Քառասու՞նք, թե՞ հոգեհանգիստ

[Լեռնցի]

Մոդերատորական։ Monk–ի առաջարկով թեման առանձնացվել է «Ինչի՞ համար է կաթողիկոսը» թեմայից՝ որոշ գրառումների հիման վրա։

Որ ասում եք 3 օր շուտ քառասունքն են կատարել...էդ տվյալները հաստատ է? Նկատի ունեմ հաստատ քառասունքն է եղել... հնարավոր է այլ արարողություն է... բազմաթիվ ծեսեր ու ձևեր կան:

[Monk]

Որ ասում եք 3 օր շուտ քառասունքն են կատարել...էդ տվյալները հաստատ է? Նկատի ունեմ հաստատ քառասունքն է եղել... հնարավոր է այլ արարողություն է... բազմաթիվ ծեսեր ու ձևեր կան:

Ոչ: Ոչ միայն հավաստի չեն այդ տվյալները, այլև սխալ են ու նենգափոխված: Այդ նենգափոխումը մի քանի անձանց գործն է, որոնց նման արարքը եթե սկզբում կարելի էր վերագրել չիմացությանը, հետագան ցույց տվեց, որ կա հստակ դիտավորություն: Իսկ լայն արձագանք են գտել մարդկանց մեծ մասի չիմացության պատճառով, որոնց բորբոքված հոգեվիճակն օգտագործվել է այդ նպատակով: Իսկ թե ինչի համար է արվել այդ ամենը, ես մեկնաբանություններից զերծ կմնամ:
Հոգեհանգիստը և քառասունքի կարգը տարբեր արարողություններ են: Հոգեհանգիստը բարեխոսական արարողություն է հանգուցյալների համար, աղոթք` որ Աստված ողորմի երկրային իրենց կյանքն ավարտած մարդկանց հոգիներին: Հոգեհանգիստը հիմնականում կատարվում է եկեղեցում: Քառասունքի կարգը հատուկ արարողություն է, որ կատարվում է հանգուցյալի թաղման 40-րդ օրը` գերեզմանատանը, այն գերեզմանի առջև, ուր թաղված է հանգուցյալը: : Քառասունքի կարգը կատարվում է մեկ անգամ, հոգեհանգիստ կարող է կատարվել անսահմանափակորեն: Քառասունքի կարգն իր կատարման ձևով ու բովանդակությամբ տարբեր է հոգեհանգստից: Երբ որ Հայ Եկեղեցին համընդհանուր կերպով հոգեհանգիստ է կատարում համազգային ողբերգության զոհերի մահվան հանգրվանային որևէ պահի (լինի այգուցը, յոթնօրեքը, քառասունօրեքը, թե տարելիցը) առիթով, դա կատարվում է տվյալ ամսաթվի կամ տարեթվի մոտակա կիրակի օրը` հավարտ Ս. Պատարագի: Նույնն էր պարագան նաև նախորդ ողբերգության դեպքում` Հրանտ Դինքի պարագային: Բայց այդ հոգեհանգիստը չի նշանակում, թե կատարվել է քառասունքի կամ այլ արարողությունը: Կրկնում եմ, քառասունքը կատարվում է գերեզմանի առջև` համապատասխան օրը: Հենց նույն օրը ևս դարձյալ կարող է կատարվել հոգեհանգիստ եկեղեցում, կարող են խնդրել, որ հոգեհանգիստ կատարվի նախորդ կամ հաջորդ օրերին: Այն, ինչ կատարվել է ապրիլի 6-ին, եղել է համընդհանուր կերպով կատարվող հոգեհանգիստ, և ոչ թե քառասունքի կարգ: Եթե մի քանի հոգի փորձում են շահարկել ամեն ինչ, դա չի կարող ստիպել մեզ` փոխել Եկեղեցու ավանդույթը, այլապես շատ հեռուն կգնանք:

[Kuk]

Քառասունքի կարգը հատուկ արարողություն է, որ կատարվում է հանգուցյալի թաղման 40-րդ օրը` գերեզմանատանը, այն գերեզմանի առջև, ուր թաղված է հանգուցյալը:

Եթե չեմ սխալվում, քառասունքը խորհրդանշում է հանգուցյալի հոգու հրաժեշտը երկրից: Այսինքն՝ մահանալուց հետո՝ 40օր հոգին դեռ երկրի վրա է լինում: Ես որքան գիտեմ՝ քառասունքի արարողությունը կատարվում է մահանալու օրվանից 40 օր հետո, և ոչ՝ թաղման: Եթե սխալ է տեղեկությունս, կխնդրեմ՝ մեկնաբանեք, թե ինչու է դա կատարվում ոչ թե մահվանից 40 օր հետո, այլ՝ հուղարկավորությունից:

Եվ որպես եկեղեցական ավանդույթներին բավականին լավ տիրապետող անձ, կասե՞ք, թե մարտի 1-ի դեպքերի հետևանքով զոհվածների հիշատակը հարգելու համար նշանակվե՞ց որևէ սգո օր, թե՝ ոչ:

[Monk]

Նախ շնորհակալություն Ուլուանային`խնդրանքիս համաձայն առանձին թեմա բացելու համար

Եթե չեմ սխալվում, քառասունքը խորհրդանշում է հանգուցյալի հոգու հրաժեշտը երկրից: Այսինքն՝ մահանալուց հետո՝ 40օր հոգին դեռ երկրի վրա է լինում: Ես որքան գիտեմ՝ քառասունքի արարողությունը կատարվում է մահանալու օրվանից 40 օր հետո, և ոչ՝ թաղման: Եթե սխալ է տեղեկությունս, կխնդրեմ՝ մեկնաբանեք, թե ինչու է դա կատարվում ոչ թե մահվանից 40 օր հետո, այլ՝ հուղարկավորությունից:

Եվ որպես եկեղեցական ավանդույթներին բավականին լավ տիրապետող անձ, կասե՞ք, թե մարտի 1-ի դեպքերի հետևանքով զոհվածների հիշատակը հարգելու համար նշանակվե՞ց որևէ սգո օր, թե՝ ոչ:

Հարգելի Կուկ, մի քիչ համարձակ պիտի պատասխանեմ Ձեր հարցին, թեպետ ենթադրում եմ, որ կարող են ծագել նոր հարցեր` կախված այն բանից, թե ինչքանով ճիշտ կկարողանամ ձևակերպել պատասխանս: Միանգամից ասեմ, որ 2 տեսակետներ կան այս հարցի շուրջ: Առաջինը, որ նաև Օրթոդոքս Եկեղեցու մոտեցումն է, այն է, որ այգուցն ու յոթնօրեքը պիտի հաշվել թաղման պահից, իսկ քառասունքն ու տարելիցը` մահվան: Ես հակված եմ երկրորդ մոտեցումը ընդունելի համարելուն. այսինքն` ամեն ինչ հաշվարկել թաղման պահից: Այլ հարց է մահվան քառասուներրորդ օրը կամ տարելիցը հիշատակելը, այլ հարց է ծիսական արարողություն կատարելը: Ծիսական արարողության համար ելակետը թաղումն է, որով Եկեղեցին, իրեն տրված աստվածաշնորհ իշխանությամբ հստակ միջամտություն է կատարում հանգուցյալի հանդերձյալ կյանքի, այսպես ասենք`«ճակատագրի» վրա: Եկեղեցին հավերժ կենդանի մարմին է` ի գլուխ ունենալով Քրիստոսին: Այդ մարմնի անդամների համար մահ գոյություն չունի. մահը դուրս մնալն է այդ մարմնից, այսինքն` մեղքի պատճառով Աստծուց վերջնականապես հեռանալը: Մարդու երկրային կյանքի ավարտով չի դադարում նրա անդամակցությունը այդ մարմնին, սկսվում է ուղղակի նոր կյանք: Թաղման արարողության ժամանակ երգվում է «Փառք ի բարձունս» երգը, որը Ղուկասի Ավետարանում երգում են հրեշտակները` Հիսուսի Ծննդյան ժամանակ: Այսինքն` մահը ոչ թե կյանքի վերջն է, այլ նոր կյանքի ծնունդը: Եկեղեցին, որ իր հստակ միջամտությունն է ունենում Եկեղեցու նոր անդամի հոգևոր ծնունդից` Մկրտությունից սկսյալ, շարունակում է այդ միջամտությունը նրա կյանքի հանգրվանային բոլոր պահերին` ընդհուպ միչև ճանապարհելը հանդերձյալ կյանք և նույնիսկ հանդերձյալ կյանքում: Դառնանք մեր հարցին. ինչպես արդեն նշեցի` ծիսաարարողական միջամտությունը սկսվում է թաղման արարողությամբ: Մյուս երկու արարողությունները հստակ հրահանգվում են այս ելակետից. այգուցի համար նշված է հաջորդ օրը, յոթնօրեքի համար Մաշտոց-Ծիսարանում ավելի հանգամանալից հաշվարկվում է հատկապես Քահանայաթաղի պարագայում` «օր 1-ին», «օր 2-րդ» և այլն; Այսինքն այստեղ կասկած լինել չի կարող, որ թաղման պահից է հաշվվում: Իսկ Մաշտոց-Ծիսարանում յոթնօրեքը, քառասունօրեքը և տարելիցը ընդհանուր կերպով նշված են որպես մի արարողակարգ: Հետևաբար ինչու առաջին դեպքում հաշվել թաղումից, իսկ 2-րդ և 3-րդ դեպքում` մահվանից? Հարցը մեկ այլ երես էլ ունի. կան դեպքեր, երբ մարդը մահանում է արտերկրում, սակայն հարազատները ցանկանում են թաղել հայրենիքում: Եվ եթե պատկերացնենք մի այսպիսի դեպք, երբ մարմինը արդեն հայրենիքում թաղելը հնարավոր է դառնում ասենք մահվան, ասենք 50-րդ օրը, այդ դեպքում ոնց պիտի քառասունք արվի? Հետադարձ հաշվակով, թե պիտի չարվի?
Ինչ վերաբերում է հոգու` քառասուն օր երկրի վրա գտնվելուն, ապա պիտի հաշվի առնել նաև մի կարևոր հանգամանք. հոգին, ազատվելով մարմնից, այլևս դուրս է գալիս տարածության և ժամանակի չափանիշներից: Հոգու` երկրից երկինք տեղափոխվելը, կամ հոգիների կայաններ գնալը և այլնը, արդեն ոչ թե տարածություն կտրելու և ինչ-որ վայրի հասնելն է, այլ հոգու վիճակի փոփոխությունն է: Իսկ թե ինչ է այդ ամենը նշանակում, մարդկային բանականությամբ արդեն դժվար է պատկերացնել: Տվյալ պարագայում մեր բանականության սահմանը մինչև գերեզմանի դուռն է, դրանից հետո սկսում է գործել հավատքը: Չգիտեմ, թերևս գրառումս մի քիչ կարող է դժվաընկալելի կամ թերի լինել, մնացյալը թերևս փորձենք ընթացքում լրացնել:

Ինչ վերաբերում է մարտի 1-ի ողբերգության զոհերին: Ինչպես արդեն կարծում եմ պարզ է, այս հարցին անդրադարձա հստակեցնելու համար մի կարևոր հարց. ոչ մեկ զոհերի քառասունք չի արել 37-րդ օրը: Կատարվածը եղել է Հոգեհանգիստ: Իսկ դա, ինչպես արդեն նշել եմ, Եկեղեցին համընդհանուր կերպով միշտ կատարում է մահվան հանգրվանային պահի մոտակա կիրակի օրը` Ս. Պատարագի ավարտից հետո: Կոնկրետ դեպքում դա եղել է ապրիլի 6-ին` իբրև համընդհանուր հիշատակության օր:

[Kuk]

Հարգելի Monk, շնորհակալ եմ գրառմանս մանրամասնությամբ անդրադառնալու, նաև ավել տեղեկություն հաղորդելու համար
Սակայն, պետք է ասեմ, որ անձամբ ես հակված եմ քառասունքի օրը հաշվել մահվան օրվանից: Կարծում եմ, որ դա ավելի տրամաբանական է, քանի որ հուղարկավորությունը դա ընդամենը արարողություն է:
Եվ մի հարցիս չանդրադարձաք. Եթե ասում եք, որ ապրիլի 6-ին կատարվել է հոգեհանգստի արարողություն, այլ ոչ քառասունքի, այդ դեպքում ե՞րբ է արվել քառասունքի արարողությունը: Չի՛ արվել: Մի՞թե չկար անհրաժեշտույուն՝ կատարելու այդ սգո արարողությունը այնպես, որ յուրաքանչուր քաղաքացի հնարավորություն ունենար հարգանքի տուրք մատուցելու մարտի 1-ի՝ իշխանությունների կողմից սեփական ժողովրդի դեմ կատարված արյունահեղության զոհերի հիշատակին: Եվ արդյո՞ք չկար կարիքը որևէ սգո օր հայտարարելու, որպեսզի գոնե այդ օրը հասարակությունը հնարավորություն ունենար հարգելու զոհերի հիշատակը:

[Monk]

Հարգելի Monk, շնորհակալ եմ գրառմանս մանրամասնությամբ անդրադառնալու, նաև ավել տեղեկություն հաղորդելու համար

Շնորհակալության կարիք չկա, հարգելի Կուկ, միշտ սիրով ուրախ կլինեմ օգտակար լինել կարեցածիս չափով

Սակայն, պետք է ասեմ, որ անձամբ ես հակված եմ քառասունքի օրը հաշվել մահվան օրվանից: Կարծում եմ, որ դա ավելի տրամաբանական է, քանի որ հուղարկավորությունը դա ընդամենը արարողություն է:

Անշուշտ իրավունք ունեք սեփական մոտեցումն ունենալու, բայց հաշվի առնենք, որ քառասունքը նույնպես հուղարակավորության պես «ընդամենը արարողություն է»: Եվ հետո հաշվի առնենք նաև, որ տվյալ պարագայում հանգրվանային բոլոր օրերի (կլինի յոթնօրեք, քառասունօրեք կամ տարելից) հենքը հենց այդ «ընդամենը արարողություններն են»: Եթե մի կողմ դնենք այդ հենքը, ապա դրանք կբովանդակազրկվեն ու կդառնան պարզապես սովորույթներ:

Եվ մի հարցիս չանդրադարձաք. Եթե ասում եք, որ ապրիլի 6-ին կատարվել է հոգեհանգստի արարողություն, այլ ոչ քառասունքի, այդ դեպքում ե՞րբ է արվել քառասունքի արարողությունը: Չի՛ արվել: Մի՞թե չկար անհրաժեշտույուն՝ կատարելու այդ սգո արարողությունը այնպես, որ յուրաքանչուր քաղաքացի հնարավորություն ունենար հարգանքի տուրք մատուցելու մարտի 1-ի՝ իշխանությունների կողմից սեփական ժողովրդի դեմ կատարված արյունահեղության զոհերի հիշատակին: Եվ արդյո՞ք չկար կարիքը որևէ սգո օր հայտարարելու, որպեսզի գոնե այդ օրը հասարակությունը հնարավորություն ունենար հարգելու զոհերի հիշատակը:

Քառասունքի արարողության պարագայում խիստ դժվար է նման ընդհանրականություն հաղորդել: Արարողությունը մասնավոր բնույթ է կրում և յուրաքանչյուր հանգուցյալի համար կատարվում է առանձին, ինչպես արդեն նշեցի, այն գերեզմանի առջև, ուր թաղված է հանգուցյալը: Արարողությունը կատարելու համար անհրաժեշտ է հարազատներ հոժարությունը և հոգևորականի դիմելը (հարազատների բացակայության դեպքում միայն նախաձեռնության իրավունքը վերապահվում է հոգևորականին): Եվ ամենակարևոր նախադրյալը. եթե հանգուցյալը մկրտված չեղավ, բացարձակապես հնարավոր չէ արարողություն կատարել` սկսած հենց թաղման կարգից: Մկրտությունը համար մեկ նախապայմանն է քրիստոնյայի համար` մյուս խորհուրդներին ու արարողություններին հաղորդակից լինելու:
Այլ է պարագան հոգեհանգստի: Բոլորովին նշանակություն չունի` հանգուցյալն արդեն թաղվել է, թե չէ, մկրտված է, թե չէ, որևէ ծիսակարգ կատարվել է, թե չէ? Այն բարեխոսական արարողություն է, որով հավատացյալներն իրենց աղոթքն են բարձրացնում առ Աստված, որ Տերը ողորմի հանգուցյալների հոգիներին: Այս արարողությունն արդեն լիովին կարող է համընդհանուր բնույթ կրել, և Հայ Առաքելական Եկեղեցին, ինչպես արդեն նշել եմ, համազգային ողբերգության նման ցավալի պարագաներում հանգրվանային որևէ օրվա մոտակա կիրակի հռչակում է համազգային վշտի ու աղոթքի օր, և Սուրբ Պատարագից հետո կատարվում է հոգեհանգստյան արարողություն: Տվյալ պարագայում հենց այդպիսի օր էր ապրիլի 6-ը: Սակայն բազում մարդիկ, հանիրավի մեղադրանքների և թյուրըմբռնումների հետևանքով հնարավորություն չունեցան այդ օրն իրենց աղոթքը միացնել համընդհանուր աղոթքի արարողությանը:

[Մտահոգ]

[QUOTE=Monk;775941] Կրկնում եմ, քառասունքը կատարվում է գերեզմանի առջև` համապատասխան օրը: Հենց նույն օրը ևս դարձյալ կարող է կատարվել հոգեհանգիստ եկեղեցում, կարող են խնդրել, որ հոգեհանգիստ կատարվի նախորդ կամ հաջորդ օրերին: Այն, ինչ կատարվել է ապրիլի 6-ին, եղել է համընդհանուր կերպով կատարվող հոգեհանգիստ, և ոչ թե քառասունքի կարգ:


բարեշնորհ սարկավագ, համաձայն եմ քեզ հետ որ քառասունքը կատարվում է գերեզմանի վրա: Իսկ նույն օրը կարող է կատարվել նաև հոգեհանգստյան պաշտոն եկեղեցում: Իսկ որն է եղել պատճառը որ հոգեհանգստյան պաշտոնը չի կատարվել հենց նույն օրը՞, ովքեր են խնդրել որ այն չկատարվի նույն օրը, այլ կատարվի 37րդ օրը: Հարցը հետևյալումն է, ինչու 37րդ ոչ թե 40րդ օրը: Մամլո դիվանը տարածել էր այս հաղարդագրությունը, մեջբերում եմ բառացի:
Հայաստանում մարտի 1-ի լույս 2-ին տեղի ունեցած բախումների հետևանքով զոհված անմեղ հայորդիների մահվան քառասնօրեքի առիթով (պատկերացնում եք ԱՌԻԹՈՎ) ապրիլի 6-ին, Հայաստանի թեմերի առաջնորդանիստ եկեղեցիներում և Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում կմատուցվի պատարագ:
Ինչպես տեղեկացանք Մայրթ աթոռ սուրբ Էջմիածնից, Սուրբ Պատարագի ավարտին կատարվելու է հոգեհանգստյան արարողություն:
Գրված է պատարագ քառասնօրեքի առիթով, հետևապես առիթը զոհերի քառասունքն է, հետո կատարվող հոգեհանգստյան արարողության առիթը նույնպես անմեղ զոհերի մահվան քառասունքն է: Եթե այն բացարձակ կապ չունի քառասունքի հետ ինչու է նշվում քառասունքի առիթով, եթե կապ ունի քառասունքի հետ ապա ինչու քառասունքի առիթով 37րդ օրը, ինչու ոչ ասենք 17րդ օրը՞: Հիմա հարց ինչու չկատարվեց հոգեհանգստյան պաշտոն 40րդ օրը՞, ինչու Հրազդանում քահանան չեկավ եկեղեցի կատարելու հոգեհանգստյան պաշտոնը, արդյոք Եկեղեցու այրերը տեղյակ են այդ միջադեպից՞, հաջորդ հարցը, ինչ է նշանակում պատարագ քառասնօրեքի առիթով՞, ցանկացած կիրակի կատարվում է պատարագ, իսկ 37րդ օրը պատարագ քառասնօրեքի առիթով մի փոքր տարակուսելի է, այսինքն ինչու նույն տրամաբանությամբ ապրիլի 24-ին մատուցվող պատարագը, կամ դրանից հետո կատարվող հոգեհանգստյան պաշտոնը չի կարելի կատարել ասենք ապրիլի 22, կամ մարտի 10-ին, նախապես հայտարարելով որ "ապրիլի 22-ին ԵՂԵՌՆԻ ԱՆՄԵՂ ԶՈՀԵՐԻ հիշատակի կամ հոգու փրկության ԱՌԻԹՈՎ Հայաստանի թեմերի առաջնորդանիստ եկեղեցիներում և Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում կմատուցվի պատարագ"

ՀԳ
ի դեպ առիթ բառը շատ անտեղին է օգտագործվել մամլո դիվանի հաղորդագրությունները կազմող գրագիրների կողմից:

[Monk]

Հարգելի Մտահոգ, ես վերևում արդեն նշել էի, որ երբ որ Հայ Եկեղեցին համընդհանուր կերպով հոգեհանգիստ է կատարում համազգային ողբերգության զոհերի մահվան հանգրվանային որևէ պահի (լինի այգուցը, յոթնօրեքը, քառասունօրեքը, թե տարելիցը) կապակցությամբ («առիթ» բառը փոխարինեցի «կապակցություն» բառով, քանի որ ինձ համար էլ մի քիչ դժվար ընդունելի է տվյալ դեպքում, թեպետ չգիտեմ «կապակցությունն» ինչքանով է հարմար), դա կատարվում է տվյալ օրվա մոտակա կիրակի օրը` հավարտ Ս. Պատարագի: Եվ նշել էի նաև, որ նույնն էր պարագան նաև նախորդ ողբերգության դեպքում` Հրանտ Դինքի պարագային: Դինքը սպանվել էր հունվարի 19-ին, իսկ նրա համար հոգեհանգիստը կատարվել է մարտի 4-ին` քառասունօրեքի մոտակա կիրակի օրը, արդեն քառասունքից 3 կամ 4 օր անց:
Ինչ վերաբերում է ապրիլի 24-ին. եթե այն լրատվամիջոցները, որոնք այդպես ոգևորված փողհարում էին, թե իբր 37-րդ օրը քառասունք է կատարվել, տպագրեին հենց հաջորդ օրն ուղարկված պարզաբանումը, Դուք կկարդայիք, որ ապրիլի 24-ը բացառություն է նման ողբերգական պարագաներում:
Հրազդանի քահանայի վերաբերյալ որևէ բան ասել չեմ կարող, քանի որ տեղեկություն չունեմ: Այդ հարցումին արդեն թերևս թեմի առաջնորդարանից պատասխան ակնկալեք: