Հոգեվարքից հետո (օրագիր)

[StrangeLittleGirl]

Էն որ մրցույթի ներկայացնելու պատմվածքն անընդհատ մշակում ես, նախադասություններ ավելացնում-պակասացնում, պարբերություններ տեղափոխում, ավելի դիպուկ բառեր ընտրում, ուշադիր կարդում, որ հանկարծ տպագրական սխալներ չլինեն, հետո նորից կարդում ու կարդում ու ինքդ զգում, թե ինչպես է ամեն անգամ նորից վրայով անցնելուց գործդ ավելի լավը դառնում: Բայց, միևնույն է, ինչքան էլ տաշում ես, զգում ես, որ կատարյալ չէ: Ուղղակի գալիս է մի պահ, որ այլևս չես հասկանում՝ ինչու կատարյալ չէ, բայց էլ փոխելու բան չես գտնում: Հենց էդ ժամանակ պիտի ուղարկես:

Կուզեի դասերիս հետ էլ էդպես լինեի, ոչ թե հոդվածը գրեի ու առանց կարդալու ուղարկեի՝ թքած ունենալով, թե ինչ գնահատական կստանամ: Ստեղծագործականի հետ էլ էսպես չէի, հասել եմ դրան: Տեսնես՝ գիտության մեջ կհասնե՞մ, թե՞ ոչ:

[StrangeLittleGirl]

Բեռլինի Կենդանաբանական այգու մոտի եկնաքերների արանքում նստած էինք: Դու փորձում էիր ինձ համոզել, որ մահմեդականները սատանայապաշտ են, իսկ ես ներվայնացած պնդում էի, որ պետք է հանդուրժել նրանց գոյության իրավունքը: Տաքացած վիճում էինք, ու ես քեզ աղաչում էի վերջ տալ, որովհետև աշխարհում ամենից շատ ատում եմ կրոնական թեմաներով բանավիճելը: Իսկ դու չէիր լսում ինձ, շարունակում էիր: Ականջներս փակեցի ու գլուխս թեքեցի: Դու շարունակում էիր: Գլուխս կախեցի, ու մազերս դեմքիս լցվեցին: Զգացիր, որ լռությունս չափից դուրս երկար տևեց: Դու էլ լռեցիր: Հետո մազերս դեմքիցս մի կողմ տարար ու խնդրեցիր, որ քեզ նայեմ: Գլուխս բարձրացրի ու ժպտացի, ասես ոչինչ չէր եղել:
- Քո կեղծ ժպիտը,- ասացիր ու գրկեցիր: Ու ես դողում էի քո գրկում: Վախից դողում էի, որովհետև չգիտեի՝ ուր եմ գնում: Դու ինձ ասել էիր, որ քեզ դուր եմ գալիս, իսկ ես պատասխանել էի, որ քեզ չեմ ատում: Դու ասում էիր, որ չատել նշանակում է դուր գալ, իսկ ես պնդում էի, որ ամեն ինչ սև ու սպիտակ չէ, ու կան մոխրագույնի բազմաթիվ երանգներ, որոնցից մեկն էլ անտարբերությունն է: Չէիր հավատում:

Հավատում էիր, բայց չէիր բարձրաձայնում: Դու գիտեիր, որ ես գնում եմ ու այլևս չեմ վերադառնալու, որովհետև ինձ ոչինչ հետ չի բերի Բեռլին: Նույնիսկ դու:

Քեզնից չէի փախչում, չէի ճանկռում, որովհետև կարոտել էի տղամարդկային հոգատարությունը, կարոտել էի ընդհանրապես ջերմ մարդկային շփումը ու կարոտել էի մարդկանց գրկելը: Թույլ էի տալիս, որ սիրտս մի քիչ արագ խփի քո ներկայությամբ, որովհետև ուրիշ ոչ ոք չունեի Բեռլինում: Նման էի թաքստոցում գտնվող Աննա Ֆրանկին, որը սիրահարվեց միակ հասանելի տղային:

Իսկ երբ Ֆեյսբուքով հայտնեցի, որ վերջին կիսամյակս Նիդեռլանդներում եմ անցկացնելու, ու որ դա իմ ընտրությունն է, գոռացիր.
- Ու դու կարող էիր Բեռլինն ընտրել, բայց չընտրեցի՞ր:
Չգոռացիր, գրեցիր: Բայց էկրանիս հայտնված տառերի մեջ լսում էի ձայնդ, դրա արձագանքը, զայրույթդ, հուսախաբությունդ:

Հա, չընտրեցի, որովհետև ոչինչ չկա, որ կարող է ինձ հետ բերել Բեռլին: Անգամ դու: Ես ասում եմ՝ այլևս երբեք չենք հանդիպի, ու դու շատ լավ գիտես, որ դա ճշմարիտ է, բայց ուզում ես հավատալ, որ մի օր Հայաստանում մեր ճամփաները կխաչվեն: Եթե հեռվից քեզ տեսնեմ, անպայման ճանապարհս կփոխեմ, որ այլևս չհանդիպենք, որովհետև ուզում եմ էսպես քաղցր հիշես ինձ:

Ցավոք, ես շատ լավ գիտեմ, թե ուր են տանում մեր վեճերը: Դրանցից էլի եմ ունեցել ու բավական թանկ վճարել: Դու ինձ չես կարող որևէ բանում համոզել, որովհետև արդեն համոզված եմ, որ քեզնից խելացի եմ: Դու ինձ չես կարող ստիպել, որ քեզ սիրեմ, որովհետև սիրում եմ նրան, ով ինձնից խելացի է: Դու ինձ չես կարող ապացուցել, որ զանազան համոզմունքներդ ճիշտ են, որովհետև լսում եմ նրան, ով ինձնից շատ է կարդացել: Դու ինձ չես կարող հնազանդեցնել, որովհետև հնազանդվում եմ նրան, ով ինձնից ուժեղ է և ում սիրում եմ: Դու ինձ չես կարող հետաքրքրել, որովհետև ինձ համար հետաքրքիր են նրանք, ովքեր կարդում են:

[StrangeLittleGirl]

Մեծ դժվարությամբ ճամպրուկս պոկում եմ գետնից: Սիրտս կանգնում է: Էդքան իր աղբարկղը նետելուց կամ ուրիշների նվիրելուց հետո էլի ծանր է: Աչքերս լցվում են: Հազիվ է գետնից պոկվում: Ո՞նց եմ հասցնելու Հելսինկի, ո՞նց եմ հասցնելու Յոենսու: Ու հենց էդ պահին ամենից շատ չեմ ուզում մենակ լինել, հենց էդ պահին է, որ հանձնվում ու խոստովանում եմ՝ ես ուժեղ չեմ:

[StrangeLittleGirl]

Էլ չեմ գրելու:

[StrangeLittleGirl]

Բոլորդ մի օր ձեր հալը կտեսնեք: Հատ-հատ:

[StrangeLittleGirl]

Ոչինչ չի գրվում ու չի ասվում:

Ուղղակի արթնացա ահավոր երազների հերթական սերիայից հետո: Իսկ իմ ամենաահավոր երազները Երևանում են տեղի ունենում՝ առանց հետդարձի տոմսի: Էս անգամ հետդարձն էի տեսնում, ճամպրուկ հավաքելը, պատրաստվելը, իսկ դա նույնիսկ ավելի էր ծանրացնում: Ու հետո արդեն Երևանում էի: Մի գժանոց էր:

Արթնացա անտրամ: Պատուհանից դուրս նայեցի: Ծառերը սպիտակել են: Ձյու՞ն: Չեմ հավատում: Չեմ ուզում հավատալ:

Ու ամեն օր դեպրեսիան մի օրով հետաձգում եմ, հրում եմ, ասում եմ՝ սպասի, տեսնեմ՝ էսօր ինչ եմ անում, գուցե կարողանամ կանխել քեզ:

[StrangeLittleGirl]

Հարցնում ա՝ դու ինձ հիմա՞ր ես համարում: Ես էլ դիպլոմատիայից հեռու, էրեսին շպրտող մարդ (էդքանը պիտի որ մինչև հիմա հասկացած լիներ), բռնում ու ասում եմ՝ հա:

Նեղվում ա:

Բա որ հիմա չի, ի՞նչ ա: Մենակ հիմար մարդը կարար նման հարց տալ:

Ես որ գիտեմ՝ չաղ եմ, րոպեն մեկ չեմ հարցնում իրան՝ դու ինձ չա՞ղ ես համարում, որովհետև գիտեմ, որ կարա ասի հա, ու ես դրանից վատ զգամ, ինչքան էլ դա համապատասխանի իրականությանը:

Ինքը սաղ կյանքում հիմար ա մնալու: Հակառակ դեպքում Նար-դոսը մի հատ էլ կարար էն տափակ «Ես և նայից» գրեր:

[StrangeLittleGirl]

Իմացա. Նոր տարին Դանիայում կդիմավորեմ, որովհետև... որովհետև էնտեղ ա գրվել «Լուցկիներով աղջիկը»:

[StrangeLittleGirl]

Մեկ-մեկ սենց հիշողությունների նոպաներ եմ ունենում ու մտքիս մեջ կռիվ անում:

Էրեկ հին ընկերներիցս մեկը, որի հետ վերջերս հազվադեպ եմ շփվում, գրեց, որ Նորքում դասի է: Էսօր էլ մոտիկ ընկերուհիներիցս մեկը պատմեց, թե ոնց են Նորքում հիվանդի մոտ իջել: Ու նաև՝ օնլայն կոնսուլտացիա արեցի մեկին:

Կարոտեցի, գժվելու չափ կարոտեցի հոգեբուժությունը: Ու զգացի, թե ինչքան շատ եմ սիրում նախկին մասնագիտությունս, որից էդքան փախչել էի ուզում:

Հետո առաջս եկան օրդինատուրայի դառնագույն տարիները: Մինչև հիմա սիրտս կանգնում է, երբ հիշում եմ, որ մասնագիտացված բժշկի գիտելիքները հինգերորդ կուրսի դասագրքով պիտի ստուգեին: Վատանում եմ մտաբերելով, թե ոնց էի օրեր շարունակ գլուխս կախ թղթաբանությամբ զբաղվում, որի մեծ մասն ուղղակի արտագրություն էր:

Հետո հիշում եմ նաև գրապահարանս, էնտեղ սիրուն դարսված հոգեբուժության գրքերը, որոնք կարդում էի, մի մասն արդեն անգիր էի արել՝ թքած ունենալով, որ ոչ ոք ինձնից էդքան գիտելիք չի պահանջում:

Հիշում եմ նաև երկու ղեկավարներիս: Հիշում եմ ու զարմանում, թե ոնց են նման պայծառ մարդիկ էդ փտած համակարգում գոյատևել: Հիշում եմ ու կարոտում:

Կարոտում եմ նաև էն անգործ օրերը, երբ սպիտակ տանը ցրտից կուչ էի գալիս ու հոգեբանի հետ զրույցի բռնվում:

Որ հիշում եմ օրդինատուրաս, մի տեսակ խառն է՝ համեմված աշխարհի ամենադրական ու ամենաբացասական հույզերով, վերելքներով ու վայրէջքներով, հիասթափություններով ու քաջալերանքներով: Ու մի տեսակ գոհ եմ, որ էդ ամենի միջով անցա: Կարծում եմ՝ կյանքում այլևս ոչինչ այդքան դժվար չի լինի, ինչքան այդ երկու տարիները:

[StrangeLittleGirl]

- Կուզեի՞ր Ֆինլանդիայում ապրել:
- Հա:
- Պիտի գուշակեի: Դու ուզում ես ապրել աշխարհի ցանկացած երկրում, մենակ թե Հայաստանը չլինի:
- Ո՞վ ա ասում: Ես ուզում եմ Հայաստանում ապրել:
- Կներես, կարծում էի՝ ատում ես Հայաստանը:
- Չեմ ատում, բայց Հայաստանն աշխարհի ամենալավ տեղը չէ: Ոչ էլ կլինի: Ոչ էլ եղել է:
- Կարծում էի՝ Աստծուն հավատում ես: Էդ դեպքում ո՞րն է Նրա դերը: Պարզապես նստել-նայե՞լը:
- Համենայնդեպս, հաստատ Նրա ֆունկցիաների մեջ չի մտնում Հայաստանն ավելի լավ երկիր սարքելը: Ու ընդհանրապես, Աստված հաստատ Հայաստանն աշխարհի ամենալավ տեղը չի սարքի, մինչ դու նստած ես Գերմանիայում ու վախենում ես Հայաստան գնալ, որովհետև կբռնվես բանակում չծառայելու համար:

[StrangeLittleGirl]

Վերջերս ինչ-որ շատ եմ ակումբական նոստալգիայի մեջ ընկնում: Հիշում եմ էն ժամանակները, երբ յոթ օր-յոթ գիշեր հանդիպում էինք անում, ու ակումբը պասիվանում էր: Էն ժամանակ պետք չէր քննարկել, թե ակումբն ինչու էր պասիվանում: Հիշում եմ նաև, որ զարմանում էինք իրար հայտնաբերելիս: Զարմանում էինք, որովհետև ամեն մեկս առանձին-առանձին կարծում էինք, որ մենակ մենք ենք «տենց» Հայաստանում:

Հիմա, երբ մտնում եմ որևէ բանավիճային թեմա, մի տեսակ ծիծաղս գալիս է: Նենց մի տեսակ մեծ ու լուրջ եմ դարձել, ու էդ բանավեճերն էլ իմ հագով չեն: Կամ պիտի լուռ հետևեմ, կամ մտնեմ ու կիսաջրիկ մի բան գրեմ ու փախնեմ:

Էհ, մեծացանք

[StrangeLittleGirl]

Կան մարդիկ, որոնք մեծ հաջողությամբ գրական հերոսներ են դառնում: Դրա համար անընդհատ շփվում ես նրանց հետ, ներվայնացնում ու խոսակցությունները մտքիդ մեջ սեյվ անում: Բայց կան նաև մարդիկ, որոնք ոչինչ չեն անում, ուղղակի մղում են գրելու, ու ամեն մի տող հորինելիս որևէ կոնկրետ մարդու մասին ես մտածում՝ լուռ շնորհակալություն հայտնելով նրան: Ու նրանք երբեք-երբեք չեն իմանում, թե որքան կարևոր են քեզ համար:

[StrangeLittleGirl]

Օրանժի մրցույթին մասնակցել չէի ուզում, որովհետև պատմվածքը, որը պիտի ներկայացնեի, ոչ մի կերպ չէի կարողանում ավարտել: Որոշեցի, որ էս մեկին էլ չեմ մասնակցի, պառկեցի քնելու:

Բայց էսօր հանկարծ հասկացա, որ ավարտել կհաջողվի: Հասկացա մի մարդու շնորհիվ, որի մտքի ծայրով էլ չի անցնում, որ ինձ մղեց ստեղծագործելու:

Ե՞րբ հասցնեի: Էսօր դեդլայնն է: Ժամանակ էլ չկա. դասերից անմիջապես հետո փարթիի եմ, իսկ գիշերն ուղղակի տրաքած կլինեմ: Բռնեցի ու վերջին դասից թռա, գնացի գրադարան, բացեցի hayeren.am-ը, որ շատ չտանջվեմ համալսարանի կոմպին հայերեն սովորեցնելու համար, ականջակալները հագա (հա, մեր գրադարանի կոմպերին կպած ականջակալներ էլ կան) ու շարունակեցի գրել: Բոլորովին պատահաբար էնպես էր ստացվել, որ սկզբի մասը մեյլիս մեջ կար: Էնպես որ կոնտեքստից դուրս չէի շարունակելու:

Երկու ժամ տևեց: Գրելու ամբողջ ընթացքում մտածում էի ինձ էդ գործին մղած մարդու մասին: Մտածում էի ու նրան նվիրում պատմվածքս: Վերևում նույնիսկ ուզում էի ավելացնել, որ դա նվեր է:

Ու չեմ կարող նկարագրել, թե ինչ ներդաշնակ ու երջանիկ զգացողություն ունեցա պատմվածքս գրելու ընթացքում: Սարսափելի սիրեցի այն: Եթե անգամ որևէ մրցանակ չշահի, եթե անգամ կորչի-գնա, ես հո գիտեմ, թե ինձ ինչպիսի հաճույք է պատճառել, հո գիտեմ՝ ինչ եմ զգացել այն գրելիս (ընդ որում, կարծեմ սկիզբն էլ եմ նույն մարդու մղմամբ գրել, բայց մի քանի ամիս առաջ): Երևի մի օր, շատ տարիներ անց շնորհակալություն կհայտնեմ իմ մուսան դառնալու համար:

[StrangeLittleGirl]

Մի ժամանակ չսիրածս հարցն էր՝ դասերդ ո՞նց են, որովհետև չգիտեի՝ ինչ պատասխան տամ:

Հիմա չսիրածս հարցն է՝ որտե՞ղ ես, որովհետև չգիտեմ՝ ինչ պատասխան տամ:

[StrangeLittleGirl]

Թումանյանի արձան
Մոնումենտ
Մոնումենտի լճի մոտի բեսեդկա
Վեսթ
Square One
Մանկական երկաթուղի

Ոչ մեկ բաց չթողեցի, չէ՞