Հոգեվարքից հետո (օրագիր)

[Երկնային]

Իսկ դրանք իրար չեն խանգարում: Ես աշնանն եմ ծնվել, չեմ կարող աշունը չսիրել:

Ես էլ եմ աշնանը ծնվել, բայց առաջ տանել չէի կարողանում աշունը…
չնայած հիմա էլ մենակ նոյեմբերն եմ սիրում…

[StrangeLittleGirl]

Ես չէի ուզում Վանաձոր գնալ. երկար ճանապարհ, լիքը կիսատ թողած գործեր, որոնք պետք է շաբաթ-կիրակի ավարտին հասցնեի, առավոտյան շուտ արթնանալ: Իսկ քնիս պակասը չլրացնելու արդյունքը կլիներ այն, որ հաջորդ ամբողջ շաբաթս կփչանար: Բայց ես գտա լուծումը. որոշեցի գնալ ու նույն օրը վերադառնալ: Մարիայի տատիկն ու մայրն էին Կապանից գալու: Դրա համար նա էլ ցանկացավ գիշերը չմնալ:

Մեր խմբի աղջիկներով էինք՝ բոլորս, բացի Աննայից ու Նազոյից: Առաջինի չգալու պատճառը լավ չհասկացանք: Իհարկե, նորություն չէ, որ Համեստի նախատիպին էսպես թե էնպես տնեցիները թույլ չէին տալու մասնակցել զվարճանքին, բայց այս անգամ, ի զարմանս բոլորի, հայտարարել էր, որ գալու է: Եվ միայն վերջին պահին հայտնեց, որ պետք է առանց նրա գնանք: Դե Նազոն էլ աշխատանքից հետո հոգնած էր, որ անկեղծ լինենք, հավես էլ չուներ:

Մի խոսքով, երբ հինգ աղջիկներով հասանք Վանաձոր, Տաթևը մեքենայով եկավ մեզ դիմավորելու: Բոլորս ուրախ ծիծաղեցինք, երբ տեսանք նրան՝ սպիտակ գլխարկով ղեկի մոտ նստած: Մի կերպ տեղավորեցինք, գնացինք տուն:

Չեմ ուզում մանրամասնել, թե ինչպես կարաոկեով զվարճացանք, թե ինչքան համեղ սեղան էին պատրաստել, թե ինչքան տարբեր թեմաների շուրջ զրուցեցինք ու թե ինչպես էին քաղաքի տղաներն ապշած մեզ նայում, երբ փողոցներում մեքենայով պտույտներ էինք անում և երբ մեզ միացել էր նաև Ջեննին. մի մեքենա լիքը աղջիկներ, ավելին՝ վարորդն էլ է աղջիկ: Ընդհանուր առմամբ, Վանաձորն էլ ինձ շատ դուր եկավ:

Խմբիս աղջիկների հետ շատ հաճելի էր: Այս տարի մի տեսակ շատ ենք մտերմացել: Երևի վերջն է, փորձում ենք այս ամիսներից քաղել ամեն ինչ: Անգամ մտածեցի բոլորին մեր տուն հրավիրելու մասին, բայց մյուս կողմից… Այն աշնանը կայացրած որոշումս: Պե՞տք է դրան հավատարիմ մնալ, թե՞ մոռանալ: Չէ՞ որ այսօր ես շատ եմ սիրում նրանց: Բայց մյուս կողմից… Ամեն վայրկյան առաջս են գալիս պայուսակիս նախշերը, Նորքի հոգեբուժարանի ճանապարհը, արցունքներս, լուսանկարները:

[Dayana]

Բյուր ...

[StrangeLittleGirl]

Դա՛յ, մեջդ մի պահիր, ասա: Ի՞նչ էիր ուզում ասել:

[StrangeLittleGirl]

Սիրում եմ առավոտյան շուտ արթնանալ, երբ երկինքը դեռ սև է, և միայն ժամացույցն է հուշում, որ ընդամենը քսան րոպեից խավարը կպատռվի, և երկնքում կհայտնվեն առաջին մուգ մանուշակագույն ամպիկները: Աչքերս բացում եմ զարթուցչի ձայնից և առաջին վայրկյաններին փորձում հասկանալ, թե ինչու է այն զնգում:

Սիրում եմ զգալ, թե ինչպես է քաղաքն արթնանում… Սկզբում թռչունները, հետո մեքենաներն են ակտիվանում, իսկ երբ մարդկանց ձայներ էլ են լսվում, արդեն դուրս գալու ժամանակն է լինում: Եվ ամեն անգամ դուռը բացելիս հառաչում եմ. արդեն աշուն է, լուսաբացն ուշանում է:

Իսկ երբ մնացել էր միայն հետիոտնի ճանապարհը, ես խորը շունչ քաշեցի. աշունը հաստատ այնտեղ էր: Ծառից դեղին տերևներ պոկեցի, իսկ ռադիոյով Ռուբեն Հախվերդյանը երգում էր. «Դա գուցե աշնան կատակն էր…»:

Փորձում էի հիշել, թե ցածր կուրսերում երբ եմ համալսարանից ոտքով տուն եկել: Փորձում էի, բայց չհաջողվեց, մինչև այսօր չտեսա աշունը, չմտաբերեցի այն ուրբաթները, երբ ոտքերս տերևների մեջ խշշացնելով տուն էի գալիս, երբեմն՝ արցունքն աչքերիս:

[Dayana]

Բյուր զգացել ես ինչ դրական օագիր ունես ? Զզվելի երկուշաբթիներիս երկրորդ "տաք" մասը քո օրագիրն է, առաջինը Սոնան Ես վերջին անգամ մի կարգին տերևներ եմ խշխշացրել 10-րդ դասարանում, դրանից հետո տերևների կողքով շատ զգույշ եմ անցնում, չգիտեմ էլ ինչի, մտածում եմ իրավունք չունեմ տրորել դրանք

[StrangeLittleGirl]

Էսօր շատ դրական օր էր, դրանից ա
Շնորհակալ եմ, Դա՛յ

[StrangeLittleGirl]

Այսօր, երբ կանգառում ցրտից կծկված 110 համարի երթուղայինին էի սպասում, հանկարծ մեր դասարանի Գոհարին հիշեցի: Փորձեցի մտաբերել, թե երբ էր եկել մեր դասարան. ութու՞մ, թե՞ իննում: Չստացվեց: Երբ տուն եկա, ալբոմներս քանդեցի, դասարանիս լուսանկարները գտա: Ոչ մեկում Գոհարը չկար, բայց ես հիշեցի. մեր դասարանը փոփոխությունների ենթարկվել է միայն ութից հետո:

Ես երազում էի, որ նոր աղջիկ գա մեզ մոտ: Ուղղակի շատ մենակ էի, մտերիմ ընկերուհի չունեի: Հա՛, Գայանեի, Ռուզանի ու Վերայի հետ ավելի շատ էի շփվում, քան մյուսների, անգամ ավարտական քննություններից մի քանիսն իրար հետ ենք պարապել, բայց, միևնույն է, նրանք եռյակ էին, իսկ ես ասես կողքից խցկվող լինեի:

Եվ երբ հայտնեցին, որ մեր դասարան նոր աղջիկ է գալու, շատ ուրախացա… Եվ դա Գոհարն էր՝ չխոսկան, չսովորող: Ավելի շատ Հերիքնազին էր հիշեցնում, որի հետ ոչ ոք չէր ուզում շփվել, ես նույնպես: Գոհարը շատ էր դասերից բացակայում: Ասում էին՝ ճնշման տատանումներ ունի: Ուսուցիչները հաճախ էին գոռգոռում, զայրանում, ասում, թե էնքան որ պատճառ է փնտրում, որ դասի չգա:

Մի անգամ էլ պատուհանի մոտ կանգնած մեր աղջիկները մեկը մյուսի մարմնամասերն էին քննարկում: Գոհարն էլ էր այնտեղ: Ասաց, որ սիրուն աչքեր ունեմ: Իսկ ես քիչ մնաց՝ հուզվեի, արտասվեի. որևէ հաճոյախոսություն մեր դասարանում դեռ չէի լսել:

Գարնանը Գոհարն ավելի երկար ժամանակով կորավ: Կարծեմ մայրը եկավ, գործերը վերցրեց դպրոցից: Նրա հարևանությամբ ապրող համադասարանցիներս ասում էին, թե Գոհարը ծանր հիվանդ է՝ արյան ռակ ունի, իսկ նրա մայրն աղջկան դպրոցից հանել էր՝ պատճառաբանելով, որ Գոհարի առողջությունն ուսումից կարևոր է:

Մի անգամ էլ լսեցի, որ նա ինչ-որ բժշկական ուսումնարանում է սովորում: Հետո էլ ոչինչ չիմացա նրա մասին: Բայց դա զարմանալի չէ. անգամ ինձ հետ մի քանի տարի սովորած համադասարանցիներիցս շատերից նորություն չունեմ:

Եվ հիմա Գոհարն ուր էլ լինի, հուսով եմ՝ ողջ-առողջ է, վայելում է կյանքը:

[StrangeLittleGirl]

Երկրորդ կուրսից սկսած շատ եմ հետաքրքրվում էվթանազիայով: Հետաքրքիրն այն է, որ այդ տերմինն առաջին անգամ լսելուց սկսած մինչև այսօր կարծիքս ընդհանրապես չի փոխվել: Պարզապես կարդում եմ, սեմինարներ լսում, որ կարողանամ բանավիճել, ծանրակշիռ փաստարկներ ունենալ:

Սակայն գլխումս կուտակած բոլոր նյութերը մի լուրջ թերություն ունեին. դրանք քրիստոնեական տեսանկյունից էին: Հիմա հավատացյալները կասեն, թե ինչ վատ բան կա դրա մեջ, իսկ ես կասեմ՝ կարծիք ձևավորելու տեսանկյունից ոչ մի, բայց անհավատի հետ բանավիճելիս չես կարող Աստվածաշունչը վկայակոչել, չես կարող ասել, որ Աստված է որոշում մարդու կյանքի սկիզբն ու վերջը:

Ամսի 24-ի կոնֆերանսին պատրաստվելու համար որոշեցի էվթանազիայի մասին կարդալ նաև ոչ քրիստոնեական տեսանկյունից, փորձել հասկանալ, թե ինչ են կարծում մյուսները: Իհարկե, ես ելույթի ժամանակ կտրականապես դեմ եմ խոսելու, սակայն չեմ ուզում չափից դուրս էմոցիոնալ լինել կամ հիմնավորումներս Աստվածաշնչից բերել. կասեն՝ դու էլ, քո գիրքն էլ. չենք հավատում:

Երկու գիրք բացեցի: Մեկը ռուսերեն էր, կոչվում էր «Կլինիկական հոգեբանություն»: Մյուսն անգլերեն էր, նախատեսված էր բուժքույրերի համար՝ որպես հոգեբուժական օգնության ձեռնարկ: Ծանոթացա մահվան հոգեբանությանը, դրա փուլերին, թե ինչպես պետք է իրենց պահեն բուժքույրն ու բժիշկը: Զարմանքս ահռելի էր, երբ նկատեցի, որ ոչ մի փուլում նշված չէր, որ հիվանդը էվթանազիա է պահանջում: Ավելին՝ կոնկրետ «դեպրեսիա» կոչվող փուլում հիվանդի հարազատներն են երազում տառապողի մահվան մասին… Հետևաբար, իրականում ո՞վ է ուզում էվթանազիա: Նկատեցի նաև, որ հիվանդի մոտ կրոնական մտքեր են առաջանում, աղոթելու, ներված լինելու ցանկություն: Անհավատներն ի՞նչ կասեն սրա մասին… Դե արի ու Աստվածաշունչը մի վկայակոչիր…

[Dayana]

Բյուր, մի քանի տարի անց ինձ կհիշե՞ս

Հ.Գ. Հաջողություն կոնֆերանսիդ

[StrangeLittleGirl]

Չհասկացա, իսկ ինչու՞ պիտի մոռանամ:

Շնորհակալ եմ Էդ օրը յուրահատուկ օր ա լինելու: Պիտի ելույթս փայլուն լինի՝ թեկուզ մեջտեղից ճղվեմ:

[StrangeLittleGirl]

Նորից ուրբաթ, նորից աշուն: Եվ ես համալսարանից տուն եմ գնում: Կարծես ամեն ինչ նույնն է: Բայց չէ, փողոցը քանդած է, և աշնան գեղեցիկ պատկերին փոխարինելու են գալիս կեղտն ու փոշին: Մի քանի քայլ էլ եմ անում, և շինարարությունը հետևում է մնում: Իսկ առջևում միայն ու միայն աշունն է: Տարիներ են անցել, բայց պատկերը չի փոխվել. նույն չորացած տերևներն են մայթի վրա ու փողոցի եզրերին: Ընդամենը տասը րոպեից տանը կլինեմ, բայց պայուսակս ծանր է, հոգնած եմ: Շաբաթվա վերջ է, և աշխատանքային օրերի ողջ ծանրությունն արդեն զգում եմ: Այսօրվա և վաղուցվա ուրբաթների միջև մի տարբերություն կա միայն. վերադառնում եմ ինձնից գոհ, առանց հերթական հարվածը ստանալու, առանց վիրավորվելու և մտքիս մեջ ասում եմ. «Լավ շաբաթ էր»:

Ո՞վ կմտածեր, որ այսքան տարի անց, երբ մոտ ենք վերջակետին ամեն ինչ հարթվելու է, մոռացվելու… Այն աստիճանի, որ ես նույնիսկ նրանց մեր տուն հրավիրելու ցանկություն ունեցա:

Իսկ տանն արդեն կարող եմ հանգիստ շունչ քաշել: Ճիշտ է՝ անելիքներս շատ են շաբաթ-կիրակի, բայց նույնը չէ, ինչ մյուս օրերին, երբ անգամ հաց ուտելու ժամանակ չէի ունենում: Սիրում եմ, երբ կյանքս այդպես է անցնում:

Առավոտյան հայելու դիմաց մազերս հյուսում էի: Բարակել էին: Ե՞րբ են հասցրել մազերս թափվել: Նույն պահին հիշեցի Անահիտին. երբ վերջին անգամ տեսա նրան, երկու հյուսերը բարակ թելերի էին նման: Ես այն ժամանակ ոչինչ, բացարձակապես ոչինչ չէի հասկանում: Ո՞վ կմտածեր, որ նրանց տուն նորից կգամ 40 օր անց… արդեն հրաժեշտ տալու: Անահիտի սև մազերը, նիհարած, հյուծված մարմինն ու սրված դիմագծերը…

[StrangeLittleGirl]

Լեզու սովորելը նման է թափթփված թղթեր կուտակելուն: Հետո, երբ ինչ-որ բանի հասնում ես, գտնում ես լեզվի կոնկրետ օգտագործման ձևը, թղթերդ սիրուն դասավորում ես դարակների մեջ, որ պետք եղած ժամանակ օգտագործես: Եվ սիրուն դասավորված լեզուները երբեք չես խառնում, մեկը մյուսի տեղը չես բանացնում: Իսկ թափթփված լեզուներն իրար խառնում են:

Ես իմ ուղեղում հայերենի սիրուն դարակ ունեմ: Վրան մեծ-մեծ տառերով գրված է «Հայերեն»: Ամենամեծն է, ամենահասանելին, ամենակիրառելին: Բացում եմ այն, երբ խոսում եմ իմ երկրում (նույնիսկ օտարների հետ Հայաստանում չեմ կարողանում ուրիշ լեզվով խոսել), երբ գրում եմ, երբ կարդում եմ համապատասխան գրքեր, երբ աղոթում եմ:

Մի ուրիշ լավ դարակ էլ ունեմ: Այնտեղ անգլերենն է: Ճիշտ հայերենի կողքն է, բայց բացում եմ միայն կարդալիս, մեկ-մեկ գրելիս, օտար երկրներում օտարերկրացիների հետ խոսելիս: Բայց մեկ-մեկ էլ քամին խփում է, հայերենի դարակը փակվում է, և ես սկսում եմ մտքիս մեջ անգլերեն արտահայտությունները բառացի թարգմանել, ու խոսքս ոչ ոք չի հասկանում:

Պատկերացնու՞մ եք, նույնիսկ ռուսերենի դարակ ունեմ: Հա՛, փոքրիկ է շատ, բայց կոկիկ է, հավաքված: Խառը թղթեր չկան: Օգտագործում եմ դաս սովորելիս, մեկ-մեկ որոշ ուրիշ բաներ կարդալիս, իսկ խոսելիս մի կերպ եմ բացում:

Լատիներենի դարակս շատ ավելի փոքր է: Բացվում է մյուս լեզուներին զուգահեռ, որ կարողանամ արանքներում լատիներեն տերմիններ կամ արտահայտություններ մտցնել:

Չեխերենի դարակս կոտրել եմ, պարունակությունը ցրիվ տվել: Դրա համար մեկ-մեկ որոշ բաներ ռուսերենի դարակից եմ հանում: Իսկ պարսկերենի դարակս կորցրել եմ:

Իսկ ֆրանսերենի և իսպաներենի դարակներ դեռ չունեմ: Թղթերս խառնվել են իրար: Երբ իսպաներենի դասերին որևէ բան եմ ուզում ասել, մեկ էլ ֆրանսերեն բառերն են ներխուժում, ու շիլաշփոթ է դառնում: Բայց մեր խմբում կան մարդիկ, որոնք դեռ անգլերենը չեն դասավորել: Ասում են՝ զրոյից նոր լեզու սկսելն ավելի հեշտ է, քան անգլերենը լավացնելը, իսկ ես համաձայն չեմ: Ինչքան լավ լեզուներդ դասավորված լինեն դարակներում, այնքան հեշտ նորը կսկսես: Իսկ ես չգիտեմ՝ ֆրանսերենի հետ ինչ անեմ:

[StrangeLittleGirl]

Իզուր ես փորձում ինքդ քեզ համոզել, թե նրանցից մեկն ես: Ինքնախաբեություն: Զուր ես հավատում, որ որոշները գոնե ժամանակ առ ժամանակ ուզում են քեզ տեսնել: Կեղծ խոսքեր: Եվ եթե անգամ այդպես չէ, ինչ-որ վախ կա նրանց ներսում. չեն ուզում անունդ բարձրաձայնել, չեն ուզում համարդ հավաքել ու կեսբերան ասել, որ կարոտել են:

Զզվել ես: Ուզում ես թքել ամեն ինչի համար, հեռանալ. միևնույն է, ժամանակ շատ չունես: Մյուս կողմից, ուզում ես վրեժ լուծել: Ուզում ես մնալ, որ ազդես նրանց ներվերի վրա, որ զղջան, որ քեզ ատում են, բայց չկարողանան սիրել, որ նեղվեն քո ներկայությունից, որովհետև կարող ես ցանկացած պահի պոռթկալ: Եվ դու այդպիսին ես դարձել, որովհետև օտարացել էիր, իսկ օտարացել էիր, որովհետև պոռթկում էիր, պոռթկում էիր, որովհետև քեզ մոռանում էին:

Իզուր ես մնում: Գլուխդ առ ու փախիր: Այստեղ քեզ չեն սիրում: Գոնե շատերը, մեծ մասը: Իսկ սիրողներն էլ ոչ միշտ են ուզում քեզ տեսնել: Իսկ տեսնելիս էլ ուզում են, որ դու դու չլինես:

Իսկ դու ուզում էիր ծննդյանդ օրը նրանց հետ անցկացնել: Դեռ ցանկություն ունե՞ս: Ուզու՞մ ես նստել, ժամերով սպասել, և ոչ ոք չգա: Ուզու՞մ ես ծննդյանդ օրով գլուխդ դնել սեղանին և դեմքդ արցունքներով հեղեղել, որովհետև ոչ ոք չհիշեց, իսկ հիշողն էլ չուզեց գալ: Չէ՛, հաստատ չես ուզի: Այդ օրը կոնֆերանսից կգաս, երեկոն սովորական օրերի պես կանցնի: Շոկմանժե կսարքես, որ հաջորդ օրն ընկերուհիներիդ հետ ուտես:

[ivy]

Բյուր, եթե մարդիկ ինձ չուզենային տեսնել իրենց շրջապատում, ես հաստատ դրանից աղմուկ չէի բարձրացնի, որովհետև կհասկանայի՝ պատճառը ես եմ։ Ու աղմուկից հետո ինձ հաստատ ոչ ոք ավել չէր սիրի...