Ծեծկռտուք է բռնկվել հայ և հույն քահանաների միջև

[Monk]

Նախքան անդրադառնալը կատարվածին, մի երկու մեջբերումի կոնկրետ արձագանքեմ, իսկ հիմնական պատասխանս ու երևույթի պարզաբանումը կլինի վերջում:

Երբ մի այտիդ ապտակում են մյուսն էլ դեմ տուր:
Հետաքրքիր է,իսկ ինչու հենց իրենք հոգևորականները չեն հետևում Քրիստոսին,տարին երկու անգամ իրար են չախում,արդարանալ պետք չի,արդարացում չկա,հիմա երևի հրեաները իրենց թերթերում ու հեռուստալիքներում մեզ խայտառակ են անում:

Մոտավորապես նույն ձևով ինձ այդ հարցը տվեց մի Եհովայի վկա, երբ զորամասում զինվորների հետ խոսում էինք: Հարցը տրվեց այն պահին, երբ խոսք գնաց, որ պատերազմի ժամանակ հոգևորականներն էլ զենք են վերցնում ու անմիջական մասնակցություն բերում մարտական գործողություններին, և իբրև հաստատում այդ իրողության` բերվեցին կոնկրետ օրինակներ: Այդ ժամանակ Եհովայի վկան ինձ մեղադրեց, որ փոխանակ խաղաղություն քարոզենք, ավելորդ մարտական ոգի ենք փորձում ներարկել ու մի բան էլ դեռ գլուխ ենք գովում, որ զենք ենք վերցնում ու մարդ սպանում` բացահայտ դեմ գնալով Սուրբ Գրքին: Բայց այդ երիտասարդն այդպես էլ չկարողացավ բացատրել, թե ինչով ենք հետևում <սիրի’ր մերձավորիդ> պատվիրանին, եթե սիրով ենք լցվում թշնամու նկատմամբ և թույլ տալիս, որ նա իր ուզած կերպով վարվի մեր մերձավորի հետ` սպանի, կողոպտի, բռնաբարի և այլն: Կամ ինչով է արտահայտվում մեր նվիրվածությունը, հարգանքն ու սերը մեր նվիրական արժեքների նկատմամբ, եթե թույլ ենք տալիս դրանք անարգվեն կամ խլվեն մեզանից: Gayl, ես իհարկե հասկանում եմ, որ Դուք Եհովայի վկա լինելուց հեռու եք և Ձեր հարցը բոլորովին այլ տեսանկյունից եք տալիս, բայց տվյալ դեպքում Սուրբ Գրքի խոսքը մեջբերելու սկզբունքը նույնն է, այսինքն` այն իր տեղում, ճիշտ տեղում չի դիտարկվում: Իսկ բուն երևույթին, ինչպես արդեն նշել եմ, անդրադառնլու եմ վերջում:

Ժողովուրդ, խայտառակությեւն է... Ու հավասարապես համ մեր համար, համ հույների համ էլ բոլոր քրիստոնյաների... Այ քեզ նեղմիտ տերտերիկներ?? Ես չեմ հասկանում, կարողա գիտեն միջնադարն է? Չեն կարող նստեն ու հանգիստ պարզեն ոնց անեն...

Անպայման պիտի խայտառակ անեն աշխարհով մեկ

Ի դեպ - եթե հիմա է այդպես, պատկերացնում եք միջնադարում գործն ուր է հասել...

Հարգարժան Lion, գոնե պատմաբանը քիչ թե շատ ծանոթ պիտի լինի Երուսաղեմի պարագային` թե պատմական և թե այսօրվա կացությամբ: Այդ դեպքում գուցե մի փոքր այլ գնահատական տրվեր? Ամեն դեպքում, ճիշտ է, միջնադարը չէ, և, իմ համեստ կարծիքով, 21-րդ դարի պատմաբանի տերմինոլոգիային այնքան էլ պատշաճ չի < նեղմիտ տերտերիկներ > արտահայտությունը: Բա որ հանկարծ մի իսկապես < նեղմիտ տերտերիկ > հայտնվի այստեղ ու Ձեզ հակադարձի <նեղմիտ պատմաբանիկ>-ով? Ինչ պիտի լինի, փոխադարձ վիրավորանքներ ու վեճ? Իմաստը չեմ հասկանում: Կարծում եմ իրար ավելի լավ կհասկանանք, եթե յոլա գնանք առանց պիտակավորումների:

Լիոն ջան դու միջնադար ես ասում...
Բա չտեսաք ասում են մի անգամ հույները սրբում եին հայերի տարածքը,հայերը կռիվ սարքեցին,ասա ինչ եք կռվում սրբում են սրբեն,ավելի լավ...

Իհարկե, հույներն այնքաաաան սիրալիր ու պատրաստակամ մարդիկ են, փորձել են ավել անելու անպատվաբեր գործը չթողնել հայերի ուսերին, իսկ այդ հայ հոգևորականներն այնպիսի կատաղած գազաններ են, լավությունն էլ չի անցնում, վռազ հարձակվել են խեղճ ու կրակ հույնների վրա ու հոշոտել կամավոր ձրի հավաքարարներին... Լուսաբեր, իսկ Դուք այդ հեքիաթին հավատում եք?

