331.666 դոլար Սերժի ԱՄՆ-ում գովազդի համար

[Artgeo]

2006-2007թթ. ԱՄՆ-ում եւ Եվրոպայում Ս.Սարգսյանի լոբբիստական գործարքների մասին
11:17 Yerevan | 7:17 GMT | Saturday 7 June 2008

Մեր տրամադրության տակ են ԱՄՆ արդարադատության նախարարության որոշ փաստաթղթեր, որոնք ապացուցում են, որ 2006-2007թթ. Սերժիկ Սարգսյանն ԱՄՆ-ում ու Եվրոպայում պատվիրել եւ իրականացրել է վճարովի լոբբիստական գործունեություն` ի նպաստ սեփական վարկանիշի ձեւավորման ու պրոպագանդման, որի համար հաշվետու վեց-յոթ ամիսներին վճարել է առնվազն 331.666 դոլար` «թեյավճարը» չհաշված:

Փաստաթղթերը ձեռք են բերվել ԱՄՆ արդարադատության նախարարության` Կոնգրեսին ներկայացվող կիսամյակային մի զեկույցից, համաձայն ԱՄՆ օրենսդրության, մասնավորապես` Օտարերկրյա գործակալների գրանցման մասին օրենքի: Ըստ այս օրենքի` ԱՄՆ-ում հօգուտ օտարերկրյա պատվիրատուի լոբբիզմ անող յուրաքանչյուր կողմ գրանցվում է երկրի արդարադատության նախարարության քրեական բաժանմունքում եւ իր գործունեության մասին կանոնավոր կիսամյա զեկույց է ներկայացնում նախարարություն` կցելով համապատասխան փաստաթղթերն ու գրառումները: Նախարարությունն իր հերթին օրենքի կատարման մասին կիսամյակային հաշվետվություն է ներկայացնում Կոնգրես` տեղեկություններ կցելով պատվիրատուների ու կապալառուների մասին` երկիր առ երկիր: Մեր տվյալները քաղվել են ԱՄՆ արդարադատության նախարարի (Attorney General)` Կոնգրես ներկայացվող 2006թ. 2-րդ եւ 2007թ. 1-ին կիսամյակների հաշվետվություններից: 2006թ. 1-ին կիսամյակում հայաստանյան պատվիրատու չի արձանագրված, իսկ 2007թ. 2-րդ կիսամյակի հաշվետվությունը դեռ չի հրապարակվել, ուստի մեր թվային տվյալները վերջնական չեն եւ կարող են աճել` նոր տեղեկություն ի հայտ գալուն զուգընթաց:

Ըստ փաստաթղթերի` հաշվետու ժամանակահատվածում (2006.11-2007.04) Սերժ Սարգսյանի օգտին լոբբիստական գործունեություն իրականացնելու համար վարձվել է ԱՄՆ-ի եւ աշխարհի խոշորագույն ընկերություններից մեկը` Burson-Marsteller-ը (այսուհետ` BM կամ ԲՄ), որն իր հերթին գործին ներգրավել է նաեւ դուստր կառույց BKSH-ին, ինչպես նաեւ իր բրյուսելյան մասնաճյուղը` ոչ միայն ամերիկյան, այլեւ եվրոպական կառույցների ու կառավարությունների առջեւ լոբբինգի նպատակով:

Հաշվետու 7 ամիսներին գործարքի համար հայկական կողմը վճարել է առնվազն 331.666 դոլար, որից 111.666 դոլարը` 2006-ին, իսկ 220.000 դոլարը` 2007-ին: 2007թ. ապրիլից հետո վճարումների մասին բաց տեղեկություն առայժմ չկա, սակայն ենթադրվում է, որ գործարքը նորացվել է, եւ վճարումները շարունակվել են:

2006-ի 2-րդ կիսամյա հաշվետվության մեջ ասվում է, որ BKSH-ն հօգուտ պատվիրատուի հանդիպումներ է կազմակերպել ու տեղեկատվություն հավաքել ՀՀ քաղաքականության վերաբերյալ` նույն նպատակով նաեւ շփումներ ձեռնարկելով ԱՄՆ կառավարության պաշտոնատար անձանց հետ: Ըստ նույն հաշվետվության` BM-ն իր հերթին հանձն է առել ԱՄՆ քաղաքական ղեկավարությանը տեղյակ պահել ՀՀ կառավարության եւ անձամբ Սերժ Սարգսյանի քաղաքական դիրքորոշումների ու գործունեության մասին:

2007թ. 1-ին կիսամյա հաշվետվության մեջ ասվում է, որ BKSH-ն շարունակել է «հօգուտ պատվիրատուի հանդիպումներ կազմակերպել եւ տեղեկատվություն հավաքել ՀՀ քաղաքականության վերաբերյալ: Միաժամանակ, BKSH-ն շփումներ է ձեռնարկել ԱՄՆ կառավարության պաշտոնատար անձանց հետ` Հայոց ցեղասպանության բանաձեւի եւ Հայաստանի նախարարի (իմա` Սերժ Սարգսյանի.- վերլ.) այցելության վերաբերյալ»: Ըստ նույն կիսամյակի հաշվետվության` BM-ը «տեղեկատվական նյութեր է տարածել` ամերիկյան հանրությանն ու ԱՄՆ քաղաքական ղեկավարությանը տեղյակ պահելու համար Հայաստանի կառավարության եւ նախարար Սերժ Սարգսյանի քաղաքական դիրքորոշումների եւ գործունեության մասին», ինչպես նաեւ «իրականացրել է նախարար Սերժ Սարգսյանին աջակցելու ծրագիր»:

Ի լրումն վերը նշված հաշվետվությունների, մեր տրամադրության տակ է նաեւ BM-ի եւ BKSH-ի կողմից Սերժ Սարգսյանի օգտին լոբբիզմ իրականացնելու մասին եւս երկու փաստաթուղթ. պայմանագրեր` ստորագրված 2006թ. սեպտեմբերի 26-ին ու հոկտեմբերի 23-ին, որոնցից երկուսում էլ իբրեւ կապալառու հանդես է գալիս ԲՄ-ը, իսկ իբրեւ պատվիրատու` գլենդեյլաբնակ ոմն Ստեփան Մարտիրոսյան:

Ըստ առաջին` 2006.09.26 պայմանագրի` ԲՄ-ը պարտավորվել է. ա) 2006թ. հոկտեմբերին 2-3 հոգանոց թիմ գործուղել Հայաստան (երկուսն` ԱՄՆ-ից, մեկը` Բրյուսելից)` համապատասխան անձանց հետ հանդիպելու եւ համատեղ ռազմավարություն մշակելու համար, բ) 2006թ. հոկտեմբերին Հայաստան գործուղել ԲՄ-ի ավագ օպերատիվ եւ BKSH-ի` հիմնադիր անդամ Չարլի Բլեքին, նախորդ այցի պայմանավորվածություններից ելնելով եւ դրանց արդյունքներին հետամուտ, քաղաքական խորհրդատվություն իրականացնելու նպատակով:

Այս ծառայությունների դիմաց հայկական կողմը պարտավորվել է վճարել միանվագ կանխիկ 80.000 դոլար` գումարած եւս 4.500 դոլար ճանապարհորդական ապահովագրության համար, ինչպես նաեւ բոլոր 4 աշխատակիցների գործուղման ճանապարհածախսը` բիզնես կարգ եւ կեցության ու սննդի ծախսերը: Այս պայմանագիրը կնքվել է մեկ ամսով` մինչեւ 2006թ. հոկտեմբերի 31-ը, որի ընթացքում ԲՄ-ը պարտավորվել է իրականացնել վերը նշված այցերը` պայմանով, որ աշխատանքը չի սկսվի մինչեւ ԲՄ-ին չվճարվի առնվազն 93.000 դոլար կանխավճար:

Ըստ երկրորդ` 2006.10.23 պայմանագրի` ԲՄ-ը պարտավորվել է իր եւ BKSH-ի կողմից իրականացնել հետեւյալ ծառայությունները. ա) պրոպագանդել Հայաստանը` իբրեւ դիվանագիտական գործընկերության եւ միջազգային ներդրումների համար ապահով եւ կայուն երկիր, բ) իրականացնել նախարար Սարգսյանի համար նպաստավոր տեղեկատվության ձեւավորման եւ նրա վարկանիշի զարգացման երկարաժամկետ ծրագիր:

Պայմանագիրն այնուհետ նշում է ԲՄ-ի կողմից այս ծառայությունների իրականացման ձեւերը. համապատասխան նյութերի մշակում, ԶԼՄ-ների հետ շփումների նախաձեռնում, հարցազրույցների կազմակերպմանն ու նրանց` Հայաստան այցելություններին նպաստում, ելույթների կազմակերպում, ճառերի նախագծերի պատրաստում, համապատասխան կողմերի հետ կոնտակտների հաստատում եւ նպաստում նրանց հետ հանդիպումների կազմակերպմանը:

Այս ծառայությունների դիմաց հայկական կողմը պարտավորվել է ԲՄ-ին վճարել ամսական 65.000 դոլար` գումարած բոլոր կարգի ասոցացված ծախսերը` փոստային, դիսպետչերական, միջազգային հեռախոսակապի, լուսանկարային, ճանապարհորդական եւ այլն, ինչպես նաեւ 3-րդ կողմ հանդիսացող ենթակապալառուների ծառայությունները, որոնց ներկայացրած վճարահաշիվներին կգումարվի նաեւ 17.65% հավելավճար:

Պայմանագիրը նաեւ նշում է, որ ի հավելումն վերը նշված միջոցառումների, ԲՄ-ը կարող է նաեւ Հայաստան գործուղել զանազան թիմեր, ընդ որում` տիպային 3 հոգանոց թիմի` 2-3 օր տեւողությամբ այցը կարժենա 50.000 դոլար, իսկ այլ մեծ կամ փոքր թիմերի այցերի եւ դրանց ֆինանսական պայմանների շուրջ համաձայնությունները կկայացվեն առանձին ենթապայմանագրով ու բյուջեով:

Այս պայմանագիրը նախապես կնքվել է 7 ամսով` 2006.11.1-2007.05.31: Արդյո՞ք այն երկարաձգվել է կամ նոր պայմանագիր է ստորագրվել` դժվար է ասել. 2007թ. 2-րդ կիսամյակի հաշվետվությունը դեռ հրապարակված չէ: Կարելի է ենթադրել, որ գործարքը շարունակվել է նաեւ 2007թ. 2-րդ կեսին եւ ընդհուպ մինչեւ 2008թ. փետրվար, քանի որ հենց այդ ժամանակահատվածն է համընկնում ՀՀ-ում ընտրական շրջանին` մի հանգամանք, որ թվում է, թե եղել է լոբբիստական գործունեություն պատվիրելու` Սերժ Սարգսյանի հիմնական շարժառիթը:

Վերոհիշյալ փաստերի համադրումը մի շարք ուշագրավ դիտողություններ, կարծիքներ ու եզրակացություններ է առաջ բերում.

2006-2007թթ. Սերժ Սարգսյանն ԱՄՆ-ում ու Եվրոպայում իրականացրել է վճարովի լոբբիստական գործունեություն` օտարերկրյա պետությունների ու եվրոպական կառույցների առջեւ սեփական իմիջի ձեւավորման ու պրոպագանդման, արեւմտյան ԶԼՄ-ներում նույն թեմայով բարենպաստ նյութերի տարածման, ինչպես նաեւ այդ պետությունների ու կառույցների ղեկավարների հետ հանդիպումներ իրականացնելու եւ դրանց կազմակերպումն արագացնելու նպատակով: Այդ գործունեությունը զուգադրվել է նրա` ՀՀ վարչապետի գործունեության հետ` հանգեցնելով պետական ու անձնական խնդիրների միահյուսման եւ անձնական նպատակներով պետական դիրքի ու դրա ընձեռած հնարավորությունների օգտագործման: Այս ամենը տեղի է ունեցել ՀՀ նախագահական ընտրություններին նախորդած երկու տարիների ընթացքում` ընդհուպ մինչեւ Հայաստանում նախընտրական շրջանը, ինչը հնարավորություն է տալիս խնդիրը դիտել նաեւ Հայաստանում նախագահական ընտրությունների ենթատեքստում:

Իր լոբբիստական ռազմավարության մեջ Սերժ Սարգսյանն առաջնորդվել է եղած նյութական ռեսուրսների շրջանակում ամենալայն հնարավոր լսարան ձեւավորելու եւ ամենաընդգրկուն կոալիցիաներ կառուցելու սկզբունքով:

[Artgeo]

