճակատագրական մեծ սխալ էր... Այժմ դեպքերից հետո կարելի է այդ ճակատագրական սխալն ափսոսալ, քանի որ 200.000 հայ զինվոր ավելացնելով այդ պատկառելի ուժին (նկատի ունի թուրքական եւ ռուսական բանակ զորակոչված հայ զինվորներին, որոնց թիվը միասին կազմում էր 450.000 - Ա.Ս.), նաեւ ռուսական հսկա օժանդակությունները զորքով, սնունդով եւ ճարտարվեստով, բավական պիտի լինեին մեկ վճռական հարվածով Թուրքիան ջախջախելու: Այդ ուժի գիտակցությունը Դաշնակցությունը ուներ, բայց նա խուսափեց դրանից օգտվել, մնալով կաշկանդված ընդհանուր ժողովի որոշումների սահմանների մեջ» (Հ.Թ.Կ., էջ 56, 67-68):
.

Վահան Փափազյան. «Դաշտի գյուղերը ձգած էին իրենց ճակատագրին: Կազդուրվելես վերջ միայն զգացի, թե ինչ ահավոր սխալ մը գործած էի ձգելով քաղաքը (Մուշը) այդ ծանր օրերուն եւ քաշվելով լեռներու ծերպերը» (Ի.Հ., էջ 359):
.
«Ահա ինչպես զոհ գացինք մենք մեր «ռազմական նախատեսության»` կարծելով, թե կառավարությունը, առանց դաշտին ու քաղաքին ձեռք դիպցնելու, նախ Սասունը պիտի զարնե: Թշնամին թողուց, որ դաշտի զինված ուժերը դուրս հանենք ու կեդրոնանանք Սասնո կղզիացած պզդիկ տարածության վրա... թշնամին օգտվելով ուրեմն այս պայմաններեն, բնաջնջեց ժողովուրդը (Դաշտի 190.000 բնակչից, ըստ հեղինակի, փրկվեց միայն 5000-ը - Ա.Ս.): Այս զարհուրելի սխալը գործեցինք մենք` ղեկավար ու պատասխանատու ընկերներս` ենթարկվելով քարացած ավանդություններուն, համառ անհեռատեսության... (Նույնը, էջ 365):
.
25 տարի իբր զբաղվելով արեւմտահայությանը զինելու գործով, ՀՅԴ-ն իրականում բացի «հեղափոխական» աղմուկից ուրիշ ոչինչ չէր արել կամ ակամա ավելի շատ զինել էր թուրքերին ու քրդերին:
.
Վարդպատրկյան. «Ամենաշատը 300 հրացան հազիվ էր տեղափոխվել երկիր: Վասպուրականի պես նահանգը հազիվ 60 հրացան ուներ, հակառակ նրան, որ Պարսկաստանի տխրահռչակ արհեստանոցը , որ զենք շինելու եւ նորոգելու համար էր հիմնված, եւ ահագին գումարներ էր կլանել, գտնվում էր Վասպուրականի կողքին» (Տե°ս Դավիթ Անանուն, նշվ. աշխ. հ.3, էջ 226):
.
Լեւոն Չորմիսյան. «Արշավախումբերի նպատակը զենք եւ կռվողներ ղրկելն էր Երկիր: Այդ երկու նպատակների մեջ էլ միայն մեկ-երկու դեպքում են գործնական արդյունք ստացել: Կովկասից եւ Պարսկաստանից ուղարկված զենքերի մեկ տասներորդն անգամ տեղ չի հասել: 9/10-ը կամ փչացել է, կամ անցել է թշնամու ձեռքը` մեծացնելով նրա կռվելու միջոցները («Համապատկեր արեւմտահայոց մեկ դարու պատմության» հ. Բ, էջ 329):
.
Վահան Փափազյան. «Զինամթերք Երկիր տանող բոլոր խումբերը սահմանին վրա, կա°մ սահմանեն ներս կռիվներու` բռնվեցան եւ ջարդվեցան, կա°մ մեծ կորուստներով վերադարձան եւ իրենց բեկորները միայն տեղ հասցուցին. իսկ ատոր անդրադարձումները շրջակա հայ գյուղերու վրա այնքան ծանր էին, որ այլեւս անմտություն էր շարունակել: 1903-905թթ. այդ խումբերու միջոցով փոխադրված զինամթերքի չնչին տոկոսը միայն տեղ հասավ...: Թորգոմի` 1903-ի երկրորդ անգամ, Խանի, Նեվրուզի, Երկաթի եւ Թոխմախի, Միհրանի, Փոխիկի, Շաշոյի, Զուլումաթի եւ այլ խումբերը այդ ճակատագրին ենթարկված էին 1903 - 1904-ին» (Ի.Հ., հ. Ա, էջ 206):
.
«Գալով մեր զինական ուժերուն` առաջին օրեն իսկ ձեռնարկեցինք ցուցակագրման... 170 քիչ շատ կանոնավոր զենք ունեինք` պաշտպանելու համար մոտ 20.000 ժողովուրդ (190.000-ից փրկված - Ա.Ս.), որ տեղավորված էր 5-6 կիլոմետր շրջագծով տարածության վրա»: Իսկ ռազմամթե±րքը... յուրաքանչյուր հրացանին միջին հաշվով հազիվ 30-35 փամփուշտ կհասներ (Նույնը, հ. Բ. էջ 370-371):
.
«Դժբախտաբար զինված չէր մեր ժողովուրդը: Քիչ շատ գործածական զենքեր ունեին միայն հին մարտիկները, մնացյալները մաշված կամ պակասություններով էին, խիստ սակավ էր փամփուշտը: Ես չտեսա ինքնապաշտպանական կազմակերպություն եւ ոչ մի տեղ, եւ մանավանդ ընդհանուր ծրագիր մը ապագա անակնկալներու հանդեպ» (Նույնը, էջ 320):
.
«Սասունի ժողովուրդը խիստ թերի էր զինված. 7-8 հարյուր «շեշխանա» եւ որսորդական հրացաններու հետ թերեւս 150-200 քիչ շատ կանոնավոր հրացաններ ունենային, սակայն փամփուշտի չնչին պաշար ունեին: Դաշտը ավելի խղճուկ վիճակ մը կներկայացներ. կանոնավոր զենք, կարելի է ըսել, բացառապես միայն մեր նախկին մարտիկներու ձեռքին կգտնվեր: Դաշտի 90 գյուղերը հազիվ 200 քիչ շատ կանոնավոր հրացաններ ունենային` փամփուշտի նույն թերիներով» (Նույնը, հ. Բ էջ 337):
.
Այդ ընթացքում ՀՅԴ-ն խեղդել է ժողովրդի ինքնապաշտպանական ինքնագործունեությունը, իսկ դժվարին պահին խուճապահար լքել է` խուճապի ենթարկելով նաեւ ժողովրդին:
.
Դավիթ Անանուն . «Ռազմամոլությունն ու ինքնագոհությունը կուրացրել էին նրա միտքը, եւ նա մի հոտի հովվի սկզբունքին հարելով, չէ թե փրկում էր հոտին, այլ նրան ենթարկում դառն փորձությունների... Այստեղ է թաքնված Դաշնակցության հանցանքը, հայ ժողովրդի ինքնագործունեության ճնշման մեջ» («Ռուսահայ հասարակության զարգացումը», էջ 226):
.
Վահան Փափազյան. «Փախուստիս լուրը (Մուշից Սասնա լեռները) անմիջապես տարածվեցավ Դաշտի եւ լեռներու մեջ ու թողեց բարոյալքիչ ազդեցություն մեր ժողովուրդին վրա: «Կացությունը հուսահատական է, ուրեմն, որ պահվեցավ», - կհետեւցներ ժողովուրդն իրավացիորեն, որովհետեւ այլեւս ոչ ոք կմնար` գեթ երեւույթները փրկելու համար: Այս հոգեբանությունը վարակեց, մանավանդ, հեղափոխական մարտիկները, որոնցմե շատերը զենքերնին առած լեռը եկան: Մուշեն հեռանալես հետո Կոտոյի Հաջին, Տիգրանը եւ ուրիշ ընկերներ հազիվ ժամանակ ունեցած էին քաղաքի զինական ուժերը քիչ շատ կարգի բերելու: Դաշտի գյուղերը ձգված էին իրենց ճակատագրին» (Ի.Հ., էջ 359):
.
Լեո. «Վանը չէր լքվում: Կռվելու ընդունակ ազգաբնակությունը պիտի պաշտպաներ քաղաքը. հայ կամավորական գնդի հրամանատարը համաձայնություն էր տալիս, որ գունդն էլ մնա քաղաքում եւ միանա քաղաքացիներին: Հարկավոր էին, ուրեմն, ժիր ու գործունյա մարդիկ, որ իսկույն գործի կպչեին: Գովված ու հերոսացած Արամն ու իր կուսակցական ընկերներն այդպիսի մարդիկ դուրս չեկան: Մյուս օրը նահանգապետը (Արամը) մունետիկ է պտտեցնում քաղաքում եւ հայտարարում, որ ամեն մարդ իր գլխի ճարը տեսնե: Եվ սկսվում էր աներեւակայելի խելագար տեսարանը` դաշնակցական խուճապը, ուրիշ խոսքով` քառասմբակ փախուստ` սեփական կաշին ազատելու համար: Եվ այսպիսի փախուստի մատնվում էր ոչ միայն Վանը, այլեւ ամբողջ Վասպուրականը» (Թ.Հ.Գ., էջ 175):
.
«Վան-Տոսպ», թիվ 6 (1921թ.). «Երեք ամենածանր ամբաստանություններ ունի վանեցին պ. Արամի եւ իր գործակիցների դեմ: Առաջին` հակառակ վանեցիներու կամքը ներկայացնող հանձնաժողովին տված որոշումներուն եւ առանց անոր գիտությանը` խուճապային փախուստի մատնեց ժողովուրդը ու պատճառ դարձավ Վասպուրականի փճացման: Երկրորդ` չկազմակերպելով հարյուր հազարավոր բազմության մը ամառային տաժանալի ճամփորդությունը` սովածությամբ եւ հոգնածությամբ մահվան դատապարտեց հարյուրավորներ ու քայքայեց ֆիզիկականը հազարավորներու: Երրորդ` զինվորական պաշտպանություն չընծայելով ժողովրդին` նշավակ ըրավ զանոնք քրդական հարձակումներու, որով սպանվեցան եւ գետը թափվելով խեղդվեցան հազարե ավելի վասպուրականցիներ, իսկ այդ իրարանցումներու ատեն կողոպտվեցան արդեն իսկ իրենց ամեն ինչը կորսնցուցած փախստականներու հարյուր հազարավոր ռուբլիի արժողությամբ անասուններն ու իրեղենները:
.
Ինչպես հետագա իրադարձությունները եկան հաստատելու` Վանը թշնամու ձեռքը չպիտի իյնար բնավ եւ հետեւաբար չպիտի ենթարկվեր իր կրած անփոխարինելի կորուստներուն, եթե հանձնաժողովին տված որոշման համաձայն տղամարդիկ մնային քաղաքը եւ զինված դիմադրություն կազմակերպեին, առնվազն 8000-ի չափ զենք պիտի ունենայինք - 3000 կամավորներու ունեցածները, 3000 թուրքերեն գրավածները, որ տրամադրելի էին, 2000 ալ վանեցիներուն զենքերը: Այսքան զենքն ալ դարձյալ կբավեր ինքնապաշտպանության եւ, ի հարկին, նահանջի համար: Թրքական բանակը փոքրիկ ուժ մը կներկայացներ Վանա լճի հարավային կողմը, իսկ հյուսիսային կողմի ուժեղ բանակը իր թիկունքը չպիտի դարձներ ռուս բանակին Վանի վրա հառաջանալով: Նույնիսկ եթե երկու կողեն ալ այսպիսի հառաջխաղացում մը կատարվեր, մեր ինքնապաշտպանական ուժերը կրնային կանոնավորապես նահանջել Սարայի գծով» (Մ. Մինասյան, դեպքերի ականատես եւ մասնակից):
http://septemberi21.blogspot.com/200...g-post_06.html