Շանթով նայեցի… Լավ էլ կռվում էին: Են որ մարմնավաճառները տարածքի կռիվ են անում «սա իմ տարածքն է, իմ կլիենտներին մի տար, իմ խանութի դռան մոտ չկանգնես» այ մոտավորապես տենց պատճառով էին կռվում: Ինչ որ հույները իրանց մարդուն էին կանգնացրել գերեզմանի մոտ բան…: Բայց զարմանալին այն որ որ 100-ից ավել հոգևորականներից ոչ մեկը ստացած ապտակից հետո մյուս երեսը չէր պարզում, բայց գնաս մոտները կքարոզեն, որ պետք ա պարզել: Եդ հոգևորական կոչեցյալները սութի գողագանների պես կեղծ կատեգորիա են, դուք ձեր մեջ ունեցեք մեր Աստծուն:

Elmo, եթե հարևանդ սկսի տանդ պատը քանդել ու քո տան հաշվին իրենը մեծացնել, կամ էլ ընդհանրապես փորձի քեզ վտարել տնիցդ, և դու սկսես դրան ընդդիմանալ ու պաշտպանել քո իրավունքը, քո արածը կարող ենք ինչ-որ ձևով համեմատել տարածքի կռիվ անող մարմնավաճառների արածի հետ?
Իսկ հոգևորական կոչեցյալս, եթե իմանամ, որ < սութի գողագանների պես կեղծ կատեգորիա > համարվելս կնպաստի, որ դու քո մեջ իսկապես ունենաս Աստծուն, ապա, ամենայն անկեղծությամբ եմ ասում, սիրով համաձայն կլինեմ:

[Monk]