Օրինակ` ԲՄ-ի բելգիական մասնաճյուղի ներգրավումը հնարավորություն է տվել լոբբիզմ ծավալել ոչ միայն ԱՄՆ-ում, ուր դա ավանդական երեւույթ է, այլեւ եվրոպական պետություններում ու կառույցներում` ներառյալ Եվրամիությունն ու Եվրոպայի խորհուրդը, ինչը լոբբիզմի քաղաքական տեխնոլոգիայի կիրառման համեմատաբար նոր ոլորտ է (ուստիեւ` զարմանալի չէ, որ Եվրոպայում այդ պրակտիկայի առաջատարներից մեկը` ԲՄ-ը, ամերիկյան ընկերություն է): ԲՄ-ի բրյուսելյան մասնաճյուղն իր խնդիրները սահմանում է մի պարադիգմայի շրջանակներում, որի էությունն է. «Ազդել եվրոպական քաղաքականության վրա` ներառյալ ԵՄ 27 պետություններն ու 3 կառույցները` հանձնաժողովը, խորհրդարանն ու նախարարների խորհուրդը, ընդսմին ոչ միայն պարզապես ազդելով բուն հաստատությունների, այլեւ դրանց շրջապատող միջավայրի վրա»: Ասել է թե` ԲՄ-ի բրուսելյան մասնաճյուղի ներգրավումը Եվրոպայում Սերժ Սարգսյանի օգտին լոբբիզմի մեջ որոշ չափով բացատրում է այն մեղմ մոտեցումները, որով եվրոպական կառույցներն աչքի ընկան ՀՀ նախագահական ընտրությունների ողջ գործընթացում` չնայած բազմաթիվ խախտումներին ու կեղծարարությանը: Միաժամանակ հնարավոր չէ նաեւ անտեսել այն, երբ փորձ է արվում հասկանալու նշված ֆենոմենը:

BKSH-ի 2007թ. 1-ին կիսամյակի հաշվետվության մեջ ասվում է, որ ընկերությունը կոնտակտներ է ունեցել ԱՄՆ վարչակազմի պաշտոնատար անձանց հետ` Հայոց ցեղասպանության հարցի եւ Սերժ Սարգսյանի այցի հետ առնչվող: Հարցերի այսպիսի զուգադրում` անձնական լոբբիզմ եւ Ցեղասպանության խնդիր, BKSH-ի նախորդ կիսամյա հաշվետվության մեջ չի եղել: Դրա գոյությունը թույլ է տալիս ենթադրել, որ Սերժ Սարգսյանի եւ ամերիկահայ համայնքի հիմնական լոբբիստական կառույցների միջեւ երկխոսության, ընդհուպ` համագործակցության փորձ է եղել, հենվելով երկուստեք շահի վրա. 2007-ը Սարգսյանի համար նախընտրական տարի էր, իսկ ամերիկահայ համայնքի համար` Ցեղասպանության վերաբերյալ Ներկայացուցիչների պալատի 106-րդ բանաձեւի (H.Res.106) առաջմղման:

Ուստիեւ, պետք չէ բացառել, որ 2006թ. վերջին կամ 2007թ. սկզբին Սերժ Սարգսյանի եւ ամերիկահայ կառույցների միջեւ (Հայկական համագումար, Հայ դատի հանձնախումբ, Գաֆեսճեանի հովանավորությամբ գործող USAPAC, ինչպես նա այլ շահագրգիռ հաստատություններ) համաձայնություն է ձեւավորվել, ըստ որի համայնքային կառույցներն ընդունել են Ցեղասպանության բանաձեւի առաջմղմանն ի նպաստ Սարգսյանի ֆինանսական հատկացումները` փոխարենը հանձն առնելով իրենց դիրքորոշումներում ներդաշնակ մնալ թե ԱՄՆ-ում նրա լոբբիստական գործունեությանը եւ թե Հայաստանում նրա նախագահական ձգտումների հետ:

ԲՄ-ի ընտրությունը` իբրեւ գլխավոր կապալառու, Սերժ Սարգսյանին ելք է տվել ամերիկյան հասարակական վերնախավի թե հանրապետական, թե դեմոկրատական թեւերին, ընդ որում` երկու կողմի այն հատվածներին, որոնք ակտիվորեն ներգրավված են ԱՄՆ-ի ներկայիս նախագահական ընտրարշավում: ԲՄ-ի հիմնադիրը Մարկ Փենն է (Mark Penn)` մինչեւ վերջերս Հիլարի Քլինթոնի ընտրարշավի ղեկավարը, իսկ ԲՄ-ի դուստր ձեռնարկություն BKSH-ի հիմնադիր պարտնյոր Չարլի Բլեքը (Charlie Black), որը նաեւ Սարգսյանի ենթակապալառուն է եւ այդ որակով առնվազն մեկ անգամ` 2006 թ. հոկտեմբերին այցելել է Հայաստան` Ջոն ՄըքՔեյնի ընտրարշավի ֆինանսական ղեկավարը: Հաշվի առնելով, որ Սարգսյանի օգտին լոբբինգ իրականացրել են թե ԲՄ-ը եւ թե BKSH-ն` պետք է նկատել, որ Սարգսյանն աշխատել է, փաստորեն, երկու թիմերի հետ էլ: Պետք է նշել, սակայն, որ անցած ամիս Մարկ Փենը հրաժարական տվեց Քլինթոնի նախընտրական շտաբից` Կոլումբիայի կառավարության օգտին իր լոբբիստական գործունեության բերումով արտահայտած մի դիրքորոշման համար, որը հակասության մեջ էր նույն խնդրում (Կենտրոնա-ամերիկյան ազատ առեւտրի համաձայնագիր, CAFTA) Հիլարի Քլինթոնի նախընտրական դիրքորոշման հետ: Մյուս կողմից` անցած շաբաթ ՄըքՔեյնի նախընտրական շտաբից հրաժարական տվեց նաեւ Չարլի Բլեքը` օտարերկրյա պատվիրատուների օգտին լոբբիստական գործունեության համար, այն բանից հետո, երբ ՄըքՔեյնը որոշում ընդունեց սահմանափակել իր նախընտրական շտաբում լոբբիստների գործունեությունը` այն հանդուրժելով միայն հասարակական հիմունքներով, անվճար:

Սերժ Սարգսյանի` ԱՄՆ-ում ու Եվրոպայում իրականացրած լոբբինգը հարցադրումներ է առաջ բերում, որոնք վերաբերում են ՀՀ պետական կառավարման թափանցիկությանն ու հաշվետու բնույթին: ՀՀ վարչապետի պաշտոնական ու անձնական նպատակների համար ավելի քան 300.000 դոլարի վճարում է կատարվել օտարերկրյա լոբբիստական ընկերություններին: Անհրաժեշտ է պարզել ինչպես այդ գումարի ծագումը, այնպես էլ գործարքի վերաբերյալ կառավարության` իրազեկ լինել-չլինելու եւ այն արտոնելու հանգամանքը, ինչպես նաեւ գործարքում հայկական կողմի շահերը ներկայացնող Ստեփան Մարտիրոսյանի անձն ու լիազորությունները: Կարծում ենք նաեւ, որ օգտակար կլինի հետամուտ լինել գործարքի շրջանակներում Հայաստան եկած պատվիրակությունների այցերի, ինչպես նաեւ նույն նպատակով Հայաստանից դուրս կայացած հանդիպումների մանրամասների բացահայտմանը:

Հասկանալով հանդերձ ԱՄՆ-ում լոբբիզմի դերն ու տարածվածությունը` Սերժ Սարգսյանի լոբբիստական գործարքը հստակ շահային կոնֆլիկտ ունի` պետական ու անձնական օրակարգերի միահյուսում, ինչն ամենայն հավանականությամբ հակասում է թե հայկական, թե ամերիկյան օրենսդրության որոշ դրույթների. ըստ այդմ` այն անթույլատրելի է եւ հավանաբար` ապօրինի: Բացառված չէ նաեւ, որ գումարի աղբյուրի պարզաբանումը թույլ տա խոսել նաեւ այլ հնարավոր իրավախախտումների մասին:

[Axlqalaq]

մի հարց` լոբբիստական գործունեությունը որն ա ?

[Artgeo]

մի հարց` լոբբիստական գործունեությունը որն ա ?

Մարդուն, օրենքը կամ որևէ այլ հարց որոշակի շրջանակներում առաջ տանելը կամ հակառակը մերժելու համար գովազդ անելն է:

[Ջուզեպե Բալզամո]

http://news.yahoo.com/s/ap/20080608/...rmenia_calling
Լոբբիստական գործունեության օրինա՞կ, թե՞ ճշմարտություն: Կներեք նյութն անգլերեն է, բայց ինձ իսկպես հետաքրքիր է - իրո՞ք այդքան հայ է վերադարձել Հայաստան:

[Տրիբուն]

մի հարց` լոբբիստական գործունեությունը որն ա ?

Լոբբին, դա լավ ձևավորված ազդեցության խումբ է, որը ներկայացուցչական դեմոկրատիայի պայմաններում իրացնում է իր տնտեսական (կամ քաղաքական) շահը պաշտոնական անձի կամ անձանց միջոցով: Լոբբիստական խմբերը կարող են լինել ֆերմերների միավորումը, հզոր ճյուղային արհմիությունները, ռազմաարդյունաբերական համալիրը, ազգային փոքրամասնությունները այլն:

[B]Լոբբինգը/B] որոշակի շահերով խմբի կողմից կառավարության վրա ազդեցությունն է:

Ներկայացուցչական դեմոկրատիայի պայմաններում, որոշ տեսաբանների կողմից, որոշումների ընդունման գործընթացը դիտարկում է որպես շուկայական գործարքի կամ առևտրի տարատեսակ (դուք ինձ ընտրություններին ապահովում եք ձայներ, ես ձեզ ապահովում եմ ձեր շահերը բավարարող կոնկրետ պետական ծրագրերի իրագործում):

Լոբբիստները փնտրում են քաղաքական ռենտա (իրականացնում են “քաղաքական ռենտայի հետապնդում”): Քաղաքական ռենտան դա տնտեսական ռենտայի (օգուտի, շահի) ստացումն է քաղաքական ինստիտուտների միջոցով, կամ այլ կերպ ասած քաղաքական գործընթացի միջոցով: Ազդեցության խմբերը քաղաքական ռենտա են ստանում, երբ օրենսդիրները որոշումներ են ընդունում մաքսատուրքերի, ռազմամթերքի երաշխավորված գնումների, այլ պետական երաշխավորված գնումների վրա հսկայական միջոցների հատկացման վերաբերյալ և այլն: Օրինակ, եթե ուշադիր նայենքն թե ՀՀ ողջ պետական համակարգը ումից է բենզին գնում, կհայտնաբերենք ՀՀ-ում գործող լոբբիստական խմբերից մեկը:

[Fedayi]

http://news.yahoo.com/s/ap/20080608/...rmenia_calling
Լոբբիստական գործունեության օրինա՞կ, թե՞ ճշմարտություն: Կներեք նյութն անգլերեն է, բայց ինձ իսկպես հետաքրքիր է - իրո՞ք այդքան հայ է վերադարձել Հայաստան:

Ինչ ա ասում, ինձ շատ հետաքրքիր ա...
Բայց գիտեմ, որ տարեկան կտրվածքով միգրացիոն սալդոն վերջին տարիներին արդեն դրական ա` չնայած էնտեղ նրբություններ կան` կապված ժամանման ժամանակահատվածների և նպատակների հետ, բայց ամեն դեպքում այդպիսի միտում կա:

[Fedayi]

ԱՐՏԱԳԱ՞ՂԹ. ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅԴ ԷՋԸ ՓԱԿՎԱԾ Է

«Հայոց Աշխարհ»-ի խնդրանքով, երեկ տարածքային կառավարման նախարարության միգրացիոն գործակալության պետ ԳԱԳԻԿ ԵԳԱՆՅԱՆԸ փուլ առ փուլ ներկայացրեց անկախության հաստատումից ի վեր միգրացիոն գործընթացներում տեղ գտած իրողությունները, դրանցով պայմանավորված՝ Հայաստանից մեկնողների եւ Հայաստան ժամանողների շարժը։


20-ՐԴ ԴԱՐԱՎԵՐՋԻ ՄԵԾ

ԱՐՏԱԳԱՂԹԸ՝ 1992-ԻՆ


1992-ը բնորոշվում է իբրեւ առաջին զանգվածային արտագաղթի փուլ։ Ինչո՞ւ։ Բանն այն է, որ այս թվականը իր մեջ խտացնում էր բազմաթիվ արտամղող գործոններ՝ Խորհրդային Միության փլուզում-հասարակարգի փոփոխություն, տնտեսական կաթվածահար վիճակ, Ղարաբաղյան հակամարտություն, պատերազմ, կենցաղային բացառիկ ծանր պայմաններ՝ մութ, ցուրտ եւ այլն, եւ այլն։ Ու իբրեւ այս ամենի արձագանք՝ զանգվածային արտահոսք երկրից։ Նկատենք, որ այդ տարիներին ցամաքային փոխադրում գրեթե չկար, երկաթուղին չէր գործում, այնպես որ ավիացիոն ուղեւորափոխադրումներն էին միակ միջոցը։ Քաղավիացիայի տվյալներով, միայն 1992-ին երկրից մեկնողների ու երկիր ժամանողների թվի տարբերությունը՝ բացասական սալդոն կազմեց շուրջ 200 հազար։ Հաջորդ տարի՝ 1993-ին մի քիչ նվազեց՝ հասնելով 150 հազարի, 94-ին՝ 120 հազար դարձավ։

Այդ երեք տարիների ընթացքում բացասական սալդոն 450 հազարից ավելի էր։ Եւ սա մենք անվանում ենք զանգվածային արտահոսքի առաջին փուլ, երբ խիստ բարձր էր բնակչության տեղաշարժը, բայց միայն ի հաշիվ մեկնողների։ Ժամանողների թիվը չնչին էր։

1995-2002ԹԹ. 2-ՐԴ ՓՈՒԼ՝

ԳԵՐԱԿՇՌՈՂԸ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄԻԳՐԱՑԻԱՆ ԷՐ

Այս փուլի բնորոշիչը մեկնողների եւ ժամանողների բացասական մնացորդի կայունացումը եւ կրճատումն էր։ Բացասական սալդոն հարաբերական մի մակարդակի վրա էր՝ 40-60 հազար։

Երկրորդ փուլի ընթացքում նախորդի համեմատ ուղեւորահոսքերի ծավալները կրճատվեցին։ Սա պամանավորված էր նաեւ միգրացիոն պոտենցիալի նվազմամբ։ Ընդ որում, այս շրջանում առավելապես գերակշռում էր տնտեսական միգրացիան (նաեւ կար առաջին փուլում դուրս գնացած անհատներին նրանց ընտանիքներին միանալու գործոնը), ի տարբերություն նախորդ փուլի, երբ մի ողջ խումբ էին կազմում արտամղիչ գործոնները։ Այս փուլը շարունակվեց մինչեւ 2002 թվականը։


3-ՐԴ ՓՈՒԼ. 2004-ԻՆ` ԱՌԱՋԻՆ ԱՆԳԱՄ ԴՐԱԿԱՆ ՍԱԼԴՈ

Այս փուլում, 2002-ից սկսած, նոր իրողություններ ի հայտ եկան, որոնք շարունակվում եւ դրական զարգացումներ են ցուցանում մինչ օրս։

Եւ այսպես, 2002թ. բացասական սալդոյի կտրուկ նվազում արձանագրվեց, այն գրեթե զրոյական դարձավ։ Ավելին՝ վերջին մի քանի տարիներին, սկսած 2004-ից միգրացիոն գործընթացներում դրական սալդո ենք գրանցում։

Եթե 2002թ. առաջին անգամ բացասական սալդոն հասավ 3000-ի, 2003-ին այն փոքր-ինչ ավելացավ՝ հասնելով 9000-ի, ապա 2004-ին դրական սալդոն կազմեց 2718 մարդ։

Փաստորեն, միգրացիոն հոսքերի ուղղությունների առումով, 2004-ը ճակատագրական էր։ 2005-ին Հայաստանից մեկնողների եւ Հայաստան ժամանողների տարբերությունը արդեն դարձավ 10800՝ հօգուտ եկողների, 2006-ին աճը կրկնակի էր՝ 21500՝ հօգուտ Հայաստան եկողների։ Սա կարեւոր ցուցանիշ է, ցուցանիշ, որով դեպի դուրս գնացող վեկտորը դեպի ներս էր ուղղվում։

Երկրորդ կարեւոր առանձնահատկությունն այն էր, որ տարեցտարի կտրուկ աճ են արձանագրում ուղեւորահոսքերի ընդհանուր ծավալները. ե՛ւ ելքը, ե՛ւ մուտքը։ Տարեկան աճի տոկոսը 15-18 էր, իսկ այս տարի ուղեւորահոսքերի բացառիկ աճ ունենք, անցած 9 ամիսների ընթացքում՝ շուրջ 39 տոկոս։ Ընդ որում, ե՛ւ հետաքրքիր է, ե՛ւ բնական, որ դեպի Հայաստան մուտքի տեմպերը ավելի արագ են աճում. այսինքն՝ Հայաստան եկողները շատ անգամ ավելին են գնացողներից, մեկնողներից։ Հենց նրանց հաշվին է, որ արձանագրվում է դրական սալդո։

Փաստորեն, միգրացիոն հոսքերի ուղղություններում 1992թ. մինչ 2002-ը ցայտուն կերպով արտահայտվող արտամղող գործոնները 2002-ից հետո էապես նվազել են, եւ եթե այս դրական սալդոն շարունակական լինի (իսկ տարիների փորձը ցույց է տալիս, որ շարունակվում է, յուրաքանչյուր հաջորդ տարի դրական սալդոն նախորդի համեմատ մեծանում է), այլեւս վստահաբար կարող ենք ասել, որ Հայաստանում ձգող գործոնները գերակշռում են։ Այսօր արդեն հստակ է, որ դրանք սկսել են դերակատար լինել միգրացիոն հոսքերի որոշման հարցում։

ԿՅԱՆՔԻ ՈՐԱԿԸ ՓՈԽՎԵԼ Է

Եթե այսօր շատերն են դուրս գալիս Հայաստանից, ապա դա նշանակում է՝ շատացել են ուղեւորությունները, ընդ որում, դրանք տարբեր բնույթի են՝ աշխատանքային, բիզնեսի, տուրիզմի նպատակով։ Հայաստան եկողների թվի ավելացումը վառ վկայությունն է այն բանի, որ Հայաստանը հետաքրքրության օբյեկտ է դարձել, կյանքի որակը փոխվել է այստեղ։

Անշուշտ, տարեվերջին ավելի հստակ պատկեր կունենանք ուղեւորահոսքերի կառուցվածքի վերաբերյալ. ովքե՞ր են մեկնողները, ովքե՞ր՝ ժամանողները, ո՞ր երկրներից, ի՞նչ նպատակով։ Այս հարցերի պատասխանները մեզ ավելի կօգնեն պարզելու խնդրի քաղաքական էությունը։ Բայց արդեն ակնհայտ է, որ միգրացիոն իրողությունները կտրուկ փոխվել են եւ Հայաստանի համար դրական միտումներն են գերակայում։ Հին կարծրատիպով առաջնորդվելով, այսօր էլ միգրացիոն խնդիրների մասին խոսելիս լրագրողների առաջին հարցը վերաբերում է ներկա պահին արտագաղթի ծավալներին եւ ուղղություններին։

Իմ պատասխանը հիմնված է փաստի վրա՝ արտագաղթը նահանջել է արդեն քանի տարի. պատմության այդ էջը փակված է։ Հարցը, ըստ էության, ճիշտ չի ձեւակերպվում։ Ավելի ճիշտ է հարցնել՝ այսօր ո՞ւր են գնում մերոնք, ովքե՞ր են գալիս մեր երկիր, ի՞նչ նպատակով եւ տեւողությամբ։ Այսօր ավելի գերակշռողը եկողների հոսքն է, իսկ մեկնողների հոսքը կայուն է։

Այո, հիմա ելումուտը մեծացել է, բայց 2006-ի եւ 2007-ի տեղաշարժը արտագաղթ չէ։ Արտագաղթը անցյալ է, անցած շրջան:

Հրատարակված է Նոյեմբեր 10, 2007
Հայոց աշխարհ

Ավելացվել է 19 րոպե անց
2008 թվականի ապրիլին Հայաստանից մեկնել է 19 հազարով ավելի մարդ, քան նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածում
15:47 • 22.05.08

Հայաստանի սահմանի հատման կետերում ուղևորների գրանցման տվյալների վերլուծությունը վկայում է, որ 2008 թվականի ապրիլին հանրապետությունից մեկնած քաղաքացիների թիվը 60,3 հազարով գերազանցել է ժամանողների թիվը (բացասական միգրացիոն սալդո)։ Այդ մասին հայտնել է ՀՀ կառավարությանն առընթեր միգրացիայի և փախստականների վարչության միգրացիոն քաղաքականության բաժնի պետ Վահան Բախշեցյանը։

Նրա խոսքերով՝ այդ ցուցանիշը 19 հազարով (46,1 տոկոսով) գերազանցում է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշը։ Նա ավելացրել է, որ հաշվետու ժամանակահատվածում Հայաստան է ժամանել 327,2 հազար մարդ, որոնցից 165,1 հազարը` օդային ճանապարհով, 171,2 հազարը` ցամաքային։ Իսկ մեկնել է 387,6 հազար մարդ, որոնցից 222.4 հազարը` օդային, 165.2 հազարը` ցամաքային ճանապարհով։

«2008 թվականի ապրիլին ուղևորափոխադրումների ընդհանուր ծավալը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատությամբ ավելացելէ 109,1 հազարով (18 տոկոս) և հավասար է 714,8 հազարի», - նշել է Վ.Բախշեցյանը։


ԱրմԻնֆո

[Ջուզեպե Բալզամո]

Ինչ ա ասում, ինձ շատ հետաքրքիր ա...
Բայց գիտեմ, որ տարեկան կտրվածքով միգրացիոն սալդոն վերջին տարիներին արդեն դրական ա` չնայած էնտեղ նրբություններ կան` կապված ժամանման ժամանակահատվածների և նպատակների հետ, բայց ամեն դեպքում այդպիսի միտում կա:

սա նույն հոդվածի հայեն թարգմանությունն է http://artmamul.ararat-center.org/?p=41