Սա մի պատմվածք է՝ իմ 9-րդ դասարանի մի շարադրության վրա հիմնված, ուղղակի հետագայում մշակել ու ընդլայնել եմ։
ԳՈՐՇ ՎԵՐԱՐԿՈՒՈՎ ԿԻՆԸ
(պատմվածք)
- Շու՛տ արա, - ասաց մայրս, - երևի արդեն ահագին հերթ կլինի:
- Արդեն դուրս եմ գալիս, - ասացի ես` նայելով ձեռքիս փողին:
- Ի՞նչ է, չի՞ հերիքում, - հարցրեց նա:
- Եթե շուկայից առնելու լինեմ, չի հերիքի:
- Ուրեմն քանի հատի որ հերիքի, այնքան էլ կառնես:
- Լավ,- ասացի ես ու դուրս եկա:
Հացի փռի դիմաց սովորականի պես հերթ էր: Հերթը դանդաղ, բայց կանոնավոր առաջ էր գնում: Ամեն մեկը համբերությամբ սպասում էր իր հերթին: Հանկարծ երևաց դեպի դուռը շարժվող մի կին: Գլուխը գլխաշորով կապած էր, հագին մի գորշ վերարկու կար: Նրա երևալուն պես հերթի միջով դժգոհության շշուկ անցավ: Ոմանք բարձրաձայն արտահայտեցին իրենց զայրույթը.
- Էլի՜ էս կինը, - զզվանքով ասաց մի կին:
- Հիմա առանց հերթի կվերցնի, - բորբոքվեց մեկ ուրիշը:
- Վաճառելու է տանում, - լսվեց հերթի վերջերից, - էսօր արդեն երրորդ անգամն է գալիս:
Կինը, սովոր արտահայտություններ լսելով, դրանք չլսելու տվեց և հսկայական հնամաշ պայուսակը մեկնելով վաճառողուհուն` քսան հատ հաց ուզեց: Նորից դժգոհություն լսվեց.
- Չե՞ք ամաչում, մեծ կին եք: Վերջապես, մենք էլ ենք, չէ՞, մարդ: Ինչու՞ հերթ չեք կանգնում:
Արդեն պարզ էր, որ հերթի վերջում կանգնածներին հաց չի հասնելու: Վերջիններս նախատում էին վաճառողուհուն, որ, արհամարհելով իրենց, որ արդեն մի ժամից ավելի է` կանգնած են, առանց հերթի սպասարկում է այս գորշ վերարկուով կնոջը: Բայց, ըստ երևույթին, այս խոսքերը վաճառողուհուն էլ էին ծանոթ և նրա վրա նույնքան ազդեցություն գործեցին, որքան գորշ վերարկուով կնոջ:
Կասկած չկար, որ վաճառողուհին էլ այստեղ ի՛ր շահն ուներ: Դժվար թե նա հենց այնպես կուլ տար այդքան մարդկանց կշտամբանքները: Չէ՞ որ այս կյանքում ամեն ինչ իր գինն ունի: Որոշ բաների համար մարդիկ պատրաստ են լուռ տանելու ցանկացած վիրավորանք, առավել ևս, երբ այն արդարացի է:
Գորշ վերարկուով կինը, վերցնելով հացով լիքը պայուսակը, հեռացավ` փնթփնթալով.
- Դուք աշխատում եք, ապրում եք, ես էլ էսպես եմ փող աշխատում...
Ոլորապտույտ հերթի վերջում կանգնածները զայրացած դուրս եկան հերթից, քանի որ պարզ գիտակցում էին, որ գոնե իրենց հաստատ հաց չի հասնելու: Նրանք տարբեր ուղղություններով գնացին: Ոմանք գնացին շուկայի ուղղությամբ, մյուսները` ուրիշ փռերում ու խանութներում բախտ որոնելու:
Ճիշտ է, մյուս խանութներում հացն այնքան լավը չէ, որքան այստեղ, բայց ի՞նչ կարող ես անել: Շուկա գնացողները հավանաբար ամենահոգնածներն էին (շուկայում երբեք հերթ չի լինում), իսկ միգուցե` քիչ թե շատ ապահովվածները, ո՞վ գիտե:
Նրանց գնալուց հետո հերթի վերջում կանգնածների դեմքին հուսահատության արտահայտություն հայտնվեց. հերթում վերջինը դառնալու հանգամանքը նրանց ճնշում էր, մի տեսակ անհարմարավետության ու անապահովության անբացատրելի զգացողություն էր առաջացնում: Վերջիններին, որպես կանոն, հաց չի հասնում: Ճիշտ է, այն մարդկանց հեռանալն իրականում ամենևին էլ չէր փոխում իրենց վիճակը, բայց մարդիկ միշտ իրենց ավելի լավ են զգում այն գիտակցումից, որ իրենցից ավելի վատ վիճակում գտնվողներ էլ կան: Բացի դրանից, ոչ ոք չի սիրում վերջինը լինել, թեկուզ հացի հերթում:
Աղմուկը ոչ մի կերպ չէր հանդարտվում:
- Հանգստացե՛ք, - ճղճղան ձայնով գոռաց վաճառողուհին, - թե չէ հիմա պատուհանը կփակեմ ու էլ հաց չեմ տա: Չեն թողնում մարդ հանգիստ աշխատի, վա՜յ:
Միգուցե ուրիշ շատ հարցերում այս կինն իրենից մեծ բան չէր ներկայացնում, բայց այստեղ նա իրադրության տերն էր: Իսկ մարդիկ շատ էին ուզում հաց ուտել, հատկապես այստեղի հացը, և աղմուկը հետզհետե հանդարտվեց:
Հեռվում կանգնածներից շատերն առաջարկեցին, որ վաճառողուհին ոչ մեկին երկու հացից ավել չտա, որպեսզի մյուսներին էլ հասնի: Վաճառողուհու համար դժվար չէր այս պահանջը բավարարելը. Վերջին հաշվով նրա համար միևնույն էր, թե ում քանի հատ հաց կհասնի կամ թե ում ընդհանրապես չի հասնի:
Նրա համար այս մարդիկ բոլորն էլ նույնն էին` անշնորհակալ մարդկանց մի ամբոխ, որն իրեն անչափ հոգնեցնում էր: Իսկ ա´յ, առջևում կանգնածներին առաջարկն այնքան էլ դուր չեկավ. նրանց չէր սպառնում առանց հացի մնալու վտանգը, նրանց խնդիրն ուրիշ էր` իրենց պետք եղած քանակով հաց վերցնել:
- Օ՜ֆ, էս ի՜նչ կյանք է, - հառաչեց ինձնից հետո կանգնած կինը` շրջվելով դեպի իրենից հետո կանգնած կինը` հավանաբար նրանից ի պատասխան նմանօրինակ արտահայտություն ակնկալելով, և չհիասթափվեց.
- Էս կյանք չի, չէ՜,- անմիջապես հետևեց մյուս կնոջ պատասխանը, և չնայած նա այդ ավելի շուտ ինքն իրեն ասաց, չնայած չէր էլ նայում իրենից առաջ կանգնած կնոջը, վերջինս իրեն մի տեսակ բավարարված զգաց:
- Ա՛յ մարդ, ո՜նց քանդեցին էս երկիրը, - նրանց միացավ մի ծերունի, - ապրում էինք, էլի, ի՞նչ վատ էր...
Հետո շատերը ներգրավվեցին առօրյա դարձած այս անիմաստ, բայց ողբերգականորեն գրավիչ զրույցի մեջ: Զրույցին մասնակցում էին հիմնականում տարեցները: Դժգոհում էին ներկա վիճակից, եռանդագին հայհոյում «էս երկիրը», քանդողներին, գործող իշխանությանը, կարոտախտով հիշում Սովետի անցած-գնացած անհոգ տարիները, իրենց այն ժամանակվա աշխատավարձերը, վերջիններիս համեմատ ընդհանրապես ապրանքների և հատկապես հացի երանելիորեն ցածր գները:
Նրանք այնքան էին տարվել խոսակցությամբ, որ նույնիսկ չնկատեցին, որ փռում արդեն դադարեցրել են հաց տալը: Միայն ցրվող ամբոխը տեսնելով` հասկացան, որ հեռանալու ժամանակն է: Բայց նրանք կարծես չզարմացան ու նույնիսկ չտխրեցին: Այդպես էլ պետք է լիներ: Իրենք դա գիտեին դեռ այն պահից, երբ այն գորշ վերարկուով կինը քսան հատ հաց տարավ: Ասենք, իրենց առանց այդ էլ չէր հասնելու, նրանք դա էլ գիտեին: Գուցե շատերին պարզապես ձեռնտու էր մտածելը, որ հենց այդ կնոջ պատճառով իրենց հաց չի հասել: Բայց, իրականում, դա վճռական դեր ունեցավ միայն առջևում կանգնածների համար, որոնց բոլորովին վերջերս թվում էր, թե իրենք զգալի առավելություն ունեն հետևում կանգնածների նկատմամբ: Բայց ահա այսպիսի մի փոքրիկ դիպված, մի ինչ-որ գորշ վերարկուով կին կարող է հավասարություն հաստատել բոլոր կանգնածների միջև: Իրականում նրանցից շատերը գալիս էին այստեղ ավելի շուտ կարծիքներ փոխանակելու, սրտները դատարկելու համար, գուցե այդ պատճառով էր, որ ոմանք, թեկուզև առանց հացի, մի տեսակ թեթևացած տուն գնացին:
Ինձ, ինչպես ինձնից հետո, այնպես էլ ինձնից առաջ կանգնած շատ-շատերի պես հաց չհասավ, և ես ստիպված քայլերս ուղղեցի դեպի շուկա` ավել գնով հաց առնելու:
Ասում են` հացը շուտով կտրոնով է դառնալու: Մարդիկ, չգիտես ինչու, հույսեր են փայփայում, որ այդ ժամանակ գոնե այսպիսի հերթերը կվերանան: Հնարավոր է: Թեև վերջին տարիների նորամուծությունները, որպես կանոն, ժողովրդի շահերից չեն բխում:
Ահա և շուկան: Այստեղ վաճառողներից ամեն մեկն իր հացն էր առաջարկում գնորդին: Նրանց մեջ էր նաև գորշ վերարկուով կինը ...
Մի քիչ հեռու կանգնած` նայում էի վաճառողներին: Նրանք այնքան նման էին իրար: Նրանց դեմքերը ես չէի տեսնում: Ինձ նույնիսկ թվում էր` նրանք դեմք չունեն էլ: Ինձ համար նրանցից յուրաքանչյուրը մի գորշ վերարկուով կին էր, որը ինչ-որ մարդկանց հաշվին հաց էր գնել, և հիմա փորձում էր իրացնել ավարը:
Մի պահ մեջս ցանկություն առաջացավ ամեն ինչ գրողի ծոցն ուղարկել ու թողնել-գնալ: Թող այսօր էլ առանց հաց մնանք: Հետո պատկերացրի մորս խոսքերն այն բանից հետո, երբ կպատմեմ նրան, թե ինչու հաց չեմ գնել: «Ի՞նչ տարբերություն,- կասի նա,- դու չառնես, մեկ ուրիշն է առնելու: Մի՞թե դրանից որևէ բան կփոխվի»: Իհարկե, ոչ: Մի ժամ էլ չանցած` նա արդեն բոլոր հացերը վաճառած կլինի, և նորից կգնա փուռ` նոր հացեր բերելու: Հերթում կանգնածները նրան, ինչպես միշտ, կհանդիմանեն, իսկ նա, ինչպես միշտ, ուշադրություն չի դարձնի նրանց ասածներին: Հետո այդ նույն հանդիմանողներից գոնե որևէ մեկը կգա շուկա` հենց նրանից հաց գնելու, այն հացը, որ ամենայն հավանականությամբ իրեն կհասներ, եթե չլիներ այս կինը: Նրանք երկուսն էլ կձևացնեն, թե չեն հիշում իրար (ախր մենք շա՜տ հպարտ ենք, չէ՞): Ասենք, գորշ վերարկուով կինը երևի իսկապես էլ չի հիշի: Չէ՞ որ նա շատ կարճ ժամանակով է լինում փռի մոտ: Եղած ժամանակ էլ ոչ մեկի դեմքին չի նայում: Իսկ միգուցե հենց հատուկ չի նայում, որ չհիշի: Միգուցե նրա համար այդպես ավելի հեշտ է իր գործն անելը...
Ես չէի կարող ոչ մեղադրել նրան, ոչ էլ արդարացնել, բայց նրանից հաց գնել էլ հաստատ չէի կարող: Ի՞նչ անենք, որ մեր փռի հացը շատ ավելի լավն է:
Մոտեցա նրա կողքին կանգնած կնոջը և հենց նրանից էլ առա հացը: Նրան, համենայնդեպս, չէի տեսել ուրիշի հաշվին հաց առնելիս, թեև գրեթե համոզված էի, որ նա էլ է նույնն անում...
1995-2003թ.
Մեջբերել
Uluana-ի խոսքերից
Քեզ հետ այդպիսի դեպք պատահել է, թե...?
Բայց տխուր էր։ Հիշեցի ժամերով հացի հերթ կանգնելու մանկությանս դառը օրերը ու նկարագրածդ աչք ծակող անարդարությունները։ 
Ի՞նչ հակասությունների մասին է խոսքը։
Էջանիշներ