Իսկ հիմա խոսեմ կոնկրետ կատարվածի մասին. առաջին հայացքից խիստ զավեշտալի տեսարան է. ծիծաղից ուշաթափվել կարելի է` տեսնելով, թե ինչպես են հոգևոր կոչումը հանձն առած մարդիկ, ամբողջովին մի կողմ դրած իրենց հանգամանքի թելադրող պատկառանքն ու վայել կեցվածքը, իսկական փողոցային տուրուդմփոց կազմակերպում` դառնալով ողջ աշխարհի ծաղրի առարկա: Մի փոքր ավելի խորը քննելով երևույթը` կարող ենք արձանագրել, որ կատարվածն ամենաիսկական խայտառակություն է. մարդիկ, որ կոչված են ծառայելու Աստծուն և թե խոսքով ու թե գործով ներկայացնելու Աստծուն ու Նրա առաքելությունը երկրի վրա, կորցնում են ամենատարրական ակնածանքը թե այն սրբավայրի նկատմամբ, ուր գտնվում են, թե այն արարողության նկատմամբ, որ կատարում են, թե իրենց ու իրենց լծակիցների հոգևոր կոչման և թե ընդհանրապես իրենց հավատավոր ժողովրդի հոգևոր զգացումների նկատմամբ,- և սկսում իրար գլուխ ջարդել` բոլորովին չմտահոգվելով, որ գայթակղության պատճառ են հանդիսանում ինչպես հավատացյալների, այնպես էլ ոչ հավատացյալների համար: Բայց անգամ մտավոր ոչ մեծ կարողություններ ունեցող կամ հավատի հարցերից հեռու մարդը կարող է հասկանալ այս ամենը, էլ ուր մնաց հոգևոր կրթություն ու դաստիարակություն ստացած հոգևոր այրերը: Ուրեմն ինչ է կատարվում? Ինչն է ստիպում այդ մարդկանց անտեսել այդ կարևորագույն ճշմարտությունը, որի բովանդակությունը եթե անգամ ոչ բոլորին կարող է հարազատ լինել, ապա գոնե ձևը հասկանալի է: Այն, ինչ կատարվել է Երուսաղեմում մի քանի օր առաջ, եզակի դեպք չէ: Նույնիսկ կասեի տխուր և ամոթալի ավանդույթ է: Իսկ թե ինչ է կատարվում իրականում, բավականին երկար ու բարդ խնդիր է: Ես կփորձեմ հնարավորինս համառոտ մի քանի գծերով ներկայացնել իրողությունը: Հայ Առաքելական Եկեղեցին Երուսաղեմում բավականին հարուստ պատմություն ու ավանդներ ունի: Դեռևս վաղ քրիստոնեական շրջանից հայերն իրենց հսկայական ավանդն են բերել Երոսաղեմի Եկեղեցու ծաղկման գործում: Սկզբնական շրջանում, երբ Եկեղեցիները դեռևս բաժանված չեին, իմ ու քոյի հարց չկար: Հետագայում, Եկեղեցու բաժանումներից հետո էլ Հայ Եկեղեցին պահպանեց իր բացառիկ իրավունքները Երուսաղեմում: 1862թ., խուսափելու համար տհաճ երևույթներից, հաստատվեց հռչակագիր, որով հստակ կանոնակարգվում են տարբեր Եկեղեցիների իրավունքները, տարածքներն ու արարողությունների կատարման վայրերն ու ժամերը: Կոկնկրետ Ս. Հարության տաճարը բաժանվեց վեց Եկեղեցիների միջև. Հայ, Հույն, Կաթոլիկ, Ղպտի, Ասորի և Եթովպական: Վերջին երեք Եկեղեցիներին իր բաժնից արտոնություններ տվեց Հայ Առաքելական Եկեղեցին` իբրև մեզ սերտ դավանակից Եկեղեցիների: Բայց Ստատուս քվոյի հանձնախումբը կազմում են Հայ, Հույն և Կաթոլիկ Եկեղեցիները: Այս երեքից որոշակի դեպքերում կաթոլիկները նույնիսկ պակաս իրավունքներ են ունենում: Փաստորեն երկու առավել արտոնյալները հայերն ու հույներն են: Այս պարագան այնքան էլ դուր չի գալիս հույներին, ովքեր ձգտում են բացահայտ առաջատար դառնալ և նույնիսկ դուրս մղել հայերին: Իսկ Երուսաղեմի սրբավայրերում հսկայական նշանակություն ունեն անգամ միլիմետրերը, վայրկյանները: Եթե կողմերից մեկը կարողացավ թեկուզ մի անգամ որևէ արտոնություն ստանալ (դա կարող է լինել այսինչ ժամին այսինչ տեղում արարողություն կատարելը, տաճարի այսինչ վայրն իրենով անելը և այլն), ապա վերջ, դա դառնում է նախադեպ ու այդ արտոնությունն այլևս պատկանում է նրան: Ես նշեցի, որ Ղպտի, Ասորի և Եթովպական Եկեղեցիներին իր բաժնից արտոնություններ տվեց Հայ Առաքելական Եկեղեցին` իբրև մեզ սերտ դավանակից Եկեղեցիների: Հիմա այդ արտոնություններին մենք այլև տեր չենք, դրանք արդեն պատկանում են վերոնշյալ երեքին: Մյուս Եկեղեցիների հետ կամ միջև տարաձայնություններ գրեթե չեն լինում, եղած դեպքում այդպիսի լայն ու խայտառակ չափեր չի ստանում: Ամեն մեկը հարգում է ստատուս քվոն և չի փորձում խանգարել մյուսին: Այդ սկանդալային տարաձայնությունները ծագում են հենց հայերի ու հույների միջև: Իսկ ոնց է դա լինում? Երբևիցե որևէ հայ հոգևորական չի գնում հույների արարողությունը խանգարելու, նրանցից ինչ-որ տարածք կամ արտոնություն պոկելու, մի խոսքով ոչ քրիստոնեավայել արարքի: Բայց ամեն անգամ հայերի որևէ տոնի կամ արարողության ժամանակ հույների սկսում են դիմել սադրանքների, խանգարում են կատարել արարողությունները, փորձում են ինչ-որ գերակա դիրք բռնել ու այն արդեն դարձնել օրինաչափություն: Որևէ բանակցություն, որևէ խնդրանք, որևէ օրենքի հիշեցում հետևանք չի ունենում: Անգամ հոգևոր առաջնորդների բարձր մակարդակով տարված բանակցություններն անարդյունավետ են: Իհարկե, հունաց պատրիարքը ծառայողական ժպիտով կարող է խիստ մեծ ըմբռնողականություն ցուցաբերել, ժամերով խոսել քրիստոնեական սիրո մասին, դատապարտել հայերի իրավունքների ոտնահարումը և այլն և այլն, բայց հույներն էլի իրենց էշն են քշում: Մենք կամ ստիպված ենք անընդհատ նահանջել և ի վերջո դուրս մղվել, կամ հետ գնալ քարե դար և պարզապես ֆիզիկական ուժով դուրս շպրտել ամեն չափ ու սահման ոտնահարող մեր հավատակից եղբայրներին, որոնց մենք եղբայր ենք անվանում միակողմանիորեն, իրենք մեզ հերետիկոս են կոչում: Եվ ահա հերթական անգամ մեր իրավունքների ոտնահարման ժամանակ ստիպված ենք լինում խնդրել, հորդորել, պահանջել, որ վերջ տրվի: Հետո սկսվում է հրմշտոց, փորձում են դուրս մղել թանի ճանճի պես կպչուն մեր սիրելի հավատակիցներին, լարված մթնոլորտում մի կայծ և վերջ. սկսվում է մասսայական խայտառակությունը: Իսկ այնուհետև լրատվամիջոցները <ավետում> են հայերի ու հույների հերթական տուրուդմփոցի մասին:Նախորդ` Թեոդորոս պատրիարքի ժամանակ դեռ կարողանում էինք ընդհանուր հայտարարի գալ հույների հետ: Բայց 2000թ.-ից` Իրենեոս պատրիարքի ժամանակվանից այս խայտառակությունները դարձյալ հաճախակի են դարձել: Սա էլ իր բացատրությունն ունի. Իրենեոս պատրիարքը հույների միջավայրում խնդիրներ ունի իր հեղինակության հետ կապված, քանի որ Հունաց պատրիարքության պատկանող որոշ հողեր վաճառել է հրեաներին: Եւ հիմա իր սասանված հեղինակությունը վերականգնելու և ուշադրությունն իրենից շեղելու համար իր հետևորդների համար հակառակորդի կերպար է ստեղծել ի դեմս հայերի, որոնց պետք է դուրս մղել և այլևս հավասարը չունենալ: Գայթակղիչ պահ է, մանավանդ որ դրանով կարելի է նաև հերոսանալ ու անմահանալ պատմության մեջ:
Խոսք գնաց հրեաների մասին: Ընդգծեմ, որ ես կտրականապես դեմ եմ անտիսեմիտիզմին, կտրականապես դեմ եմ որևէ ազգի, ժողովրդի, ռասսայի դեմ ատելության ցանկացած դրսևորումի, քանի որ դրանցից ծնվում են միայն չարիքներ, մարդկության դեմ գործված հանցագործություններ: Ես դեմ եմ նաև այն հեքիաթներին, թե համաշխարհային տիրապետություն հաստատելու ձգտում ունեցող հրեաների լուրջ ախոյաններ են հայերը, որոնց դեմ էլ ուղղված է <ջհուդամասսոնական> ողջ դավադրությունը: Քիչ է մնում անգամ բնական աղետները վերագրենք հրեաներին: Սա իմ հստակ դիրքորոշումն է, որում դեռ հակառակը ինձ ոչ մեկ չի կարողացել համոզել: Բայց անտիսեմիտիզմին դեմ լինելը չի նշանակում, թե պիտի վախենանք ծպտուն հանել հրեաների, կամ ավելի ճիշտ նրա այս կամ այն հատվածի, մեղմ ասած, ոչ այնքան լավ արաքների ժամանակ: Ես ամենայն վստահությամբ կարող եմ արձանագրել, որ Երուսաղեմից հայերի դուրս մղումը մտնում է հրեական շահերի ու պլանների մեջ: Սա բոլորովին կապ չունի հայերի բացառիկության հետ, նույն վերաբերմունքն առավել շեշտված է արաբների ու այլ ազգերի դեմ: Իսկ թե ինչու հայերի, կարող եմ մեկ կոնկրետ օրինակ բերել. մոտավորապես այնպես, ինչպես հայերիս համար սրբազան լեռան արժեք ունի Արարատը կամ Մասիսը, այնպես էլ հրեաների համար` Սիոն լեռը (ի դեպ որի անունն է կրում նրանց ազգային գաղափարախոսությունը` սիոնիզմը): Սակայն եթե հայերիս սրբազան լեռանը տիրում է հզոր Թուրքիան, ապա հրեաների դիմաց գտնվում են ընդամենը մի խումբ հայ վանականներ, քանի որ Սիոն լեռան վրա է գտնվում Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքության կենտրոնը` Սրբոց Հակովբյանց վանքն իր տարածքներով: Հրեաները չեն էլ թաքցնում իրենց ատելությունը հայերի նկատմամբ և ցանկությունը` Երուսաղեմից դուրս մղելու: Սրբոց Հակովբյանց վանքի պարսպի տակով է անցնում այն ճանապարհը, որով հրեաներն իջնում են Լացի պատի մոտ: Ժամանակին նրանք այդտեղով անցնելու իրավունք չունեին, իսկ հիմա անցնելուց չեն զլանում թքել հայոց վանքի պատերին, իսկ երբեմն էլ փորձում են հայերի վրա թքել ու բախումներ հրահրել: Մի քանի տարի առաջ մի հրեա ուսանող եկեղեցական թափորի ժամանակ իր ատելությունը հայ հոգևորականների և ուխտավորների նկատմամբ ցույց տալու համար թքեց հենց խաչի վրա: Իհարկե անհետևանք չմնաց. Երուսաղեմի Հայոց Պատրիարքության լուսարարապետը` Նուրհան Սրբազանը, դուսր եկավ թափորից և այնպես ապտակեց հրեա ուսանողին, որ այդ երիտասարդը փռվեց գետնին: Դրանից հետո էլ հայերը ստիպեցին, որ այդ արարքի համար հրեաների Ռաբբին ներողություն խնդրի հայերից: Իսկ հայերի դեմ հույների հետ համագործակցելուց հրեաները չեն հրաժարվում, քանի որ այսպիսով կարելի է խնդիրներից մեկը լուծել` կեղտոտ գործն ուրիշի ձեռքով անելով: Շատ հաճախ իսրայելական ոստիկանությունը հայերի ու հույների բախումների ժամանակ ոչ այնքան զսպող դեր է կատարում, որքան, ինչքան էլ անհավատալի թվա, կրքեր բորբոքողի: Մասնավորապես այս վերջին դեպքի ժամանակ մի քանի անգամ, երբ արդեն հանդարտվում էր իրավիճակը, ոստիկանության գործողությունները նորից կրակի վրա յուղ են լցրել: Իհարկե այդ ամենը նուրբ ձևով է արվում, և շատ հանգիստ կարելի է մեկնաբանել իբրև պարզապես իրավիճակի վերահսկում:
Ու հիմա ես ձեզ հարց եմ տալիս, հարգարժան ակումբականներ, ոնց վարվենք? Որևէ այլ ռեսուրս չի մնացել կամ չկա մեր Եկեղեցու և մեր ազգի իրավունքները պաշտպանելու: Կամ ստիպված ենք ամեն անգամ քիթ-մռութ ջարդելով մնալ մեր տեղում, կամ հանձնվել, հավաքել իրերն ու ցրվել տներով: Հայերս ուրախանում ենք, երբ ասենք Եվրոտեսիլի կամ Օլիմպիադայի ժամանակ հնչում է Հայաստանի անունը, իսկ ամբողջ աշխարհի համար, եթե որևէ մեկը պատկերացում ունենում է մեր մասին, ավելի հաճախ մենք ասոցացվում ենք Հայոց Ցեղասպանության կամ էլ, որոշ դեպքերում, Արցախյան խնդրի հետ: Մինչդեռ հայերի կողմից կարծես անտեսված է այն եզակի իրողությունը, որ մենք 21-րդ դարում առաջ ենք գրեթե բոլոր ազգերից: Աշխարհի շատ հզոր երկրներ ու ազգեր կերազեին ունենալ այն բացառիկ դիրքն ու իրավունքները, որ ունի հայ ժողովուրդը երեք կրոնների սրբազան քաղաքում: Եվ այդ դիրքն ու իրավունքներն արդեն դարեր շարունակ պաշտպանում են մի խումբ հոգևորականներ` առանց էական օժանդակության նույնիսկ սեփական ժողովրդի ու պետության կողմից: Իսկ մեր հասարակության անտարբերությունը խախտվում է միայն հերթական խայտառակության դեպքում, այն էլ խախտվում է բոլորովին այլ ուղղություններով. մի մասը հրճվում է կատարվածի համար, մի մասը, նույնիսկ նեղություն չքաշելով իրեզեկվել, թե ինչ է կատարվում, սկսում է թուք ու մուր թափել <տերտերների> գլխին և այլն և այլն: Ադրբեջանցիները Հունգարիայում քնած տեղը հայ սպային կացնահարած հանցագործին հերոս են հայտարարում, իսկ հայերը մեր ժողովրդի ու Եկեղեցու իրավունքները պաշտպանած սարկավագին, որ իրեն տանող ոստիկանների միջև քայլում էր գլուխը բարձր ու դեռ մի բան էլ երգելով <Մենք քաջ տոհմի զավակներն ենք>, անարգանքի սյունին են գամում կամ ծաղրուծանակի ենթարկում: Ուղղակի հետաքրքիր է, թե մինչև երբ պիտի որևէ բանի արժեքը զգանք միայն այն կորցնելուց հետո?
Այսքանը: Եթե այլ մասնավոր հարցեր կծագեն, ապա խնդրեմ: Հուսամ ժամանակս կների պատասխանելու համար:

[Վարպետ]

ՄԵՐ ԱԶԳԻ ՈՒ ԵԿԵՂԵՑՈՒ "ՖՈՐՊՈՍՏԸ"` ԵՐՈՒՍԱՂԵՄ

Անցյալ կիրակի Երուսաղեմի Սբ. Հարության տաճարում Քրիստոսի գերեզմանի շուրջը Հայ առաքելական եւ Հույն ուղղափառ եկեղեցականների միջեւ տեղի ունեցած ծեծկռտուքը լայն արձագանք գտավ նաեւ Հայաստանում: Եկեղեցական գործիչներ, մտավորականներ ու լրագրողներ, անգամ մի հանրահայտ դերասան, հարկ համարեցին հեռուստատեսությամբ ու տպագիր մամուլով հանդես գալ, բացատրել եւ ափսոսանք հայտնել կատարվածի համար: Նրանցից ոմանք նույնիսկ փորձեցին ձեռք առնել ծեծկռտուքի մասնակից հայ եկեղեցականներին եւ, առավել հուզիչը, քրիստոնեական սիրո ու զիջողության քարոզ կարդալ նրանց, հատվածներ մեջբերելով Ավետարանից:

Անշուշտ լավ է, որ մարդիկ խոսեն նման միջադեպերի մասին, նախանձախնդրություն ցույց տան քրիստոնեական արժեքների նկատմամբ, սակայն պայմանով, որ զերծ մնան սխալ ընդհանրացումներ կատարելուց:

Բոլորովին դժվար չէ գիտակցել, նույնիսկ առանց պատմական ծանոթությունների, որ եկեղեցին նաեւ կառույց է, հոգեւոր կազմակերպություն: Եվ ինչպես յուրաքանչյուր կառույց ու կազմակերպություն, ունի անշարժ եւ շարժուն կալվածքներ, ինչք, ունեցվածք, նաեւ իրավունքներª դրանք պահպանելու: Հայ առաքելական եկեղեցում 17 դարերի ընթացքում կուտակվել է հսկայական հարստությունª նվիրատվությունների եւ հանգանակությունների միջոցով: Այդ հարստություններն ի պահ եւ ի պահպանություն են տրվել մեր եկեղեցու սպասավորներին, որոնք ոչ թե սեփականատերն են դրանց, այլ ավանդապահները: Նրանք չեն կարող, ինչպես սոսկական սեփականատերերը, ըստ կամս եւ ըստ ցանկության վարվելու այդ հարստությունների հետ, այլ ստիպված են պահպանել ու պաշտպանել դրանք: Եվ այդ պարտականությունից յուրաքանչյուր շեղում ու թերացում առաջ է բերում, ինչպես եղել է հաճախ, մեր ժողովրդի արդար ընդվզումն ու բողոքը: Հետեւաբար ոչ ոք իրավունք չունի մեղադրելու մեր եկեղեցականներին, առավել եւս ձեռք առնելու նրանցª իրենց այդª ես կասեի ժողովրդական հանձնարարությունը կատարելու համար, ինչպես եղավ Երուսաղեմում պատահած վերջին դեպքից հետո:

Երուսաղեմի հայոց պատրիարքությունը, որը տնօրինում է քրիստոնեության ծննդավայր Հին քաղաքի կարեւորագույն հատվածիª Սիոն լեռան վրա գտնվող մեր վանք-ամրոցն ու այնտեղ դարերով կուտակված անգնահատելի հարստությունները, հանդիսանում է նաեւ Սբ. Հարության տաճարի, Բեթղեհեմի Սբ. Ծննդյան եւ այլ վայրերի պահապանըª հույն ուղղափառ եւ հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցիների հետ: Եվ սաª դարեր շարունակ: Եվ դարեր շարունակ վեճ ու կռվի մեջ են եղել մերոնքª պահպանելու մեզ պատկանող սահմանները, ժամերգության եւ արարողությունների իրավունքները: Ու հենց դրա համար Երուսաղեմի Սրբոց Հակոբյանց միաբանության մեջ միայն գիտնական ու սրբակենցաղ վարդապետներ չեն եղել, այլ եղել են նաեւ կռվող, ուժ եւ խիզախություն ունեցող եկեղեցականներ, պատրաստª դիմագրավելու եւ հակահարված տալու ամեն մի ոտնձգության ու նախահարձակումի: Նրանք այդ ոգով են դաստիարակվել Երուսաղեմի հայոց հոգեւոր ճեմարանումª Ժառանգավորացում, թրծվել են հոգնեցուցիչ ժամերգությունների, երկարատեւ աղոթասացության եւ աչալուրջ հսկողությունների ընթացքում:

Երանի¯ նման ոգով դաստիարակված լինեին տարբեր ժամանակներում ու տարբեր վայրերում գտնվող մեր բոլոր եկեղեցականները: Այդ դեպքում մենք այդքան հեշտորեն չէինք կորցնի Կիլիկյան թագավորությունը, ոչ էլ Լեհաստանի հսկայական գաղութը եւ, գալով մեր օրերին, ոչ մի վրացի քահանա չէր համարձակվի ավերել կամ պարսպապատել Թբիլիսիի մեր եկեղեցիները:

Մի° մեղադրեք Երուսաղեմի մեր տղաներին, նրանք մեր ժողովրդի դարավոր եւ մշտնջենական հանձնարարությունն են կատարում:

Հ. ԱՎԵՏԻՔՅԱՆ
http://www.azg.am/AM/2008111401

[Gayl]

Նախքան անդրադառնալը կատարվածին, մի երկու մեջբերումի կոնկրետ արձագանքեմ, իսկ հիմնական պատասխանս ու երևույթի պարզաբանումը կլինի վերջում:

Մոտավորապես նույն ձևով ինձ այդ հարցը տվեց մի Եհովայի վկա, երբ զորամասում զինվորների հետ խոսում էինք: Հարցը տրվեց այն պահին, երբ խոսք գնաց, որ պատերազմի ժամանակ հոգևորականներն էլ զենք են վերցնում ու անմիջական մասնակցություն բերում մարտական գործողություններին, և իբրև հաստատում այդ իրողության` բերվեցին կոնկրետ օրինակներ: Այդ ժամանակ Եհովայի վկան ինձ մեղադրեց, որ փոխանակ խաղաղություն քարոզենք, ավելորդ մարտական ոգի ենք փորձում ներարկել ու մի բան էլ դեռ գլուխ ենք գովում, որ զենք ենք վերցնում ու մարդ սպանում` բացահայտ դեմ գնալով Սուրբ Գրքին: Բայց այդ երիտասարդն այդպես էլ չկարողացավ բացատրել, թե ինչով ենք հետևում <սիրի’ր մերձավորիդ> պատվիրանին, եթե սիրով ենք լցվում թշնամու նկատմամբ և թույլ տալիս, որ նա իր ուզած կերպով վարվի մեր մերձավորի հետ` սպանի, կողոպտի, բռնաբարի և այլն: Կամ ինչով է արտահայտվում մեր նվիրվածությունը, հարգանքն ու սերը մեր նվիրական արժեքների նկատմամբ, եթե թույլ ենք տալիս դրանք անարգվեն կամ խլվեն մեզանից: Gayl, ես իհարկե հասկանում եմ, որ Դուք Եհովայի վկա լինելուց հեռու եք և Ձեր հարցը բոլորովին այլ տեսանկյունից եք տալիս, բայց տվյալ դեպքում Սուրբ Գրքի խոսքը մեջբերելու սկզբունքը նույնն է, այսինքն` այն իր տեղում, ճիշտ տեղում չի դիտարկվում: Իսկ բուն երևույթին, ինչպես արդեն նշել եմ, անդրադառնլու եմ վերջում:

Չէ իմ ասածը այդ տղայի բերած օրինակի հետ կապ չունի որովհետև այդ դեպքը եղել է ոչ թե մարտի դաշտում այլ Քրիստոսի գերեզմանի դիմաց,լավ այսպիսի մի օրինակ բերեմ.
Ասենք թե հարևանս մտնում ա իմ հողամաս ու ուզումա իր ա տարածքը իմ տարածքի շնորհիվ մեծացնի,ես էլ տեսնում եմ մանգաղը վերձնում եմ ու հարևանից մանգաղում եմ հետո գնում եմ քահանայի մոտ ասում եմ հարևանիս մանգաղել եմ արդյո՞ք մեխք եմ գործել:Եթե շարժվենք ձեր տրամաբանությամբ ուրեմն քահանան պետք է ասի չէ շատ լավ ես արել,բայց եթե շարժվենք Աստվածաշնչով քահանան ասելու է այո սխալ ես արել գնա ապաշարհի,ես էլ այդ ժամանակ կասեմ բա որ դուք Ձեր Աստծու Քրիստոսի գերեզմանի դեմը իրար միս էիք ուտում հետո ապաշխարհե՞լ եք,թե արդարանում եք:
Հարգելի Մոնկք մեկ հարց որին խնդրում եմ շատ կարճ միայն այո կամ ոչ պատասխանեիք.
Հայերը ճիշտ են արել որ Քրիստոսի գերեզմանի առաջ իրար են ծեծել:

[Ձայնալար]

Հայերը ճիշտ են արել որ Քրիստոսի գերեզմանի առաջ իրար են ծեծել:

Իրար չեն ծեծել, հույներին են ծեծել

[Monk]

Չէ իմ ասածը այդ տղայի բերած օրինակի հետ կապ չունի որովհետև այդ դեպքը եղել է ոչ թե մարտի դաշտում այլ Քրիստոսի գերեզմանի դիմաց,լավ այսպիսի մի օրինակ բերեմ.

Ես արդեն նշել եմ, թե որն է կապը. Սուրբ Գրքից մեջբերման ոչ ճիշտ տեղում լինելը: Եթե խոսքը գնում է մարտի դաշտի մասին, ապա, Աստված մի արասցե, մարտի դաշտ կարող է դառնալ նաև մեր ցանկացած սրբավայր, ինչպես մոտավորապես եղել է Արցախում` Գանձասարի պարագայում, որտեղ հոգևորականը զենքը ձեռքին է դիմավորել թշնամուն: Անկախ նրանից, թե մարտի դաշտում ես պաշտպանում քո նվիրական արժեքները, թե նույնիսկ գաղափարական դաշտում, քո սերն ու հարգանքը արտահայտվում է դրանք նախ և առաջ պահպանելով:

Ասենք թե հարևանս մտնում ա իմ հողամաս ու ուզումա իր ա տարածքը իմ տարածքի շնորհիվ մեծացնի,ես էլ տեսնում եմ մանգաղը վերձնում եմ ու հարևանից մանգաղում եմ հետո գնում եմ քահանայի մոտ ասում եմ հարևանիս մանգաղել եմ արդյո՞ք մեխք եմ գործել:Եթե շարժվենք ձեր տրամաբանությամբ ուրեմն քահանան պետք է ասի չէ շատ լավ ես արել,բայց եթե շարժվենք Աստվածաշնչով քահանան ասելու է այո սխալ ես արել գնա ապաշարհի,ես էլ այդ ժամանակ կասեմ բա որ դուք Ձեր Աստծու Քրիստոսի գերեզմանի դեմը իրար միս էիք ուտում հետո ապաշխարհե՞լ եք,թե արդարանում եք:

Եթե դու պաշտպանում ես քո ունեցվածքը, որը միայն քոնը չէ, այլ նաև քո ընտանիքի ապրուստի միջոցը, և դու օգտագործել ես քեզ մնացած միակ ելքը, ապա գոնե ես քեզ մեղադրել չեմ պատրաստվում:

Հարգելի Մոնկք մեկ հարց որին խնդրում եմ շատ կարճ միայն այո կամ ոչ պատասխանեիք.
Հայերը ճիշտ են արել որ Քրիստոսի գերեզմանի առաջ իրար են ծեծել:

Այո կամ ոչ պատասխանել չեմ կարող, որովհետև հայերն իրար չեն ծեծել: Իսկ կատարվածի մասին ես մի ամբողջ ճառ եմ գրել: Կարդացեք ու ինքներդ որոշեք` ճիշտ են արել, թե սխալ:

[Gayl]

Ես արդեն նշել եմ, թե որն է կապը. Սուրբ Գրքից մեջբերման ոչ ճիշտ տեղում լինելը: Եթե խոսքը գնում է մարտի դաշտի մասին, ապա, Աստված մի արասցե, մարտի դաշտ կարող է դառնալ նաև մեր ցանկացած սրբավայր, ինչպես մոտավորապես եղել է Արցախում` Գանձասարի պարագայում, որտեղ հոգևորականը զենքը ձեռքին է դիմավորել թշնամուն: Անկախ նրանից, թե մարտի դաշտում ես պաշտպանում քո նվիրական արժեքները, թե նույնիսկ գաղափարական դաշտում, քո սերն ու հարգանքը արտահայտվում է դրանք նախ և առաջ պահպանելով:

Եթե դու պաշտպանում ես քո ունեցվածքը, որը միայն քոնը չէ, այլ նաև քո ընտանիքի ապրուստի միջոցը, և դու օգտագործել ես քեզ մնացած միակ ելքը, ապա գոնե ես քեզ մեղադրել չեմ պատրաստվում:

Այո կամ ոչ պատասխանել չեմ կարող, որովհետև հայերն իրար չեն ծեծել: Իսկ կատարվածի մասին ես մի ամբողջ ճառ եմ գրել: Կարդացեք ու ինքներդ որոշեք` ճիշտ են արել, թե սխալ:

Դե դու չես մեղադրում բայց արդյոք Քրիստոսը չի՞ մեղադրի:
Իմ կարծիքով խայտառակություն էր,քանի որ հգեևորականներն են դա արել այն էլ Քրիստոսի գերեզմանի դիմաց:

Ավելացվել է 1 րոպե անց

Իրար չեն ծեծել, հույներին են ծեծել

Գիտեմ որ իրար չեն ծեծել,հարցս սխալ ստացվեց:

[Monk]

Դե դու չես մեղադրում բայց արդյոք Քրիստոսը չի՞ մեղադրի:
Իմ կարծիքով խայտառակություն էր,քանի որ հգեևորականներն են դա արել այն էլ Քրիստոսի գերեզմանի դիմաց:

Չեմ կարծում, թե ես Քրիստոսից ավելի ներողամիտ եմ:
Իսկ որ կատարվածը խայտառակություն է, դա ես արդեն մի քանի անգամ ասել եմ իմ հիմնական գրառման մեջ: Եթե այն կարդացել եք և կարող եք այլ ելք առաջարկել` խայտառակությունից խուսափելու համար, ապա խնդրեմ:

[Lion]

Չեմ կարծում, թե ես Քրիստոսից ավելի ներողամիտ եմ:
Իսկ որ կատարվածը խայտառակություն է, դա ես արդեն մի քանի անգամ ասել եմ իմ հիմնական գրառման մեջ: Եթե այն կարդացել եք և կարող եք այլ ելք առաջարկել` խայտառակությունից խուսափելու համար, ապա խնդրեմ:

Փորձեմ: Վեհափառը և ՀՀ Նախագահը կապվում են հույների հոգևոր գլխավորի և Հունաստանի նախագահի հետ, հանդիպում են կլոր սեղանի շուրջը և ողջամիտ բանակցություններով լուծում են պրոբլեմը: Լուծվեց, լավ, չլուծվեց...

Լուրջ եմ ասում, եթե հույները մեր ողջամիտ առաջարկները չեն ընդունում, ապա Երուսաղեմի հայոց պատրարքարան ենք գործուղում մարտեր առանց կանոնների ոճով լավ պարապած տղերք ու էդ հույների քթերն այնքան ենք ջարդում, մինչև խելքի գան

[Monk]

Փորձեմ: Վեհափառը և ՀՀ Նախագահը կապվում են հույների հոգևոր գլխավորի և Հունաստանի նախագահի հետ, հանդիպում են կլոր սեղանի շուրջը և ողջամիտ բանակցություններով լուծում են պրոբլեմը: Լուծվեց, լավ, չլուծվեց...

Լուրջ եմ ասում, եթե հույները մեր ողջամիտ առաջարկները չեն ընդունում, ապա Երուսաղեմի հայոց պատրարքարան ենք գործուղում մարտեր առանց կանոնների ոճով լավ պարապած տղերք ու էդ հույների քթերն այնքան ենք ջարդում, մինչև խելքի գան

Ոչ Վեհափառը, ոչ Կ. Պոլսի Տիեզերական Պատրիարքը, ոչ էլ Հռոմի Պապը չեն կարող միջամտել Երուսաղեմի ներքին խնդիրներին, չնայած Ստատուս քվոյի հանձնախումբը կազմված է Հայ Առաքելական, Հույն Ուղղափառ և Կաթոլիկ Եկեղեցիների ներկայացուցիչներից: Այդպիսին է Երուսաղեմի հոգևոր համայնքների ավանդույթը: Երեք պատրաիրքներն էլ կոնկրետ այս հարցում անկախ են:
Իսկ ինչ վերաբերում է նախագահին, ապա ուղղակի ստիպված եմ արձանագրել փաստը, որ թե մեր պետությունը, թե մեր հասարակության տարբեր շերտերը, որևէ գործուն միջամտություն չեն կատարել առ այսօր: Ամբողջ խնդիրը թողնված է մի խումբ վանականների վրա, որոնք էլ անում են իրենց հնարավորության սահմաններում ամեն ինչ` հայ ժողովրդի համար պահպանելու այդ սրբավայրերն ու բացառիկ իրավունքները:

[Gayl]

Չեմ կարծում, թե ես Քրիստոսից ավելի ներողամիտ եմ:
Իսկ որ կատարվածը խայտառակություն է, դա ես արդեն մի քանի անգամ ասել եմ իմ հիմնական գրառման մեջ: Եթե այն կարդացել եք և կարող եք այլ ելք առաջարկել` խայտառակությունից խուսափելու համար, ապա խնդրեմ:

Խոսքը ներողամտությանը չի վերաբերվում,դե եթե մեղք չեմ գործել ուրեմն կարիք չկա ներողամտություն հայցել Քրիստոսից:
Ինքս չեմ էլ մտածել թե ուրիշ ինչ կարելի է անել բայց դժվար թե միակ ելքը ծեծկռտուկ սարքելը լինի,հոգևորականին վայել արարք չի:

[Արիացի]

Հարգելի Մոնկ, միայն էս վերջերս եմ իմացել, որ հայերը Երուսաղեմում այդքան մեծ ուժ են ներկայացնում: Գիտեի, որ հայեր կան, բայց էս վերջերս մի հոդված կարդացի Երուսաղեմի հայերի մասին ու միանգամից պատկերացումներս փոխվեց: Մեջս ցանկություն ա առաջացել մի անգամ այցելել անպայման Երուսաղեմ և շրջագայել ամբողջ հայկական թաղամասում: Հուսով եմ մի օր կիրականանա:
Ինչ վերաբերում ա բախումներին, ապա քո գրածները կարդալուց հետո հասկացա, որ ճիշտ են վարվում մեր տղաները: Ազգային արժեքները ամենաառաջինը պետք է պահպանվեն: Ճիշտ է, ես հավատացյալ չեմ, բայց հայ առաքելական եկեղեցին ու նրա արժեքները հարգում եմ: Եվ համամիտ եմ, որ այս հարցին պետք է պետական մակարդակի աջակցություն ցուցաբերվի, որովհետև վանականները իհարկե միշտ էլ կպաշտպանեն ու հարկ եղած դեպքում ում պետք ա, մռթին կհասցնեն ու հետն էլ <Մենք քաջ տոհմի զավակներն ենք> կերգեն (հալալա), բայց եթե պետությունը չմիջամտի, վաղ թե ուշ նրանք էլ կհոգնեն: